మా ఇంట్లో బాపూ గారు -1996

ఆయన నిర్యాణం వార్త వినగానే ముందుగా కళ్ళ ముందు మెదిలింది ఆయన నవ్వే. అది ఎక్కడా కల్మషం లేకుండా అత్యంత సహజమైన ఆహ్లాద కరమైన, విశాలమైన నవ్వు. విశాలం అని ఎందుకు అంటున్నాను అంటే ….ఆ బూరి బుగ్గలకి ఇవతలి నుండి అవతలి దాకా పూర్తిగా, హాయిగా నవ్వడం, నవ్వించడం ఆయన స్వభావం. ఆయనతో నా పరిచయం కేవలం ముఫై సంవత్సరాల పైనే. వ్యక్తిగతంగా కలుసుకుని ఆయన తో పూర్తిగా గడిపిన రోజులు మహా అయితే 30 ఉంటాయేమో. ఫోన్ లో మాట్లాడినది సుమారు 60 గంటల పైగానే. ఇక ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు పరవా లేదు.

తన గురించి “గొట్టాం గాణ్ణి” అనుకునే ఏకైక కారణ జన్ముడు, కేవలం తెలుగు జాతి జాతకం బావుండి తెలుగు వాడిగా పుట్టి “పద్మశ్రీ “ బిరుదుతో సద్దుకున్న అసల, సిసలు “భారత రత్న” బాపు గారు. ఆయన ఎంత “సింపుల్” మనిషి అంటే ఆయనకి వెంకటేశ్వర విశ్వవిద్యాలయం వారు గౌరవ డాక్టరేట్ ఇచ్చారు అని తెలిసి ఫోన్ చేసి “గురువు గారూ…మీకు ధన్య వాదాలే కానీ మీకు ఇలాంటివి చాలా చిన్న గుర్తింపులే కదా.” అని అప్రస్తుత ప్రసంగం లాంటిది చేశాను.

దానికి నవ్వేసి “అలా అనకండి. ఇది కూడా చాలా ఉపయోగం. ఎందుకంటే మొన్నటి దాకా స్వామి దర్శనం చేసుకోవాలంటే పదేసి గంటలు లైన్ లో నుంచో వలసి వచ్చేది. ఇప్పుడు వాళ్ళే వచ్చి, నాకు ప్రత్యేక దర్శనం చేయించారు” అన్నారు.

“కానీ…అదేమిటో, నాకూ, రమణ గారికీ ఒకటే దండ వేశారు. అదేదో గజమాలట. ఈ సభల్లో అన్ని పువ్వులు ఎందుకు వేస్ట్ చేస్తారో?” అని కూడా అనగానే “అవును సుమా” అని నాకు అనిపించి ఆ తరువాత ఆయన వచ్చిన మా సభ కి పువ్వులు బదులు పుస్తకాలు బహుమతిగా ఇచ్చాను. ఆయన భలే సంతోషించి…”తెలివైన వాడివే” అన్నారు.

అదే సభ లో మేము తొలి అంశంగా మేము ఆంధ్ర ప్రదేశ్ లో ఉన్న చాలా జిల్లాల నుంచి ఎంపిక చేసిన “ఉపాధ్యాయుల సత్కారం” అనే కార్యక్రమం తలపెట్టి, అ విషయం ఆ సభ ప్రధాన అతిథులైన బాపు-రమణ లకి తెలియజేశాను. వెనువెంటనే బాపు గారి దగ్గర నుంచి ఎప్పటి లాగానే క్లుప్తంగా ఒక ఇ-మెయిల్ వచ్చింది. అందులో ఒకే ఒక్క మాట….”అద్భుతం”…ఆ తరువాత ఫోన్ లో ఆ ఆలోచన ఎంత బావుందో ఆయనా, రమణ గారూ వివరంగా చెప్పారు.

అదే సభలో రమణ గారి కథ – బాపు గారి బొమ్మ తొలి సారి గా ప్రచురణ కి 60 సంవత్సరాలు నిండిన సందర్భంగా మేము నిర్వహించిన బాపు-రమణ ల మైత్రీ షష్టి పూర్తి సందర్భంగా మరొక తమాషా జరిగింది. “మీ సన్మానం సందర్భంగా నారాయణ రెడ్డి గారు, మరి కొందరు మాట్లాడతారు” అని నేను ఇంకా ఆ సన్మాన కార్యక్రమం ఎలా జరుగుతుందో చెప్తూ ఉండగా “వాళ్ళంతా మమ్మల్ని పొగుడు తారా?” అని అడిగారు బాపు గారు.

నేను సమాధానం చెప్పే లోగానే “ఒకటే కండిషన్. మా గురించి ఎవరైనా మాట్లాడుతుంటే నేను చస్తే స్టేజ్ మీద కూచోను. ఎందుకంటే వాళ్ళ మైక్ స్టేజ్ ముందు ఉంటుంది. మా కుర్చీలు వెనకాల ఉంటాయి. అంచేత వాళ్ళ వాగుడు అంతా ఆడియన్స్ కే కానీ నాకు వినపడి చావదు. వాడు తిడుతున్నాడో, పొగుడుతున్నాడో తెలిసి చావదు. అంచేత నేను నేనూ, రమణ గారూ కింద కూచుని ఆ వాగుడు వింటాం. అందరి స్పీచ్ లూ అయ్యాక అప్పుడు మమ్మల్ని స్టేజ్ మీదకి పిలు” అన్నారు.

“సరే, సార్.” అని ఆ మాట సి. నారాయణ రెడ్డి గారితో చెప్పాను. ఆయనకి భలే కోపం వచ్చింది.

“బాపుకేం తెలుసూ..వాళ్ళు ఆడియన్స్ లో కూచుని . స్టేజ్ ఖాళీగా ఉంటే నాకు అవమానం. పైగా అది సంతాప సభ అవుతుంది కానీ , సన్మాన సభ ఎలా అవుతుందీ” అని కోప్పడ్డారు.

నేను ఏం చెయ్యాలో తెలియక, ఇద్దరికీ నచ్చ చెప్పా లేక మొత్తానికి “నేను మిమ్మల్ని ఇద్దరినీ ఒకే సారి వేదిక మీదకి ఆహ్వానిస్తాను. ఆ తర్వాత మీరు, మీరూ చూసుకోండి” అని అలాగే చేశాను. ఆఖరి క్షణంలో నారాయణ రెడ్డి గారు ఎంత బతిమాలినా, బాపు-రమణలు ముందుగా స్టేజ్ మీదకి రాకుండా అన్ని ప్రసంగాలూ అయ్యాకే వేదిక మీదకి వచ్చారు. చికాకులో ఉన్నా, ఆ రోజు బాపు-రమణ ల మీద సి. నారాయణ రెడ్డి గారు అద్భుతంగా ప్రసంగించారు.

డిశంబర్ 31, 2006 – జనవరి 1, 2007 తారీకులలో “మొట్ట మొదటి ప్రపంచ తెలుగు సాహితీ సదస్సు” జరిగిన ఆ మహా సభలో నా కథల పుస్తకాన్ని బాపు-రమణ లో ఆహ్వానించారు. ఆ నాటి ఫోటో ఒకటి, 1996 లో బాపు గారు మా ఇంట్లో వారం రోజుల పైగా ఉన్నప్పటి ఫోటో ఒకటి, ఆయన కేవలం నా ఫోటో చూసి వేసి నాకు బహుకరించిన ఒక కేరి కేచర్ ఇందుతో జత పరుస్తున్నాను.

మరొక సారి ఏమయిందంటే…బాపు గారిని మా హ్యూస్టన్ లో ఉన్న నాసా అంతరిక్ష కేంద్రం చూడ్డానికి తీసుకెళ్ళాను. అది ఆయనకీ చాలా నచ్చింది. అక్కడ విజిటర్స్ పుస్తకంలో “ఇందులో తెలుగులో సంతకం పెడితే అదేదో తురకం అనుకుని నన్ను జైల్లో పెడతారా” అని అడిగి, నవ్వేసి ఇంగ్లీషులోనే పొడి సంతకం పెట్టారు.

మరొక సారి అమెరికా ఆహ్వానిస్తే “వద్దు లెండి. మీ అమెరికా ఎయిర్ పోర్ట్ లో బట్టలు విప్పేసి మగాళ్ళ ముందు నగ్నంగా నుంచోడానికి అంత దూరం ఎందుకూ? మా ఇండియాయే బెటరు” అన్నారు. “పోనీ ఆడ సెక్యూరిటీ వాళ్ళని ఏర్పాటు చేస్తాను లెండి” అనగానే అరగంట సేపు నవ్వారు బాపు గారు. నేను అమెరికాలో “శ్రీ రామరాజ్యం” విడుదల ఆట చూసి, హాలు నుంచి బయటకి రాగానే ఆనందం పట్ట లేక బాపు గారికి ఫోన్ చేశాను.

మాములుగా క్లుప్తంగా మాట్లాడే బాపు గారు మహానందపడి ఎన్నడూ లేనిది అనేక విషయాల మీద …ముఖ్యంగా రమణ గారు లేని లోటు గురించి …గంట సేపు మాట్లాడారు.

ఎంతో “సెన్సిటివ్” మనిషి అయిన బాపు గారు, తనకే ఏదైనా విషయం బాధిస్తే, దానిని కార్టూన్ రూపంలో వెలిబుచ్చే వారు. ఉదాహరణకి మొట్టమొదటి సారి ఒక జాతీయ సంఘం అమెరికా పిలిచినప్పుడు ఆయనకి చాలా అవమానం జరిగింది..అని ఆయన చెప్పకుండా చెప్పిన మాటలు. అప్పుడు ఆయన చేత ఆ కన్వెన్షన్ సెంటర్ లో “స్త్రీల మరుగు దొడ్డి” లాంటి సైన్ బోర్డులు బాపు గారు అమెరికాలో మొట్టమొదటి సారి అడుగు పెట్టగానే రాయించారుట. అప్పటి నుంచీ బాపు గారికి అమెరికా రావడం అంటే ఎలర్జీ యే. ఆయన అమెరికా అనుభావాల మీద కొన్ని కార్టూన్ లు వేసి మా బోటి గాళ్ళకి చూపించారు బాపు గారు. అవి చూస్తే ఆయన ఎంత బాధ పడ్డారో తెలుస్తుంది.

అలాగా లూయీ మాలే అనే ఫ్రెంచ్ దర్శకుడు “మహాభారత” అనే సినిమాని ..పాండవులు, కౌరవులు. కృష్ణుడు ఐదు వేల ఏళ్ల క్రితం ఆటవిక జాతుల కుటుంబ కలహంగా, అందులో పాత్రధారులని అసహజమైన రీతిలో చిత్రీకరిస్తూ తీసిన చిత్రం బాపు గారిని చాలా బాధ పెట్టింది. అందులో భీష్ముడి పాత్ర ఒక సౌత్ ఆఫ్రికా నల్ల వాడి చేతా, ఇతర పాత్రలు ఇతర దేశాల నటుల చేతా వేయించి మొత్తానికి హిందువుల మనోభావాలని దెబ్బతినేటట్టుగా ఆ సినిమా ఉంది. దానికి స్పందనగా బాపు గారు ఒక కార్టూన్ లో జంధ్యము, బొట్టు, పిలకా ఉన్న ఒక బ్రాహ్మణుడి ని శిలువ మీద క్రీస్తు గానూ, మిగిలిన పాత్రలని, నల్ల జాతి మొదలైన వారి లా చిత్రీకరించి “ఇది చూస్తే క్రైస్తవ మతస్తులు ఏమనుకుంటారో?” అని అనుమాన పడుతూ ఆ కార్టూన్ పంపించారు. ఆయనకీ అర్థం అవని మరొక విషయం అమెరికాలో విరాళాల మీద ఆధారపడి సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు చెయ్యడం. “నన్ను ఏదో జూలో కోతిని కూచో బెట్టి అందరి చేతా డబ్బులు వేయించినట్టు, మీరు విరాళాలు అడుక్కుని నన్ను పిలవడం ఎందుకూ, ఏదో యాయవారం బ్రాహ్మడికి దక్షిణ పారేసినట్టు నాకు మీ దాన ధర్మాలు ఎందుకూ?” అనే వారు ఎప్పుడు అమెరికా రమ్మని పిలిచినా.

ఇలా బాపు గారి గురించి వ్యక్తిగతంగా నాకు తెలిసినవి చెప్పుకుంటూ పోవాలంటే చాలా విషయాలే ఉన్నాయి. కానీ మనసు బాగా లేదు. నేను, ఆ మాట కొస్తే తెలుగు వారు ఎంతో అదృష్ట వంతులు. రమణ గారి సాయుజ్యంలో ఇప్పుడు బాపు గారు మళ్ళీ స్వాంతన పొందుతున్నారు. ఆయన జ్జాపకాలు నన్ను ఎప్పుడూ వెన్నాడుతూనే ఉంటాయి. అంత కంటే ఆయనకి ఇవ్వగలిగిన నివాళి ఇంకేమీ లేదు.

-వంగూరి చిట్టెన్ రాజు

అనగనగా ఒక పెద్ద తోట. తోట నిండా రంగురంగుల పూలమొక్కలూ నీడ ఇచ్చే పళ్ళ చెట్లూ – చల్లటి జలయంత్రాలు, కలువలు విచ్చే కొలనులు. తోట మధ్యలో చక్కటివిశాలమైన ఇల్లు. అందులో ఒక ఫెయిరీ ఉండేది. చాలా దయ గలది, సరదాగానూ ఉండేది. అప్పటి పద్ధతి ప్రకారం చుట్టు పక్కల రాజ్యాలనుంచి రాకుమారులనీ రాకుమార్తెలనీ వాళ్ళు ఇంకా బాగా చిన్నవాళ్ళుగా ఉండగానే ఆమె దగ్గరికి పంపించేవారు. వాళ్ళందరికీ తన పక్కన ఉండటమే ఎంతో బావుండేది. హాయిగా ఆడుకుంటూ చదువుకుంటూ వాళ్ళు పెరిగి పెద్దయేవారు. బయటి ప్రపంచం లోకి వాళ్ళు వెళ్ళే ముందర ఆ ఫెయిరీ ఒక్కొక్కరికీ వాళ్ళు అడిగినవరాన్ని ఇచ్చేది.

వాళ్ళలో సిల్వియా అనే రాకుమారి మంచి చురుకైన పిల్ల. పైకి చెప్పకపోయినా ఫెయిరీకి మనసులో సిల్వియా అంటే ప్రత్యేకమైన ఇష్టం ఉండేది. సిల్వియా వాళ్ళ రాజ్యానికి వెళ్ళే సమయం వచ్చింది. ఈ లోపు , ఇదివరకు తనతో ఉండి వెళ్ళిన రాకుమార్తెలు కొందరు ఏం చేస్తున్నారో ఎలా ఉన్నారో తెలుసుకోవాలని ఫెయిరీకి అనిపించింది. ఆమె సిల్వియా తో అంది-” ఐరిస్ అని ఒక రాకుమారి ఉంది. తన దగ్గర రెండు నెలలు ఉండు. నిన్ను ఆమె బాగా చూసుకుంటుంది. ఆ తర్వాత వెనక్కి వచ్చి తన గురించి ఏమనిపించిందో నాకు చెప్పు ”

సిల్వియా కి వెళ్ళటం ఏమంత ఇష్టం లేదు , కానీ ఫెయిరీ అడిగింది కదా అని ఒప్పుకుంది. రెండు నెలలు గడిచాక ఫెయిరీ ఒక సీతాకోకచిలకల రథాన్ని ఐరిస్ రాజ్యానికి పంపింది. సిల్వియా ” అమ్మయ్య ” అనుకుని అందులోకి దూకి వచ్చేసింది. ఫెయిరీ అడిగింది ” ఇప్పుడు చెప్పు మరి, ఏమనుకుంటున్నావు నువ్వు ? ”

” ఐరిస్ రాకుమారికి మిరుమిట్లుగొలిపే అందాన్ని మీరు వరంగా ఇచ్చారు. తను మీ గురించి మంచిగానే చెబుతూ ఉంటుంది కానీ అంత అందం మీ వల్లనే వచ్చిందని ఎక్కడా ఎవరికీ చెప్పనే చెప్పదు. ముందు ఆమెని చూసి నాకూ కళ్ళు చెదిరిపోయాయి . కానీ – అందంగా కనిపిస్తే చాలు, ఇంకేమీ చేయక్కర్లేదని అనుకుంటోందని అర్థమైంది. సంగీతం, పుస్తకాలు , స్నేహితులు – ఎవరూ అక్కర్లేదు, తనని తను అద్దం లో చూసుకుంటూ రోజంతా గడిపేస్తుంది. పాపం ! నేను అక్కడ ఉండగానే ఆమెకి తీవ్రంగా జబ్బు చేసింది. పూర్తిగా కోలుకుంది గానీ ఇదివరకటి అందం లేదు. తనని తనే అసహ్యించుకునేంత దిగులుపడిపోయింది. దయచేసి తన అందాన్ని తిరిగి ఇప్పించమని మీకు నన్ను చెప్పమంది. నాకూ నిజంగా అది అవసరమేనేమో అనిపిస్తోంది. ఎందుకంటే అందంగా ఉన్నప్పుడు తన ప్రవర్తన బాగానే అనిపించేది. మనసుని , తెలివిని అసలు ఉపయోగించటం ఇన్నాళ్ళూ మానేసింది కదా, ఆమె లోపాలు ఇప్పుడు కొట్టొచ్చినట్లు కనిపించి – ఎవరూ భరించలేకపోతున్నారు . తనకి ఇదంతా అర్థమైనట్లే ఉంది. అందుకే మీ సహాయం అడుగుతోంది. మళ్ళీ తనని ఇదివరకులా చేసేయచ్చు కదా ”

ఫెయిరీ అంది ” అనుకుంటూనే ఉన్నాను ఇలా అవుతుందని. కాని ఏమీ చేయలేనమ్మా, నా వరం ఒక్కసారే పనిచేస్తుంది ”

కొంతకాలం సిల్వియాకి తోటలో, ఇంట్లో ,సంతోషంగా గడిచిపోయింది. అప్పుడు మళ్ళీ ఫెయిరీ సిల్వియాని డాఫ్నె అనే ఇంకొక రాకుమారి దగ్గరికి సీతాకోకచిలకల రథం మీద పంపించింది . వెళ్ళి ఎన్నో రోజులు కాకముందే సిల్వియా వెనక్కి వచ్చేస్తానని కబురు చేసింది. అటుగా ఎగురుతున్న ఒక తూనీగని బ్రతిమాలి చెప్పి పంపింది. ఫెయిరీకి జాలేసి సరే , రమ్మంది. ” అబ్బబ్బా..ఎలాంటి చోటికి పంపారండీ నన్నూ ” అని నసపెట్టింది సిల్వియా.

” ఏం? ఎందుకు అలా ? డాఫ్నె కి నేను మాటకారితనాన్ని వరంగా ఇచ్చానని జ్ఞాపకం. అవునా ?”

” అవునండీ, అవును. ఆమె బాగా మాట్లాడుతుంది, ఆ మాటయితే నిజమే. భాషని నేర్పుగా ఉపయోగిస్తుంది. మరి , ఆ మాటలు కాసేపైనా ఆపితేనా ? ముందర వినటానికి బాగానే ఉంటుంది కాని వినీ వినీ అలిసిపోతాం . అందరినీ ఒకచోట చేర్చి రోజుకి నాలుగుసార్లు ఉపన్యాసాలు ఇస్తుంది ఒక్కోసారీ రెండు గంటలు. రాకుమారి కాబట్టి అప్పటికి దొరికిపోయినవాళ్ళంతా కిమ్మనకుండా వింటూ ఉంటారు ఆ సమావేశాలు అవుతూనే మళ్ళీ ఏదో ఒకదాని గురించి చెప్పటం మొదలు. చెప్పేందుకు అసలేమీ లేనప్పుడూ అంతే. అక్కడనుంచి వచ్చేస్తుంటే ఎంత హాయిగా ఉందో చెప్పలేను అసలు ! ”

సిల్వియా చిరాకు కి ఫెయిరీకి నవ్వొచ్చింది. కొద్ది రోజులు కోలుకోనిచ్చి మళ్ళీ పంపింది. ఈ సారి సింథియా అనే రాకుమారి దగ్గరికి. మూడు నెలలు అక్కడ ఉండి ఈసారి కొంచెం నయంగానే తిరిగి వచ్చింది సిల్వియా. ఆ రాకుమారికి ఎవరినైనా సరే ఆనందంగా ఉంచగల వరాన్ని ఫెయిరీ ఇచ్చి ఉంది.

సిల్వియా ఇలా అంది ” ముందు నేను అనుకున్నానూ, ఆమె చాలా సంతోషంగా ఉందని. ఏవైపుకి వెళ్ళినా తనని అంతా ఇష్టపడుతున్నారు. తనకేం కావాలంటే అది ఇస్తున్నారు. నాకూ అలాంటి వరమే మీరు ఇస్తే బావుంటుందనుకున్నాను కూడా ” ఫెయిరీ అడిగింది ” ఇప్పుడు నీ మనసు మార్చుకున్నావా ఏమిటి ?”

సిల్వియా ” అవునండీ. సింథియా తో ఉండే కొద్దీ తను నిజానికి అంత సంతోషంగా లేదేమోననిపించింది. అందరినీ మెప్పించాలని ప్రయత్నించటం లో నిజాయితీగా ఉండటం మర్చిపోయినట్లుంది. తన ప్రవర్తన నిజమో అబద్ధమో తనకే తెలియదనుకుంటాను. అవతలి వాళ్ళు ఎలా ఉన్నా, ఎలాంటివాళ్ళైనా ఒకేలాగా ఉంటుంది. తనని నిజంగా ప్రేమించినవాళ్ళకి నిరుత్సాహంగా ఉంటోంది ” అని జవాబు ఇచ్చింది.

ఫెయిరీ అంది ” బాగా కనిపెట్టావు. కొన్నాళ్ళు విశ్రాంతి తీసుకో ”
తనకేం కావాలని అడగాలో సిల్వియా ఆలోచించుకోవటం మొదలుపెట్టింది. వాళ్ళ సొంత రాజ్యానికి తనూ త్వరలో వెళ్ళిపోవాలి.

చివరిసారిగా ఫిలిడా రాకుమారి దగ్గరికి పంపింది ఫెయిరీ. సిల్వియా అభిప్రాయం గురించి కుతూహలంగా ఎదురు చూసింది. అది ఇలా ఉంది .

” ఫిలిడా నన్ను ఆప్యాయంగా పలకరించింది. . తనకి మీరు అందరినీ నవ్వించగల శక్తిని ఇచ్చారు కదా. నాకూ ఆ హాస్యం తెగ నచ్చేసింది. ఆమెతో వారం రోజులు ఇట్టే గడిచిపోయాయి. అంతకన్న ఇంకేం కావాలీ అనిపించింది. కానీ అందరినీ సంతోషపెట్టగలగటం లాగే ఇది కూడా పూర్తిగా తృప్తి ఇవ్వదని తోచింది. అస్తమానమూ హాస్యం ఉట్టిపడేలా మాట్లాడటం అయ్యే పని కాదు . అందుకేనో ఏమో, .ఫిలిడా ఒక్కోసారి ఎవరైనా ఏడుస్తున్నా బాధపడుతున్నా కూడా వాళ్ళని వెటకారం చేసి పక్కవాళ్ళని నవ్వించటానికి చూస్తుంది. తప్పు కదండీ ! ”

ఫెయిరీ సిల్వియా చెప్పింది నిజమేనని ఒప్పుకుంది. ఆమెని బాగా పెంచానని మనసులో సంతోషించింది.

చివరికి సిల్వియా తనకి కావలసిన వరాన్ని అడిగే రోజు వచ్చింది. స్నేహితులూ స్నేహితురాళ్ళూ అంతా గుమిగూడారు. ఏం కోరుకుంటావూ అని ఫెయిరీ ప్రశ్న వేసింది.
సిల్వియా ఒక్క క్షణం ఆలోచించి అడిగింది- ” ప్రశాంతమైన హృదయం ! ” .

” అలాగే, ఇచ్చాను. ” అంది ఫెయిరీ.

అది నిజంగా అపురూపమైన వరం. సిల్వియాకి తృప్తినీ సుఖాన్నీ తెచ్చిపెట్టింది. చిన్న చిన్న కష్టాలు అందరికిలాగే తనకీ వచ్చాయి. కాని వాటినుంచి త్వరగా తేరుకోగలిగేది. తనతో ఉన్నవాళ్ళకి కూడా తేలికగా, శాంతంగా అనిపించేది. తగిన రాకుమారుడిని పెళ్ళాడి సిల్వియా చాలా కాలం నిశ్చింతగా జీవించింది.

 French fairy tale , by the Comte de Caylus (1692–1765).
సేకరణ- Andrew Lang

అనువాదం: మైథిలి అబ్బరాజు

అప్పటి అకడమిక్ స్టాఫ్ కాలేజీ, ఒకప్పటి భాషా శాస్త్ర విభాగం. లింగ్విస్టిక్ డిపార్ట్మెంట్. అన్నయ్య ఎం.ఏ. లింగ్విస్టిక్స్ చదువుతున్న రోజులు. నేను పదవ తరగతిలో ఉన్నాను. అన్నయ్య తన డిపార్ట్మెంట్కు తీసుకుపోయాడు. అప్పటివరకూ పల్లెటూర్లో చదువుకున్న నాకు ఉస్మానియా యూనివర్శిటీ క్యాంపస్ చూడడమే ఒక గొప్ప అనుభూతి. మొదటిసారిగా యూనివర్శిటీ క్యాంపస్ను చూడడం, మొట్టమొదటి పరిచయం చేకూరి రామారావుగారితో. ఆయనను మొదట చూడగానే భయమేసింది. ఇంత పెద్ద యూనివర్శిటీలో పెద్ద టీచరంట అనుకున్నాను. ఆయన గంభీరమైన రూపం వెనక చిన్న చిర్నవ్వు. అంతే, ఆ మొదటి పరిచయం తర్వాత మళ్ళీ పెద్దగా చూసింది లేదు.

మళ్ళీ నేను ఎం.ఏలో పరీక్షలకు చదవడానికి పుస్తకాలు లేవు. అప్ప్పుడు అన్నయ్య చెప్పాడు. చేకూరి రామారావు గారి దగ్గర మంచి లైబ్రరీ ఉంటుంది వెళ్ళమని, అప్పటికే వాళ్ళమ్మాయి సంధ్య ఆంధ్ర మహిళా సభ కాలేజీలో నాకు ఫ్రెండ్. ఆ పరిచయంతో, కొంచెం బెరుకు బెరుకుగా భయం భయంగా, ఆరాధన సినిమా థియేటర్ వెనక ఉన్న యూనివర్శిటీ క్వార్టర్స్కు వెళ్ళాను. ‘‘ఆ ఏం అన్నారు’’ పుస్తకాలు కావాలి అన్నాను. ‘‘ఇక్కడే కూచుని చదువుకో సరేనా’’ అన్నారు.

అప్పటికే సంధ్యతో ఉన్న పరిచయంతో వాళ్ళింట్లో చనువుగా తిరిగేదాన్ని. పొద్దంతా నేనూ, సంధ్య చదువుకుంటూ కబుర్లు చెప్పుకుంటూ గడిపేవాళ్ళం. వాళ్ళింట్లో తినేదాన్ని. పుస్తకాల గురించో, పుస్తకంలోని విషయాల గురించో మాట్లాడాలంటే భయమనిపించేది. ఆయన బీరువాల నిండా పుస్తకాలు చూసి, అమ్మో ఏం మాట్లాడితే ఏమంటారో అని భయమేసింది.

అట్లా ఎం.ఏ. అయిపోయింది. ఆ తర్వాత ఎం.ఫిల్., పి.హెచ్డి. చేసేటప్పుడు, అప్పుడప్పుడు వెళ్ళేదాన్ని. పెద్దగా సాహిత్యం గురించో, పుస్తకాల గురించో మాట్లాడేదాన్ని కాదు. ఊరికే గుర్తుపట్టినట్టు ఒక నవ్వు నవ్వేవారు.

ఆ తర్వాత అప్పుడప్పుడూ సభల్లో కనిపించేవారు. దాదాపు 15 ఏండ్ల తర్వాత, నేను మొదటిసారి ఓపెన్ యూనివర్శిటీలో అడుగుపెట్టినప్పుడు అంటే 2007లో ఆయన గురించి నాకు తెలిసింది. సార్వత్రిక విశ్వవిద్యాలయంలో సులువైన తెలుగు పాఠాలను ఆయనే రూపకల్పన చేసారని అర్థమైంది. మేము ఎం.ఏ తెలుగు పుస్తకాలు తయారుచేస్తున్న క్రమంలో చేకూరి రామారావు గారికి ఈ మెటీరియల్ ఇచ్చి రావాలమ్మా అని రమణగారు పంపించారు. అప్పటికే ఆయన ఆరోగ్యం అంత బాగాలేదు. అయినా ఓపికగా నేనిచ్చిన మెటీరియల్ అంతా చదవడానికి ఒక వారం రోజుల టైమ్ అడిగారు. ఆ తర్వాత ఆయన అన్న టైముకి మెటీరియల్ తిరిగి ఇచ్చారు. అంతేకాదు, ఆరోజు భాష గురించి, వాక్యాల గురించి, పెద్దాయన తనకున్న అభిప్రాయాలను నాతో చెప్పారు. అంత నాతో మాట్లాడటం చాలా బాగా అనిపించింది. పైగా ఓపెన్ యూనివర్శిటీ సిలబస్ ఎంత సరళంగా ఉండాలి అన్న విషయాన్ని కూడా ఆరోగ్యం బాగాలేకపోయినా వివరించారు.

ఆరోజు తర్వాత నుంచి ప్రతిసారీ మా యూనివర్శిటీ పుస్తకాలు తిరగేస్తున్నప్పుడల్లా చేకూరి రామారావుగారి వాక్యమో, వారి పేరో కనిపిస్తూనే వుంటుంది. ఆయన చనిపోయే ముందురోజు పరిష్కృత పాఠ్య ప్రణాళికా బృందంలో ఆయన పేరు రాస్తుంటే రమణగారు గుర్తొచ్చారు. చేకూరి రామారావుగారు మన పుస్తకాలకు ఎప్పుడూ గౌరవ సభ్యుడే అంటుండేవారు. ఇప్పుడు కొత్తగా వచ్చే పుస్తకాలలో వారి జతన చేకూరి రామారావుగారు కూడా చేరారని బాధగా ఉంది.

ప్రాథమిక విద్య కూడా లేని వారి కోసం ఏర్పరచిన అంబేద్కర్ సార్వత్రిక విశ్వవిద్యాలయం విద్యార్థులకు ఒక కొత్త దృష్టి కోణాన్ని తెలుగంటే పద్యాలు కాదు, తెలుగంటే ఒక భాషా శాస్త్రమని, దాన్ని ఎంత సులువుగా అందజేస్తే అంత ఉపయోగమనే దూరదృష్టితో కొత్త విషయాలను రూపకల్పన చేసిన ఉన్నత వ్యక్తి చేకూరి రామారావు గారు. వారు అంబేద్కర్ సార్వత్రిక విశ్వవిద్యాలయానికి చేసిన సేవలు మరపురానివని వారిని స్మరిస్తూ వారికిదే నా నివాళి.

వ్యక్తిగత పరిచయమా, సాహిత్య పరిచయమా, కుటుంబ పరిచయమా ` ఏ పరిచయమైనా ఆయనతో మాట్లాడిన సందర్భాలు అతి కొద్ది అయినా, నామీద వారి ప్రభావం మాత్రం చాలా ఎక్కువ. ప్రతి పుస్తకంలో, ప్రతి పాఠంలో వారి ముద్ర కనిపిస్తూనే ఉంటుంది.

` డా॥ ఎన్. రజని

చిత్రరచన: రాజు

“గుడ్డినమ్మకంతో సమస్యల్లా ఒక్కటె-అది మతాన్ని నాశనం చేస్తుంది”–అనంతమూర్తి.

గుడ్డినమ్మకాన్ని మతాన్నుంచి వేరుచేయగలగవారెవ్వరు
ఇలాంటి వారెవ్వరో తప్ప…..

ఎవరింతలా చెప్పగలరు? ఎవరింతలా తెగించి మరీ, ధైర్యంగా మతాన్ని నిర్వచిస్తారు?
ఇది అనంతమూర్తి అనకపోతే ఏమయ్యేదొ కానీ తీరా ఆయన అన్నాక ఇక అక్కడ ఆగి వినాల్సిందే.

“ఒక్కసారి ఆలోచించి చూడండి, గీతాంశరేఖలన్నీ ఓ మాటపై నిలబడే ఉన్నట్టున్నాయి, అదే మాటపై నిలబడదామా
లేక ఓ మతాన్నేదొ నమ్ముకుని బయటపడదామా?”
అని అనంతమూర్తి అనరు. బదులుగా ఇలా అంటారు.

“జీవితాన్ని, మతాన్ని కలిపి చూడకండి
విడదీసి చూసే శక్తే మీకుంటే మీరందరూ ఓ గొప్ప మతవాదులవుతారు
నాలా, బ్రాహ్మణీకాన్నీ వదిలేసుకుని మరీ బతుకుతున్న వ్యక్తిలా”

షిమోగా జిల్లాలోని తీర్థహల్లి సనాతన బ్రాహ్మణ కుటుంబం లో పుట్టిన అనంతమూర్తి సంప్రదాయ సంస్కృత పాఠశాలలో విద్యాభ్యాసం చేసి మైసూర్ విశ్వవిద్యాలయంలోనే మాస్టర్స్ చేసి అక్కడె కొన్నాళ్ళు అధ్యాపకుడిగా పనిచేసి తర్వాత బర్మింగ్‌‌హామ్ యూనివర్శిటీనుంచి “Politics and Fiction in the 1930s” పై డాక్టరేట్ తీసుకుని మన దేశానికి తిరిగొచ్చారు.

1987 నుంచి 1991 వరకూ కొట్టాయం మహత్మా గాంధీ విశ్వవిద్యాలయానికి ఉపకులపతిగా పనిచేసి తనకంటూ ఓ ముద్రవేసుకున్నారు. ఆయన ఎక్కడున్నా ఓ కొత్త ఒరవడికి నాంది పలకగడమే ఈయన ప్రత్యేకత. అదే అనంతమూర్తి.

2012 లో మొట్టమొదటి కులపతిగా (First Chancellor) కర్నాటక విశ్వవిద్యాలయానికి నియమింపబడ్డారు. 1993 లో సాహిత్య అకాడెమీకీ అధ్యక్షుడిగానూ ఎన్నికయ్యారు. మనదేశంలోని ప్రముఖ విశ్వవిద్యాలయాలకే కాక విదేశాల్లోని గొప్ప యూనివర్శిటీలకి పనిచేసారు అనంతమూర్తి. 1990 లో సోవియట్ రష్యా, హంగేరి, ఫ్రాన్స్, జర్మనీ సందర్శించి అక్కడ ప్రసంగించారు. 1994 లో కేంద్రప్రభుత్వం నుంచి జ్ఞాన్‌‌పీఠ్ అవార్డ్, నాలుగేళ్ళ తర్వాత పద్మభూషణ్ అందుకున్నారు.

ఎనభైఏళ్లకు పైగా ఎంతనిర్భీతిగా జీవించారో అదే దృక్పథం అతని రచనల్లోనూ కన్పడ్డం వింతకాకపోయినా అది అతనికి అభిమానులనీ విమర్శకులనీ సమానసంఖ్య లోనే సంపాదించిపెట్టింది. ఐతే వివేకాన్ని ప్రశ్నించడానికి ఏమాత్రం జంకని అనంతమూర్తి అత్యంత వివాదాస్పద వ్యక్తిగా, రచయితగా కూడా ప్రసిధ్ధి.

తన రచనల్లో ఎక్కువగా కన్నడ బ్రాహ్మణులు ఎదుర్కునే సమకాలీన సమస్యల గురించీనూ, వారు తమ కట్టుబాట్లను వదిలి బయటికి రాలేకపోవటం గురించీ రాసుకున్నారు. ఈ క్రమంలో వచ్చిందే ఆయన ప్రముఖ నవల “సంస్కార”. ఇందులో ప్రధాన ప్రాత్ర పోషించింది తన సమకాలీనుడు మరో ప్రముఖ కవి లంకేష్. ఈ నవలని సిన్మాగా రూపొందించాక అనంతమూర్తి పామరజనుల్లోకి మరింత పదునుగా చొచ్చుకుపోయారు. అయితే తర్వాత కాలంలో లంకేష్ కీ ఈయనకీ విభేదాలు పొడసూపడంతో ఇద్దరూ దూరమయ్యారు.

“సంస్కార” నవల పూర్తిగా బ్రహ్మణ చాందసవాద ఆచారవ్యవహారాలపై ఓ తిరుగుబాటు బావుటా. జీవితాంతమూ బ్రాహ్మణ ఆచారవ్యవహారలకి దూరంగా ఉంటూ హఠాత్తుగా మరణించిన ఓ యువకుడి పార్ధీవదేహానికి అంతిమక్రియలు ఎవరు చెయ్యాలన్నదే నవల ప్రధాన అంశం. చివరికి అతనికి సహచరిగా ఉంటూవచ్చిన ఓ వేశ్య అతనికి దహన సంస్కారాలు నిర్వహిస్తుంది.

అనంతమూర్తి 1980

అప్పట్లో (1970) ఆ సిన్మాని విడుదల చేయడానికి సెన్సార్ బోర్డూ, ప్రభుత్వమూ భయపడ్డ మాట వాస్తవమే. కానీ తర్వాత విడుదలై National Film Award for Best Feature Film పొందటం యాదృచ్చికం కానేకాదు.

అనంతమూర్తి ఎక్కడ ఉన్నా అక్కడ విభేదాలుండేవి. ఆయనకి తనకంటూ కొన్ని నిర్ధిష్ట అభిప్రాయాలున్నా “మాట” విషయంలో తొందరపాటో లేక విపరీతమైన అభిజ్ఞానమో కానీ తనకంటూ ఓ ముద్ర లేకుండా అక్కడ ఉండనంటారు. అది రాను రాను ఎక్కువై ఆఖరికి అతని ఉనికికె భంగమైంది. అతని అనుచరులందరూ దూరమయ్యారు. అతనే తానొక ఉనికికోసం ఆదుర్దాపడాల్సిన పరిస్థితినీ తెచ్చుకున్నారు.

ఈ పరిస్థితుల్లో రాజకీయ పార్టీలు ఆయన చెంతకు చేరాయి. అందులో ప్రముఖంగా దేవెగౌడ (అదె, మన భారతదేశ పాత ప్రధాని) కూడా ఈయనకి పార్టీ(జనతాదళ్) టికెట్ ఇచ్చి లోక్‌సభకి నిలబెట్టారు. అయినా ఓడిపొయారు అనంతమూర్తి. మళ్ళీ పోటిచేసారు, మళ్ళీ ఓడిపోయారు. ఇక్కడ ఈయన ఓటమికి ప్రధానకారణం ఆయనకి మతమంటే ఖచ్చితమైన అభిప్రాయమూ లేదని అతని విమర్శకులంటారు. భారతదేశ రాజకీయాలూ, మతమూ నాణానికి రెండు పార్శ్వాల్లాంటివన్న విషయం అర్ధంకావటానికి అనంతమూర్తికి రెండు ఎన్నికల అనుభవం అవసరమయింది.

ఈయన తన జీవితపు చరమాంకంలో పలు మతపరమైన వివాదాస్పద వ్యాఖ్యలకి ఆద్యుడయ్యాడు. దాంతో ఆయన్ని సాహితీ పరంగా అభిమానించిన వారూ ఆయన్ని దూరంపెట్టడాన్ని ఓ “సంస్కారంగా” వ్యక్తపరిచారు. విగ్రహారాధన పై ఇతని అభిప్రాయాలూ, వ్యాఖ్యలూ హిందువులని బాధించాయని అంటారు.
అయితే అనంతమూర్తిని నాస్తికుడనో హేతువాదనో అనడానికీ వీలులేదు. ఈయన ఉపనిషత్తులని అర్దం చేసుకున్నట్లుగా ఇతని విమర్శకులూ చదవలేకపోయారన్నది నిర్వివాదాంశం. మతానికి వ్యతిరేకుడు కాదు కానీ మతం ముసుగులో జరుగుతున్న అకృత్యాలనే ‘అనంతంగా’ అసహ్యించుకునే వ్యక్తిత్వం.

ఏది ఏమైనా అనంతమూర్తి ఓ మేధావి, ఓ జ్ఞాని. ఈయన రచనలని చదవాల్సిందే. ఈయన ఫిలాసఫీనీ అర్ధం చేసుకోవాల్సిన ప్రయత్నం చెయ్యాల్సిందే. అతని రచనల గురించి అతని మాటల్లోనే “writers use devices to hook readers. For me the writing process begins with a metaphor. I look for one everyday”

“Among the contemporaries UR Murthy was perhaps India’s biggest intellectual, not just a writer. He was very modern in his thinking and at the same time, he is deeply rooted in his culture”
-Adoor Gopalakrishnan, Eminent Film-maker based in Thiruvananthapuram, Kerala

 -శ్రీనివాస్ వాసుదేవ్

‘ముందు నిరాకారం, తర్వాత నిరాకారం. అపూర్వమైన అనుభవాన్ని అనుగ్రహం చేసి అదృశ్యమైందా పవిత్ర ముహూర్తం. ఆ క్షణం అనుభవానికి వస్తే ఆ అనుభవం మళ్లీ కావాలనిపిస్తుంది..’ అనుకుంటాడు వేదాంత శిరోమణి, పండితుడు ప్రాణేశాచార్యులు. ఆ అనుభవం ఏమిటి? ఆ అనుభవం ముందు సమస్త ఆచారాలు, సాంప్రదాయాలూ, మడులూ, నిష్టలూ, పూజలూ, పునస్కారాలు గాలిలో కొట్టుకుపోతాయి. మనిషిని మనిషిగా గుర్తింపచేసే అనుభవం అది. ఆ అనుభవం తర్వాత పరిస్థితి ఎలా ఉంటుంది?

‘మత్స్యగంధిని గర్భవతి చేసి వ్యాసమహర్షికి జననమిచ్చిన ఆ పరాశరుడు నాకు మాదిరిగానే ఇలా వ్యాకులపడ్డాడా? లేక వాళ్లంతా ఈ జీవితమే ఒక మోక్ష సన్యాస మార్గమనీ, భగవన్నిర్దిష్టమనీ సమన్వయించుకుని, అన్యోన్య విరుద్దసంఘర్షణలకు అతీతమై, ప్రకృతి కాంత సృష్టించి సమర్పించిన వివిధ సంవిధాలకూ తలయొగ్గి నివసించి, చివరకు నిరాకారమైన ఈ అనంత విశ్వంలోకి లీనమై పోయారా? నదులు సముద్రంలో విలీనమైనట్లు?’ అని తనను తాను ప్రశ్నించుకుంటాడు ప్రాణేశాచార్యులు చంద్రితో అనుభవం తర్వాత.

ఆ అనుభవం ఏమిటి? తడి నేలనుంచి నీలంగా విష్ణుక్రాంత పుష్పాలలో నుంచి సుగంధాలు విరజిమ్ముతున్నై. వాటితో పాటు స్త్రీ వంటి నుంచి పడుతున్న చెమట బిందువుల పరిమళమూ కలిసిపోతున్నది. ఆశీర్వాదానికి సాచిన చేయి విరబోసిన ఆమె జుట్టును నిమరసాగింది. ఆశీర్వాద మంత్రం ఆయన కుత్తుకలోనే ఇమిడిపోయింది. ..

అనంతమూర్తి సంస్కార నవలలో వివరించిన అనుభవం ఇది.అనుకోకుండా జరిగిన ఒక స్పర్శ అతడిలో సంస్కారాన్ని తట్టిలేపింది. అతడిని మార్చివేసింది. ఒక్క స్పర్శ అతడి ఆధిపత్యాన్ని విధ్వంసం చేసింది. ఒక్క కలయిక అతడిని బయటిప్రపంచం మట్టిమనుషులతో మమేకం చేస్తుంది. ఒక్క అనుభవం అతడిని తక్కువజాతి వారిని కలిసి కాఫీ తాగేందుకు ప్రోత్సహిస్తుంది. ఈ అనుభవం శాస్త్రాలకు అతీతమా? లేక శాస్త్రాలు వాటిని నిషేధించాయా? లేదు.. లేదు.. బ్రాహ్మణత్వం నిలుపుకోవడానికి వేదాలు, శాస్త్రాలు, పురాణాలు చదవాలి కంఠోపాఠంగా.. వాటిని అర్థం చేసుకోకుండా.. అందులో ఇంగితమై ఉన్న ప్రేమోద్రేకాల స్వభావం తెలుసుకోకుండా. దాని సంకేతాలకు అనుగుణంగా వ్యవహరించకుండా.. తన జ్ఞానంలోనే దాగి ఉన్నదొక నిప్పురవ్వ..

ఆ అనుభవం తర్వాత ప్రాణేశాచార్యులకు మళ్లీ బాల్యంలోకి ప్రవేశించినట్లనిపించింది. అగ్రహారంలో శవం కుళ్లిన వాసనతో మురుగుపడ్డ ఆయన ముక్కుకు పచ్చగడ్డి వాసన ఎంతో సుఖం కలిగించింది. మట్టి కప్పుకున్న గరిక వ్రేళ్లు ఆయనను ఆనందాబుధిలో ముంచివేశాయి.

అనంతమూర్తి రచనలు చదివినప్పుడల్లా మన చుట్టూ ఉన్న సమాజం, మనం నిర్మించుకున్న నియమనిబంధనలు, మన పిచ్చుక గూళ్లూ, మన కృత్తిమ మందహాసాలు, రక్తం ప్రసరించని మన కరచాలనాలు, మన ఇంట్లో వ్రేళ్లాడుతున్న పటాలు అన్నీ గాలిలో తేలిపోతున్నట్లు కనిపిస్తాయి. అవన్నీ నీవైపు చూస్తూ పరిహాసం చేస్తాయి. మర్యాదలు విధ్వంసమవుతాయి. మనకు తెలియకుండానే మన పాదాలు వెనుతిరుగుతాయి. మూసుకున్న మన మెదడు కిటికీలు తెరుచుకుంటాయి. మనకు తెలియకుండానే మనం ప్రశ్నించడం మొదలుపెడతాం.

‘సంస్కార’ నవలలో నారాయణప్ప అనే ఒక బ్రాహ్మణుడి ఒక శవం తగలబడడానికి ఎదురు చూస్తుంది. ఎందుకంటే అది బ్రాహ్మణ్యాన్ని వదిలిపెట్టినా, బ్రాహ్మణత్వాన్ని వదలని శవం. బ్రాహ్మణత్వం  వదిలి, సుఖలోలుడై, సుఖంలోనే విముక్తిని కోరుకున్న వాడికి బ్రాహ్మణ్యం ఏమిటి? అయినప్పటికీ అతడు బ్రాహ్మణుడుగానే మరణించాడు. కనుక అతడి శవాన్ని ఇంకో బ్రాహ్మణుడే ముట్టుకోగలుగుతాడు. ముట్టుకుంటే దోషపరిహారానికి ప్రాయశ్చిత్తమేమేమిటి?

ఆ బ్రాహ్మణ శవం చేసిన పాపమేమిటి? అందరూ పూజచేసుకునే సాలిగ్రామాన్ని ఎత్తి ఏట్లో పారేశాడు. తురక వాళ్లతో తాగితందనాలాడాడు. కుందాపురం నుంచి కుందనపు బొమ్మలాంటి ఒక తక్కువకులం స్త్రీని తెచ్చిపెట్టుకున్నాడు. ఆమె చంద్రి. ఆమెను చూస్తే ఒక బ్రాహ్మణుడికి రవివర్మ చిత్రంలో ఉన్న మత్స్యగంధి సిగ్గుతో వక్షోజాలను కప్పుకుంటున్నట్లుగా అనిపించింది. ఈ బంగారపుతునకను ఎవరు తీసుకురారు? వాత్సాయన కామసూత్రాల్లో వర్ణించినట్లుగా సున్నితమై, సునిశితమైన వర్చస్సు. భీత హరిణేక్షణల నయనాల వంటి కళ్లు. సంభోగ క్రీడలో మనిషిని సంపూర్ణంగా ముంచి తేల్చగల ప్రభావం ఉన్నది ఆమె శరీరంలో. నారాయణప్ప ఆమెకోసం సాలగ్రామాన్ని ఏట్లో విసిరిపారేశారంటే, మద్యమాంసాలు భుజించాడంటే ఆశర్యం ఏమున్నది? తురకరాజు కూతురు లవంగిని పెళ్లి చేసుకుని జగన్నాథపండితుడు ఆ మ్లేచ్ఛ కన్య వక్షోవైభవాన్ని వర్ణించలేదా?

అనంతమూర్తి బ్రాహ్మణ్యంతో క్రీడిస్తాడు. బ్రాహ్మణ్యాన్ని ప్రశ్నిస్తాడు. నారాయణప్ప శవానికి కర్మకాండలు జరిపేందుకు వెనుకాడిన బ్రాహ్మణులు, వారి గృహిణులు అతడు ఉంచుకున్న చంద్రి నగలకోసం తహతహలాడిన వైనాన్నివర్ణిస్తాడు.బ్రాహ్మణ్యానికి అవతల సాధారణ మనుషుల జీవితాల్లో జీవన సౌందర్యాన్ని చిత్రిస్తాడు. చివరకు బ్రాహ్మణ్యాన్నే అస్తిత్వ పరీక్షలో పడవేస్తాడు. మానవ విలువలు ముఖ్యమా? ఆచార వ్యవహారాలు ముఖ్యమా అన్న చర్చ అనంతమూర్తి సంస్కార లో లేవనెత్తుతాడు. చంద్రి, పద్మావతి, పుట్టప్పలో ఉన్న సంస్కారం తోటి బ్రాహ్మణుల్లో లేదని నిరూపిస్తాడు.

ఇదంతా ప్రశ్నించడం వల్లే వచ్చింది. సంశయాత్మా వినశ్యతి.. (సంశయించేవాడు నశిస్తాడు)అని, శ్రద్దావన్ లభతే జ్ఞానం (విశ్వాసం వల్లే విజ్ఞానం లభిస్తుంది) మన శాస్త్రాలు చెబుతాయి. కాని సంశయించకపోతే నిష్కృతి లేదని, గుడ్డి విశ్వాసం వల్ల ఉన్న విజ్ఞానం నశిస్తుందని అనంతమూర్తి చెబుతారు. అంధ విశ్వాసంతో కొనసాగించే సంస్కృతి మనుగడ సాధించగలదా ? అని ఆయన ప్రశ్నించారు. తన రచనల్లో సాంప్రదాయ హిందూ సమాజంపై సామాజిక, ఆర్థిక, రాజకీయ మార్పులను ఆయన నిశితంగా గమనించారు. వాటి వల్ల కుటుంబాల్లో వచ్చిన అంతస్సంఘర్షణను చిత్రించారు. సంప్రదాయాన్ని వ్యతిరేకించిన బుద్దుడు, బసవన్న, అల్లమప్రభులను అనంత మూర్తి ఆరాధించారు. తన నవ్యవాదం అన్ని ఆధునిక వాదాల మాదిరి కాదని, నెహ్రూ కాలపు ఆదర్శ సిద్దాంతాలు పటాపంచలై ఉద్భవించిన వాదమని ఆయన ఒక చోట చెప్పారు.

ఆయన ‘భారతీపుర’ నవల కూడా ఆధునిక భావాలు ఉన్న జగన్నాథుడనే ఒక బ్రాహ్మణుడు ఇంగ్లండ్‌లో చదువుకుని తన సమాజంలో కి వచ్చి అక్కడ భావాలపై ఆధిపత్యం వహిస్తున్న ఆలయవ్యవస్థను గమనిస్తాడు. సమాజంలో నిమ్మజాతీయులైన హోలెయారులు ఆలయంలో ప్రవేశిస్తే రక్తం కక్కుకుని చచ్చిపోతారన్న ప్రచారాన్ని ఆయన ఢీకొంటారు.’సమాజంలో మీరు అధికంగా ఉన్నారు. మీరు తిరగబడాలి..’ అని వారిని ప్రేరేపిస్తాడు. ‘నేను హోలెయారును ఆలయంలోకి తీసుకువెళ్లాలి. శతాబ్ధాలుగా సాగుతున్న సాంప్రదాయాల్ని ఒక్క అడుగుతో మార్చేయాలి. మంజునాథను బ్రద్దలు చేయాలి. హోలెయారు ఒక్క కొత్త అడుగు వేస్తే మనమందరం చచ్చిపోయి కొత్తగా జన్మిస్తాం.. ‘అని జగన్నాథుడు పిలుపునిస్తారు. హోలెయారును మందిరంలోకి ప్రవేశించేలా చేయనంతవరకూ తాను మనిషిని కానని గుర్తిస్తాడు. అనంతమూర్తి ‘ఘట శ్రాద్ద,’ ‘సూర్యన కుదురే’, ‘అక్కయ్య’, ‘మౌని’ తో పాటు అనేక క థలు వ్యవస్థలోని మూర్ఖత్వాలను ప్రశ్నిస్తాయి. దళితులనే కాదు, స్త్రీలను కూడా ఆయన అణగారిన వర్గంగా భావించారు. వార్ని ప్రశ్నించమని ఆయన ప్రేరేపిస్తారు. విలియం బ్లేక్, కీట్స్ కవితలంటే ఆయన కెంతో ఇష్టం. ఆయన కవితలు వాన వెలిసిన తర్వాత నేల పరిమళాన్ని గుర్తు చేస్తాయి.

అనంతమూర్తి వ్యక్తిత్వంలోనే తిరుగుబాటు ఉన్నది. ఆయన దేన్నీ ప్రశ్నించకుండా అంగీకరించలేరు. అందుకే ఆయన సాంప్రదాయాన్ని ప్రశ్నించారు. ఆచారాల్ని ప్రశ్నించారు. సమాజంలో రుగ్మతల్ని ప్రశ్నించారు. పౌరహక్కుల ఉద్యమంలో పాల్గొన్నారు. ఒక సాంప్రదాయ కుటుంబం నుంచి వచ్చి తనను తాను ప్రశ్నించుకున్నందువల్లే ఆయన హిందూత్వను ఒక రాజకీయ తాత్విక దృక్పథంగా అంగీకరించలేకపోయారు. ఆక్రమంలో ఆయన బిజెపిని కూడా వ్యతిరేకించారు. కాంగ్రెస్‌ను అభిమానించారు. నరేంద్రమోదీ ప్రధాని అయితే ఈ దేశం నుంచి వెళ్లిపోతానని సంచలనాత్మక ప్రకటన కూడా చేశారు. ఆయన ఈ దేశం పయనిస్తున్న దారిని వ్యతిరేకించారు కాని పలాయనవాదం చిత్తగించే ఉద్దేశం ఆయనకు లేదు.

అనంతమూర్తి పారిపోయే వ్యక్తి కాదు. ప్రశ్నించే వ్యక్తి. ప్రశ్నించే క్రమంలో ప్రతిఘటించే వ్యక్తి. జీవితాంతం ఆయన ప్రతిఘటిస్తూనే రచనలు చేశారు. కొత్త విలువల్ని సృష్టించారు. మానవ సంబంధాల్ని ప్రేమించారు. సామాజిక కార్యకర్తగా మారారు. ఆయనొక ప్రజ్వలిస్తున్న ప్రవాహం.సాహిత్యం రాజకీయాలకు అతీతమైనదా? కానే కాదంటారు. అనంతమూర్తి. ‘నాకు రాజకీయాలతో సంబంధం లేదు..’ అని చేసే ప్రకటనకూడా రాజకీయమైనదేనని ఆయన అభిప్రాయం. ‘నీలో నీవు తరచి చూసుకోకపోతే మంచి రచయితవు కాలేవు’.. అని ఆయన పలు సందర్భాల్లో చెప్పారు.

అనంతమూర్తి ఒక సామాజిక జీవితానుభవం. వేల వేల చెట్లు కూలిపోతున్న చప్పుడు ఆయన రచనల్లో ప్రతిధ్వనిస్తుంది. చంద్రి కౌగిలిలో ప్రాణేశాచార్యుడు పునీతుడైనట్లే, అనంతమూర్తి రచనలు చదివితే మనం వేనవేల వ్యవస్థల దుర్మార్గాల చితిమంటల్ని విన్నట్లవుతుంది. అనంతమూర్తి నిర్దిష్ట యాత్ర చేశాడని చెప్పలేం. బ్రాహ్మణత్వం చనిపోయినా బ్రాహ్మణుడు చనిపోలేడు కదా.. అనంతమూర్తి అంత్యక్రియలను ఆయన బంధువులు స్మార్త బ్రాహ్మణ ఆచారాల ప్రకారమే చేశారు.

 ~~

సమాచారం దాఖలు చేసి, ఉమమ్మ అందించిన కాగితాలు తీసుకుని నర్సు చేతికిచ్చారు డాక్టరుగారు.

“గాయత్రిది జబ్బు కాదు. ఆమె స్థితిని అంగవైకల్యంగా పరిగణిస్తారు.
ఆసుపత్రి చేయగలిగిందల్లా సులువైన పద్ధతిలో, కనీసం ఒక కాలైనా మోకాలు వరకు తీసేసి కుత్రిమ కాలు అమర్చవచ్చు. దానికైనా గాయత్రికి పద్దెనిమిదేళ్ళు నిండితేనే మంచిది,” అని ఓ క్షణమాగారు ఆయన.

“ఇకపోతే, గాయత్రి మూగతనం పోయి మాట వస్తుందా? అని నిర్ధారించేవి మాత్రం, కొన్ని సున్నితమైన ‘స్వరపేటిక పరీక్షలు’. ప్రభుత్వాసుపత్రిలో అవి కుదరకపోవచ్చు. ఆ విషయంగా, ఇక్కడి పెద్ద డాక్టర్ గారు మిమ్మల్ని గుంటూరు లేదా హైదరాబాదులోని నిపుణల వద్దకు వెళ్ళమని సూచనలిస్తారు. ఎంతో సమయం, వ్యయం అవ్వొచ్చు,” అంటూ తాతకి నెమ్మదిగా వివరించారాయన.
అందరం శ్రద్ధగా వింటున్నాము.

క్షణమాగి మా వంక సూటిగా చూసారాయన.
“పోతే గాయత్రికి వినికిడితో పాటు మిగతా ప్రమేయాలన్నీ మామూలుగా ఉన్నాయి. బాగానే చదువుకుంటుందని కూడా తెలిసింది. కాబట్టి, సరయిన పద్ధతిలో వైద్యం అందితే ఆమె స్థితి మెరుగవుతుందనే ఆశించవచ్చు, ఆశిద్దాము,” అన్నారు డాక్టర్ గారు.

తాత ఉమమ్మ వంక చూసాడు.
“అయితే మీరు ఏమంటున్నారో దయచేసి మాకు అర్ధమయ్యేలా చెప్పండి. ‘క్రచ్చస్’, అదే ‘ఊతకర్రలు’ వాడమంటున్నారు, మరి తరువాత జరపవలసిన పరీక్షలవీ ఎప్పుడు? ఎక్కడ?” అని ఆగింది ఉమమ్మ.

“చూడండి ఉమాగారు, నేను ఇక్కడ ట్రైనింగ్ లో ఉన్న డాక్టర్ని. ముందు ‘ఊతకర్రల’ కి నర్సుని అవసరమైన వివరాలు, కొలతలు తీసుకోనివ్వండి. ఈ ఆసుపత్రి అనుబంధ సంస్థ ‘శ్రీ సత్య శారద చారిటీ’’ నుండి వారంలోగా గాయత్రికి వాడుకోడానికి ‘ఊతకర్రలు’ మీ చిరునామాకే వస్తాయి.

ఇకపోతే, గాయత్రి విషయమంతా దాఖలు చేసి మా పెద్ద డాక్టరుగారికి పంపిస్తాను. మీరు మళ్ళీ కొంత ఆగి, ఇక్కడ ఆసుపత్రిలో ఆయన్ని కలవచ్చు,” అని ముగించాడాయన.

ఆయన వద్ద సెలవు తీసుకొని, నర్సుకి కావలసిన కొలతలు, వివరాలిచ్చి బయటపడ్డాము.
**
తాత కూడా తన విషయంగా వైద్యుడిని చూశాడు. ఆయన ఆరోగ్యం బాగా పాడయిందని, ఎక్సురే తీసి, రక్తపరీక్షలు చేసారు. కడుపులో ఆమ్లత ఎక్కువుగా ఉందని, దాంతో కడుపులో వ్రణాల ఉదృత వల్ల కూడా బాగా కడుపు నొప్పి, మంట, వాంతులు తరుచుగా అవ్వొచ్చని చెప్పారు.
ఆమ్లతకి వెంటనే చికిత్సతో పాటు శ్రద్ధగా మందులు వాడకం, మంచి ఆహారం, విశ్రాంతి అవసరమని చెప్పారు. జాగ్రత్తలు చెప్పి మందులు రాసిచ్చారు.
అవి తీసుకొని ఇంటిదారి పట్టాము.
**
తాత దిగులుగా కనబడ్డాడు. కారులో తలా ఒక మాట మాట్లాడుతుంటే తాత మాత్రం ఏదో ఆలోచిస్తూ ఉండిపోయాడు.
చంద్రం పిన్ని తాతకి మంచినీళ్ళ చెంబు అందించింది. నీళ్ళు తాగి మరచెంబు నాకందించాడు.

”గాయత్రి విషయంలో డాక్టరుగారు చేసే సాయం ఏదైనా మంచిదే, ఉమమ్మా. అయినా నా ప్రయత్నంగా మాత్రం పూజారయ్య చెప్పిన వికలాంగుల సంస్థని కూడా కలుస్తానమ్మా,” అని ఆమెతో అంటూ ఇంకాస్త ముందుకెళ్ళాక, పనుందని కారు దిగిపోయాడు తాత.

కాసేపటికి మమ్మల్ని కూడా కొట్టాం కాడ దింపేసి కారు ఉమమ్మ ఇంటి వైపు మళ్ళింది.
**
కొట్టాం చేరాక, పిన్నిచ్చిన గంజి తాగి, పుస్తకం చదువుతూ కూచున్నాను.
టీ కాచి తెచ్చుకొని, పక్కనే కూచుంది పిన్ని.

“మా కొట్టాంకెళ్ళి కాసేపట్లో మళ్ళీ నీ ముందుంటా. మీకు ఈ పూటకి కాస్త పప్పు, రొట్టెలు కూడా తెస్తా. ఈ లోగా అవసరం వస్తే పొయ్యికవతల కట్టిన గంట మోగించు,” అని మరి కాసేపటికి పిన్ని తమ కొట్టాంకి వెళ్ళింది.
**
సాయంత్రం చీకటి పడుతుండగా తాత రిక్షాలో దిగాడు. రిక్షాబ్బాయి సాయంతో లోనికొచ్చాడు. తాత ముఖం మీద, బట్టల మీద రక్తపు మరకలు చూసి భయపడిపోయాను.
తాతని పట్టుకు కుదుపుతూ ఆదుర్దాగా ఏమయిందని అడిగాను. వకీలు ఇంటినుండి రిక్షాలో వస్తున్న తాతకి విపరీతంగా దగ్గు మొదలయ్యిందంట. ఆ వెంటనే రక్తం కక్కుకున్నాడంట.
రిక్షాబ్బాయి సాయం చేసి మెల్లగా ఇంటికి చేర్చాడంట.

తాత ముఖం కడుక్కొని, బట్టలు మార్చి వచ్చేలోగానే పిన్నొచ్చింది. ఆమెని చూడగానే ఆపుకోలేక బిగ్గరగా ఏడ్చేసాను. తాత పడక పక్కనే కూచున్న నా కాడికి వచ్చి నన్ను దగ్గరికి తీసుకొంది.

అంతలో స్నానాల గది నుండి బయటపడి, కాళ్ళీడ్చుకుంటూ వచ్చి తన నులక మంచం మీద కూచున్నాడు తాత. సత్తువ లేకుండా అయిపోయిన తాతని చూసి మేమిద్దరం దిగాలు పడ్డాము.

కాస్తాగి పిన్ని వంక చూసాడు తాత. “పోతే చంద్రమ్మా, వికలాంగుల సంస్థ యజమాన్ని కలిసి గాయత్రి కోసం అర్జీ పెట్టాను. వకీలుని కలిసి పొలం విషయం మాట్లాడి, లంచాలకంటూ ముందస్తు డబ్బులు నా కాడ లేవని వివరించాను. చూడాలి దేవునిదయ. నా చేతుల్లో ఇకేమీ లేదమ్మా,” అంటూ మంచం మీద తొంగున్నాడు తాత.

తాత చెప్పింది ఒపిగ్గానే విన్నది పిన్ని.
”ఏదేమైనా విశ్రాంతి లేకుండా వొళ్ళు పాడయ్యేటంతగా అలిసిపోడం మంచిది కాదన్నా నీకు. ఇలా రక్తం కక్కుకోడం, నీరసం వచ్చి పడిపోడం డెబ్బైయేళ్ళ వయసులో ఏ రకంగా నీకు, నీ గాయత్రికి మంచిదో సెప్పు,” కోపంగా మాటలంటూనే పోయింది చంద్రం పిన్ని.

పిన్ని చెప్పేదంతా వింటూ కిక్కురు మనకుండా పడుకుండి పోయాడు తాత.
**
మరసటి రోజు పావుగంట ముందే నేను గుడికెళ్ళాను.

నన్ను చూస్తూనే గబగబా పరిగెత్తుకొనొచ్చింది కమలమ్మ.
“అబ్బో పిల్లా, వచ్చేశావా? ఒకే ఒక్కరోజు పువ్వుల్లాంటి నీ నవ్వులు సూడకపోతే పొద్దు పోలేదనుకో. నీ తానంలో నేను కూకుంటే గుడికోచ్చే నీ అభిమానులకి నచ్చలేదనుకో.
మా గాయత్రి ఎప్పుడొస్తుంది? అని ఒకటే గోల. నీ అందం అసుమంటిది మరి. నీ అవిటితనం పోతే అసలు నీ లెవెలే మారిపోతాదిలే,” గంటలా గణగణా మోగింది కమలమ్మ గొంతు.
నవ్వేసి ఊర్కున్నాను. పూజసామాను సర్దుతూ నాతో మళ్ళీ మాట కలిపింది కమలమ్మ. ఈ సారి నా విషయంలో డాక్టర్లు ఏమన్నారనడిగింది. తాతెందుకు రాలేదని అడిగింది.

‘నాకు ఇంకా వైద్య పరీక్షలు ఉంటాయని, తాతకి వొంట్లో బాగోక రాలేదని’ తెలియజెప్పాను.
నేను చెప్పిన వివరాలు చాల్లేదామెకి.
“మీ తాత కనపడ్డప్పుడు అడిగి తెలుసుకుంటాను. నీకేం తెలుస్తాదిలే? చిన్నపిల్లవి,” అంటూ కాస్త విసురగా అవతలకి వెళ్ళబోయింది.

వెళుతున్న ఆమెని చేయి పట్టి ఆపాను.
‘నిన్నటి రోజున పావురాళ్ళు వచ్చాయా? గింజలేసావా?’ అని సైగలతో అడిగాను.

“ఆ ఆ, ఎందుకు వేయను? బాగానే ఒకటికి రెండు మార్లు వచ్చి గింజలు మెక్కి, కావలసినంత గోల చేసి మరీ వెళ్ళాయిలేమ్మా,” రుసరుసమంటూ కదిలిందామె.
**
గుడిలో మధ్యాహ్నం రద్దీ తగ్గాక నా కాడ చేరింది కమలమ్మ. నా కిష్టమైన బెల్లం పాయసం అంటూ గ్లాసు అందించింది.

“మా గోవిందు, ఊరికి కాస్త దూరంగా విశాలమైన పాక కిరాయికి తీసుకున్నాడు. ఇన్నాళ్ళు ఎవరితోనో కలిసి సత్రంలోలా ఉండేవాడుగా!. ఇప్పుడు వాడి సొంత పాకలో కాస్త అదీ ఇదీ సర్ది, వాడికిష్టమైంది వండి పెడదామని, ఆదివారాలు మధ్యాహ్నాలు కాసేపు ఎళ్ళొస్తున్నా. నాకు కొడుకైనా, తమ్ముడైనా వాడేగా,” అని వివరించింది.

‘ఊ’ కొడుతూ వింటున్నాను. పాయసం బాగుందని సైగ చేసాను.
కబుర్లు చెబుతూనే ఉంది కమలమ్మ.
“ఈడ నుండి విశ్రాంతి కావాలంటే, హాయిగా గోవిందు పాకకి పోవడమే,” అన్నది మళ్ళీ సంబరంగా కమలమ్మ.
**
ఒక్కింత ఓపిగ్గానే ఉందంటూ ఖాయిలా పడి లేచిన మూడోరోజు చీకటితో నా రిక్షా వెనకాలే నడుస్తూ పనికొచ్చాడు తాత.
పూజసామాను సర్దుతున్న తాతతో మాట కలపాలని ఆత్రుతగా వచ్చింది కమలమ్మ.

“అయితే అన్నా, మరి డాక్టరు ఏమన్నాడు? మా గాయత్రికి మాట, నడక ఎప్పుడొస్తాయన్నాడు? మాకు తెలిసిన ఒకమ్మాయికి ఇలాగే ఉండేది. పట్నం డాక్టర్లు వైద్యం చేసి ఇప్పుడు చకచకా నడిపిస్తున్నారు. మన గాయత్రి లాగానే అప్సరసనుకో.
ఇక కాలు బాగయిన రెండేళ్ళకి ఓ గొప్పింటి కుర్రాడు ప్రేమించి పెళ్ళి కూడా చేసుకున్నాడు సత్యమన్నా. నిజ్జంగా, అమ్మతోడు,” అంది తల మీద చెయ్యెట్టుకొని నవ్వుతూ కమలమ్మ.
తాత కిమ్మనలేదు.
తన మాట చెప్పుకుంటూ పోయిందే గాని తాతకి నోరు విప్పి మాట్లాడే సందు ఇవ్వదుగా కమలమ్మ.
నాకేమో ఆ అమ్మాయికి వైద్యం చేసిన డాక్టర్లు ఎవరని కనుక్కుంటే బాగుండుననిపించింది.

**
మధ్యాహ్నం పొంగలి ప్రసాదం తిని తాత కూరల బడ్డీ వైపు వెళ్ళగానే కమలమ్మ నా కాడికొచ్చి కూచుంది.
నడకొచ్చిన ఆ చుట్టాలమ్మాయి గురించి ఎలాగైనా అడగాలని అనుకుంటుండగా, ఆమే అందుకుంది.

“నే చెప్పేది నిజమేనే తల్లీ, నీకిప్పుడు పదిహేనేళ్ళు కదా! ఐదేళ్ల వయసు నుండి ఈడ ఇలా కొలువు చేస్తివి కదా! నీ హుండీ డబ్బే బోలెడంత కూడుకొనుంటుంది మీ తాత కాడ.
ఆ డబ్బు పెట్టి వైద్యం చేయిస్తే పోలా?
ఎంచక్కా మా చుట్టాలమ్మాయి లాగా బాగయిపోయి ఎవరినో ఎందుకు?
నీకు తెలిసిన నా తమ్ముణ్ణి పెళ్ళి చేసుకోవచ్చు,” క్షణమాగి నా వంక చూసింది…
ఏమంటుందో అర్ధం అవ్వలేదు నాకు…

“సవితితల్లి కొడుకన్న మాటేగాని, నా బిడ్డ లాంటోడేగా గోవిందు. కాస్త రంగు తక్కువేమో గాని బాగుంటాడు వాడు. ఆటో కూడా చేతికొచ్చేస్తే, రాజాలా సంపాదిస్తాడు.
వాడు ఒప్పుకోవాలే గాని, మంచి మొగుడౌతాడు నా తమ్ముడు,” నోటికొచ్చింది అంటూనే ఉంది కమలమ్మ.

నా తల గిర్రున తిరిగినట్టయింది. నా కాళ్ళ వైద్యం నుంచి పెళ్ళి వరకు వెళ్ళిపోయిన కమలమ్మ మాటల్లో నిజం ఉందా అనిపించింది.

ఆలోచనలో పడ్డాను.
‘అసలీ బుర్రలేని పెళ్లి మాటలేంటి? పిన్నికి, తాతకి అందుకే నచ్చదేమో కమలమ్మ తీరు’ అనుకుంటుండగా ……
“ఏమోలే, నువ్వా నోరులేని దానివి. ఇలాంటి ఇషయాలు మీ తాతతో, ఎలాగైనా నువ్వే తేల్చుకోవాలి. నిన్ను చూస్తే చానా కష్టంగా ఉంది. వైద్యం చేయిస్తే మాములు మనిషయ్యి చక్రం తిప్పగలవు నువ్వు,” అంది కమలమ్మ మళ్ళీ బిగ్గరగా నవ్వుతూ.

ఆమె మాటలకి ఆశ్చర్యపోయాను. ఎప్పుడూ ఏదో ఒకటి ఇట్టాగే మాట్లాడుతుంది.

“అయ్యో నీతో మాటల్లో పడి మరిచేపొయ్యా. ఇయ్యాళ ఆదివారం కదా. ఈ సమయానికి మా తమ్ముడు వచ్చుంటాడు. వాడి పాక వరకు ఎళ్ళి గుడి తెరిచేలోగా, నాలుగింటికంతా వచ్చేస్తానే,” అంటూ రిక్షా ఆగే చోటు – గుడి వెనక్కి పరుగు తీసింది కమలమ్మ.
**
బయట సన్నగా తుప్పర పడుతుంది. ఇంకా తెల్లారలేదు. ఈ మధ్యనే నా కోసం తాత వేసిన కొత్త పరుపు మీద బాగా నిద్ర పడుతుంది. అయినా చీకటితో లేచి కూచున్నాను.
పరీక్షల భయం పట్టుకుంది. నాలుగు రోజుల్లో మాష్టారు పెట్టబోయే పరీక్షలు మునపటికన్నా మెరుగ్గా రాయాలంది ఉమమ్మ.

చదువుతూ ఆలస్యంగా తొంగోడంతో బద్ధకంగా ఉంది.
తాత లేచాడో లేదో తెలీలేదు.. పడక మీదనుండి లేవబోయాను….

కొట్టాం తలుపు తెరిచిన చప్పుడయింది. చూస్తే, చేతిలో ఎర్ర మందార పువ్వులతో, పిన్ని లోనికి వచ్చింది….

“లేరా గాయత్రి, ఇవాళ ‘అట్లతద్ది’. త్వరగా లేచి స్నానం చేసి తయారవ్వు. తాత కుట్టించిన కొత్త పరికిణీ వోణీ వేసుకో. నీ తలదువ్వి రెండు జడలు వేద్దామని వచ్చాను.
నీ జుట్టు పెద్దపని కదా. టైం పడుతుంది,” అంటూ నా ఎదురుగా చతికిల పడింది పిన్ని.
రాములు వెళ్లిపోయాక పండగలప్పుడు తప్పనిసరిగా నాకు రెండు జడలు వేస్తుందామె.
**
పొద్దున్నే, గుడికి రిక్షా అల్లంత దూరముండగానే సంతోషంగా ఎదురొచ్చింది కమలమ్మ. నాకు చేయందిస్తూ “ఈ రోజు ‘అట్లతద్ది’ ఆడపిల్లల పండుగ. పిండి రుబ్బి అట్లు వేయలేను గాని మధ్యానం బయట హోటలు నుండి మనకి అట్లు తెప్పిస్తాను గోవిందుతో,” అంది సంబరంగా కమలమ్మ.
ఒక్కోసారి కమలమ్మ చేసే హడావిడి తలనొప్పిగా ఉంటుంది నాకు.

(ఇంకా ఉంది)

ప్రముఖ రచయిత యండమూరి వీరేంద్రనాథ్‌ ప్రశంస పొందిన అనువాద నవల “నారాయణీయం” మూల రచయిత వినయ్ జల్లాతో – అనువాదకుడు కొల్లూరి సోమ శంకర్ జరిపిన ఈమెయిల్ ఇంటర్వ్యూ…

***

హాయ్ వినయ్ గారు,

మీ మొట్టమొదటి నవల “Warp and Weft“ని తెలుగులో ప్రచురించి ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న తెలుగు పాఠకులకు అందుబాటులోకి తెచ్చినందుకు ముందుగా అభినందనలు. ఈ పుస్తకాన్ని అనువదించే అవకాశం నాకు కల్పించినందుకు వ్యక్తిగతంగా కృతజ్ఞతలు తెలియజేసుకుంటున్నాను.

ఇప్పుడు కాసేపు మీ రచనల గురించి, కెరీర్ గురించి, వ్యక్తిగత, వృత్తిపరమైన సంగతులు మాట్లాడుకుందాం.

ప్ర: మీ బాల్యం గురించి, విద్యాభ్యాసం గురించి కాస్త చెబుతారా?

జ: గార్డెన్ సిటీ ఆఫ్ ఇండియాగా పేరుగాంచిన బెంగుళూరు నగరంలో నేను పుట్టి పెరిగాను. నాకు మూడేళ్ళ వయసులోనే మా అమ్మ చనిపోయింది. అప్పటి నుంచే బహుశా నాకు ఏకాంతమంటే ఇష్టం పెరిగిందేమో. నాదైన లోకంలో ఉండడం – జీవితం గురించి, ఇతర విషయాల గురించి ఆలోచించడానికి మార్గం చూపిందేమో.

నాకు చిన్నప్పటి నుంచీ కూడా చదువంటే పెద్దగా ఆసక్తి లేదు. పరీక్షలు పాసవడం కోసమే తప్ప చదువుని ఎప్పుడూ సీరియస్‌గా తీసుకోలేదు. బడికెళ్ళే పిల్లాడిగా, నాకు చదువు తప్ప, మిగతావన్నీ ఎంతో కుతూహలాన్ని కలిగించేవి. నేను బాగా చదువుకుని పైకి రావాలనేది మా నాన్న కోరిక. ఆయన కోరిక (నాది కాదండోయ్) తీర్చేలా బిజినెస్ మానేజ్‌మెంట్‍లో డిగ్రీ పూర్తి చేయగలిగాను.

ప్ర: రచయితగా ప్రయత్నించాలన్న ఆలోచన మీకు ఏ వయసులో కలిగింది?

జ: ఇంటర్మీడియట్ పరీక్షలలో ఫెయిల్ అయ్యాక, నాకు బోలెడు సమయం దొరికింది. రకరకాల పనులు చేయడానికి ప్రయత్నించాను. ఓ రోజంతా సేల్స్‌మాన్‌గా పనిచేసాను, కొన్ని నెలలపాటు కంప్యూటర్ ప్ర్రోగ్రామింగ్ నేర్చుకున్నాను… అంతే కాదు, మా కుటుంబం నడిపే ‘పట్టు వస్త్రాల వ్యాపారం’లోకి ప్రవేశిద్దామని ఆలోచించాను. అయితే ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్ దినపత్రిక నిర్వహించిన కాప్షన్ రైటింగ్ పోటీలో గెలవడంలో, నాలో ఓ రచయిత ఉన్నట్లు నాకు తెలిసింది. అప్పుడు నా వయసు సుమారుగా 18 ఏళ్ళు ఉండచ్చు.

ప్ర: “Warp and Weft” కన్నా ముందు ఏవైనా రాసారా?

జ: డిగ్రీ చదువుతున్నప్పుడు, వ్యాసాలు, చిన్న కథలు (పిల్లలకీ, పెద్దలకీ) వ్రాయడం ప్రారంభించాను. నా కథలు దేశవ్యాప్తంగా ప్రచురితమయ్యే దినపత్రికలు (డెక్కన్ హెరాల్డ్, ఏసియన్ ఏజ్, టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా), పత్రికలలోనూ (ఎలైవ్, పిసిఎం.. మొదలైనవి) ప్రచురితమయ్యాయి.

ప్ర: “Warp and Weft” (నారాయణీయం) నవల ఇతివృత్తం ఎంచుకోడానికి మీకు ప్రేరణ కలిగించినదెవరు?

జ: ధర్మవరం గ్రామంలో మా అమ్మమ్మ గడిపిన జీవితంలోని ముచ్చట్లు వింటుంటే నాకెంతో ఆసక్తిగా ఉండేది. ఆ ఘటలనకు కథా రూపం కల్పించాను, కాస్త పరిశోధనతోనూ, తగినంత కల్పన జోడించి ఈ నవల రాసాను.

ప్ర: మీపై అత్యంత ప్రభావం చూపిన రచయిత ఎవరైనా ఉన్నారా?

జ: శ్రీ ఆర్. కె. నారాయణ్, ఆయన మాల్గుడి కథలు! ఆయన నిరాడంబరత్వం నిజంగా అద్భుతం. నా నవలను చదివితే, అది చాలా చోట్ల ఆయన రచనలను ప్రతిబింబిస్తుందని గ్రహిస్తారు.

ప్ర: ఎన్నేళ్ళ నుంచీ రచనలు కొనసాగిస్తున్నారు?

జ: గత 18ఏళ్ళకు పైగా..

ప్ర: మీరు ఏ తరహా రచనలు చేస్తారు?

జ: బ్లాగులు, కమ్యూనిటీల కోసం నాన్ ఫిక్షన్ ఆర్టికల్స్ రాస్తాను. పిల్లల కథలు రాస్తాను. త్వరలోనే నా రెండో నవల మొదలుపెట్టబోతున్నాను.

ప్ర: మీ రచనలలో ఎటువంటి సాంస్కృతిక విలువలు ఉన్నాయని మీరు అనుకుంటున్నారు?

జ: కంటికి కనబడే జీవితాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయి నా రచనలు. సాధారణంగా, రచనలు చేయడం కథన పద్ధతిని మెరుగుపరుస్తుంది.

ప్ర: మీ రచనా వ్యాసంగం పట్ల మీ కుటుంబ సభ్యులు ఏమనుకుంటుంటారు?

జ: మొదట్లో అయితే, ఏదో ఒక రోజు నేను రచయతనవుతానని- వారు కలలో కూడా ఊహించలేదు. 1996లో ఇండియన్ ఎక్స్‌ప్రెస్ లో ప్రచురితమైన నా ఆర్టికల్ చదివాక, నన్ను బాగా ప్రోత్సహించారు.

ప్ర: ఈ నవల రాయడంలో మీకున్న లక్ష్యాలు, ఉద్దేశాలు ఏమిటి? అవి నెరవేరాయని భావిస్తున్నారా?

జ: 2001లో ఈ నవల రాయడం మొదలు పెట్టినప్పుడు, నాకు ప్రత్యేకమైన లక్ష్యం అంటూ ఏదీ లేదు. నా ఉద్దేశం చాలా స్పష్టంగా ఉంది – మా అమ్మమ్మ కథని ప్రపంచానికి చెప్పడం అంతే. నా నవలకి ప్రపంచ వ్యాప్తంగా… ముఖ్యంగా.. అమెరికా, బ్రిటన్, ఆస్ట్రేలియా, ఇండియాల లోని పాఠకుల నుంచి చక్కని ప్రతిస్పందన వచ్చింది. తొలి నవలా రచయితగా, దక్షిణ భారత దేశంతో నా అనుభవాలు అనే అంశాలపై బిబిసి రేడియో నన్ను రెండు సార్లు ఇంటర్వ్యూ చేసింది. ఈ నవల ఇంగ్లాండ్‌లో.. “Waterstone’s, WH Smith, Amazon, Blackwell” వంటి అన్ని ప్రముఖ పుస్తక సంస్థలలోనూ, ఇంకా అంతర్జాతీయంగా ఉన్న 70కి పైగా ఆన్‌లైన్ రిటైలర్ల వద్ద లభిస్తోంది.

ప్ర: ఈ నవల కోసం పరిశోధన చేస్తున్నప్పుడు మీకు తారసపడ్డ వ్యక్తుల గురించి కాస్త చెబుతారా?

జ: ఈ నవలలోని పాత్రధారులను సృష్టించడం కోసం నేనెంతో మంది ఆసక్తికరమైన వ్యక్తులను కలిసాను. ముఖ్యంగా, ఈ నవలలోని ఇద్దరు ప్రధాన పాత్రలను పోలిన వ్యక్తులు ఉన్నారు. రామదాసు పాత్ర దాదాపుగా మా నాన్నగారిలానే ఆలోచిస్తుంది. శ్రీరాములు పాత్ర మా దూరపు బంధువుకి ప్రతిరూపం.. కాస్త నత్తితో సహా.

ప్ర: ఈ నవలలో ఏ భాగం రాయడం మీకు కష్టమనిపించింది?

జ: నా నవల చీరలు నేయడం గురించి, నేతగాళ్ళ జీవితాలను స్పృశిస్తూ సాగుతుంది.. సరైన సాంకేతిక పదాలను ఉపయోగించాల్సి రావడం ఒక్కోసారి ఇబ్బందిని కలిగించింది.

ప్ర: ఈ పుస్తకంలోని ఏ భాగం మీకు బాగా నచ్చింది?

జ: 1950లలో తిరుమల ఎలా ఉండేదో రాసిన అధ్యాయం, అప్పటి భక్తిప్రపత్తుల ప్రస్తావన గురించి రాయడాన్ని నేను బాగా ఆస్వాదించాను.

ప్ర: జీవితం ఇప్పుడున్న స్థాయికి ఎలా చేరారు?

జ: నా జీవితంలోని ప్రతీ దశలోనూ.. స్వర్గస్తురాలైన మా అమ్మ ఆశీర్వాదం ఉందని నేను నమ్ముతాను. అదే నాకు జీవితంలోని ప్రతీ దశలోనూ.. నాకో ఆశ్చర్యకరమైన, ఘనమైన విశేషాన్ని అందిస్తోందని భావిస్తాను.

ప్ర: ఈ పుస్తకాన్ని ప్రచురించడానికి మీరేం చేసారు? ఏ పద్ధతి పాటించారు?

జ: అనుకున్నంత తేలికగా ఈ నవల ప్రచురితమవలేదు. 2001లో ఈ నవలని వన్-సైడెడ్ పేపర్ల మీద రాసాను. అప్పట్లో కంప్యూటర్ కొనుక్కునే స్థోమత నాకు లేదు. ఓ డోలాయమానమైన నిర్ణయం తీసుకుని, విలేఖరిగా బెంగుళూరులోని నా ఉద్యోగాన్ని వదిలేసాను. ఏడు నెలల వ్యవధిలో 2,50,000 పదాలు రాసాను.

ఈ పుస్తకాన్ని ప్రచురించడం కోసం 2001నాటి శీతాకాలంలో ఇంగ్లాండ్‌లో అడుగుపెట్టాను. నా నవల చాలా నిరాదరణకి గురైంది. ప్రచురణకర్తలు ఉపేక్షించారు. ఎందరో పబ్లిషర్ల చుట్టూ తిరిగాను, ఏజంట్లను మార్చాను. అయినా ఫలితం లభించలేదు. చివరకి సెల్ఫ్-పబ్లిష్ చేసుకునేందుకు అమేజాన్ వాళ్ళని సంప్రదించాను. మొత్తానికి నా నవల వెలుగుచూసింది. భారతదేశంలో అంతగా పేరు పొందని ప్రాంతం గురించి అందరికీ చెప్పగలిగాను.
ప్ర: మీకూ మిగతా రచయితలకూ తేడా ఏమిటి? మీ విలక్షణత ఏమిటి?

జ: బిబిసి రేడియో వాళ్ళు కూడా నన్ను ఇదే ప్రశ్న అడిగారు. నా నవల చీరలు నేయడం గురించి, నేతగాళ్ళ జీవితం గురించి లోతుగా ప్రస్తావిస్తుంది. ముఖ్యంగా, తెలుగేతర ప్రాంతాలకి చెందినవారికి, తెలుగు వారసత్వం, సంస్కృతి గురించి చాల తక్కువ విషయాలు తెలుస్తాయి. ఈ నవలలో అవి చాలా స్పష్టంగా వ్యక్తమవుతాయి.

ప్ర: మీ మొదటి నవలని పబ్లిష్ చేసుకోడంలో మీరు ఎదురైన సవాళ్ళు ఏవి?

జ: నవల రాయడం ఒక ఎత్తైతే, దాన్ని ప్రచురింప జేసుకోగలడం మరొక ఎత్తు. నా కథని విశ్వసించే లిటరరీ ఏజంట్‌ని పట్టుకోగలగడం నాకు నిజంగానే సవాలైంది.

ప్ర: ఒక్కసారి వెనక్కిమళ్ళి, ఈ పుస్తకాన్ని మొదటి నుంచి రాయాల్సివస్తే, ఈ నవలలోని ఏ భాగాన్నైనా మారుస్తారా?

జ: నవలలోని ప్రధాన భాగాలు వేటినీ మార్చను… కానీ ముగింపుని మరికాస్త వాస్తవికంగా ఉండేట్లు రాస్తాను.

ప్ర: ఓ రచయితగా మీకు ఎదురైన తీవ్ర విమర్శ ఏది? అలాగే ఉత్తమ ప్రశంస ఏది?

జ: నిర్మాణాత్మక విమర్శలు చాలా వచ్చాయి. నేను వాటి నుంచి నేర్చుకుంటున్నాను. పోతే, నాకు లభించిన ఉత్తమ ప్రశంస శ్రీ ఆర్. కె. నారాయణ్ నుంచి. రాయడం మానద్దని ఆయన ప్రోత్సహించారు.

ప్ర: చివరగా, సారంగ పాఠకులకు ఏమైనా చెబుతారా?

జ: ప్రత్యేకంగా చెప్పేది ఏమీ లేదు, నా నవలను చదివి వారి స్పందనని నాకు తెలియజేయమని అడగడం తప్ప. నా వెబ్‌సైట్ www.vinayjalla.co.ukద్వారా నన్ను సంప్రదించవచ్చు.

ప్ర: ఈ ఇంటర్య్వూకి సమయం కేటాయించినందుకు ధన్యవాదాలు వినయ్ గారు. మీరు మరిన్ని రచనలు చేసి రచయితగా రాణించాలని కోరుకుంటున్నాను.

జ: థ్యాంక్యూ, సోమ శంకర్ గారు. నా ఈ ఇంటర్వ్యూకి అవకాశం ఇచ్చిన సారంగ వెబ్ పత్రిక ఎడిటర్లకి నా ధన్యవాదాలు. నమస్కారం.

 ముఖాముఖి: కొల్లూరి సోమశంకర్

ఆప్తవాక్యం

ఎవరైనాఒకరచయితతనపుస్తకానికిముందుమాటవ్రాయమంటే, కొంచెంకష్టంగానేఉంటుంది. వ్రాయటానికికాదు. ఆపుస్తకంమొత్తంచదవాలికదా. అందుకు (కొందరైతేచదవకుండానేవ్రాస్తారు. అదిమంచిపద్దతికాదు).

రచయితలబ్దప్రతిష్టుడైతేపర్వాలేదు. కొత్తవాడైతేమరీకష్టం. అందులోనూఅదిఅనువాదంఅయితేచదవటంమరింతరిస్కుతోకూడినవ్యవహారం.

ఇన్నిఅనుమానాలతోఈపుస్తకంచదవటంమొదలుపెట్టాను. మొదటిపేజీచదవగానేసందేహాలన్నీపటాపంచలైపోయినయ్. మొదటివాక్యమేఆకట్టుకుంది. ఇకఅక్కడినుంచీఆగలేదు.

ఆంగ్లరచయితతాలుకుఇదిమొదటిరచనోకాదోనాకుతెలీదు. సబ్జెక్టుమీదఎంతోగ్రిప్ఉంటేతప్పఈరచనసాధ్యంకాదు. కేవలంకథాంశమేకాదు. పాత్రపోషణ, నాటకీయత, క్లైమాక్స్అన్నీబాగాకుదిరాయి.

అనువాదకుడిగురిచిచెప్పకుండాముగిస్తేఅదిఅతడికిఅన్యాయంచెయ్యటమేఅవుతుంది. ఒక్కమాటలోచెప్పాలంటే: చెప్తేతప్పఇదిఅనువాదంఅనితెలీదు. అంతబాగావ్రాసాడు.

ఇద్దరికీఅభినందనలు.

యండమూరి వీరేంద్రనాథ్.

21-6-14

ఒకానొకప్పుడు ఫెయిరీల రాణిని ఎన్నుకోవటానికని పోటీ పెట్టారు. సుక్రాంటైన్, పరిడైమీ ఇని ఇద్దరు ఫెయిరీలు అన్ని విషయాలలో గొప్పవాళ్ళని తేలింది. వాళ్ళలో ఏ ఒక్కరిని రాణిగా చేసినా రెండోవారికి అన్యాయం జరిగేంత సమానం గా ఉన్నారు. అందుకని అంతా కలిసి ఒక నిర్ణయానికి వచ్చారు. చలికాలం లో మామిడి పళ్ళు కాయించటం, వానచినుకులకి మల్లెపూల వాసన తెప్పించటం…ఇలాంటి మామూలు ఇంద్రజాలాలు కాకుండా , ఇప్పటివరకూ లేని ప్రత్యేకమైన వింతని సృష్టించాలి. ఎవరి వింత ఎక్కువ విడ్డూరంగా ఉంటే వాళ్ళు రాణి అవుతారు. ఎంత కాలం పట్టినా సరే, చేసి చూపించాలి. ఈ లోపు నలుగురు ముసలి ఫెయిరీలు కలిసి రాజ్యం బాగోగులు చూసే ఏర్పాటు చేశారు.

సుక్రాంటైన్ ఒక రాజకుమారుడిని పెంచుతుంది. అతనికి ఎప్పుడూ ఎందులోనూ కుదురు అన్నదే ఉండకూడదు. పరిడైమీ ఒక రాజకుమారిని పెంచుతుంది. ఆమెను చూసిన ఎవరైనా సరే ప్రేమలో పడిపోవలసిందే. ఇవీ వాళ్ళు చేసి చూపాలనుకున్నవి. రాజకుమారిని చూసి ప్రేమలో పడని వారెవరైనా ఉంటే పరిడైమీ ఓడిపోయినట్లు. రాజకుమారుడికి కుదురు వచ్చిందా, సుక్రాంటైన్ ఓడిపోయినట్లు పరిడైమీ ఒక రాజూ రాణీ లతో పరిచయం పెంచుకుంది. రాజు బార్డండన్ చాలా మంచివాడు. తన ప్రజలని ఎంతో బాగా చూసుకునేవాడు. రాణి బాలనీస్ కూడా అంతే. ఇద్దరికీ ఒకరంటే ఒకరికి గొప్ప ఇష్టం. వాళ్ళకి చిన్న కూతురు ఉంది. తన బుగ్గ మీద చిట్టి రోజా పువ్వు లాంటి పుట్టుమచ్చ ఉండటం తో ఆ పాపని ‘ రోజానెల్లా ‘ అని పిలిచేవారు. తను ఎంత చురుకైనదంటే, ఎంత తెలివిగా మాట్లాడుతుందంటే రాజసభలో అందరికీ ఆమె మాటలు కంఠతా వచ్చేవి.

ఒక అర్ధరాత్రి రాణి ఉలిక్కిపడి నిద్ర లేచింది. తన చిట్టి పాప గులాబీపూలగుత్తి గా మారిపోయినట్లూ ఒక పక్షి దాన్ని తన్నుకుపోయినట్లూ ఆమెకి పీడకల వచ్చింది. వెళ్ళి చూస్తే రోజానెల్లా నిజంగానే మాయమైంది. ఎంత వెతికినా కనిపించనే లేదు.రాణి ని ఓదార్చటం ఎవరివల్లా కాలేదు. రాజు త్వరగా బయటపడే మనిషి కాదుగానీ ఆయనా దిగులుపడిపోయాడు. రాజధానిని వదిలి ఒక పల్లెటూళ్ళో ఉన్న ఇంటికి వెళ్ళారు ఇద్దరూ , కొంతకాలం ఉందామని.
ఒక చల్లటి సాయంకాలం చెట్లనీడలో కూర్చుని ఉన్నారు అక్కడ. ఆ ప్రదేశం పన్నెండు కోణాల నక్షత్రం ఆకారం లో ఉంది. ప్రతి కోణం లోనూ ఒక కాలిబాట.

ఒక్కొక్క బాట లోంచి ఒక యువతి, నవ్వు మొహంతో నడుచుకుంటూ వచ్చింది. ఒక్కొక్కరూ ఒక్కొక్క అల్లికబుట్ట తో వచ్చారు. ” రాణీ ! మీ పాప కనబడటం లేదు కదా, ఈ పాపను పెంచుకోండి ” అని వాటన్నిటినీ ఆమెకి ఇచ్చారు. మాయమైన రాజకుమారి వయసే ఉన్న పాపలు ఉన్నారు ఆ బుట్టలలో. చూడగానే ముందర రాణి రోజానెల్లా కోసం బెంగ పడింది. మెల్ల మెల్లగా ఆ పాపలు ఆమెకి ముద్దొచ్చారు. ఉయ్యాలలూ వాటిని ఊపేవాళ్ళూ , బోలెడన్ని బొమ్మలూ ఆడించేవాళ్ళూ , రుచి అయిన తినుబండారాలూ తినిపించేవాళ్ళూ ,ఎత్తుకు తిప్పేవాళ్ళూ ఇలా అన్నిటినీ , అందరినీ రాణి పురమాయించింది. ఆ హడావిడిలో ఆమె తన బాధ మరిచిపోయింది. ఆశ్చర్యకరంగా, ఈ పన్నెండు మంది పాపలకీ బుగ్గ మీద రోజా పూవు ఆకారంలో పుట్టుమచ్చ ఉంది. అందరూ ఒక చోట ఉన్నప్పుడు పెద్ద పూలగుత్తిలాగానే కనిపించేవారు. ఒక్కొక్కరికీ ఒక రంగు పేరు పెట్టుకుంది రాణి. వాళ్ళు అందరూ తెలివైనవారే.

అందరూ బాగా చదువుకునేవారు. అయితే అందరూ మంచిపిల్లలే కానీ ఒక్కొక్కరి తీరు ఒక్కొక్కలా ఉండేది. అదివరకు వాళ్ళని ” పాటలీ , ఇంద్రనీలా, శ్వేతా ” అని పిలుచుకునే రాణి ఇప్పుడు వాళ్ళు ఎదిగేకొద్దీ స్వభావాన్ని బట్టి ” ఆనందినీ, మధురిమా, సాంత్వనా ” ఇలా పిలవటం మొదలుపెట్టింది. అందరూ పెరిగి పెద్దయి సొగసైన అమ్మాయిలు అయారు. ఆ నోటా ఈనోటా వాళ్ళ కబుర్లు విని వాళ్ళని పెళ్ళాడేదుకు దేశదేశాలనుంచి రాకుమారులు వచ్చేవారు. అమ్మాయిలని కలుసుకుని పొగిడి ఒప్పించాలని చూసేవారు. వీళ్ళు మాత్రం ఎవరినీ ప్రేమించలేదు, వాళ్ళ హద్దుల్లో వాళ్ళు ఉంటుండేవారు.

రాజు బార్డండన్ కి మేనత్త కొడుకు ఇంకొక రాజు ఉన్నాడు. ఆయనకి ఒక కొడుకు, అతని పేరు మిర్లిఫ్లోర్. రెండో ఫెయిరీ సుక్రాంటైన్ ఈ రాజకుమారుడిని కుదురు లేనివాడిగా చేయాలని నిర్ణయించుకుంది. అందం, ఆరోగ్యం, తెలివి తేటలు, మంచితనం అన్నీ అప్పటికే ఉన్న ఆ అబ్బాయిని చాలా చాలా ఆకర్షణీయమైనవాడిగా తయారుచేసింది. అతను కోపంగా ఉన్నా శాంతంగా ఉన్నా, అలంకరించుకున్నా సాదాసీదా గా ఉన్నా, గంభీరంగా ఉన్నా సరదాగా ఉన్నా – ఎప్పుడూ అందరినీ ఆకట్టుకోగలిగేవాడు. అతనికి అన్నీ ఉన్నాయి, కుదురు ఒకటి తప్ప. పద్దెనిమిదేళ్ళు నిండేసరికి రాజ్యం లోని అందరు అమ్మాయిలకీ అతను నచ్చటం, వాళ్ళు ఇతనికి మొహం మొత్తటం కూడా అయిపోయాయి. సరిగ్గా అప్పుడు బార్డండన్ రాజ్యానికి రమ్మని అతన్ని ఆహ్వానించారు.

ఒక్కసారిగా పన్నెండు మంది అపురూపమైన అమ్మాయిలు కనబడ్డారు. అతను ఉక్కిరిబిక్కిరి అయిపోయాడు. అందరూ అతనికి నచ్చేశారు, వాళ్ళందరికీ ఇతనూ అంతగానూ నచ్చాడు. అందరూ ఒకే చోట లేకపోతే అతనికి తోచేది కాదు. ఒకరి మాటలు విని నవ్వేవాడు, ఒకరితో తను ముచ్చట్లు చెప్పేవాడు . ఇంకొకరి తో కలిసి కవిత్వం చదివేవాడు, మరొకరితో మౌనంగా ఉండేవాడు. ఒకరితో సంగీతం , ఇంకొకరితోపువ్వులూ పిట్టలు , మరొకరితో ఆకాశం, నీటి మబ్బులు. . గుబులుగా అనిపిస్తే ఒకరు ఊరట, అల్లరి చేసేందుకు ఒకరు తోడు. తన జీవితంలో అతను మొదటిసారి ప్రేమలో పడ్డాడు. అయితే అది ఒక్కరితో కాదు, పన్నెండు మందితో. అతన్ని మార్చిన ఫెయిరీ సుక్రాంటైన్ అనుకుంది, ఇంతకన్న కుదురు లేకపోవటం ఏముంటుందని. పరిడైమీ మాత్రం ఒక్క మాటా మాట్లాడలేదు.

రాజకుమారుడు మిర్లిఫ్లోర్ వాళ్ళ నాన్న అతన్ని ఇంటికి రమ్మని ఎన్నో సార్లు కబురు చెశాడు. ఏవేవో పెళ్ళిసంబంధాల సంగతులు వచ్చిపడుతున్నా మిర్లిఫ్లోర్ తనని కట్టిపడేసిన ఈ పన్నెండుమంది మంత్రగత్తెలని వదిలి వెళ్ళనేలేకపోయాడు.

ఇంతలో ఒక పండగనాడు రాణి ఉద్యానవనం లో విందు ఏర్పాటు చేసింది. అతిథులంతా వచ్చారు. ఆ తోటలో యథాప్రకారం మిర్లిఫ్లోర్ తన సఖులందరితోనూ ఉన్నప్పుడు జుమ్మని తేనెటీగల శబ్దం వినిపించింది. పన్నెండుమంది అమ్మాయిలూ రోజా పూవులో ఏమో , భయపడి దూరంగా పరుగెత్తారు. తేనెటీగలు వెంటపడ్డాయి. చూస్తుండగానే అవి ఇంతింత పెద్దవై రోజా కన్యలని ఎత్తుకు వెళ్ళిపోయాయి. రెప్పపాటులో ఇదంతా జరిగిపోయింది. అంతా నిర్ఘాంత పోయారు.

మిర్లిఫ్లోర్ ముందు విపరీతంగా దుఃఖ పడ్డాడు, ఆ తర్వాత ఏమీ పట్టకుండా , ప్రపంచం లో లేనట్లుగా అయిపోయాడు. ఏదో ఒకటి అతన్ని కదిలించకపోతే అసలు బ్రతుకుతాడా అనిపించింది. ఫెయిరీ సుక్రాంటైన్ ఓదార్చే ప్రయత్నం ఎంతో చేసింది. సుందరులైన రాజకుమార్తెల చిత్తరువులు తెచ్చి చూపించింది. అతను చీదరించుకున్నాడు. ఫెయిరీకి ఏం చేయాలో తోచలేదు ఇంక.

ఒక రోజు పిచ్చివాడిలాగా అతను అటూ ఇటూ తిరుగుతూ ఉండగా ఉన్నట్లుండి పెద్ద కలకలం చెలరేగింది. సూర్యకాంతిలో తళతళ మెరుస్తూ స్ఫటికపు రథం ఒకటి పైనుంచి దిగి వస్తోంది. రెక్కలున్న చక్కటి అమ్మాయిలు ఆరుగురు రోజా రంగు పట్టుతాళ్ళతో ఆ రథాన్ని లాగుతున్నారు. ఇంకా ఎందరో అందగత్తెలు పొడుగాటి పూల హారాలు పట్టుకుని ఆ పైనంతా రంగుల పందిరి వేసేశారు. ఆ రథం లో ఫెయిరీ పరిడైమీ కూర్చుని ఉంది, ఆ పక్కనే ఒక అత్యంత సౌందర్యవతి అయిన రాజకుమారి ఉంది. సరాసరి రాణి బాలనీస్ మేడకి వెళ్ళారు వాళ్ళిద్దరూ, ఆ వెనకే అబ్బురపడే జనం అందరూ.

” మహారాణీ , ఇదిగో మీ అమ్మాయి రోజానెల్లా ” అంది పరిడైమీ.
ఊహించనిది జరిగిన సంతోషం లో రాణి మునిగిపోయింది. అంతలోనే అడిగింది-
” మరి నా పన్నెండు మంది బంగారు తల్లులూ ఏరీ ? ఇంక నాకు కనిపించరా ? ”
పరిడైమీ ఒకే మాట అంది ” త్వరలోనే వాళ్ళందరినీ నువ్వు మరచిపోతావు ”
ఆ అనటం నన్ను ఇంకేమీ అడగవద్దు అన్నట్లుంది. తన రథం ఎక్కి సుక్రాంటైన్ వెళ్ళిపోయింది.

చిన్నప్పుడే తప్పిపోయిన రాజకుమారి తిరిగి వచ్చిందని మిర్లిఫ్లోర్ కి తెలిసింది. ఆమెను చూడాలనే ఆసక్తి ఏమీ అతనికి లేనే లేదు. తప్పనిసరిఅయి, మర్యాద కోసం, ఆమెని కలవటానికి వెళ్ళాడు. ఆమెతో అయిదు నిమిషాలు ఉండగానే అతనికి తాను పోగొట్టుకున్న పన్నెండుమంది లక్షణాలూ ఆమెలో కనిపించటం మొదలెట్టాయి . కాసేపట్లోనే ఒళ్ళు తెలియనంత సంతోషం లో కూరుకుపోయాడు. తనని పెళ్ళాడమని రాజకుమారిని అడిగాడు.

సరిగ్గా అప్పుడే పరిడైమీ ప్రత్యక్షమయింది. విజయగర్వం తో వెలిగిపోతోంది . తను పెంచిన రాజకుమారిని చూసిన ఎవరైనా సరే ప్రేమలో పడాలి, మిర్లిఫ్లోర్ అలాగే అయాడు. పరిడైమీ తను రోజానెల్లా ని ఎలా ఎత్తుకువెళ్ళిందీ, ఆమె ను పన్నెండుగా విడగొట్టి ఒక్కొక్కరితోనూ మిర్లిఫ్లోర్ ప్రేమలో పడేలా ఎలా చేసిందీ , కథ అంతా చెప్పుకొచ్చింది. పన్నెండుగురూ ఒకటి అయిన రోజానెల్లా ను ఇప్పుడు మిర్లిఫ్లోర్ ప్రేమిస్తున్నాడు, ఆమె పన్నెండు గుణాలకీ విడి విడిగా. అన్నీ ఆమె లోనే ఉన్నాయి కనుక అతనికి మరెవరూ అక్కర్లేదు. సుక్రాంటైన్ కుదురు లేకుండా చేద్దామనుకుంది, ఇతను ఈ రకంగా కుదురుగా అయిపోయాడు, ఆమె ఓడిపోయింది.

అయినా రోజానెల్లా ను ఇష్టపడకుండా సుక్రాంటైన్ ఉండలేకపోయింది. ఆ రాజకుమారి అంత అద్భుతమైనది. మిర్లిఫ్లోర్, రోజానెల్లా ల పెళ్ళివిందుకు సుక్రాంటైన్ హాజరైంది. అందమైన కానుక కూడా ఇచ్చింది. పన్నెండు రూపాలలో తను అతన్ని ప్రేమించిన ప్రేమనంతా రోజానెల్లా , మిర్లిఫ్లోర్ మీద కురిపిస్తూ ఉంది. వాళ్ళిద్దరూ సంతోషంగా , శాంతంగా చిరకాలం జీవించారు.

ఫ్రెంచ్ జానపద కథ [ by Comte de Caylus , early 17 th century ] సేకరణ – Andrew Lang

అనువాదం: మైథిలి అబ్బరాజు

లోగో: మహీ బెజవాడ

పంద్రాగస్టు ప్రసిద్ధ కవి దేవిప్రియ పుట్టిన రోజు

మొదటి సారి ‘దేవిప్రియ’ పేరు విన్నపుడు కొత్తగా అన్పించింది.అమ్మాయి పేరు అనుకున్నాను కూడా.

కాదని తెలియడానికి ఎక్కువ కాలం పట్టలేదు.ఎప్పుడు ‘దేవిప్రియ’ను తొలిసారి చూసానో బాగా గుర్తుకు లేదు. బహుశా ‘ద్వారక’లోనేమో ! చూడగానే ఇతను పీరియడ్ వ్యక్తి కాబోలనుకున్నాను. కానీఆయనతో సంభాషణకు దిగాక తెల్సింది చాలా informal అని. చాలా సాదాసీదామనిషని. అంతేనా ! చాలా లోతున్న కవి అని కూడా. సోవియట్ పరిణామాల నేపథ్యంలోఆయన రాసిన ‘హిట్లర్ నవ్వు’ కవితను చదివాక నేను సీరియస్ గా చదవాల్సినకొద్దిమందిలో ఆయన ఒకరైనారు. చదివాను. పైపైన కాదు. నిమగ్నతతో చదివాను.అప్పుడు తెల్సింది – దేవిప్రియ కవిత్వం ఒక పాయగా కాక అనేక పాయలుగాసాగుతుందని. ఆయన range of poetry చాలా విశాలమైందని. వైవిధ్యంతోకూడుకున్నదని కూడా. ఏది రాసినా ఇష్టంగా రాసుకుంటాడని. తేటగానూవ్యక్తమవుతాడని.

నాకు దేవిప్రియ ఇష్టం కావడానికి కారణాలు చాలానే వున్నా, ప్రధానమైనది – ఆయన కవిత్వంలో వస్తువూ, కవితాకాంతీ ఏకకాలంలో తళుక్కుమనడం.మాటను ఔచిత్యంతో వాడడం ఆయన conscious పద్ధతి. ఎవరి ఛాయలోనో కాక తనదైనదారిలో నడుస్తాడు. ఈ ‘తనదైన’ శైలే అతని చేత చాలా ప్రయోగాలు చేయించింది.ఆయన పుస్తకాల పేర్లు నవ్యంగా వుంటాయి. ఇటీవలి ‘గాలి రంగు’ దానికి తాజాఉదాహరణ. ఏకకాలంలో పద్యాలు రాస్తారు. వచన కవిత్వం రాస్తారు. రన్నింగ్కామెంటరీ చెబుతారు. ఏదీ కృతకంగా వుండదు. తాజాగా, అతని ఇష్టంలా వుంటుంది.
ఆయనలో ఒక మూల ఏదో సినిమా కూడా కదుల్తూ వుంటుంది. ఇన్నిటికీ తనలో distinct ఏర్పరుచుకోగలరాయన. భిన్నతలాల్ని కలగాపులగం చేయడు !

ఇప్పుడున్న సాహిత్య వాతావరణంలో దేవిప్రియలాంటి సాహిత్యకారులఅవసరం ఎక్కువ వుంది. ఇంత చేసాను, అంత చేసాను అనే స్వోత్కర్షల బడాయిలేనివాళ్ళ అవసరం. ప్రేమతో, నిస్సవ్వడిగా పని చేసే వాళ్ళ అవసరం. కవిత్వమన్నాకకవిత్వం – రాసే దానికి వుండీ తీరాలని పలికే వాళ్ళ అవసరం. కొత్తసృజనకారుల్నీ, కొత్త తరాన్నీ ఉదారంగా ఆకాశానికెత్తేయకుండా objective గాjudge చేసేవాళ్ళ అవసరం. దేవిప్రియను కదిలించి చూడండి. ఈ అవసరపుప్రాధాన్యతను నిక్కచ్చిగా మాట్లాడ్డం మీరు చూస్తారు. మనకొక బాధ్యత వుందికదా అంటారాయన.

మూడేళ్ళ క్రితం అనుకుంటాను – దేవిప్రియతో కొన్ని గంటల పాటుసంభాషించాను, రెండు మూడు రోజుల space తో, ‘నవ్య’ పత్రిక కోసం జగన్నాథశర్మ అడిగితే మాట్లాడిన సందర్భం. ఎంత విస్తారంగా మాట్లాడారో, అంత
సారాంశంతో మాట్లాడారు. నిర్మొహమాటంగా మాట్లాడారు. సహజంగా, ఇష్టపూర్తిగామాట్లాడారు. దేవిప్రియ పూనుకోకపోతే శ్రీశ్రీ ‘అనంతం’ వచ్చి వుండేదా ? రన్నింగ్ కామెంటరీలుండేవా ? యుద్ధనౌక గద్దర్ వుండేదా ? ఉండకపోయేవేమో !
ఆయన్ని వింటూ వుంటే ఒక మనిషి కాక ఏకంగా కవితా హృదయమే మనముందు నిల్చునిభాషను సమకూర్చుకుని మాట్లాడినట్టుంటుంది. ఆగష్టు 15వ తేదీన జన్మించినదేవిప్రియ గొప్ప స్వేచ్ఛాప్రియుడు. తన ఉనికిని కవిత్వతీరమ్మీద
ముద్రించగల్గిన అరుదైన కవి ఆయన.

– దర్భశయనం శ్రీనివాసాచార్య

_____________________________-

నిబద్ధతలో నిమగ్నమైన ‘దేవుడు’

1970లలో వొక సంధికాలానికి సమాధానంగా బయలుదేరిన విప్లవోద్యమంవిలువైన  కవిత్వ వారసత్వాన్ని మిగుల్చుకుంది. కవిత్వ ప్రయోజనానికిస్పష్టమైన గిరి గీసింది. అభ్యుదయోద్యమంతో స్థిరపడిన లక్ష్యనిబద్ధతతొపాటునిమగ్నత అనే మరో ఆచరణాత్మకమైన పదం కవిత్వ విమర్శలో చేరింది. నిబద్ధతకీ, నిమగ్నతకీ మధ్య వొక వూగిసలాట ప్రారంభమైంది. కవికి నిబద్ధత వుంటే చాలదు, నిమగ్నత కూడ అవసరమేనన్న వాదం వొకవైపు సాగుతుండగా, మధ్యతరగతి కవుల్లోఆశయానికీ, ఆచరణకీ మధ్య అంతరం ఏర్పడింది. ఇక్కడ రెండు అంశాలు ప్రధానంగాకనిపిస్తాయి. మొదటిది విప్లవోద్యమ ప్రత్యక్ష ప్రభావం. రెండవది ఆప్రభావాన్ని జీవితంలో అన్వయించుకోగలిగినా భౌతిక పరిస్థితులు లేక పరోక్షంగావిప్లవ భాగస్వామ్యం తీసుకోవడం … శివారెడ్డి, దేవిప్రియలవంటి సీనియర్కవులనుంచి గుడిహాళం రఘునాధం, నందిని సిద్ధారెడ్డి దాకా ఈ విధంగా ఒకవర్గీకరణ కిందికి వస్తారు. అయితే  శివారెడ్డికీ, ఈ వరసలోని మిగిలిన కవులకీమరో తేడా వుంది. మిగిలిన కవులతో పోల్చినప్పుడు శివారెడ్డిలో అంతర్ముఖత్వంతక్కువ. వీళ్ళందరితో పోల్చినప్పుడు దేవిప్రియలో అంతర్ముఖత్వం ఎక్కువ. దీనికారణాలు ఆయా కవుల భౌతిక జీవన పరిస్థితుల్ని బట్టి వుంటాయి. వీళ్లందరి మీదపని చేస్తున్న ప్రభావాలు వొక్కటే. కాని వీళ్లలో వొక్కొక్కరిది వొక్కొక్కతరహా జీవితం.

దేవిప్రియ జీవితం వడ్డించిన విస్తరి కాదు. ‘పొగాకు కంపెనీ సైరన్ మోత ‘ జీవితాన్ని శాసించే నేపథ్యంలో దేవిప్రియ పుట్టేరు. ‘ఒక గుడిసె కథ’ కవితలో దేవిప్రియ తన కవిత్వానికి ప్రాధమిక ముడిసరుకులేమిటో చెప్పారు. తనపంచేంద్రియాల ద్వారా సంపాదించుకునే జ్ఞానం కవితకి ఎప్పుడూ ప్రాధమికమైందే.ప్రేరణలు ప్రభావాలుగా స్థిరపడకముందు కవిలో నిక్షిప్తమైన భావసంపుటి అది.వ్యక్తి జీవన సారాన్ని సాంద్రతరం చేసేవి ఈ భావాలేనని ఫ్రాయిడ్ అంటాడు.దేవిప్రియ జీవన తాత్వికతని నిర్దేశించి చూపుడువేళ్లు ‘ఒక గుడిసె కథ’లోకనిపిస్తాయి.

“ఈ ‘గుడిసెలో’ నేనా ప్రపంచం వుదయించింది అని కవి అంటున్నప్పుడు ఆప్రపంచం కేవలం భౌతిక ప్రపంచం కాదు. కొత్త వ్యక్తిత్వాన్ని రూపుదిద్దేతాత్విక ప్రపంచం. ఈ కవితలో గతం మీద జాలి, ప్రేమ మాత్రమే కాదు వర్తమానంనుంచి భవిష్యత్తులోకి  సాధికారికంగా నడిచి వెళ్లగల ఆత్మస్థయిర్యం వుంది.

అయితే దేవిప్రియ ఆలోచనల మీద ముద్ర వేసిన పరోక్ష అనుభవాల ప్రస్తావన ‘పుట్టినరోజు గురించి’ అనే కవితలో వుంది.

“నా పుట్టినరోజుదేముంది

ఒక కాడ్వెల్ తరువాత

ఒక శ్రీశ్రీ తరువాత

ఒక పాణిగ్రాహి తరువాత

ఒక చెరబండరాజు తరువాత

పుట్టినవాణ్ని నేను” అంటారు.

ఇక్కడ సూచించిన నాలుగు పేర్లు కేవలం   పేర్లు కాదు. ఈ వరస క్రమంలో ఒకచారిత్రక వికాసం వుంది. ఆధునిక కవిత్వంలో సామాజిక చైతన్యం ఎన్ని మలుపులుతిరిగిందో ఈ నాలుగు పాదాల్లో కనిపిస్తుంది.

ఈ రెండు కవితలు ముందు చదివితేగాని కవిగా దేవిప్రియ యేమిటో పూర్తిగాఅర్ధమయ్యే అవకాశం లేదు. ‘పైగంబరకవి’గా కన్ను తెరిచిన దేవిప్రియ ‘నీటిపుట్ట’లో ఏ వర్గం భావజాలానికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్నారో ఈ కవితల్లోస్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. “కవిత్వ నిత్య నిబద్ధం” అని ఆయన నమ్ముతారు. అందుకేచిరకాల స్వప్నాన్ని వాస్తవం చేసిన ” ‘శ్రామికస్వర్గం’ నరకంగామారుతున్నప్పుడు నిస్సంశయంగా నిరసన వ్యక్తం చేయగలిగారు.

తూర్పు యూరప్‌లో సంభవించిన పరిణామాలు ఏ సామ్యవాద కవికైనా ఆశనిపాతంవంటివే. గ్లాస్‌నొస్త్, పెర్రిస్త్రోయికాల ముసుగులో సోవియట్‌లో ప్రవేశించినపెట్టుబడిదారీ స్వభావం  ఇక సోషలిస్టు వ్యవస్థ స్వప్నప్రాయమేననిభయపెట్టింది. మనిషి ఆనందానికి ఏ వ్యవస్థ సరిపడ్తుందో తెలియని గందరగోళంయేర్పడింది. ‘ఏది నీ మానవాంశని పరిపూర్ణం చేస్తుందో నాకు అంతుబట్టడం లేదు’ అని వేదన వ్యక్తం చేస్తారు. “ఎర్రబల్బుల్లా వెలిగిన కళ్లలో కలర్ టీవీవర్ణబింబాలు కదలాడుతున్నప్పుడు, తరతరాల ధార్మిక దాస్యాన్ని ధిక్కరించినచేతుల్లో కోకాకోలాలు చెమ్మగిల్లుతున్నప్పుడు” సామ్యవాది హృదయ ప్రకంపనలుఇలాగే వుంటాయి.

ఇదే ధోరణిలో రాసిన మరొక అద్భుతమైన కవిత ‘హిట్లర్ నవ్వు’. ఇదిప్రజాస్వామ్య శిలలమీద ఎర్రపూలు రాలుతున్న రుతువు – అంటూ మొదలయ్యే ఈ  కవితలో దేవిప్రియ రాజకీయ భావాల తీవ్రత తెలుస్తుంది. ఒక శ్రీశ్రీ, ఒక చెరబండరాజు వారసత్వం నుంచి వచ్చిన కవి మాత్రమే ఈ భావాన్ని ఇంత బలంగా వ్యక్తంచెయ్యగలడు. ఈ రెండు సందర్భాల్లో కూడా దేవిప్రియ కవిత్వ సంవిధానంప్రత్యేకంగా గమనించాలి. ఇక్కడ కవి పదం మీద ఎక్కువ దృష్టి నిలుపుతాడు.సాధారణంగా  దేవిప్రియ కవితకి ఒక రూపపరిమితి వుంది. అలవాటుపడిన గేయ చందస్సులనడక ప్రతి కవితలో కనిపిస్తుంది. ‘హిట్లర్ నవ్వు’ ‘ఆదిరహస్యం మానవుడు’ కవితల్లో కూడా ఆ నడక వుందిగానీ, భావాల తీవ్రత దాన్ని అధిగమించింది. కవితలోకొసమెరుపులు ఇవ్వడం ‘రన్నింగ్ కామెంటరీ’ లక్షణం. ఆ లక్షణాన్ని మామూలుకవితలో కామిక్ రిలీఫ్‌గా మార్చుకుని నిర్మాణంలో ఒక సౌలభ్యం సమకూర్చారుదేవిప్రియ. దీనివల్ల ఆయన ఇతర ఆధునిక కవుల్ని బాధిస్తున్న నిర్మాణసంక్లిష్టత నుంచి బయటపడ్డారు.

గొప్ప ఉద్వేగాన్ని కూడా నింపాదిగా చెప్పడం దేవిప్రియ లక్షణం. కార్యకారణ  సంబంధాలు తెలిసి వుండడం వల్ల ఈ కవిలో అకారణమైన ఆవేశం నుంచి పదచిత్రాలుఅదేపనిగా రాలవు. ఆయన భావాన్ని ఒక పదచిత్రంతోనే చిత్రిక పడ్తాడు. తాత్వికసంకోచాలు లేనప్పుడు మాత్రమే కవిలో ఈ స్పష్టత సాధ్యపడుతుంది.

వైరుధ్యాల చిత్రీకరణలో దేవిప్రియ కవిత్వ వ్యక్తిత్వం  కనిపిస్తుంది.నిబద్ధత వుండి ఉద్యమాలలో నిమగ్నం కాలేక పోయాననే ఆవేదన చాలా సందర్భాల్లోవ్యక్తమవుతుంది. కాని ఇలాంటి అనేక రకాల వైరుధ్యాల పొరల్ని విప్పి చూసుకునేనిజాయితీ దేవిప్రియలో వుంది. నిజానికి నిబద్ధత విషయంలొ ఏమాత్రం తెలివివుపయోగించకుండానే ఎవరినైనా ఇట్టే మోసం చెయ్యవచ్చు. కాని లోపల నిజమైన కవిదేవులాడుతున్నవాడు కవిత్వంలో పగటి వేషం వెయ్యలేడు. ఉద్యమం గాలి అయినా సోకనికవులు కూడా ఒక ఫాషన్‌గా ఉద్యమ కవిత్వం రాస్తున్న ఈ కాలంలో ఒక కవి నిమగ్నతగురించి నిజాయితీగా కంఠం విప్పడం విడ్డూరంగానే కనిపించవచ్చు.

‘గార్డెన్ రెస్టారెంట్ చల్లగాలి

రుచిమరిగిన వాణ్ణి నేను

ఫ్యాను విసిరే చల్లగాలిలో

శరీరాన్ని ఆరేసుకోవడానికి

అలవాటు పడ్డవాణ్ని నేను

అయినా అడివీ

నువ్వంటే నాకిష్టం‘ (‘అమ్మచెట్టు’లో)

ఇక్కడ అడవి దేనికి సంకేతమో ప్రత్యేకంగా చెప్పనక్కర్లేదు. 1970లలో ఒకవైపుఉద్యమం తీవ్రతని అందుకుంటున్నప్పుడు మరోవైపు మధ్యతరగతి జీవితంలోకి నయాసంపన్న లక్షణాలు ప్రవేశిస్తున్నాయి. ఆర్ధికంగా కొద్దికొద్దిగాస్థిరపడుతున్న ఈ వర్గంలో అసంతృప్తికి తగిన కారణాలు లేవు. సామాజిక చైతన్యంవున్న మధ్యతరగతి మేధావులలో ఈ స్థితిపై అసహనం వుంది. ‘అడవి’ కవితలోదేవిప్రియ ఈ స్థితిని బలంగా వ్యక్తం చేశారు. అంతేకాదు,

“ఈ దేశాన్ని

ప్లాస్టిక్ తీగల విషపుష్పాల ఉద్యానవనాల నుంచి కాపాడడానికి,

ఏదో ఒకనాడు,

నేను నీ సాయమే కోరతాను..” అని వాగ్ధానం చేయగలిగారు..

1984లో దేవిప్రియ ఇలాంటిదే మరో కవిత రాశారు. ఇది దాదాపు ‘అడవి’కవితకుఒకరకమైన కొనసాగింపు. ఎనభయ్యో దశకం వచ్చేసరికి విప్లవోద్యమం మీద పెట్టుకున్నఆశలు అడియాసలయ్యాయి. గుత్తపెట్టుబడిదారీ మనస్తత్వాల ముందు గొప్ప ఆదర్శాలుకూడా వీగిపోతాయని తీవ్రవాద కమ్యూనిస్టులు కూడా మరోసారి నిరూపించారు.సిద్ధాంతాలను పణంపెట్టి ‘వ్యక్తి’వాద ముఠాలుగా చీలిపోయారు. దేవిప్రియఅన్నట్టు ‘వర్తమానానికి నిన్నటి గుణపాఠాల వర్తమానం అదేమిటో ఇంకా అందలేదు.నేను నడుస్తోన్న ఈ రోడ్డు నా కళ్లు యేరయ్యేదాక నా కాళ్ళు తెడ్లయ్యేదాకాముగిసేట్టు లేదు.’. ఎదురుచూపులు ఫలించకుండానే కళ్లముందు మళ్లీ చీకటిఅలుముకుంది. రాజకీయ, సామాజిక రంగాలలో ఏర్పడిన ఈ స్తబ్దతని కవి ‘అర్ధరాత్రినిశ్శబ్దంలోని అనిర్వచనీయ శబ్దం’గా అభివర్ణించారు. ఈ ‘నిశ్శబ్దశబ్దం’ తననిభయపెడుతుందనడంలో ఒక మానసిక అంతరాన్ని సూచించారు.

పుస్తకాల పిరమిడ్‌లో మరొక మమ్మీగా మారిపోతానేమోనన్న ఆందోళనవెలిబుచ్చారు. చివరికి ఒక ఆశ. దిగులు  తనని ఎంతగా ఆవరిస్తున్నా నిరీక్షణఆగిపోదన్న ధైర్యం. ఉద్యమంలో ఏర్పడిన అవరోధాలు తొలగిపోయి రేపటి చరిత్రనికొత్త రంగుల్లో రాయగలనన్న ధీమా. దేవిప్రియలో Negative element ఏ కోశానాలేదనడానికి ఈ కవిత ఒక్కటే చాలు నిదర్శనంగా.

(ఈ వ్యాసం పునర్ముద్రణ, దేవిప్రియ కవిత్వాన్ని మరో సారి తలచుకోవాలన్న ఆకాంక్షతో )

అఫ్సర్

‘చలినెగళ్లు’ (1968) తో మొదలుపెట్టి ‘జీవనాడి’ (1972), ‘ఊరేగింపు’ (1974) ల నుంచి ఒక్కొక్క కవిత తీసుకుని నేపథ్యం చెపుతున్నాను గనుక నేను నా కవితా పరిణామక్రమాన్ని వివరిస్తున్నానని పాఠకులు గ్రహించే ఉంటారు. ఈ సారికి ఆ పద్ధతి నుంచి వైదొలగి ఒక్కసారే 2006లోకి మిమ్ములను తీసుకపోతాను. అయితే అది 1975 ఎమర్జెన్సీని కూడ జ్ఞాపకం చేస్తుంది.

2014 జూలై 27 ఆదివారం సాయంత్రం హైదరాబాదు ఆబిడ్స్ గోల్డెన్ త్రెషోల్డ్ లో ‘కవి సంగమం’ లో అఫ్సర్ తన కవిత్వం వినిపించాడు. అందులో మొదటి తన కవితా సంకలనం  రక్తస్పర్శ (2006) లోని సర్వేశ్వర్ దయాల్ మరణం గురించి కవిత చదవడంతో నా మనసు ఆ రోజుల్లోకి వెళిపోయింది.

సర్వేశ్వర్ దయాల్ సక్సేనా నా అభిమాన హిందీ కవి. ‘తోడేలు వెంటపడితే పరుగెత్తకు. నిలబడి ఒక అగ్గిపుల్ల గియ్. తోక ముడిచి వెళిపోతుంది….’, ‘నీ ఇంట్లో శవం కుళ్లి వాసనేస్తున్నదంటే ఇంకెంత మాత్రమూ అది నీ వ్యక్తిగత సమస్య కాదు’ వంటి ఆయన కవితాచరణాలు ఎనభైలలో తెలుగు కవివేనన్నంతగా ప్రచారం పొందాయి. 1982 జూలై 2న చెరబండరాజు చనిపోయాక ఆయనపై సర్వేశ్వర్ దయాల్ ఒక మంచి ఎలిజీ రాసాడు. ఎమర్జెన్సీ ఎత్తివేసిన తర్వాత ఢిల్లీలో లెక్చరర్ గా పనిచేసిన సురా (సి వి సుబ్బారావు) ద్వారా ఆయనతో పరోక్ష పరిచయం ఏర్పడింది. ఆ పరిచయం కారణంగానే ఆయన 1983లో మేము ఢిల్లీలో తలపెట్టిన ఎ ఐ ఎల్ ఆర్ సి (ఆలిండియా లీగ్ ఫర్ రెవల్యూషనరీ కల్చర్ – అఖిల భారత విప్లవ సాంస్కృతిక సమితి) ఆవిర్భావసభకు ఆహ్వానసంఘ అధ్యక్షుడుగా ఉండడానికి ఒప్పుకున్నాడు. అట్లా ఆయన ఇటు కెవిఆర్ తోనూ, నాతోనూ ఉత్తరప్రత్యుత్తరాల్లో ఉండేవాడు. తీరా, 1983 అక్టోబర్ లో ఆవిర్భావ సభలు జరగడానికన్న ముందే ఆయన ఆకస్మికంగా మరణించాడు. అఫ్సర్ కవిత సరిగ్గా ఆ మరణం గురించే. ఒకరాత్రి పుస్తకం చదువుతూ గుండెల మీద పరచుకుని ఆ కవి శాశ్వతనిద్రలోకి వెళిపోయాడు. ఆయనను మేము చూడనే లేకపోయాం.

సర్వేశ్వర దయాల్ సక్సేనా న్యూఢిల్లీ సాకేత్ లో జర్నలిస్టు ఎంక్లేవ్ లో ఉండేవాడు. ఆయన బాల్కనీ నుంచి ఎదురుగా మిలిటరీ కంటోన్మెంట్ పార్కు. ఆ పార్కుకి రోజూ సాయంత్రం ఒక యువకుడు ఎర్ర సైకిల్ పై వచ్చి చేతిలో ఏదో పొట్లం పట్టుకుని లోనికి పోయేవాడు. కాని ఎమర్జెన్సీలో ఒక సాయంత్రం తర్వాత ఆ యువకుడు కవికి కనిపించలేదు.

‘కొత్త ఢిల్లీలో

మిలిటరీ ఇనుపకంచె బయట

ఒక ఎర్ర సైకిలూ

ఇనుపముళ్లలో చిక్కుకపోయిన

ప్రియురాలికివ్వడానికి తెచ్చిన

గోరింటాకు

రోజూ అట్లా చూస్తూ ఉండే కవి

సర్వేశ్వర్ దయాల్ సక్సేనాకు

యవ్వనస్వప్నాలను

ఎమర్జెన్సీ ఏంచేసిందో

ఎవరూ చెప్పక్కర్లేకపోయింది.’

అయితే సృజనకు, విప్లవోద్యమానికి, సాహిత్యానికి ఎమర్జెన్సీ ఆరంభమూ కాదు, చివరా కాదు. 1968లో ‘ట్రిగ్గర్ మీద వేళ్లతో రా….’ అని పిలుపు ఇచ్చిన దగ్గర్నుంచీ ఇవ్వాటిదాకా మాకు అప్రకటిత ఎమర్జెన్సీయే. అది ‘తననెప్పుడూ నిరాశపరచని మిత్రుడు’ సైకిల్ నుంచి లోచన్ ను వేరుచేసి రెండువారాలు పాకాల క్యాంపులో పెట్టి జైలుకు పంపింది. ఉస్మానియా యూనివర్సిటీ క్యాంపస్ లో విప్లవ విద్యార్థులు ఎర్ర జెండాలు అందించుకున్నట్లుగా ఒకరి నుంచి ఒకరు పోరాట వారసత్వంగా పొందిన సైకిల్ నుంచి ఆజాద్ ను, ప్రసాద్ ను, రజితను దూరం చేసి ‘ఎన్ కౌంటర్’ చేసింది.

2006 ఆగస్టులో సిపిఐ (మావోయిస్టు) రాష్ట్ర కమిటీ కార్యదర్శి మాధవ్ (చిన్నయ్య) తో పాటు ‘ఎన్ కౌంటర్’ అయిన ఏడుగురిలో రజిత ఒకరు. ఆ ఏడుగురూ చిత్రహింసల వల్ల ఎంత మాంసం ముద్దలయ్యారంటే ఆమె కాలివేళ్ల పోలికతో మాత్రమే ఆమె సోదరి ఆమెను గుర్తుపట్టగలిగింది. రజిత విద్యార్థి ఉద్యమంలోనే కాకుండా మహిళా ఉద్యమంలో కూడ ఎంతో క్రియాశీలంగా పనిచెసింది. సంక్షేమ పథకాలను రద్దు చేయాలని చంద్రబాబు నాయుడు 1996లో పూనుకున్నప్పుడు, 2000 లో హైదరాబాదులో వరదలు వచ్చినప్పుడు పోరాటంలోను, సహాయ కార్యక్రమాలలోను అప్పటికింకా విద్యార్థిగా ఉన్న కాశీం ను రజిత తన సైకిల్ పై ఎక్కించుకుని తిప్పేదని చెప్పాడు.

          వరవరరావు

ఆగస్ట్ 12, 2014

నామినికి  తను గొప్ప రచయితనని నమ్మకం. అది నిజం కూడా!

గోర్కీలాగా తెలుగులోరాయగల రచయిత ఎవరు? అని ఎవరయిన ప్రశ్నిస్తే  నూటికి డెభ్భైమందిసాహిత్య పాఠకులయిన సందేహం లేకుండా నామిని పేరు  చెపుతా  రు అది కూడా నిజమే! నామిని తాజా సృజన  ‘‘మూలింటామె’’ చదివిన తరువాత ఎవరికైనా  పైన వివరించినవన్నీ ప్రశంశలు కాదు అతిశయోక్తులు అనిపిస్తే  బహుశా తప్పే మీ  వుండకపోవచ్చు.

నామిని ఇంతకు  ముందుకు రాసిన పుస్తకాలన్నీ ఒక ఎత్తు, ఈ మూలింటామె ఒక్కటి ఒక ఎత్తు. పచ్చనాకు సాక్షిగా, సినబ్బ కతలు, మిట్టురోడి  కతలు, ఇస్కూలుపిల్లకాయల కతలు, ముని కన్నడి  సే ద్యం ఇవన్నీ నామిని  బాల్యం చుట్టూ, నామిని  నోస్టాల్జియా చుట్టూ తిరిగితే, మూలింటామె మాత్రం అందుకు  విరుద్ధంగాసమాజం మీద అందున సమకాలీన సమాజం మీద, ఒక పదునయిన వ్యాఖ్యానం  చేయడానికిప్రయత్నం చేసింది. అంటే నామిని  రచయితగా సమాజం తనను గుర్తించిన జానర్‌నుండి వేరే జానర్‌ లోకి ప్రవేశించాడ న్నమాట  మాట. ఒక ఉత్తమ శ్రేణికి చెందిన రచయిత సమాజంతో పాటు తనూ మారుతూ, రూపాన్నీ , సారాన్నీ  మార్చుకుంటూ, పదే పదే అంతర్‌ బాహిర్  రంగాలతో యుద్ధం చేయటాన్ని అభిలషించవలసిందే! అది సమాజానికి అవసరం కూడా !

కానీ ఆ పని సమర్ధవంతంగా చేయకపోతే, అప్పటిదాకా పేరుకు  ముందు వున్న విశేషణాలు అన్నీ కేవలం అవశేషాలుగా మారిపోయే ప్రమాదం వుంది. నామినికి ఇప్పుడా ప్రమాదం ఎదురయింది.

‘‘మూలింటామె’’ ఒక కథ కాదు. రెండు కథల సమాహారం. మొదటి భాగాన్ని మూలింటామె నడిపిస్తే  రెండవ భాగాన్ని మూలింటామె కోడలు పంది వసంత, లేదూ పందొసంత నడిపిస్తుంది.

మిట్టూరులో ఒక మూలమీద విశాలమయిన ఇంట్లో మూలింటామె వుంటుంది. మూల మీద ఇంట్లో వుంటుంది కనుక ఆమె మూలింటామె అయింది  కానీ ఆమె పేరు  కుంచమమ్మ.
మూలింటామెకు భర్త చిన్న వయసులోనే చనిపోతే, కొడుకునీ, కూతురునీ, రెండెకరాల పొలాన్నీ ఒంటి చేత్తో  సాకుతూ వస్తుంది. కొడుకుకి యుక్త వయసు వచ్చాక , మనవరాలు రూపావతిని ఇచ్చి పెళ్ళి చేస్తుంది. మూలింటామె, ఆమె కూతురు నడిపామే , మనవరాలు  రూపావతి, కొడుకు నారాయుడు  ఇదీ ఆ కుటుంబం. నారాయుడుతో  కాపురం చేసి ఇద్దరు పిల్లలను కన్నాక  రూపావతి, ఒకరోజు చెప్పా పెట్టకుండా ఒక అరవ మాదిగాయనతో వెళ్ళిపోతుంది. రూపావతి నే కొనమ్మి అనికూడా పిలుస్తారు.

కొనమ్మి వెళ్ళిపోయిందన్నవార్త  నడిపామేకి,, మూలింటామెకి తెలియడంతో నవల మొదలవుతుంది. మొదటి భాగమంత , రూపావతి కనపడకుండా కథను నడిపిస్తుంది.

ఊరుఊరంతా, రూపావతి కన్నతల్లి నడిపామే తో సహా, కొనమ్మిని నానా  మాటలు అంటున్నా అసహ్యించుకుంటున్నా  మూలింటామెకు మాత్రం మనవరాలు  మీద  ప్రేమ  తగ్గదు. ఆమె కోసం  తపన పడుతూ ఉంటుంది.

కొనమ్మి వెళ్లిపోయిన పది రోజులు  తిరగకుండానే,నడిపామే,, నడిపామే  పెద్దమ్మ ఎర్రక్క కలసి నారాయుడికి  కి రెండో పెళ్ళిచేస్తారు. నిండా ఇరవై ఏళ్లులేని పందొసంత మూలింటామె ఇంట్లోకి కోడలు రూపంలో అడుగుపెడుతుంది.

పందొసంత  అడుగు పెట్టాక కథ వేగాన్ని అందుకుంటుంది. వ్యవసాయం దండగని గ్రహించిన వసంత ఇంటిముందు కిరాణా  షాపు పెడుతుంది. అత్తింటింకి వచ్చీరాకుండానే  భర్తకు వరుసకు తమ్ముడయ్యే రంగ బిళ్ళతో సంబంధం పెట్టుకుంటుంది. ఆ సంబంధం నెల రోజులు కూడా నిలవదు. మూడు ట్రాక్టర్లున్న చంద్రారెడ్డితో సంబంధం పెట్టుకుంటుంది. చంద్రారెడ్డి  అండతో వడ్డీవ్యాపారం మొదలుపెడుతుంది. చిట్టీలు నడుపుతుంది.

విశాలమైన ఇంటిచుట్టూ ఉన్న చింత, సీమ చింత లాంటి చెట్లన్నీ అమ్మేస్తుంది. పనిలో పనిగా నారాయుడికి  కి సిగరెట్‌ త్రాగడం  నేర్పుతుంది. మందు కొట్టడం నేర్పుతుంది. ప్యాంట్‌ షర్టూ  వేసుకొని మోపెడ్‌ నడపడం నేర్పుతుంది.
అన్నింటినీ  మించి తన ప్రియుడిని   తమ్ముడు అనడం నేర్పుతుంది.

చివరకు నారాయుడికి  ఉన్న బండిని , ఎడ్లను, రెండేకరాలని  అమ్మేస్తుంది. రెండెకరాలు  కొనుక్కున్న వారికి  పొలం రిజిష్టరు చేయడానికి మూలింటామెను రమ్మంటే, మూలింటామె రానంటే  రానని  మొండి  కేస్తుంది.
మూలింటామెను బెదిరించడానికి ఆమె ఇష్టంగా పెంచుకొనే నాలుగు  పిల్లుల్లో రెండింటిని  చంపేసి  రిజిస్ట్రేషన్ కి  రాకపోతే  ఏం జరుగుతుందో అన్యాపదేశంగా చెప్తుంది. మూలింటామె విషపు ఆకుతిని చనిపోతే ఇంట్లోనుండి  శవం లేచీ లేవకుండానే రెండెకరాల  పొలం రిజిస్ట్రేషన్  చేసేస్తుంది.

ఇది మూలింటామె కథ. ఈ కథ ద్వారా  నామిని  రెండు విషయాలను పదునుగా వ్యాఖ్యానించాలి  అనుకున్నాడు . ఒకటి సమాజంలో నీతి, నైతికత అనే రెండు బ్రహ్మ పదార్ధాలను  వర్ణం, వర్గం ఆధారంగా సమాజం ఆమోదించడమో, తిరస్కరించడమో
చేస్తుంది. రెండు అభివ ద్ధి అనే జగన్నాధ  రధ చక్రాల క్రింద అన్ని రకాల విలువలూ పడి  నలిగిపోయి నశించి పోతాయి . నిజానికి ఇవేమి కొత్త విషయాలు కావు.
ప్రపంచీకరణ దుష్పలితా లు భారత, మరీ ముఖ్యంగా తెలుగుదేశ గ్రామీణ సమాజాన్ని కబళించడం మొదలైన దగ్గర్నుండీ   ఎంతో మంది చెప్తువస్తున్నవే కానీనామిని  ఈ సబ్జెక్టును ఎన్నుకోవడమే కొత్త.

ఈ కథ 1984 లో జరుగుతుంది. మొదటి దశ ఆర్ధిక సంస్కరణలు భారతదేశంలో మొదలుకావడానికి కనీసం అర్థ దశాబ్దం ముందు. వ్యవసాయం దండగ అని చంద్రబాబు నాయుడు  చెప్పడానికి కనీసం పదేళ్ళముందు. 2014 కళ్ళతో 1984 నాటి  సమాజాన్ని వ్యాఖ్యానించడం లోని కాలిక స్ప హ గురించి చెప్పుకోవలసింది ఏం ఉంటుంది?
కొనమ్మి అనే కమ్మ సామాజిక వర్గానికి  చెందిన స్త్రీ  కళాయి పోసుకొనే అరవ మాదిగ పురుషుడుతో వెళ్ళిపోతే మిన్నూ , మన్నూ  ఏకంచేసి గొడవ చేసిన సమాజమే,అదే సామాజిక వర్గానికి  చెందిన మరొక స్త్రీ , మరో బలమైన రెడ్డి  సామాజిక
వర్గానికి  చెందిన పురుషుడుతో సంబంధం పెట్టుకొని సరాసరి  ఇంటికే రప్పించుకుంటే కిక్కురుమనదు పైగా ఆ స్త్రీ కి అండగా నిలుస్తుంది.అటువంటి సమయంలో బాధ్యత గల రచయిత ఏం చేయాలి?

సమాజంలోని అవలక్షణాలను, దుర్నీతిని ఎండగడుతూనే సమాజానికి దిశా నిర్దేశం చేయాలి. మామూలు మనుషులు లాగా ఒక తప్పును మరొక తప్పుతో సరిచేయాలి. అనుకోకూడదు. కానీ నామిని  చేసింది అదే. పందొసంతను సమర్ధించడానికో, కొనమ్మిని విమర్శించడానికో, సమాజం యొక్క దుర్నీతిపైన యుద్ధం ప్రకటించి పొయెటిక్‌ జస్టిస్‌ సాధించడానికో  ఆ సమాజం మొత్తం కలుషితమైపోయిందని చెప్పి ఒక జీవం లేని నవ్వు నవ్వాడు.

జీవితంలో త్వర త్వరగా పైకి ఎదగడానికి అడ్డువచ్చిన ప్రతి దాన్నీ తొక్కేస్తూ వెళ్లిపోవడం అనే ఆధునికి జీవన వ్యాపార  సూత్రాన్ని  కరతలామలకం చేయడానికి పందొసంతను సృష్టించిన , నామినికి  ఆ పాత్ర పట్ల  ఉన్న  ప్రేమ  మిగతా పాత్రలకు అన్యాయం  చేసింది. సమర్ధుడైన రచయితకు ఇది తగదు.
చివరకు మిగిలేదిలో బుచ్చిబాబుకి కోమలి పట్ల, కాలాతీత వ్యక్తుల్లో పి. శ్రీదేవికి ఇందిర పట్ల రవ్వంత  ప్రేమ  ఎక్కువగా ఉంది అన్న విషయం. పాఠకుడికి తెలుస్తూనే ఉంటుంది. బుచ్చిబాబు కానీ, పి. శ్రీదేవి ,కానీ మిగత పాత్రలకు అన్యాయం చేయలేదు .

రచయిత ఒక ప్రపంచాన్ని  సృష్టించాక  పాత్రలను వాటి  మానాన  వాటిని ఎదగనిస్తే ,వాటి  సంతోషాలను, వాటి  దు:ఖాలనువాటిని  అనుభవించనిస్తె మంచి నవల పుడుతుంది.
రచయిత ఎప్పుడైతే తన పాత్రలను నియంత్రించడం మొదలుపెడతాడో  అప్పుడు అవి తమ సహజ సిద్దమైన పరిమళాన్ని కోల్పోతాయి . బుచ్చిబాబు దయానిధి, విశ్వనాధ ధర్మారావు , గోపీచంద్‌ అసమర్ధుడు ఇన్నాళ్ళు  బతికి వున్నారంటే  వారి  మీద ఆయా రచయితల నియంత్రణ లేదు.

ఇందులోని నారాయుడు  పాత్ర రచయిత నియంత్రణ ఉంటే ఎలా నిష్క్రియాపరంగా  తయారవుతాయో  తెలియజేయటానికి ఒక మంచి ఉదాహరణ. ప్రతి పాత్ర ప్రవర్తన  వెనుక ఉన్న కార్య కారణ సంబంధాలు తెలివైన పాఠకుడి  కి ఛాయా మాత్రంగానైన గోచరమౌతూఉండాలి.

అప్పుడు మాత్రమే ఆ పాత్రలను పాఠకుడు సానుకూల దృక్పధంతో  హృదయంలోకి తీసుకుంటాడు. అలా కానప్పుడు నవలలో పాత్ర అయితే  ఉంటుంది కానీ, అందులో ఆత్మ ఉండదు.
మొదటి భార్య కొనమ్మి అరవ మాదిగ ఆయనతో వెళ్ళిపోయినప్పుడు నారాయుడు  ప్రతి స్పందన మనకు తెలియదు. రెండో భార్య ప్రియున్ని ఇంట్లోకే తెచ్చిపెట్టుకుంటే అతని స్పందన  ఏంటో కూడా మనకు తెలియదు. నారాయుడి  మౌనానికి , నిష్క్రియా పరత్వానికి  ఏదో ఒక బలమైన కారణం ఉండాలి కదా. లేక పోతే మామూలు మనుషులు లాగే అతడి కి కోపం, దు:ఖం, నిస్ప హ లాంటి భావోద్వేగాలు ఎందుకు కలగలేదు. అనే సంశయం పాఠకుడి  ని వేధిస్తుంది. దురదృష్టం  ఏమిటంటే ఇక్కడ బలమైన కారణం రచయితే.

రచయిత దృష్టి  ఎంత సేపటికి  పందొసంత మీద ఉంది తప్పిస్తే  నారాయుడి  మీదకు మళ్ళలేదు. పందొసంత పాత్ర చదువుతుంటే నాకు  రావూరి  భరద్వాజ పాకుడు రాళ్ళు నవలలోని మంజరి గుర్తుకొచ్చింది. మంజరి కార్యస్థానం వేరు. పందొసంత కార్యస్థానం వేరు. చిత్రసీమలో తప్పనిసరి పరిస్థితులలో తన లక్ష్యాన్ని చేరడం కోసం అందరికి శరీరాన్ని  అప్పగించి అత్యున్నత స్థాయికి వెళ్ళి అధమ స్థాయికి పడి  పోతుంది మంజరి. కానీ, ఈ నవలలో పందొసంతకి శరీరాన్ని  రంగ బిళ్ళకి, చంద్రారెడ్డికి అప్పగించాల్సినంత  బలీయమైన కారణాలను పాఠకుడి  కి రేఖామాత్రంగానైనా నామని చెప్పలెదు. పాకుడు రాళ్ళూ నవలలో  భరద్వాజ చెప్పాడు కనుక మంజరి పట్ల పాఠకుడ కి సానుభూతో, సహానుభూతోకలుగుతుంది. పందొసంత విచ్చలవిడి  తనానికి , విశృంఖలత్వానికి ఉండవలసిన తాత్త్విక   భూమిక ఏదీ నవలలో కనిపించదు. పోనీ ఆతాత్త్విక  భూమిక గ్లోబలైజేషన్‌ అనుకోవాలనుకున్నా , ఈ కథ నడ చింది మొదటి దశ ఆర్ధిక సంస్కరణలు మొదలుకావడానికి దశాబ్దం ముందు. పాతికేళ్ల క్రితం ఆంధ్రదేశంలోని పల్లెటూళ్లు ఇప్పుడు కలుషితమైనంతగా అప్పుడైతే కాలేదు. కనుక పొయెటిక్‌ లిబర్టీ ఇక్కడ అస్సలు అన్వయించదు.

ఈ నవల అంత కామంతో నిండి  పోయిన చీకటి పాఠకుడి  ని ఉక్కిరి బిక్కిరి చేస్తుంది. దానికి తోడు రచయిత ధారాళంగా , యధేచ్ఛగావాడిన  బూతు, అశ్లీల పదజాలం కొంచెం కఠిన మైన మాటేమోకానీ, రోత కలిగిస్తుంది. ఈ బూతు వాడటం  ఏ శిల్ప సౌందర్యం కోసమో నాకయితే  అర్ధంకాలేదు. ఈ బూతు పురాణం  గురించి నామిని ఏమంటున్నాడో  చూడండి.
‘‘నా  పుస్తకంలో బూతులుంటాయనే మాట గురించి. కొన్ని కొన్ని పదాలను పట్టుకొని బూతులనేంత దుర్మార్గం  ఇంగొకటుండదు. నేను పల్లెటూరోడి  ని, యం.ఎస్సీ దాకా చదువుకున్న . మళ్ళా కతలు రాసేసిన  . అదే ఊళ్ళో వాళ్ళ  మింద. మా ఊళ్లో పి.జీ. చేసిన మా ఎత్తిరాజులు  బావ తమ్ముడు జయ చంద్ర నాయుడు  అని ఎకనమిక్స్‌ లెక్చరర్‌గా ఇప్పుడు ఉండాడు. మరేదస్తుడు. ఒక్క బూతు పదం మాట్లాడంగా ఎవరూ ఇనిండరు. నేను మా మేనత్త అయిన వాళ్ళమ్మను  జుట్టుకు ముడేసుకున్న గుడ్డ పీలికను  పెరికేసి ‘‘నువ్వు బోయే లంజా’’ అనే వాడిని . మా జయచంద్ర బావకు మా అమ్మ మేన మామ పెండ్లాం కదా. అత్తా , చిన్నత్తా  అని మరేదగా పిలిచేవోడు.
ఎమ్మేస్సీ చదవంగానే నేను ఊళ్లో ఆడోళ్ళందరి దగ్గర మరేదలు పొందుతా, వాళ్ళకు పిలుపుల్లో మరేదలిస్తా, వుండా ననుకోండి  , నేనేంది పుస్తకం  రాసేది  బొచ్చులో కొంచెం’’

ఇవి నా  మాటలు కావు. నామిని  ఆత్మకథ.  నామిని  నెం. 1 పుడింగి  అనే పుస్తకంలోవి. పుస్తకం నిండా బూతులురాయడానికి  చెప్పిన కారణమేమీ నాకు కన్విన్‌సింగ్‌గా లేదు. కొన్ని పదాలను పట్టుకొని బూతులనేంత దుర్మార్గం  ఇంగొకటుండదు అనే బుకాయింపు ఒకటి.
‘‘మొగోడన్నాక , మొగోడి  గా పుట్టినాక  మొగోడి  ఆటలే ఆడాల. మొగోడు తిరక్కపోతే, తిరక్కపోతే  ఏరిగే ఆడది కూడ ముడ్డినట్టా  పైకి లేపదు. నువ్వు తాగితే  చూడాలని, ఒక లంజని పెట్టుకుంటే చూడాలని ఉండాది. నువ్వియ్యాళకు ఒక లంజని పెట్టుకునేది కూడా నేర్వలేదని ఊరంత నవ్వుకుంటుండారు’’ ఇలాంటి మాటలు ఈ నవల నిండా కోకొల్లలు. వీటిని ఏవో కొన్ని మాటలు అని నామిని  అంటే నామినికో నమస్కారం.

ఈ పుస్తకాన్ని ఆంధ్రజ్యోతిలో సమీక్షిస్తూ జి.ఎస్‌.రామ్మోహన్  ‘‘నామిని మూలింటామెను కావ్య నాయిక  చేశారు. ధర్మారావు , ధయానిధి ప్రక్కన పీట వేసి కూర్చోబెట్టారు.’’ అని చెప్పారు. ధర్మారావు  అంటే నాకు  వేయి పడగలలోని ధర్మారావే  గుర్తుకొచ్చాడు . వేయి పడగలు నవల ఇలా ముగుస్తుంది.
చివరకు ఏమి మిగిలింది?
నీవు మిగిలితివి. నేను మిగిలితిని అంటూ చిన్న ధర్మారావు , చిన్న అరుంధతి వైపు చూస్తాడు.
విశ్వనాధ  ఎంత అభివ ద్ధి నిరోధకుడు అయినా కానీ , ఒక సంప్రదాయ వ్యవస్థను నిలబెట్టడం కోసం చిన్న ధర్మారావుని  నిలిపాడు.
మరి నామిని  ఏ విలువలను కాపాడటం కోసం మూలింటామెను చంపేశాడు ?
‘‘ఒక పుస్తకం చదివాక , మనలో మంచి రసాయన ఊరాల ’’ అని నామిని  తన ఆత్మ కథలో అన్నాడు . నాలో  అయితే ఈ పుస్తకం చదివాక  ఏ రసాయనము ఊరలేదు. కాముకత్వపుచీకటిలో దారీ తెన్నూ  కనపడక కూలపడి  పోయాను.
నామినీ  ఏమిటీ పని?

-వంశీకృష్ణ

సచిన్ కుండెల్కర్

దృశ్యం-3

             (ప్రసన్న బద్దకంగా అటు ఇటు పొర్లుతుంటాడు. ఈల వేస్తాడు. ప్రక్కన ఓ పెద్ద గంగాళం. అందులోంచి ప్రేమ తింటుంటాడు. అతనికి ఏదో మంచి విషయం తడ్తుంది. లేచి కూర్చుని కాగితం వెదికి రాయడం మొదలుపెడతాడు. జేబులో నుండి తాళంచెవి తీసి కళ్ళముందు ఆడిస్తాడు. సంతోషపడి మళ్ళీ జేబులో పెట్టేసుకుంటాడు.)

             (ఇంతలో బయటనుండి అతి ప్రసన్న ఇంట్లోకొచ్చి పడతాడు. పాకుతూ ప్రసన్న దగ్గరికి వస్తాడు. రక్తసిక్తమయిన బట్టలు, ఒళ్ళంతా గీరుకుపోయి ఉంటుంది.)

ప్రసన్న: అతి ప్రసన్నా… నువ్వా?

అతిప్రసన్న: అవును ప్రసన్నా.. నేను. నేనే. ఉత్తరం చేరగానే పరుగున వచ్చేసాను. ఎలా ఉన్నావు మిత్రమా?

ప్రసన్న: నేను… నేను బాలేను… అతి ప్రసన్నా…

(అతడి దగ్గరికెళ్ళి ఏడుస్తుంటాడు)

అతిప్రసన్న: ఇన్నేళ్ళుగా ఎక్కడున్నావ్? నీ గురించి మాకెవరికీ ఏమీ తెలియలేదు. అసలేం చేసావ్ ప్రసన్నా?

ప్రసన్న: అతి ప్రసన్న… నీకెన్ని దెబ్బలు తగిలాయి… ఎంత రక్తం పోయిందో! నిన్నా కుక్క కరిచిందా ఏమిటీ? ఇలా రా… నా దగ్గర కూర్చో రా..

(ప్రసన్న అతి ప్రసన్నని నేలమీద కూర్చోబెడతాడు. తను రాసుకునే కాగితాలని ఉండగా చుట్టి మెల్లగా రక్తాన్ని తుడుస్తాడు.

అతిప్రసన్న: మీ ఇంటి నాలుగు ప్రక్కల్లో ఈ వీధి కుక్కలే వందలకొద్దీ. నీకు కుక్కలంటే భయం కదా రాజా, చిన్నప్పట్నుండీ? మరెలా.. ఇక్కడెలా బ్రతుకుతావురా ? ఈ ఇంటి నుండి బయట ఎలా పడతావ్ ?

ప్రసన్న: (ఆగకుండా కన్నీరుమున్నీరుగా ఏడుస్తుంటాడు) గడిచిన ఎన్నో ఏళ్ళుగా నేనీ ఇంటి బయట అడుగుపెట్టింది లేదు. ఇక్కడికి ఎవరూ రారు. ఈ కుక్కలు రాత్రంతా ఒకదాంతో ఒకటి కొట్లాడుతుంటాయి. కరుచుకుంటాయి. నాకు నిద్రరాదు. ఎన్నేళ్ళగానో ఇంట్లో వాళ్ళెవరినీ నేను కలవలేదు. స్నేహితుల మొహం చూసి ఎరుగను.

అతిప్రసన్న: అయితే ప్రసన్నా, ఫోనయినా ఎందుకు చేయలేదు? నేనొచ్చేవాడిని కాదా నిన్ను తీసికెళ్ళడానికి ?

ప్రసన్న: నేనంతా సరిగ్గా చెప్పగలనా? నాకు విశ్వాసం కలగడం లేదు. కాస్త కాస్తగా చెపుతాను. ఈ మధ్య నాకు కేవలం రాయడం మాత్రమే తెలుసు. ఇరవైనాలుగు గంటలూ కాగితాల గుట్టముందు కూర్చుని రాస్తూ కూర్చుంటాను.

అతిప్రసన్న: (ఒక్కో ప్రతిని కళ్ళ దగ్గరగా తీసుకొని చూస్తాడు) రాగిరంగు… కుంకుమ పువ్వు రంగు.. పసుపు… వంకాయరంగు .. అన్ని రంగులూ రాస్తావు కదా నువ్వు? ఇదేంటో వేరుగా ఉంది. నీకు గుర్తుందా, కాలేజ్ లో ఉండగా రాత్రి రాత్రంతా జాగారం చేస్తూ ఏమేం రాసేవాడివో! అంతా ఆకాశంలా నీలమయం. ఓసారి ఏదో రాస్తూ కూర్చున్నావ్. మధ్యరాత్రి కాగితాలు అయిపోయాయి. నువ్వయితే టేబిల్, నేల, గోడలు, బట్టలు, అద్దం లాంటి వాటిమీద రాస్తూపోయావ్. నేను మరోరోజు నీ రూముకొచ్చి చూద్దును గదా, అంతా నీలమే.

ప్రసన్న: మనుషుల ప్రవృత్తి మారుతుంది. దానంతటదే..

అతిప్రసన్న: ఇంత పెద్ద మార్పా?

(ప్రసన్న తలవంచుకొని తల ఊపుతాడు.)

అతిప్రసన్న: బయటికి పద. బయట బాగుంటుంది. గత అయిదారేళ్ళలో లోకం చాలా మారిపోయింది.

ప్రసన్న: అంటే, ఏమయింది? చెప్పు సరిగ్గా.

అతిప్రసన్న: ఒకలాగే… దానంతటదే జరిగింది.

ప్రసన్న: దాన్లో గొప్పదనమేముందని?

అతిప్రసన్న: అంతా దాగుడు మూతలాట. ఒకళ్ళు బయటికి వెళితే మరొకరు లోపలికెళతారు.

ప్రసన్న: మన కాలేజ్ ప్రక్కనుండే ఆ పెద్ద గడిలాంటి ఇల్లు.

అతిప్రసన్న: అది పడిపోయింది.

ప్రసన్న: ఇంటి ముందటి నది ?

అతిప్రసన్న: అది ఎండిపోయింది.

ప్రసన్న: మరేముంది అంటున్నావ్?

అతిప్రసన్న: మనుష్యులు! బయట మనుషులున్నారు ప్రసన్నా. వివిధ రకాలు. వేరు వేరు తరహాలలో. తమదైన పధ్ధతిలో బ్రతికేవాళ్ళు. ఇంకొకళ్ళని బ్రతకనిచ్చే వాళ్ళు. ఈ కుక్కలకన్న నయమైన వాళ్ళు. పద… ఉన్నపళంగా.. నేను తీసికెళ్తాను నిన్ని బయటికి.

ప్రసన్న: లేదు. అది సాధ్యం కాదు. ఇన్ని కుక్కలు ఇంటి చుట్టూ ఉండగా నేను కిటికీ నుండి బయటికి తొంగికూడా చూడలేను.

అతిప్రసన్న: మీ ఇంట్లోవాళ్ళకి నీ భాష అర్థమవుతుంది కదా?

ప్రసన్న: కావొచ్చు.

అతిప్రసన్న: ఏదేమైనా నీకు నేనున్నానని గుర్తుంటుంది కదా ?

(ప్రసన్న ఏడుస్తూ తల ఊపుతాడు.)

(అతిప్రసన్న అతడిని దగ్గరికి తీసుకుంటాడు.)

ప్రసన్న: చాలా రోజుల తర్వాత బాగాన్పించింది. అడక్కుండా చాలా దొరికింది.

అతిప్రసన్న: అడక్కుండా? ప్రేమ ఏమయినా ఇచ్చే వస్తువూ, అడిగే వస్తువా ఏమిటి ? ప్రేమ ఉంటుంది. అదో ప్రవాహం. ఒక వైపునుండి మరోవైపుకి దానంతటదే ప్రవహిస్తూ ఉంటుంది. ప్రేమనెవ్వరూ ఆపలేరు. నిలువ  ఉంచలేరు.

(ప్రసన్న నవ్వుతూ జేబులో నుండి తాళంచెవి తీస్తాడు. పడేస్తాడు. అంతలో సూర్య వచ్చి ఆ తాళం చెవిని మింగేస్తాడు. ప్రసన్న, అతిప్రసన్నల దృష్టికి రాదిది. సూర్య గప్ చుప్ గా పారిపోతాడు.)

అతిప్రసన్న: నువ్వు బయటపడే అవకాశం, గురివింద గింజంత అవకాశం వచ్చినా నన్ను పిలువు. ఫోన్ చెయ్. ఉత్తరం రాస్తూ కూర్చోకు. ఆ ఫోన్ ఎత్తి ఈ నెంబర్ నొక్కెయ్. నేనీ కాగితం మీద రాసి ఇక్కడ పెడ్తున్నాను. ఇది చూసుకో. ఈ నెంబర్ కలిపి ‘అతిప్రసన్న, వచ్చెయ్’ అను. నేను వెంటనే వచ్చేస్తాను.

ప్రసన్న: ఫోనులో నువ్వు నాకెంత కావాలో, ఎలా కావాలో తెలుస్తుందా నీకు? సమాచారం అంతా అందుతుందా?

అతిప్రసన్న: నీ పిలుపులో నాకంతా అందుతుంది. ఉత్తరం మాత్రం రాస్తూ కూర్చోకు.

ప్రసన్న: సరే.

( అతి ప్రసన్న గబుక్కున లేచి వెళ్ళిపోతాడు.)

( ప్రసన్న ఏడుస్తుంటాడు. కాగితాలని జరిపి అక్కడే నిద్రపోతాడు.)

( ప్రసన్న నిద్రపోతుండగానే పార్వతీబాయి వస్తుంది. చేతిలో పూలదండ. వెనకనుండి సూర్య పరిగెత్తుకుని వచ్చి ఆవిడ కాళ్ళు నాకడం మొదలెడుతుంది.)

పార్వతీబాయి: ఇవ్వు!

(సూర్య నోట్లో నుండి తాళంచెవి ఆవిడ ముందు పడేస్తాడు. ఆవిడ అత్యంత ఆనందంతో ఆ తాళం చెవిని తీసుకుంటుంది. ఆనందంతో చుట్టూ తిరుగుతూ పాట పాడుతుంటుంది.)

పార్వతీబాయి: ప్రేమలో పడేవాళ్ళూ…

ప్రేమలో పడేట్టు చేసేవాళ్ళూ..

ప్రేమలో మునిగితేలే వాళ్ళూ..

నా చేతిలో ఏముందో తెల్సా ?

తలక్రిందులుగా కాళ్ళు పైకిగా

భేటీ కార్డ్ అచ్చేసుకొనేవాళ్ళూ..

ఆత్మహత్యలు చేసుకునేవాళ్ళూ..

సైటు కొట్టేవాళ్ళు…

నా చేతిలో ఏముందో తెల్సా ?

వేడిపాలపైన మెత్తమెత్తని మీగడ

కండోమ్ అమ్మేవాళ్ళూ…

ప్రసవం చేసేవాళ్ళూ…

అమ్మాయిని లేవదీసుకు వెళ్ళేవాళ్ళూ..

నా చేతిలో ఏముందో తెల్సా ?

సుధృడమైన కామధేను…

వీధి కుక్కల మేడం గార్లూ…

బద్దకించిన రచయితల్లారా..

నా చేతిలో ఏముందో తెల్సా ?

W , X మరియు Y

(కర్ణకఠోరంగా పకపకలుగా నవ్వుతుండగా దీపం ఆరిపోయింది.)

మూలం: సచిన్ కుండల్కర్

                                                                                                                                                                    అనువాదం: గూడూరు మనోజ

~

కవిత్వపు తోటలో విహరించడమే ఒక వరమైతే… అందులో పాటల చెట్టు ఎదురైతే.. అంతకన్నా అదృష్టం మరేముంటుంది. అదే ఈ సాయంత్రం. మరపురాని అనుభూతుల్ని మిగిల్చిన సాయంత్రం.

జీవితమనే ప్రయాణంలో ఎంతోమంది కలుస్తుంటారు. కొంతమంది కలయిక మనలో నూతన చైతన్యాన్ని, ఉత్సాహాన్ని, ఒక్కొక్కసారి గుర్తింపుని ఇస్తుంది. అలా ఎంతోమంది యువకవుల్లో చైతన్యాన్ని, ఉత్సాహాన్ని నింపుతూ…. గుర్తింపు దిశగా అడుగులు వేయిస్తున్న మార్గదర్శి కవి యాకూబ్.

ప్రవహించే జ్ఞాపకాలతో ఎడతెగని ప్రయాణం చేస్తూ… సరిహద్దు రేఖల్ని దాటుకుంటూ కవిత్వలోకంలో విహరిస్తున్న విహంగం అతడు. తనతోపాటు ఎంతోమందిని తన దారిలో నడిపిస్తున్న కవిత్వప్రేమికుడు. జీవితపు అవతలి తీరాన్ని చూపిస్తున్న దిక్సూచి.

ఎన్నో నెలలుగా తన ఇంటికి ఆహ్వనిస్తున్నా… పని ఒత్తిడులతో వెళ్లలేని పరిస్థితి. ఆయన రమ్మనడం… నేను ఏదో ఒకరోజు వస్తాననడం పరిపాటిగా మారింది. ఇక ఈ రోజు ఎలాగైనా వెళ్లాలని నిర్ణయించుకొని, ఫోన్ చేశా… అవతలివైపునుండి ‘నమస్తే అన్న’ అని తీయని పలకరింపు… సార్ మీరు నన్ను ‘అన్నా’ అనడమేంటి అని అడిగా… మా కవిత్వంకోసం ప్రతినెలా మీ వేదికను మాకిస్తున్నారు, నువు నాకు అన్నవి కాక మరేంటి అంటూ నవ్వులతో సమాధానం.

సార్ మీ ఇంటికి వస్తున్నా అనగానే.. అలాగే నాన్న.. తప్పకుండా.. అంటూ ఇంటి అడ్రస్ చెప్పారు. తెలియదు సార్ అంటే ఏంపర్లేదు.. చైతన్యపురి బస్టాప్ కి రా అక్కడినుండి నేను తీసుకెల్తాగా అన్నారు. మొదటిసారి తన ఇంటికి వెల్తున్నాకదా… ఇంకెవరైనా తోడుంటే బాగుండు అనిపించింది. మిత్రులు కట్టా శ్రీనివాసరావు గారు కూడా కలుస్తానన్నవిషయం గుర్తొచ్చి తనకి ఫోన్ చేయగా.. ఆయనా సై అన్నారు. హమ్మయ్య… ఒక పనైపోయింది అనిపించింది.

అప్పటికి సమయం 4.30ని.లు. నేను ఉన్నది అబిడ్స్. బస్ లో ప్రయాణం. ఆలస్యమవుతుందేమోనన్న టెన్షన్. మొదట కోఠికి వచ్చాను. అక్కడ చాలామంది జనం. 10ని.లు ఎదురుచూపు. ఆతర్వాత వచ్చిన హయత్ నగర్ బస్ ఎక్కాను. మండే ఎండలో, కిక్కిరిసిన బస్ లో శరీరం వేడెక్కుతున్నా… ఈ సాయంత్ర విశేషాన్ని ముందే పసిగట్టిందేమో… మనసు మాత్రం ఉల్లాసంగానే ఉంది.

5.30ని.లకు చైతన్యపురిలో దిగి, కట్టాగారికి ఫోన్ చేస్తే.. మరో 15ని.లు పడుతుందన్నారు.

5.45 అయింది. కాని రాలేదు. ఇంతలో యాకూబ్ గారినుండి ఫోన్. బస్టాప్ లో ఉన్నా అని చెప్పగానే.. 5 ని.లో బైక్ తో ప్రత్యక్షం. ఇద్దరం కల్సి ఇంటికి పయనమయ్యాం.

*****

ఇంటి ఆవరణలోకి ప్రవేశించగానే ఏదో కొత్త అనుభూతి. కవిత్వపు తోటలోకి విహారానికి వచ్చినట్లనిపించింది…. చల్లని పందిరిపై ఉన్న మల్లెతీగ తన కొమ్మలను పందిరంతా పరచుకొని, తన పూల సువాసనతో నాకు స్వాగతం పలికింది. ఆ పరిమళాన్ని ఆస్వాదిస్తూనే గుమ్మం దగ్గరికి వెళ్లా…ఎదురుగా ఉన్న గోడకి ఒక పోస్టర్. దానిపై

‘‘గొప్పవారు కావడానికి డబ్బుకాదు ముఖ్యం

కష్టించి పనిచేసే తత్వం. ఉన్నత వ్యక్తిత్వం

ఈ రెండూ ఉంటే అవకాశాలు మనల్ని వెతుక్కుంటూ వస్తాయి

ధైర్యంగా ఒక అడుగు ముందుకు వేస్తే

విజయం పది అడుగులు ముందుకు వేస్తుంది’’

అన్న ఠాగూర్ మాటలు కనిపించాయి. ఆహా… ఎంత చక్కటి ప్రేరణ. గుమ్మంలోనే యాకూబ్ గారి స్పూర్తి తెలిసిపోతుంది. అందుకేనేమో యాకూబ్ గారి ఇంటికి యువకవులంతా దారులు కడతారు.

ఇంటిలోనికి అడుగుపెట్టగానే లోపల సాహిత్య వారధలు శిలాలోలిత గారు, కట్టా శ్రీనివాసరావు గారు, బేబి రక్షిత సుమలు నాకోసం ఎదురుచూపు. కుశల వివరాలు, టీ స్నాక్స్ తో 15 ని.లు గడిచింది. ఆ సమయంలో యాకూబ్ గారు తనకు వచ్చిన జ్ఞాపికలను చూపిస్తూ… వాటి నేపథ్యాన్ని వివరించారు.

6గం.లకు వికీపీడియాలో ఎడిటింగ్ ప్రారంభించాం. కట్టా శ్రీనివాసరావు గారికి లాప్ టాప్ అప్పగించి, వికీలో యాకూబ్, శిలాలోలిత గార్ల గురించిన వ్యాసాలను రాశాము.

సమయం 9 గం.లు. బయటిరూంలో ఎవరో వచ్చిన శబ్దం వినిపించింది. ఆ వ్యక్తి ఎవరో అని చూడగా… ఎదురుగా పాటల చెట్టు గోరటి వెంకన్నభోజనం చేస్తూ కనిపించారు. ఎంత అదృష్టం. ఇప్పటివరకు టి.విల్లో చూసిన ఆయన ఈరోజు నాముందు, నాకు దగ్గరగా ఉండడం. చిన్నప్పుడు ఆయన పాటలు విని, పుస్తకాల్లో రాసుకొని, పాడుకునేవాణ్ణి.

వికీపీడియా పని పూర్తిచేసి, కట్టా గారితోకల్సి హాల్లోకి వచ్చాను. యాకూబ్, వెంకన్నలుకబుర్లలో ఉన్నారు. అపుడు సమయం 9.30ని.లు. ఇంకా ఆలస్యమైతే బస్సులుఉండవన్న ఆందోళన ఒకవైపు, వెళ్లిపోతే ఈ వాతావరణాన్ని మిస్ అవుతానన్న ఆలోచనమరోవైపు. ఉండడానికే మనసు మొగ్గుచూపింది. అందరం కల్సి ఫోటోలు దిగాము.

యాకూబ్, వెంకన్నలుకల్సి కవిత్వాలు, చీమకుర్తి వారి పద్యాలు పాడుతున్నారు. వాళ్ల ప్రవాహానికి అడ్డుగా ‘సార్ లేటవుతుంది. ఇక వెల్తాను’ అన్నాను. ‘లేదు లేదు తిని వెళ్లాలి’ అని అమ్మగారి ఆర్డర్. ‘మొదటిసారి మా ఇంటికొచ్చావ్, భోజనం చేయకుండా వెల్తావా’ అని యాకూబ్ గారి ప్రశ్న.

క్షణాల్లో భోజనం ప్లేట్లతో మేం సిద్ధమవగా… తన గానంతో వెంకన్న సిద్ధం. మీకు అన్నంతోపాటు నా పాటల్నికూడా రుచిచూపిస్తా అంటూ మొదలుపెట్టాడు. ఇంతకుముందు తను రాసిన పాటలు పాడుతూ.. అందులో వచ్చిన పదాలతో అప్పటికప్పుడు ఆశుగా పాటలుపాడుతూ మమ్మల్ని గానలోకంలో విహరింపజేస్తున్నాడు.

ఆహ… ఆ అనుభూతే వేరు. వేడి వేడి అన్నంలో పప్పు, ఆవకాయ, నెయ్యి కలిపి తింటున్న రుచి ఒకవైపు… వెంకన్న గానం మరో వైపు. ఇంతకంటే స్వర్గం మరోటి ఉంటుందా అనిపించింది.

అపుడు లచ్చువమ్మా పాట పాడాలని యాకూబ్ గారు కోరగా…

‘‘పారే ఏటి అలలమీదా పండుటెన్నెల రాలినట్లు

ఊరే ఊటా సెలిమలోనా తేటనీరు తోలకినట్లు

వెండి మెరుపుల నవ్వునీదో లచ్చువమ్మో

నీవింత సక్కని రూపమేమో లచ్చువమ్మా……

మంచె ఎక్కి కేకబెడితే కంచిమేకలు సుట్టూ జేరును

నీ అల్లరిని ఆలేగదూడలు ఒళ్లేకొచ్చి ఒదిగిపోవును

పాలిపోయిన కందిసేనే లచ్చువమ్మో

నువు పాట పాడితే పూతబడుతది లచ్చువమ్మా….

కోడికూతకు ముందూలేసి పేడనీళ్ల కళ్లాపి జల్లి

ముచ్చటొలుకా ముగ్గూలేసే మునివేలి గోరుపైనా

ఆ పొద్దే ముద్ద గోరింటైతది లచ్చువమ్మో

పొడ ఎండ నీ మెడలారమైతది లచ్చువమ్మా…..

నీ కాలిఅందెల సవ్వడికి తాబేళ్లు ఇసుకల గంతులేస్తవి

జాలిగల నీ చూపులకు తోడేళ్లు సాధు జీవులైతవి

దారిలో పల్లేరు ముళ్లే లచ్చువమ్మో

నువు కాలు మోపితే మల్లెలౌతవి లచ్చువమ్మా…..’’ అంటూ

లచ్చువమ్మ పాటను అందుకున్నాడు వెంకన్న. ఆయన పాడుతున్న తీరు చూస్తుంటే ఆ లచ్చువమ్మ నేపథ్యం మా కళ్లముందు కదలాడింది. చక్కని పదాలతో, అంతకంటే చక్కని పోలికలతో లచ్చువమ్మని వర్ణించడం అద్భుతం అనిపించింది. అలా మా భోజనం తృప్తిగా ముగిసింది.

ఇక మళ్లీ కచేరి. మేంఅందరం వెంకన్న చుట్టూ చేరి ఒక్కో పాటను అడుగుతున్నాము. తను కూర్చున్న సోఫాపై దరువులు వేస్తూ పాడుతున్నాడు. అది చూసిన యాకూబ్ చిన్న టేబుల్ తెచ్చాడు. అపుడు ఆ టేబుల్ పై దరువులు వేస్తూ…

‘‘పల్లె కన్నీరు పెడుతుందో కనిపించని కుట్రల

నా తల్లీ బందీ అయిపోతుందో కనిపించని కుట్రల…….

కుమ్మరి వామిలో తుమ్మలు మొలిచెను

కమ్మరి కొలిమిలో దుమ్ము పేరెను

పెద్దబాడిస మొద్దు బారినది

సాలెల మగ్గం సడుగులిరిగినవి

చేతి వృత్తుల చేతులిరిగిపాయే నా పల్లెల్లోనా

అయ్యో గ్రామ స్వరాజ్యం గంగలోనపాయే ఈ దేశంలోనా…

మడుగులన్ని అడుగంటి పోయినవి

బావులు సావుకు దగ్గరైనవి

వాగులు వంకలు ఎండిపోయినవి

చాకలి పొయ్యిలు కూలిపోయినవి

పెద్దబోరు పొద్దంతా నడుస్తుందో బలిసీన దొరలది

మరి పేద రైతు బావులెందుకెండే నా పల్లెల్లోనా…..’’ అంటూ గ్రామంలో కూలిపోతున్న బతుకుల గురించి చిన్నచిన్న పదాలతో కూడిన శబ్ధసౌందర్యం మరింత అందానిచ్చిన ఈ పాటను వింటున్నంతసేపు ఒక చక్కని అనుభూతిని కలిగించింది. యాకూబ్ గారితోపాటు మేం కూడా శృతి కలిపాం…

అలా అలా సాగుతున్న పాటల ప్రవాహంలో మధ్యమధ్యలో తమ అనుభవాలను, వాటిద్వారా వచ్చిన పాటల, కవిత్వాల గురించి గోరటి వెంకన్న, యాకూబ్ లు వివరించారు.

ఇతర రచయితలు, వారి సాహిత్యంపై కూడా తన ప్రసంగాన్ని వినిపించాడు వెంకన్న. ఏ రచయిత శైలి ఏవిధంగా ఉంటుందో వివరిస్తుంటే… ఇంతమందిని చదివాడా అని ఆశ్చర్యం వేసింది. అలా అలా తన ప్రవాహం ప్రవహిస్తునే ఉంది.

కొంతసేపటితర్వాత తన ఎడతెగని ప్రయాణం పుస్తకంలో వెంకన్న గురించి రాసిన కవిత్వాన్ని,

‘‘అతడిరాకను ఇట్టే గుర్తుపట్టగలను…

దూరంనుంచే ముక్కుపుటాల్ని చేరుకునే

స్నేహగంధం నాకుముందే అతడిరాకను చేరవేస్తుంది

మనదగ్గరున్నదేదో మనమే విసిరేసి

తిరిగి దానికోసమే యుగాలుగా వెతుక్కుంటున్నట్లు

అతడి సమక్షాన్ని గుర్తుపట్టకుండా

అతడి కోసం ఎదురుచూస్తూ గడిపేస్తుంటాం

గుర్తుకొస్తూ మరపులోకి వేగంగా జారిపోయే

మాఊరి కొండల వెనుక దాచివుంచిన

నా బాల్యపు సంపాదనంతా తాను చూసివచ్చి

నాకే ఎరుక పరుస్తున్న అతడి రుషిత్వం అబ్బురపరుస్తుంది’’

శిలాలోలిత గారు స్నేహితుని గురించి రాసిన కవిత్వాన్ని యాకూబ్ గారు మా అందరికి వినిపించగా… యాకూబ్ గారి ఊరైన రొట్టమాకు రేవు, దాని చెరువు గట్టు గురించి వెంకన్న అప్పటికప్పుడు కవిత్వాన్ని అల్లి వినిపించాడు.

బేబి రక్షిత సుమ రాసిన కవిత్వాలను కూడా చూసి, ‘ఇంత చిన్నవయసులోనే ఎంతగా ఆలోచిస్తున్నావ్ తల్లీ’ అంటూ అభినందించారు.

సమయం 10.30ని.లు అవుతుండగా అందరం వాకిట్లోకి వచ్చాం. ముందుగా వెంకన్న గారు బయలుదేరగా… కట్టా గారు తర్వాత బయలుదేరారు. ఇక మిగిలింది నేనే. యాకూబ్ గారు నాకోసం బైక్ తీసారు. అమ్మగారి దగ్గర సెలవు తీసుకోని బయలుదేరాను.

ఎంతో ఆనందాన్ని, ఎన్నో అనుభూతుల్ని మిగిల్చిన ఈ సాయంత్రం… నాకెంతో అపురూపం.

-ప్రణయరాజ్ వంగరి

జానపద గీతాలు

మన తెలుగు జానపద బాణీల ప్రేరణతో ఎన్నో జానపద సినీగీతాలను తయారు చేసారు మన సినీ సంగీతకారులు. పాత నలుపు-తెలుపు చిత్రాలన్నింటిలో దాదాపు ఒక జానపద గీతం తప్పనిసరిగా ఉండేది. ఇప్పుడు ఐటెం సాంగ్ ఉన్నట్లన్నమాట :) సినిమా కథతో సంబంధం లేకపోయినా ఓ స్టేజ్ షో లాగనో, హాస్యనటుల పైనో లేదా నేరుగా నాయికానాయకుల పైనో ఈ జానపదగీతాలను చిత్రీకరించేవారు. ఇంపైన సంగీతసాహిత్యాలతో ఈనాటికీ చిందెయ్యాలనిపించేంతటి సమకాలీనత ఆ పాటలలో ఉంది. వీటిలో విశేషం ఏంటంటే సరదాగా ఉంటూనే ఏదో ఒక నీతిని తెల్పేలాగ లేదా ఒక విషయాన్నిగురించిన ఇరు పక్షాల చర్చల్లా కూడా కొన్ని సాహిత్యాలు ఉంటాయి. వినడానికి సరదాగా ఉండే అలాంటి కొన్ని సినీజానపద గీతాలను కొన్నింటి గురించి ఇవాళ చెప్పుకుందాం.

జానపద బాణీల్లో ఉన్న హిట్ సాంగ్స్ తలుచుకోవాలంటే మూగమనసులు చిత్రంలో “గోదారి గట్టుంది”, “గౌరమ్మా నీ మొగుడెవరమ్మా..”, రాజమకుటంలో “ఏడనున్నాడో ఎక్కడున్నాడో నా చుక్కల రేడు”, సాక్షి చిత్రంలో “అటు ఎన్నెల ఇటు ఎన్నెల”, పాండవ వనవాసం” లో సముద్రాల రాఘవాచార్య రచన “మోగలిరేకుల సిగదానా”, కలసి ఉంటే కలదు సుఖం లో “ముద్దబంతి పూపెట్టి”.. ఇలా బోలెడున్నాయి. “నాకూ స్వాతంత్య్రం వచ్చింది” చిత్రంలో గోపి రచించిన “ఎంకీ నే సూడలేనే ఎలుతురులో నీ రూపు ఎలిగిపోతుంటే” అనే పాట కూడా బాగుంటుంది కానీ లింక్ ఎక్కడా దొరకలేదు. ఇలా ఎంకి మీద “దాగుడుమూతలు” చిత్రంలో బి.సరోజాదేవి పాట ఒకటి బావుంటుంది. సాంఘిక చిత్రమే అయినా సందర్భానుసారంగా ఎంకి వేషంలో మురిపిస్తుంది సరోజాదేవి.

* ఎంకొచ్చిందోయ్ మావా…

* తోడికోడళ్ళు చిత్రంలో “టౌనుపక్కకెళ్ళద్దురా డింగరి” అనే జానపద బాణీ ఉంది. బస్తీకెళ్దాం, సొమ్ము చేసుకుందాం అని అబ్బాయి పాడితే, పట్నం మోజులో పడి మోసపోవద్దు అని అమ్మడు పాడుతుంది. చక్కని సందేశం, నీతి రెండూ ఉన్న పాట ఇది.

* “వెన్నెల రేయి చందమామ వెచ్చగనున్నది మావా

మనసేదోలాగున్నది నాకేదోలాగున్నది.. ”

అంటూ వయసులో ఉన్న యువతీయువకులు పరస్పరం చెప్పుకునే ఊసులే ఈ పాట. రంగుల రాట్నం చిత్రంలోని ఈ పాటకు సంగీతాన్ని సమకూర్చినది ఎస్. రాజేశ్వరరావు గారు, కొసరాజు సాహిత్యం. పాడినది బి.గోపాలం, ఎస్.జానకి. ఈ పాట చివర్లో వచ్చే డప్పు వాయిద్యం చాలా ఉత్సాహకరంగా ఉంటుంది.

http://www.allbestsongs.com/telugu_songs/play-Telugu-Songs.php?plist=7057

* ఊ..హూ… ఊ… అంటూ ఓ మధురమైన హమ్మింగ్… తర్వాత,

“గట్టుకాడ ఎవరో… చెట్టునీడ ఎవరో

నల్ల కనుల నాగసొరము.. ఊదేరు ఎవరో”

అంటూ సాగే జానకి పాడిన ఈ పాట బంగారు పంజరం చిత్రంలోనిది. దేవులపల్లి సాహిత్యం.

http://www.allbestsongs.com/telugu_songs/play-Telugu-Songs.php?plist=2089

ఈ జానపద గీతాల్లోని ఇంకో ప్రత్యేకత ఏంటంటే మొహమాటాలూ, దాపరికాలు లేకుండా ఉన్నదున్నట్లు మనసులో మాటలన్నీ చెప్పేసుకుంటున్నట్లుంటాయీ సాహిత్యాలు. సరదాగా ఒకరినొకరు వేళాకోళాలాడుకుంటూనే అభిమానాలూ తెలుపుకుంటారు జంటలు. అనురాగం చిత్రంలోని ఈ పాట అందుకో చక్కని ఉదాహరణ..

“శనగ సేలో నిలబడి చేయ్యిజాపే ఓ పూసలోళ్ళ రాజమ్మా..” అనే పాటను క్రింద లింక్ లో వినవచ్చు:

అలాంటిదే “భలే రంగడు” చిత్రంలో ఇంకో పాట ఉంది..

“మెరిసిపోయే ఎన్నెలాయే

పరుపులాంటి తిన్నెలాయే

నన్ను ఇడిసి ఏడ బోతివిరా… బంగారుసామీ

రేతిరంతా ఏమిసేతునురా – ”

అనే పి. సుశీల పాడిన ఈ పాటను క్రింద లింక్ లో వినవచ్చు:

http://www.allbestsongs.com/telugu_songs/play-Telugu-Songs.php?plist=1225

* “వెలుగు నీడలు” చిత్రంలో “సరిగంచు చీరగట్టి బొమ్మంచు రైక తొడిగి ” అని ఓ స్టేజ్ సాంగ్ ఉంది. ఈ పాట సాహిత్యంలో “మింగ మెతులు లేదాయే..”, ఇంట్లో ఈగల మోత..” మొదలైన రెండు మూడు సామెతలు కూడా దొర్లుతాయి.

*ఇదే సినిమాలో హీరోహీరోయిన్లు నదిలో పడవ మీద వెళ్తుంటే, ఏటి గట్టు వెంబడే వెళ్టున్న పల్లెపడుచులు ఒకరినొకరు హుషారు చేసుకుంటూ పాడుకునే మరో గీతం ఉంది.

“ఓ రంగయో పూల రంగయో

ఓరచూపు చాలించి సాగిపోవయో

పొద్దువాలిపోతున్నదో..ఓఓయి.. ఇంత మొద్దు నడకనీకేల పోవోయి.. ”

* మంచి హుషారును తెప్పించే పాత పాటల్లో జమునారాణి పాడిన ఈ పాటను జత పరుచుకోవచ్చు. “ఎర వేసి.. హ… గురి చూసి.. పట్టాలి మావా..” అనే లైన్ భలే ఒడుపుగా పలుకుతారావిడ. బంగారు తిమ్మరాజు చిత్రం లోని ఈ పాటన్ ఉ ఇప్పటికీ టివి, స్టేజ్ షోస్ లో పాడుతూనే ఉన్నారు జమునారాణి.

“నాగమల్లి కోనలోన

నచ్చింది లేడికూన

ఎర వేసి గురి చూసి పట్టాలి మావా ” –

http://www.allbestsongs.com/telugu_songs/play-Telugu-Songs.php?plist=7035

* జానపద బాణీ లానే కాక ఈ పాటలోని నీటిసూత్రాలు ఎంతో ఆకట్టుకుంటాయి ఈనాటికీ. మంచి మనసులు చిత్రంలో జమునారాణి, ఘంటసాల పాడారీ గీతాన్ని.

మావ మావ మావ

ఏమే ఏమే భామా…

* “రోజులు మారాయి” చిత్రంలో “పొలియో పొలి” అనే జానపద గీతం ఉంది. ఇది కాక బాగా పాపులర్ అయిన మరో పాట “ఏరువాకా సాగారో”. రైతన్న నైజాన్నీ, కృషినీ, దేశానికి చేసే సేవనూ మెచ్చుకుంటూ పాడే ఈ పాట సాహిత్యం ఎంతో బావుంటుంది. వహీదా రెహ్మాన్ హిందీ చిత్రాల్లో ఇంకా పాపులర్ అవ్వక మునుపు నటించిన నృత్యగీతం ఇది.

” కల్లాకపటం కాననివాడా

లోకంపోకడ తెలియని వాడా

ఏరువాకా సారారోరన్నో చిన్నన్నా

నీ కష్టమంతా తీరునురోరన్నో చిన్నన్నా..”

* “అదృష్టవంతులు” చిత్రంలోని “మొక్కజొన్న తోటలో ” పాటను మోస్ట్ పాపులర్ జానపద గీతం అనచ్చేమో! రేడియోలో చాలాసార్లు విన్నాకా ఓసారి టివిలో ఈ పాట చూసినప్పుడు బోలెడు ఆశ్చర్యపోయాను. ఇలాంటి పాటా ఇది అని?! నిజంగా ఏ పొలాల్లోనో, మంచె పక్కనో ఓ అమ్మాయి నిలబడి పాడుతుందేమో అనుకునేదాన్ని చిన్నప్పుడు. కానీ వినడానికి మాత్రం భలే సరదాగా హుషారుగా ఉంటుందీ పాట. కె.వెంకటరత్నంగారు రాసిన జానపద గీతం ఇది.

http://www.raaga.com/player5/?id=191693&mode=100&rand=0.06835282778691398

* “తల్లిదండ్రులు” చిత్రంలో “గొబ్బియళ్ళో గొబ్బియళ్ళో ” అనే పాట ఉంది. పల్లెపడుచులందరూ చక్కగా గొబ్బిళ్ళు పెట్టుకుంటూ పాడుకునేలాంటి పాట. ఇది కూడా నెట్ లో ఎక్కడా దొరకకపోతే నా దగ్గర ఉన్నది క్రింద లింక్ లో అప్లోడ్ చేసాను.

“చెంచులక్ష్మి” చిత్రంలోని పాపులర్ సాంగ్ “చెట్టులెక్కగలవా ఓ నరహరి పుట్టలెక్కగలవా?” నాకు చాలా ఇష్టమైన పాటల్లో ఒకటి. జిక్కీ, ఘంటసాల పాడిన ఈ పాటకు సంగీతం ఎస్.రాజేస్వరరావు.

మరికొన్ని జానపద బాణీల్లోని సినీగీతాలు వాటి క్రింద ఉన్న లింక్స్ లో వినవచ్చు:

* “అల్లుడొచ్చాడు” చిత్రంలో అది కూడా జానపద బాణీలోని పాటే అనుకోవచ్చు.

“అంతే నాకు చాలు తమలపాకు తొడిమే పదివేలు

నేనేదింక కోరేదికలేదు అందరివోలె అడిగేదాన్ని కాదు

కొందరివోలె కొసరేదాన్నికాదు

ఓ మావా..ఓహో బంగారి మావా…” అని టి.చలపతిరావు సంగీతంలో సుశీల పాటొకటి సరదాగా బావుంటుంది. . వినాలంటే క్రింద లింక్ లో మొదటి పాట:

http://tunes.desibantu.com/alludochchadu/

* “పట్నంలో సాలిబండ పేరైనా గోలకొండ

చూపించు సూపునిండా”

– అమాయకుడు

(క్రింద పేజ్ లోని లిస్ట్ లో నాలుగవ పాట)

http://www.sakhiyaa.com/amayakudu-1968-%E0%B0%85%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%A1%E0%B1%81/

* ఎయిర సిన్నోడేయ్ రా – పూలరంగడు

http://www.allbestsongs.com/telugu_songs/play-Telugu-Songs.php?plist=1739

* చివరిగా… “నీతోటే ఉంటాను శేషగిరి బావా” – జమిందార్

‘“ఒక ప్రాపంచిక దృక్పథం లేనప్పుడు మానవ వ్యక్తిత్వాన్ని సంపూర్ణంగా, స్వేఛ్ఛగా వ్యక్తం చేయటం సాధ్యం కాదు. అలాంటి ప్రాపంచిక దృక్పథాన్ని సాధించనంత వరకు నవల (సాహిత్యం) కొత్త జీవితాన్ని పొందలేదు”.

-రాల్స్ ఫాక్స్ “నవల- ప్రజలు” (తెలుగుసేత-వల్లంపాటి వెంకటసుబ్బయ్య)

సమాజ జీవితం పట్ల అనేకులకు అనేక రకాల అవగాహన ఉంటుంది. శాస్త్రవేత్తలు, సామాన్యులు, కళాకారులు తమ అవగాహనను అభివ్యక్తం చేయడంలో బేధాలుంటాయి. చూచిన దానిని చెప్పటంలోనూ తేడాలుంటాయి. అందుకనే మామూలు సంభాషణకన్నా, వార్తకన్నా, సాహిత్య రచన భిన్నంగా వుంటుంది. అందువల్ల రచయితలు సమాజాన్ని చూడటంలోనే దృష్టి బేధాన్ని దానివల్ల వాళ్ళ సాహిత్య సృష్టిలో వచ్చే భేదాలను రచయితల సాహిత్యాన్ని పరిశీలించే ముందు తెలుసుకోవాల్సి వుంటుంది.

రచయితలు సమాజంలో భాగస్వాములు, సమిష్టి మానవ జీవితంలో వాళ్ళ అనుభవాలు కూడా వుంటాయి. రచయితలు వాళ్ళ సొంత లేదా వాళ్ళకు పరిచయమైన జీవితాన్ని రచనకు వస్తువుగా తీసుకుంటారు. అందులోని మంచి చెడులను విశ్లేషిస్తారు. పాఠకులను చెడుకు వ్యతిరేకంగా, మంచికి అనుకూలంగా మార్చడానికి ప్రయత్నం చేస్తారు. చెడుకు చోటులేని ప్రత్యామ్నాయ సమాజాన్ని ప్రతిపాదిస్తారు. రచయితలు ఇంత పని చేయాలంటే ఒక దృక్పథం లేకుంటే సాధ్యం కాదు. సమాజ పరివర్తనలో రచయితలు క్రియాశీల సృజనాత్మక పాత్ర నిర్వహించడానికి వాళ్ళకు సహకరించేది వాళ్ళ ప్రాపంచిక దృక్పథమే. అయితే, అందరు రచయితల ప్రాపంచిక దృక్పథం ఒకటి కాకపోవచ్చు. అలానే అన్ని కాలాల ప్రాపంచిక దృక్పథమూ ఒకటి కాకపోవచ్చు. రచయిత నేపథ్యాన్ని బట్టి సమాజంలో ప్రచురంగా వుండే భావజాలాన్ని బట్టి రచయితల మీద సమాజ, ప్రభావాల్ని బట్టి ప్రాపంచిక దృక్పథం ఏర్పడుతుంది. రచయిత రచనకు పూనుకునే ముందు తన ప్రాపంచిక దృక్పథాన్ని నిర్ధారించుకొని రచన ప్రారంభిస్తాడు.

విమర్శకులు ఏ రచయితనైనా అధ్యయనం చేసేటప్పుడు మొదట ఆ రచయిత ప్రాపంచిక దృక్పథాన్ని పట్టుకుంటే తక్కిన సాహిత్యాంశాలు వాటంతట అవే విశదమైపోతాయి. విమర్శకులు ఈ పని చేయాలంటే విమర్శకులకే మొదట స్పష్టమైన ప్రాపంచిక దృక్పథం వుండాలి. ఆధునిక సాహిత్య రంగంలోనూ, సాహిత్య విమర్శరంగంలోనూ ఈ కారణంగానే ప్రాపంచిక దృక్పథం ప్రధానాంశంగా వుంది. అయితే అనేక మంది విమర్శకులు ఈ ప్రధానాంశాన్ని ఇంకా జీర్ణం చేసుకొకుండానే విమర్శ రాస్తున్నందువల్ల గందరగోళం రాజ్యమేలుతోంది. విమర్శకుడు తమ ప్రాపంచిక దృక్పథమేమిటో స్పష్టంగా, నిర్ధిష్టంగా ఏర్పడక ముందే తమ అజ్ఞానాన్ని దాచుకొని, అరకొర కొలమానాలతో విమర్శకు పూనుకుంటే, నమ్మకంలేని వాటిని గురించి బలంగా మాట్లాడే ప్రమాదం వుంది. పైగా సాహిత్య విమర్శ అభివృద్ధి చెందలేదనే అభిప్రాయం కలుగుతుంది.

రచయిత సామాజిక చలన సూత్రాలను స్పష్టం చేసే పనిని నెత్తికెత్తుకున్నాడు. సంస్కర్తగా, జాతీయవాదిగా, అభ్యుదయ, విప్లవవాదిగా దిగంబరుడిగా, దళిత, స్త్రీ, మైనారిటీవాదిగా, ఆర్థిక, సాంఘీక, రాజకీయ, సాంస్కృతిక జీవిత వ్యాఖ్యాతగా మారాడు. రచయితలు గుర్తింపబడని శాసనకర్త అని ఒక నాడు మాథ్యూఆర్నాల్డ్ అన్నాడు గానీ ఇవాళ రచయితలు గుర్తింపబడిన శాసన కర్తల్లో ఒకడయ్యాడు. రచయిత దృష్టికి, రచయితలుకాని వారి దృష్టికి తప్పకుండా తేడా వుంటుంది. ఒక ప్రకృతి దృశ్యాన్ని చూసిన, ఒక సామాజిక సంఘటనను చూసినా, ఒక సామాజిక పరిణామాన్ని పరిశీలించినా రచయిత దృష్టి నిశితంగా సృజనాత్మకంగా వుంటుంది. అయితే అందరి రచయితల దృష్టికోణం కూడా ఒకటే కాదు కనుక దృష్టి వైవిధ్యం కనిపించినా, దృష్టి వైచిత్రి మాత్రం అందరిలోనూ వుంటుంది. పారిశ్రామిక నాగరికత బలిసిపోయి మానవ సంబంధాలు కృత్రిమంగా తయారైన పాశ్చాత్య నాగరికత వల్ల ఎంతో మంది మానసికంగా ఆందోళన చెంది వుంటారు కానీ టి.ఎస్. ఇలియట్‍కు మాత్రమే అది ‘ఊసర క్షేత్రం’గా (waste land)గా కనిపించింది.

భారతీయ సామాజిక వ్యవస్థ, సంస్కృతులు విశ్వనాథ సత్యనారాయణకు వేయిపడగలుగా కనిపించాయి అదే వ్యవస్థ, అదే సంస్కృతి గుర్రం జాషువాకు నాల్గుపడగల నాగరాజుగా కనిపించాయి. విశ్వనాథ సత్యనారాయణ ’వేనరాజు నాటకానికి ప్రతిగా త్రిపురనేని రామస్వామి చౌదరి ’ఖూనీ’ నాటకం రాశారు. దృష్టి బేధమే ఇందుకు కారణం. సంప్రదాయవాదికి అమ్మ ’మాతృదేవోభవ’ అవుతుంది. స్త్రీవాదికి అమ్మ ’మండుతున్న పొయ్యిలా’ (విమల-వంటిల్లు) కనిపిస్తుంది. ఇంకాచెప్పాలంటే ’మసిగుడ్డ’గా(కుప్పిలి పద్మ) కనపడుతుంది. మరొకరి దృష్టికి ’త్రీ ఇన్ వన్‍గా’ (సి.సుజాత) కనపడుతుంది. అందువల్ల సాహిత్యాధ్యయనంలో రచయిత దృష్టి ప్రాపంచిక దృక్పథమంత ముఖ్యమైంది.

మామూలు మనిషి దృష్టి కన్నా రచయిత దృష్టి విశిష్టంగా వున్నప్పుడు రచయిత సృష్టి కూడా విశిష్టంగా వుంటుంది. మరి దాన్ని అందుకునే స్థాయి విమర్శకులకు కూడా అవసరం. మల్లీశ్వరి ఆ దృష్టి వైవిధ్యాన్నిఎంత బాగా అవగహన చేసుకుందో వర్తమాన కథకులైన గౌరు నాయుడు, అట్టాడ అప్పల నాయుడు కథల్ని తీసుకొని ఇద్దరినీ ఒకే గాట కట్టారు. గౌరునాయుడు ఆదర్శవాది, అప్పలనాయుడు విప్లవాచరణవాది. వాళ్ళిద్దరి కథా సాహిత్యాన్ని చదివిన సాధారణ పాఠకులకు సైతం ఇది అర్థమయ్యే విషయం. గౌరునాయుడికి గ్రామాలపట్ల, గ్రామీణప్రజలపట్ల, గ్రామీణవ్యవస్థపట్ల వర్తమానంలో చూస్తున్నదానిమీద వ్యతిరేకత వుంది. ఆవ్యతిరేకతతో ఒక ఆదర్శపూరిత గ్రామీణజీవనాన్ని ఆకాంక్షిస్తాడు. అదెలా సాధ్యమన్నది అతనికి పట్టని విషయం. ఇక సాధ్యాసాధ్యాల చర్చ వస్తే, అదే అతని కథలకు పరిమితి. సమాజాన్ని అర్థం చేసుకునే క్రమంలో కూడా ఆయనకు వర్గాతీత భావన వుంది. కానీ అప్పలనాయుడు సమాజాన్ని భౌతికవాద దృష్టితో చూస్తాడు. సామాజికంగా జరిగే చలనాలను, ఘటనలకు వర్గదృక్పథం వుందని అతని కథలు చెబుతాయి. మరింత స్పష్టంగా చెప్పాలంటే, మార్క్సిస్ట్ దృష్టికోణమతనిది.

దాదాపు అతను కథారచన ఆరంభించిన ’పువ్వులకొరడా’ కాలం నుండి ఇప్పటి ’సంధిగ్ధాకాశం, వికృతి’ కథల వరకు సామాజికంగా, ప్రాకృతికంగా జరిగే అనేక మార్పులను, సంఘటనలను ఉత్తరాంధ్ర స్థానిక జీవితాన్ని నిర్ధిష్టంగా చిత్రించినా కొంచెంకొంచెం తేడాలతో, అన్ని ప్రాంతాల జీవితానుభవాల వ్యక్తీకరణ రూపాన్ని తన కథల్లో చిత్రించారు. ’క్షతగాత్రగానం’ (వంశధార కథలు-21ఫిబ్రవరి1999) ’షా’ (ప్రజాసాహితి నవంబర్ 2005) ఉత్తరాంధ్ర సామాజిక, సాంస్కృతిక ఆర్థిక పరిణామాలనేకాక తెలుగు నేల నాలుగు చెరుగుల విస్తరిస్తున్న సామ్రాజ్యవాద సాంస్కృతిక ప్రతిరూపాలుగా అలరారుతున్న నగరాలు మొదలుకొని పల్లెసీమల వరకు ఈ విషవలయంలోనే చిక్కుకున్నాయని నమ్మడం ఎంత వాస్తవమో అట్టాడఅప్పలనాయుడి కథలకు సార్వజనీన లక్షణం వుండడం కూడా అంతే వాస్తవం.

’క్షతగాత్రగానం’ కథ గురించి మల్లీశ్వరి ’పెద్ద రైతు నేపధ్యంలో రాసినప్పటికీ వ్యవసాయ రంగంలోని ఫ్యూడల్, అర్థఫ్యూడల్ దోపిడీకి, వర్తమానంలోని పెట్టుబడిదారీ దోపిడీకి మధ్యనున్న తేడాగా మార్పుల్ని అర్థం చేస్తున్న కథ’ అన్నారు. నిజానికింతే కాదు ఇంకా అప్పటికి(1998) యెరుకలోకే రాని కార్పొరేట్ వ్యవసాయీకరణ ప్రవేశాన్ని చింత్రించిన కథ ఇది. ఈ అంశాన్ని గ్రహిస్తే, అది పెద్ద రైతుల పక్షాన మాత్రమే చెప్పిన కథగా కనిపించదు. ఈకథలోని రైతు పెద్ద రైతు కాదు. భూమి కోసం పడరాని పాట్లు పడి, తాతల తరం పొట్టచేతబట్టుకొని పరాయి దేశానికి(బర్మా) వలసపోయి, సంపాదించిన భూమిని, industrialized transformation జరిగిన తరవాతి తరం హరించేస్తుంది. దానికి కారణాలుగా రచయిత సామాజిక ఆర్థిక రాజకీయ భూమికలను కథలో అనేకచోట్ల చూపిస్తారు.

ఉదాహరణకు “వ్యవసాయంలో….వ్యాపార పంటలొచ్చాయి. షుగర్, జూట్ మిల్లు లొచ్చేయి. ఆ పంటల మార్కెట్ యెగుడూ దిగుళ్ళతో అప్పుల్తో మిగిలేరు”…
“పడమర దోవలో యెవరిదో మోడ్రన్ రైస్ మిల్లోకటి-పరాయిదేశ చక్రవర్తి స్థాపించిన విజయస్తంభంలా కన్పిస్తోంది. తూర్పుదారిలో-కాఫీ,టీ దుకాణాలు! కొత్తవీధి గుండా ఆటో-బలసిన పెనుమృగంలా నిల్చిన శంకర్రాజు ఎరువుల గోడాంని దాటింది. వీధులు, రోజ్ గార్ నిధుల కంకర రోడ్డుతో విశాలమయినట్లున్నాయి. వీధి మలుపులో “స్నోవైట్” కాన్వెంట్- చిలుకలను బొధించిన పంజరంలా వుంది!ఆటో ఆగిపోయింది”.(పే.నెం.282 అట్టాడ అప్పలనయుడు సాహిత్యం మొదటి సంపుటం కథలు కొన్ని 2013)

ఒకరకంగా, విద్యాసాగర్ గారి పుస్తకంలో ప్రతిపాదించిన విషయాలను, మల్లీశ్వరి వ్యాసాంతంలో చెప్పిన ’జీవితాలను అర్థంచేసుకొని అక్షరబద్ధం చేసిన బాధ్యతాయుత రచయిత’కథగా దీన్ని ఉదహరించవచ్చు. గానీ మల్లీశ్వరి….ఇందులో వైరుధ్యాన్ని ఇటీవలి కథల్లో అప్పలనాయుడుగారు అధిగమిస్తూ వస్తున్నారన్నారు. ఇందులోగల వైరుధ్యమేమిటో, దాన్ని ఆయన ఏకథల్లో ఎలా అధిగమించారో చెప్పలేదు. క్షతగాత్రగానం-మారిన గ్రామీణ పరిస్థితులను 1999 నాటికే ఎత్తిపట్టి చూపించిన గొప్పకథ. కార్పొరేట్ వ్యవసాయీకరణ, యాంత్రీకరణ, హైటెక్నాలజీ, కొత్తతరం జీవన విధానం, వారి ఆలోచనలు…….కోటేశ్వరరావు, పురుషోత్తం, భుక్త, ప్రవీణ్, తాత….సుభద్ర, పాలేరు…..అందరి జీవితాల్లోంచి విధ్వంసాలనెన్నింటినో చింత్రించిన కథ. పర ప్రాంత పెట్టుబడి, దాని విశ్వరూపం, అది నిర్ధిష్ట ప్రాంతపు రాజకీయ, ఆర్థిక రంగాలనెలా శాసిస్తుందన్న వస్తువుతో వచ్చిన కథ. ’షా’కథను మల్లీశ్వరి అర్థం చేసుకున్నట్టు……’పెట్టుబడి దారులందు స్థానిక పెట్టుబడిదారులుమేలయా’ అని కథలో ఎక్కడా రచయిత చెప్పలేదు. కథ కూడా అలాంటి భావనలకు ఎక్కడా ఊతమియ్యదు. ఈమె అపార్థంచేసుకుందనడానికి…..ఈ రెండు కథలపై ఆమె చేసిన వ్యాఖ్యానాలే ఉదాహరణలు.

పెట్టుబడిదారుల మధ్య వైరుధ్యముంటుంది. స్థానిక స్థానికేతర వైరుధ్యమది. ఆవైరంలో స్థానికులు ఓడిపోతారు. పెట్టుబడిని ఓడించేది, జనసమూహమే తప్ప వేరొకరుకాదన్నది ఈ కథ సారాంశం. ‘షా’ కథ పేరే దాన్ని సూచిస్తుంది. చదరంగం ఆటలో బంటుల్తో రాజును ముట్టడించటాన్నే ‘షా’ అంటారు. ఈ కథలో ముట్టడికి నాయకత్వం వహిస్తున్న రైతుకూలీ సంఘం నాయకుడు రైతుకూలీ సంఘం డిమాండ్లను స్థానిక పెట్టుబడి దారుడుగా ఎదిగిన శంభునాయుడు విని శభాష్ అనుకుంటాడు. శంభునాయుడి తండ్రి వ్యవసాయకూలీ ఉద్యమకారులతో పాటూ గొంతు కలుపుతాడు. కథలో ఎక్కడా స్థానిక పెట్టుబడిదార్ల మద్దతుగా వాక్యంగానీ, సంఘటనగానీ లేదు. అయితే మల్లీశ్వరి పొరబాటు ఎక్కడపడుంటుందంటే శంభునాయుని వైన్ షాప్‍లో పనిచేసే సేల్స్‍మేన్ తన అంతరంగం నుంచి శంభునాయుడి ఎదుగుదలని, బతుకు అవకాశాల్ని పాఠకులకు ఇలా వినిపించారు. ‘ఇతగాడంటే మోతుబరోడు…..తండ్రిని కాలవ భూముల ఊరిలో దించి, యితగాని పట్నంలో దిగేడు’. అని శంభు నాయుడి స్థానాన్ని అంచనా కడతాడు.

స్థానికులు స్థాపించిన మోడరన్‍రైస్‍మిల్లును, శంకర్రాజు ఎరువుల గోడౌన్‍ని ‘బలిసిన మృగంలా, స్నోవైట్ కాన్వెంట్‍ను చిలుకలను బంధించిన పంజరంతోనూ అప్పలనాయుడు పోల్చడం జరిగింది. మరి స్థానికులేర్పాటు చేసిన ఇంత చిన్న పెట్టుబడులను కూడా బహుళజాతి పారిశ్రామిక పెట్టుబడులకు ఉపయోగించాల్సిన ఉపమానాలనే ఎందుకు వాడారు? ఈ ఉపమానాల వాడకాన్ని బట్టి స్థానిక, స్థానికేతర పెట్టుబడుల వ్యత్యాసాలను పాటించినట్లుగా అనిపిస్తుందా మల్లీశ్వరి.

కథ ముగింపులో కూడా, నదీ జలాల వినియోగానికి సంబంధించిన డిమాండ్‍ను రైతు కూలీ సంఘం పెడుతోంది తప్ప స్థానిక పెట్టుబడిదారుడు కాదు. అసలు కథంతా స్థానిక పెట్టుబడిదారుడు. పరప్రాంత పెట్టుబడి పోటీలో ఓడిపోవడాన్ని సహించలేక, ఎన్నెన్నో పన్నాగాలు పన్నుతాడు. అయినా వాళ్ళను ఎదిరించలేడు. వాళ్ళేదో ఎరగని ఆట ఆడుతున్నారనుకుంటాడు. ఆట కట్టించాలనుకుంటాడు కానీ కట్టించలేడు. కట్టించగలిగేది ప్రజాసమూహాలే అన్న పరిష్కారంతోనే ‘షా’ కథ ముగింపు ఉంది. ముగింపులో ఇంత స్పష్టంగా బోధపడుతుంటే, మల్లీశ్వరికెందుకు బోధపడలేదు చెప్మా!

‘కథంతటిలో కార్పొరేట్ పెట్టుబడి విశ్వరూపాన్ని చూపిన అప్పలనాయుడు దానిని ఎదిరించే మూలాలు స్థానికతలో వున్నాయని విశ్వసించారు. తమ ప్రాంతానికి చెందని ఏ పెట్టుబడినైనా వ్యతిరేకించటం కోసం స్థానికంగా వుండే అన్ని వర్గాలవారు కలిసి పనిచేయడాన్ని ఈ కథ ద్వారా ప్రతిపాదించారు.’ అని మల్లీశ్వరి అట్టాడచేసిన ప్రతిపాదనలుగా ప్రతిపాదించడం ఆమె అవగాహనాలేమిని తెలియజేస్తుంది. ఏదేశంలోనైనా, ఎప్పుడైనా, శ్రమజీవులే. పెట్టుబడిని, సామ్రాజ్యవాదాన్ని అడ్డుకుంటారు. ఓడిస్తారు. ఇది అనివార్యం.

అప్పలనాయుడు తన కథలో కిరణ్ పాత్రద్వారా ఈక్రమాన్ని చిత్రించారు తప్ప మల్లీశ్వరి ఆశించినట్లు, అర్థంచేసుకున్నట్లుగా, ఎదిరించే మూలాలు స్థానికతలో వున్నాయని చెప్పారె తప్ప, స్థానికవాద, ప్రాంతీయఉద్యమ ప్రబోధకంగా కథనం చేయలేదు. స్థానిక పెట్టుబడిని రక్షించుకోవాలి లేదా నిలుపుకోవాలనే ప్రయత్నం కథలో ఎక్కడా ప్రస్థావించలేదు. ఉద్యమించిన ప్రజలు శంభునాయున్నిగానీ, శంభునాయుని తండ్రినిగానీ పట్టించుకోలేదు. పెట్టుబడితో తమ పోరాటం తాము చేశారు. నాయకత్వ స్థానంలో నిలబడ్డారు. ప్రజలనాయకత్వాన్ని శంభునాయుడు మెచ్చుకుంటాడు, ఆశ్చర్యపోతాడు కూడా. అతని తండ్రికి మరోమార్గంలేక నాయకత్వం వెంట నడుస్తాడు. శంభునాయుడి తండ్రిది భూస్వామ్య మనస్తత్వం. తన రాజ్యంలో ప్రవేశించిన శత్రు సైన్యంలాగానే బహుళజాతి కంపెనీల వాహనాలను, వర్కర్స్ ను చూస్తాడు. మరి అతడు ప్రజాసంఘాల నాయకత్వంలోకి రావడానికి ప్రజా ఉద్యమాలపట్లగల మమేకత్వంతో కాదు.

స్వతహాగా భూస్వామికి స్థానిక ఉత్త్పత్తివనరులైన భూమి నదులపట్లగల ప్రేమతోనే. శంభు నాయుడు దూరమవుతున్న అతని మూలాల్ని గుర్తుచేస్తాడు. స్వతహాగా శంభునాయుడిది మోతుబర్ల కుటుంబం. అందుకే అతనిమూలాల్ని గుర్తుచేసే ఎరుకలో ఏమాయా మర్మం కనిపించలేదు. తననుతాను స్వఛ్చందంగానే ఆవిష్కరించుకుంటాడు. ఆ ఆవిష్కరణే శంభునాయుడ్ని తనతండ్రికి ప్రకృతి వనరులపట్లగల ప్రేమ అతన్ని ద్రవీభూతం చేస్తుంది. అతను తండ్రి ఆలోచనలపట్ల ఎప్పుడు? ఎందుకు? మూవ్ అవుతున్నాడు అన్న ప్రశ్న వేసుకుంటే, తన రాజకీయ జీవితానికి ముప్పు వాటిల్లిందనుకున్నప్పుడే శంభునాయుడు తండ్రిని గుర్తించగలుగుతున్నాడు, భూస్వామి మనస్తత్వం ,పెట్టుబడిదారీ మనస్తత్వాలలో కొద్దికొద్ది తేడాలున్నప్పటికి, ఇద్దరి లక్ష్యం ప్రజావ్యతిరేక పథాయే. అయితే, తమ ఉనికికే భంగం కలుగుతున్నప్పుడు శంభునాయుడు,అతని తండ్రిలాంటి వాళ్ళందరూ ప్రజాఉద్యమంలో కలవాల్సిన అనివార్యతను ‘షా’కథలో అట్టాడ అప్పలనాయుడు ఆవిష్కరించారు. అంతమాత్రంచేత అది ప్రజాపోరాటం కాకుండా పోదు. వీళ్ళందరూ తాత్కాలిక ప్రయోజనాల కోసం కలిసినంత మాత్రాన, అది సామ్రాజ్యవాద వ్యతిరేక ఉద్యమం కాకుండాపోదు. అంతే తప్ప, ఒక ప్రాంతంలో వచ్చినంత మాత్రాన అది స్థానిక ఉద్యమం కాదు. ఏ ఉద్యమమైనా ఎక్కడో ఒకచోట మొదలుకాక తప్పదు. స్థానికత నుండే సార్వజనీనతను పొందుతుందనేది జగమెరిగిన సత్యం. ఇందుకు ఉదాహరణలు అవసరం లేదనుకుంటాను. మరి అట్టాడ అప్పలనాయుడి కథల్లో మల్లీశ్వరి అస్థిత్వవాదమెందుకు తెచ్చిందో అర్థంకాదు.

ఈమే స్వయంగా పాలపిట్టమాసపత్రిక, ఆగస్టు, 2013. సంచికలో అట్టాడ అప్పలనాయుడుతో చేసిన ఇంటర్వ్యూలో కూడా రచయితను అస్థిత్వవాదంపై వేసిన ప్రశ్నకు జవాబుగా అట్టాడ ఇచ్చిన సమాధానంలో ఆయన ప్రాంతీయ, వర్గ దృక్పథాల పట్ల తనకుగల అభిప్రాయాలను స్పష్టీకరించిన దాన్ని అక్షరబద్ధం చేసింది. వాళ్ళ మాటల్లోనే గమనిద్దాం!

“వర్గచైతన్యం నుంచి ప్రాంతీయ అస్థిత్వవాదిగా మీ పరిణామం కేవలం సాహిత్య సంబంధమైనదేనా?” అనే ప్రశ్నకు అట్టాడ జవాబుగా, “నిజానికి మీరన్నట్లు నేను కేవలం ప్రాంతీయ అస్థిత్వవాదిని కాను. ప్రాంతీయ ప్రజాపొరాటాలనేవి రూపంలో అస్థిత్వ ఉద్యమాలలాగా కనిపిస్తాయిగానీ సారంలో అవి సామ్రాజ్యవాద వ్యతిరేక ఉద్యమాలు. అటువంటి ఉద్యమాలుగా అభివృద్ధి కాగలవు. ఆ భావనతోనే ప్రాంతీయ ఉద్యమాలను అర్థం చేసుకుంటాను. కనుక నిర్ధిష్ట ప్రాంతీయ పోరాటాలను అక్షరీకరిస్తున్నాను. వర్గచైతన్యానికి పోటీగానూ, ప్రత్యామ్నాయంగానూ ప్రాంతీయ అస్థిత్వాన్ని ఆహ్వానించటం లేదు. కాకపోతే వర్గ చైతన్యమనేది, నేడు అస్థిత్వ పోరాటాలను భూమికగా తీసుకొని అభివృద్ధి కావాలన్నది నాభావన.”

మల్లీశ్వరే స్వయంగా అట్టాడ అప్పలనాయుడి సమాధానాన్ని అక్షరాలా సాక్షీకరించింది. మరి ఈ సమాధానాన్ని ఎంతమాత్రం విని, రాసిందో లేక రాయించిందో కానీ మల్లీశ్వరి అట్టాడ అప్పలనాయుడ్ని ప్రాంతీయవాదిగా ముద్రవేసే విఫలయత్నం చేసింది.ఇలా తన అజ్ఞానాన్ని ‘వివిధ’ లాంటి ప్రతిష్టాత్మక సాహిత్య పేజీలో నలుగురితో పంచుకోవడమేకదా! దయచేసి ఇప్పుడైనా అప్పలనాయుడి ముఖచిత్రంతో వచ్చిన పాలపిట్ట ప్రత్యేక సంచికను మళ్ళీ మళ్ళీ చదువుకుంటే మంచిది.

విద్యాసాగర్ ‘పల్లెను మింగిన పెట్టుబడి’ గ్రామీణ పరిశోధన గ్రంధం ఆధారంగా వర్తమాన కథను పరిశీలించదలచి, గౌరునాయుడు, అప్పలనాయుడుల రెండు కథలను మాత్రమే గ్రహించి, (తిరుగుడు గుమ్మి, నీటిముల్లు, ఒకరాత్రి రెండు స్వప్నాలు-గౌరునాయుడు; మమకారం, ప్రత్యామ్నాయం, భద్రయ్య, యజ్ఞం తరువాత- అప్పలనాయుడు కథలిన్ని ఉండగా)ఒకటి రెండు కథల్లో రచయిత దృక్పథాన్ని పోల్చడం, అంచనా కట్టగలగడం అంత సరైన పద్ధతీ కాదు. సాధ్యంకాదు. మల్లీశ్వరి ఈ వ్యాసాన్ని విద్యాసాగర్ పుస్తకాన్ని సమీక్షగా చేసుకొని తన వ్యాసాంతంలో రచయితల బాధ్యత గురించి, గ్రామాలలో మారిన పరిస్థితులను అర్థంచేసుకోవడానికి రచయితలు తప్పక చదవాల్సిన గ్రంధంగా చెప్పింటే ప్రయోజనముండేది. విద్యాసాగర్ అభిప్రాయాలకు- అప్పలనాయుడు, గౌరునాయుడు కథలకు గల సహజాత వైవిధ్యాన్ని ఒక లోపంగా, పొరపాటుగా చెప్పడం వలన అటు విద్యాసాగర్ పుస్తకానికీ న్యాయం జరగలేదు. ఇటు ఈ ఇద్దరి రచయితల కథలకు న్యాయం జరగలేదు. ఎందుకంటే, విద్యాసాగర్ పల్లెల్లోకి ప్రవేశించిన పెట్టుబడి విశ్వరూపాన్ని క్షేత్రస్థాయిలో ప్రత్యక్షంగా సేకరించిన గణాంకాలను ప్రచురించారు.

ఒకప్పటి పల్లెల్ని చూసిన అనుభవంలో నుంచి మాట్లాడుతున్న మేధో వ్యవసాయం చేసేవారికి, మారిన పల్లెల్ని చూడని వారి అంచనాలను తలక్రిందులు చేస్తూ ఈ పరిశోధన గ్రంథం కళ్లు తెరిపిస్తుంది. అయినా, ఇది 2013సంవత్సరంలో వచ్చిన గ్రంథం. ఒక దశాబ్ధమున్నర ముందుగానే “క్షతగాత్రగానం”(1988) దానికి ఎనిమిది సంవత్సరాల తరువాత వచ్చిన ‘షా’ (2005)కథలు అప్పలనాయుడు రాశారు. విద్యాసాగర్ ప్రచురించిన గ్రామీణ ఆర్థికం ఈ పరిశోధన గ్రంథానికంటే ముందుగానే పల్లెల్లో అభివృద్ధిపేర కొనసాగుతున్న విధ్వంసాన్ని అట్టాడ తన కథల్లో చర్చనీయాంశం చేశారు. విద్యాసాగర్ పరిశోధించి ఆవిష్కరించిన సత్యాలను అట్టాడఅప్పలనాయుడు తన కథల్లో ఇంతకుముందే చిత్రీకరించారు. ఈ అంశాన్ని డా.మల్లీశ్వరి పరిశీలించలేకపోయారు. దృష్టిలోపమా? దృష్టికోణంలోనిలోపమా?.

– డా. కె. శ్రీదేవి

 అసోసియేట్ ప్రొఫెసర్

తెలుగు శాఖ

ద్రావిడ విశ్వవిద్యాలయం కుప్పం .