పర్యావరణం తెల్లదుప్పటి కాదు!

ఎస్. నారాయణస్వామి

ఎస్. నారాయణస్వామి

అమెరికా వచ్చి నేను తెలుసుకున్న విషయాల్లో పర్యావరణ స్పృహ కూడా ఒకటి. ఎనభైలలో వరంగల్లో బి.టెక్ చదువుతున్న రోజుల్లో, అప్పటికే భారత్‌లో కూడా కొన్ని పర్యావరణ సంరక్షణ ఉద్యమాలు జరుగుతూ ఉన్నా, ర్యాడికల్ నక్సలిజం నా దృష్టిని ఆకట్టుకున్నంతగా పర్యావరణాన్ని గురించిన ఆలోచన ఆకట్టుకోలేదు. ఐనా మెకానికల్ ఇంజనీరింగ్ చదివిన పుణ్యానికి, అందునా ఇంటర్నల్ కంబస్చన్ నా అభిమాన శాస్త్రం కావడం వల్లనూ, ఇంజన్లద్వారా జరిగే వాతావరణ కాలుష్యాన్ని గురించి కొంత అధ్యయనం చేస్తూ వచ్చాను. అమెరికా వచ్చిన కొత్తల్లో ఒక రోజు మా విశ్వవిద్యాలయం నడిబొడ్డున ఏదో నిరసన ప్రదర్శన జరుగుతున్నది. అప్పటికి ఎక్సాన్ వాల్డెజ్ దుర్ఘటన జరిగి ఒక యేడో, రెండేళ్ళో పూర్తయి (ఏనివర్సిరీ అనడానికి తెలుగులో వార్షికోత్సవం అని తప్ప ఇంకో మాట లేదా? దుర్ఘటనల ఏనివర్సరీలని ఏమనాలి? సాంప్రదాయకంగా తద్దినం అంటే పోతుందేమో?) ఆ సందర్భంగా ఎక్సాన్ కంపెనీని ఉద్దేశించి ఆ నిరసన ప్రదర్శన జరుగుతున్నది. పర్యావరణ సంరక్షణ ఉద్యమంతో అదే నాకు తొలి పరిచయం. ఆ తరవాత ఈ సంఘటనని తలుచుకుని నిరసన అనే పేరుతో నేనొక చిన్న సెటైరు రాసుకున్నాను.

అటుపైన పుస్తకాల ద్వారా, మిత్రులతో చర్చల ద్వారా, ఇంకా ఆ తరవాత ఇంటర్నెట్ ద్వారా చాలా ఉద్యమాలు పరిచయమయ్యాయి. కొన్నిటితో అనుబంధాలు పెరిగాయి, నేను కూడా నిరసన కార్యక్రమాల్లో పాల్గొనే వరకూ. చాలా మట్టుకు పబ్లిగ్గా జరిగే ఈ నిరసన కార్యక్రమాలు ఏదో ఒక కంపెనీని వ్యతిరేకిస్తూ నడిచేవి. కంపెనీలకి ముఖ్య బలం వాటి లాభాలు కాబట్టి, దుష్టకంపెనీలకి బుద్ధి చెప్పాలంటే వాటి ఉత్పత్తులని కొనడం మానెయ్యాలనే సిద్ధాంతం ఒకటి అప్పుడే బయల్దేరింది. ఇది నిజమేనని నమ్మి (ఎంతైనా మొదట మార్క్సు శిష్యుణ్ణి కదా! సంబంధాలన్నీ ఆర్ధికమే!!) కొన్ని ఉత్పత్తులని బహిష్కరించాను ఆ రోజుల్లో. ఆయా కంపెనీలని తీవ్రంగా శిక్షిస్తున్నానని దృఢంగా నమ్మాని. అంతేకాక ఇదే సరైన మార్గమని మిత్రులతో చాలా తీవ్రంగా వాదిస్తుండేవాణ్ణి కూడాను. ఐతే, మెల్లమెల్లగా ఇంకొక స్పృహ మేలుకోవడం మొదలుపెట్టింది. ఇంధన జ్వలనం మీద రీసెర్చి చేసే పూరిండియన్ గ్రేడ్యువేట్ స్టూడెంటుగా నేను అందుకుంటున్న గొర్రెతోక ఉపకారవేతనం ఒక చమురు కంపెనీ చలవ. వారమంతా కోకు పెప్సీ ఉత్పత్తులేవీ ముట్టకుండా పవిత్రంగా గడిపి వారాంతానికి బీరు తాగబోతే ఆ బీరు తయారుచేసే కంపెనీ తాగునీటిని విపరీతంగా కలుషితం చేస్తోందని తెలియవచ్చింది. ఒక బయాలజీ మిత్రుడితో చర్చిస్తున్నప్పుడు, అప్పటి నా తీవ్రమైన నమ్మకాలకి వ్యతిరేకంగా, జన్యుమార్పిడి పంటలు మంచివేననీ, వాటివల్ల చాలా ఉపయోగాలున్నాయనీ నన్ను ఒప్పించాడు ఆ మిత్రుడు. ఇలా తగిలిన ఎదురు దెబ్బలతో పర్యావరణ సంరక్షణ అంతా తెలుపూ, కాలుష్యం నలుపూ కాదనీ, మధ్యలో ఓ యాభై రంగులు పట్టేటంత ‘గ్రే” ఉన్నదనీ తెలియవచ్చింది.

 

ఖాండవ దహనం అని ఒక కథ రాశాను 2005 లో. అప్పట్లో తానా సావనీరులో వచ్చిందది. ఆ కథ పర్యావరణ రక్షణ గురించి కాదుగానీ, నల్లమల అడవుల్లో చెంచు గూడేలలో నేను చూసిన కొన్ని విషయాలు అందులో చర్చకి వచ్చాయి. ఉదాహరణకి అడివంతా పర్యావరణ పరిరక్షణ అనీ, పులుల అభయారణ్యం అనీ చెంచువారి వేట మీద సవాలక్ష ఆంక్షలు విధించారు. దానికి పరిహారంగా చెట్లు నాటమనీ, గోతులు తవ్వమనీ, ఇంకా ఇలాంటివే ఏవో పది రకాల పనులు కల్పించి (ఇది ఉపాధి కల్పన అన్న మాట) ప్రతి ఫలంగా జొన్నలో సజ్జలో ఇప్పిస్తున్నారు. పర్యావరణ సంరక్షణ ఎప్పుడూ ఆ పర్యావరణానికి అతి చేరువులో ఉన్న మనిషి మనుగడని దెబ్బతీస్తూ వస్తున్నది. అంతే కాక, ఆ సంరకషణ కోసం చేపట్టే కార్యక్రమాలు ఎంత అనాలోచితంగా, ఎంత అశాస్త్రీయంగా ఉంటాయో చెప్పడానికి ఇది ఒక ఉదాహరణ మాత్రమే.

images

నిజానికి తెలుగు సాహిత్యంలో పర్యావరణ స్పృహ కొంచెం తక్కువనే అనిపిస్తోంది. గట్టిగా చూస్తే చంద్రలతగారి దృశ్యాదృశ్యం నవల ఒకటి కనబడుతున్నది, భారీ ఆనకట్టలు అటు సహజ వనరులకీ, ఇటు ఆ ప్రాంత ప్రజల జీవనానికీ రెండిటికీ ముప్పు తెస్తాయనే అంశంతో. డా. చంద్రశేఖర్రావు గారి కథలు కొన్నిట్లో ఈ అంశాలు అక్కడక్కడా తొంగి చూస్తుంటాయి. దాదాహయత్ రాసిన మురళి ఊదే పాపడు కథ మనుషుల దురాశకి బలై పోతున్న సహజవనరుల్ని గురించి ఒక ఫేంటసీ ధోరణిలో ఆర్ద్రంగా చెప్పిన కథ. చంద్రలత గారే జన్యుమార్పిడి విత్తనాలను గురించీ, మరికొన్ని ఇతర పర్యావరణ సంబంధిత అంశాలను గురించీ ఇతర పుస్తకాలు కూడా రాశారు. కవిత్వంలోనైనా ఇటువంటి అంశాలు సూచనప్రాయంగా దర్శనమిచ్చాయే తప్ప, కేవలమూ పర్యావరణ స్పృహ సాహిత్యాన్ని డిక్టేట్ చేసిన సందర్భాలు తక్కువే.

 

ఉద్యమ కారణం ఏదైనా – అంతరించి పోతున్న పక్షి జంతు జాతులని రక్షించడం కావచ్చు, సహజ వనరుల సంరక్షణ కావచ్చు – అక్కడ రక్షించవలసిన అంశాన్ని బహు సున్నితమైనదిగా, నాజూకైనదిగా వర్ణించడం, ఆ రక్షణ ఉద్యమాన్ని ఒక యుద్ధంగా అభివర్ణించడం పరిపాటి అయింది. అంతే కాదు, రక్షణని సపోర్ట్ చెయ్యని సామాజిక శక్తి ఏదైనా (ప్రజలు, సంస్థలు, వ్యాపారాలు, ప్రభుత్వాలు) దాన్నొక కౄరమైన శత్రువుగా చిత్రించడం కూడా వారి వ్యూహంలో భాగమే. కానీ పర్యావరణ సంరక్షణ ఏ కొద్దిమంది జన్మహక్కో కాదు. నిజానికి ఇక్కడ గమనించాల్సిన ధర్మసూక్ష్మం ఒకటున్నది. మానవులు చేస్తూ ఉండిన అకృత్యాలవల్ల పర్యావరణానికీ, భూగోళానికీ వచ్చిన ముప్పు ఏమీ లేదు. వాటి బాగుకోసం అవసరమైన సవరణలు అవి చేసుకోగలవు. ఎటొచ్చీ అవి చేసే సవరణలు మానవజాతికి అంత సౌకర్యంగా ఉండవు. అంచేత పర్యావరణ సంరక్షణ, భూగోళ సంరక్షణ అంటూ జరిగే ప్రయత్నాల్లో ముఖ్యమైన ఉద్దేశం మానవజాతి తమని తాము రక్షించుకోవడమే. అంటే, ఈ ప్రయత్నం అంతా మొత్తం మానవజాతి మనుగడకి సంబంధించినది కాబట్టి ఇందులో అందరికీ భాగస్వామ్యం ఉండాలి, అందరికీ బాధ్యత కూడ ఉండాలి. అంతేకాని, ఏ నూటికి ఒక్కరో మేమే హీరోలం, మేమే రక్షణ కార్యకర్తలం అని (వారికి వారు ఎంత ఫీలైపోయినా సరే) ఉప్పొంగిపోతే పెద్దగా ఉపయోగపడే పనేమీ అక్కడ జరగదు.
వెరసి ఈ యుద్ధ కథాకథనంలో పర్యావరణ కార్యకర్త ఒక ఉదాత్తుడైన హీరోగానూ, అంతర్జాతీయ వ్యాపారవేత్త ఒక భయంకరమైన విలన్ గానూ ముద్ర పడిపోతారు. ప్రజల ఊహల సంగతి యెందుకూ, ఆయా రక్షణ సంస్థలే తమ ప్రత్యర్ధులని ఎంత ఏహ్యభావంతో చూస్తాయంటే, ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ వాళ్ళతో కలిసి మాట్లాడ్డానికి కానీ, కనీసం వాళ్ళతో ఒకే గదిలో కూర్చోవటానికి కూడా ఇష్టపడరు. తీవ్రవాద పద్ధతులలో పనిచేసే గ్రీన్ పీస్, ఎర్త్ ఫస్ట్ వంటి సంస్థలే కాక సంయమనంతో వ్యవహరిస్తాయని ప్రపంచ వ్యాప్తంగా పేరున్న సంస్థలు, సాధారణ పౌరులవద్ద మంచి ఇమేజి ఉన్న సంస్థలు కూడా తమ సంరక్షణ కార్యకలాపాల దగ్గరికి వచ్చేసరికి ఇటువంటి మొండి వైఖరి అవలంబించడం స్పష్టంగా కనిపిస్తూన్నది, సంరక్షణ ఉద్యమాల చరిత్రని చూస్తే.

 

కానీ నిజంగా పనికొచ్చే పని జరగాలంటే, అందులో కౄర పరమ నీచనికృష్టులని పేరుబడిన వారు కూడా ఉండక తప్పదు. ఒకానొక కాలంలో ఆరోగ్యకరమైన ఆర్గానిక్ ఆహారం అంటే చిన్న విక్రేతల దగ్గర మాత్రమే దొరికేది ఇప్పుడు సర్వత్రా లభ్యమవుతున్నట్లే, పర్యావరణ సంరక్షణ మీద కూడా ఉద్యమకారుల మొనాపలీ వెనుకబడిందని చెప్పుకోవాలి గత పాతికేళ్ళలో. అనేక బహుళజాతి కంపెనీలు సహజ వనరుల నిలకడ గురించి, మారుతున్న వనరుల వాతావరణ పరిస్థితులలో తమ తమ కంపెనీల మనుగడని గురించీ తీవ్రంగా కృషిచేస్తున్నాయి. నేరుగా విద్యుత్, చమరు, బొగ్గు రంగాలలో ఉన్న కంపెనీల విషయంలో ఈ కృషి నేరుగా కనిపిస్తున్నది. ఉత్పత్తి రంగంలో – ఉదాహరణకి ఆటో, ఎలక్ట్రానిక్ రంగాలలో, ఉత్పత్తిదారులైన కంపెనీలు ఈ విషయమై చాలా పట్టుదలగా ఉన్నాయి. వనరుల నిలకడ విషయమే కాకుండా పెద్ద కంపెనీలన్నీ తమ తమ కార్బన్ ఫుట్ ప్రింట్ (ఒక సంస్థ కార్యకలాపాల వల్ల ఎంత కార్బన్ డయాక్సైడ్ వాతావరణంలో విడుదలవుతున్నది తెలిపే ఒక కొలమానం) గురించి చాలా శ్రద్ధ తీసుకుంటున్నాయి. అంతేకాక ఏ జెనరల్ మోటర్స్ వంటి కంపెనీనో ఉదాహరణకి తీసుకుంటే .. ఎన్ని దేశాలలో ఎన్ని లక్షలమంది ఉద్యోగులతో, ఎంత భారీ యెత్తున వారి కార్యకలాపాలు సాగుతున్నాయి? వాళ్ళు తయారు చేసే కార్లు కాలుష్యాన్ని పెంచుతున్నాయి, వారి ఉత్పాదన పద్ధతులు బాగులేవు అని చెప్పి, అసలు వాళ్ళతో మాట్లాడం పొమ్మంటే ఎవరికి నష్టం?

ఇంకొక కీలకమైన విషయం, పర్యావరణం దగ్గరికొచ్చేసరికి అన్ని రకాల విషయాలూ కలగలిసి తమ ప్రభావాన్ని చూపిస్తున్నాయి. దీనికి సంబంధించిన శాస్త్రీయ పరిజ్ఞానం కూడా ఎప్పటికప్పుడు మారుతున్నది, ఎప్పటికప్పుడు విస్తరిస్తున్నది. ఇప్పుడున్న అవగాహన పదేళ్ళ కిందట లేదు. ఏ విషయాన్నీ, ఏ అంశాన్నీ వేరువేరుగా డిఎస్క్ట్ చేసి పరిశీలించడానికీ, అదుపు చెయ్యడానికీ వీలుపడదు. అన్ని అంశాలనూ పరిగణనలోకి తీసుకునే కార్యాచరణ కావాలి. ఈ ప్రణాళిక ఎప్పటికప్పుడు ఎదుగుతూ ఉండాలి. ఇదంతా సాధ్యపడాలంటే ఉద్యమకారులు మడికట్టుకుని కూర్చుంటే సరిపోదు. అటు వివిధ ప్రాంతాల ప్రభుత్వాలతోనూ, ఇటు వివిధ వాణిజ్య సంస్థలతోనూ చేతులు కలిపి పని చెయ్యాలి.

ఒకటి గుర్తుంచుకోవాలి. మనుషులు రాకముందూ భూమి ఉంది. మనుషులు పోయాకా ఉంటుంది. భూమికేం ఢోకాలేదు. వచ్చిన బాధల్లా మనుషుల మనుగడకే. ఇకనైనా మనం తెలివిన బడితే మంచిది.

 

References:

Exxon Valdez

http://en.wikipedia.org/wiki/Exxon_Valdez_oil_spill

My satire

http://eemaata.com/em/issues/199911/867.html

My Story

http://kinige.com/kbook.php?id=58

Works of Chandralatha

http://kinige.com/kbrowse.php?via=author&name=Chandra+Latha&id=19

 

‘ఆర్గానిక్’ కూడా ఒక మార్కెట్ మాయ!

ఎస్. నారాయణస్వామి

ఎస్. నారాయణస్వామి

 

సత్యం శంకరమంచి గారు రాసిన అమరావతి కథల్లో భోజనచక్రవర్తి అని ఒక కథ ఉన్నది. అప్పంభొట్లు అసామాన్యమైన తిండిపుష్టి కలవాడు. ఒకసారి పోటీమీద రెండు గంగాళాల ఆవడలు పెరుగుతోసహా జుర్రిపారేసి ఊరి ప్రజలందరినీ దిగ్భ్రాంతుల్ని చేసిన మూర్తీభవించిన జఠరాగ్ని అతను. ఇంకో కథలో బావగాడు అనబడే కనకారావు కార్తీకసమారాధన వనభోజనాలలో రకరకాల తెలుగు వంటల్ని, కాయల సెలెక్షన్ దగ్గర్నించీ, ఏ కూర ఎలా వండాలో, ఏ రుచి ఎలా ఉండాలో దగ్గరుండి వండించి, స్వహస్తాలతో అందరికీ వడ్డించి పరవశించినవాడు. 

రెండు మూడు తరాల కిందట గోదావరి జిల్లాల సంపన్న బ్రాహ్మణ కుటుంబాల్లో పంక్తిభోజనాల పద్ధతుల్నీ మర్యాదలనీ శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రిగారు అనేక రచనల్లో చాలా విపులంగా వర్ణించారు. అడివి బాపిరాజు గారి నారాయణరావు నవల్లో ఆంగ్లో ఇండియన్ వారి దగ్గర్నుండీ వివిధరకాల ప్రజల ఆహారపు పద్ధతుల్ని వర్ణించారు. అంతదాకా ఎందుకు, ఈ మధ్యకాలంలో సినిమా ద్వారా కూడా తెలుగువారికి బాగా దగ్గరైన కథ ‘మిథునం’ (శ్రీరమణ)లో అప్పాదాసు మొదణ్ణించీ చివరిదాకా వంటకి సంబంధించిన ఏదో ఒక విషయం మీద భార్యతో గొడవపడుతూనే ఉంటాడు. 

timthumb.php

ఇదంతా చెప్పుకు రావడం ఎందుకంటే ఒక జాతి సాంస్కృతిక అస్తిత్వంలో భోజనానికీ, భోజన పద్ధతులకీ చాలా ముఖ్యమైన భూమిక ఉన్నది అని చెప్పడానికి. మా అమ్మానాన్నల పెళ్ళైన కొత్తలో అప్పుడు బాగా కరువురోజులు. మా నాన్నగారు అత్తారింటికి వెళ్ళిన సందర్భంలో భోజనంలోకి నెయ్యి లేకపోయేటప్పటికి – ఇంటికొచ్చిన కొత్తల్లుడికి నెయ్యి లేకుండా భోజనం పెట్టాల్సొచ్చిందని మా అమ్మమ్మా తాతయ్యా మహా గుంజాటన పడిపోయారుట. కేవలం ఒక్క తరం కిందట నెయ్యి లేకుండా భోజనం చెయ్యడం, పెట్టడం అమర్యాదయే కాదు, అనాగరికం కూడా అనిపించుకునేది. అదే ఇవ్వాళ్టి రోజున – విందుభోజనాల సంగతి పక్కన పెట్టండి – ఆంధ్రదేశంలోనే ఎవరైనా బంధుమిత్రుల ఇంటికి భోజనానికి వెళ్తే, నెయ్యి వడ్డించడం సంగతి దేవుడెరుగు, అసలు ఇంట్లో నెయ్యి ఉన్నదో లేదో అనుమానించవలసిన పరిస్థితి. అలాగే ఆచారాల ప్రకారం మన వంటల్లో విరివిగా వాడుతూ ఉండిన కొబ్బరి, నువ్వులు, బెల్లం, ఇవన్నీ కూడా మరుగున పడిపోయాయి – ఏవిటయ్యా అంటే, ప్రతీ వాళ్ళకీ షుగరు, బీపీ, కోలెస్టరాలు భయం.
తమాషాగా, మెక్డొనాల్డ్స్, పిజ్జా హట్, కెంటకీ ఫ్రైడ్ చికెన్ వంటి మెగా ఆహార వ్యాపారాలకి పుట్టినిల్లైన అమెరికాలోనూ గత ఇరవయ్యేళ్ళగా ఆరోగ్యకరమైన ఆహారాన్ని గురించి అవగాహన పెరుగుతూ వచ్చింది. ఆ అవగాహన అందోళనగా పరిణమించి, కొండకచో ఉద్యమంగా ఎదిగి ఇంతింతై అన్నట్టు అదొక విశ్వరూపాన్ని దాల్చిందిప్పుడు. ఈ విశ్వరూపానికి బహుముఖాలున్నాయి. స్థానికంగా పెంచిన ముడిపదార్ధాలని వాడడం, ఆర్గానిక్ గా పెంచిన ముడిపదార్ధాలని వాడడం, తినుబండారాల ఉత్పత్తిలో భారీ యంత్రాలని ఉపయోగించకపోవడం, అన్నీ “సహజమైన” ముడిపదార్ధాలని వాడడం .. ఈ ముఖాలలో కొన్ని. అమెరికా ఎప్పుడూ Meat and Potatoes దేశమే. తరతరాలుగా తక్కువ ఖరీదుకి బర్గర్లు, పిజ్జాలవంటి జంకు ఫుడ్డు తినడం మరిగి, వొళ్ళు కొవ్వు పట్టి ఉన్న అమెరికను ప్రజానీకానికి ఒక్కసారిగా జ్ఞానోదయమైనట్టు, దేశం మొత్తం ఒక్క మనిషిలాగా ఈ ఆరోగ్యకరమైన ఆహార విశ్వరూపాన్ని ఆహ్వానించింది. ఎటొచ్చీ ఎంత ఆరోగ్యకరమైన ఆహారాన్ని తింటున్నా దేశపు ఆరోగ్యం మెరుగుపడ్డం లేదట.
జంకు ఫుడ్డు వొంటికి మంచిది కాదు అని ప్రత్యేకంగా పనిగట్టుకుని చెప్పక్కర్లేదు – విపరీతమైన కొవ్వు, ఉప్పు, చక్కెరతో నిండి ఉన్న ఈ తిండి సంగతి స్పష్టంగా తెలుస్తూ ఉన్నదే. పైగా అవన్నీ ఎక్కడో ఫేక్టరీలో తయారై, ఎన్నెన్నో రోజులు ఫ్రీజర్లలో నిలవచెయ్యబడి, అప్పటికప్పుడు వేడిచేసి వడ్డిస్తున్న వ్యవహారం. దీనికి పూర్తి వ్యతిరేకంగా స్థానికంగా పండించిన కూరగాయలు, పండ్లు, ఇతర ముడి పదార్ధాలు, సహజ ఉత్పత్తులు, .. ఆహా ఎంత స్వఛ్ఛంగా, ఆరోగ్యంగా ఉంటుందో ఆ వంట! అనిపించక మానదుగదా! అసలే కేలిఫోర్నియాలో ఆ ఆరోగ్యం పిచ్చ బాగా ఎక్కువ. హాలీవుడ్ ప్రాంతాల్లో ఆరోగ్యకరమైన స్వఛ్ఛమైన భోజనానికి బాగా పేరుపడ్డ రెండు రెస్టారెంట్లలో బాగా జనాదరణ పొందిన కొన్ని వంటకాలని ప్రయోగశాలల్లో విశ్లేషించినప్పుడు కొన్ని ఆసక్తి కరమైన సత్యాలు బయటపడ్డాయి. వొళ్ళు పెరగడానికి బాగా దోహదం చేసే కొవ్వూ, పిండిపదార్ధాలూ ఈ వంటకాల్లో చాలా హెచ్చుగా ఉన్నాయి. ఇందులో వాడిన ముడి సరుకు స్థానికమైనదీ, తాజాదీ అయితే అయుండవచ్చునుగానీ, శరీరానికి కొవ్వు పట్టకుండా ఉంచడానికి మాత్రం ఎటువంటి సహాయమూ చెయ్యదు ఇటువంటి ఆహారం.
images12
ఇదే కాదు, మంచి ఆహారం, ఆరోగ్యకరమైన ఆహారం అని విపరీతంగా ప్రకటనలు గుప్పించే అనేక సూపర్ మార్కెట్లలో షెల్ఫుల మీదున్న ఉత్పత్తులని చూసినా మనకి ఈ విషయం తెలుస్తూనే ఉన్నది. ఈ మాత్రానికి ఏ లేబరేటరీకో వెళ్ళనక్కర్లేదు – రకరకాల పొటేటో లేక వెజెటబుల్ చిప్సు, రకరకాల తీపి వంటకాలు, చాక్లెట్లు, మరెన్నో రకాల పాస్తా వంటి పిండిపదార్ధాలు – వాటి మీద “సహజం, ఆర్గానిక్, ఫలానా ఆరోగ్యకరమైన అంశాలతో  వృద్ధి చెందినది” ఇత్యాది పదజాలంతో మన కళ్ళనూ మనసునూ మాయజేసే వర్ణప్రపంచం కనిపిస్తుంది, కానీ లేబుల్ ని కాస్త విశదంగా పరీక్షిస్తే – ఔన్సుకి ఔన్సు, కేలరీకి కేలరీ – ఇవన్నీ మెక్డనాల్డ్సు వాడు అమ్మే బర్గరు + ఫ్రెంచి ఫ్రై భోజనానికి తీసిపోకుండా ఉన్నాయి. ఇంకా గట్టిగా మాట్లాడితే, కొన్ని సందర్భాల్లో జంకు ఫుడ్డే మెరుగ్గా ఉన్నదేమో కూడాను. మొత్తానికి తెలుస్తున్నదేవిటంటే – వొళ్ళు పెరగడానికి ముఖ్య కారణం భోజనంలో ఉండే కొవ్వు, పిండిపదార్ధాలూ కాగా, ఇప్పుడు మంచి ఆహారం పేరిట చెలామణి అవుతున్నదానిలో చాలా భాగం ఆ విషయంలో తినేవారి ఆరోగ్యానికి దోహదం చేసేలా లేదు.
సహజమైన ఆహారంకూడా జంకు ఫుడ్డు లాగానే వ్యాపార సంస్థల వ్యాపార సూత్రం మాత్రమే అయుంటే అదొక తీరుగా ఉండును. కానీ, ఈ విషయం, ఈ సూత్రం వ్యాపారాన్ని మించి – వ్యాసం మొదట్లో చెప్పినట్టు – ఒక ఉద్యమంగా, ఇంచుమించు ఒక సరికొత్త మతంగా పరిణమించింది. కొందరు పేరు పొందిన పాత్రికేయులు (E.g. Michael Pollan) ఈ మతానికి ప్రధాన మతాచార్యులు. టీవీలోనూ పత్రికల్లోనూ తారలుగా వెలుగుతున్న వంటవారు (Chefs, e.g. Mark Bittman) ప్రధాన అర్చకులు. పుస్తకాల ద్వారా, పత్రికల ద్వారా, టీవీలో, విడియోల్లో వీరందరూ కలిసి చేస్తున్న ప్రబోధాలు మధ్యతరగతి అమెరికన్ల మనసుల్ని చాలా ప్రభావితం చేస్తున్నాయి. తద్వారా వారి అలవాట్లని ఎంత ప్రభావితం చేశాయో తెలియదు గానీ వారి కొనుగోళ్ళని మాత్రం చాలా మార్చివేశాయి.
గత ఇరవయ్యేళ్ళలో ఈ “సహజ ఆహారం” ఒక స్వతంత్రమైన ఇండస్ట్రీగా ఎదిగింది. వచ్చిన తంటా ఏవిటంటే ఈ ప్రవచనాలు చెప్పే మహానుభావులెవ్వరూ వైద్యంలో కానీ, శరీరతత్వ శాస్త్రంలో కానీ, ఆహార శాస్త్రం (Nutritional science)లో కానీ పట్టభద్రులు కారు. ఆహారపు అలవాట్లు, శరీరతత్వం మీదనూ, ఆరోగ్యం మీదనూ వాటి ప్రభావాన్ని గురించి కొన్ని పరిశోధనలు జరిగాయి కానీ శాస్త్రీయమైన గమనికలు గానీ, ఇతర నిర్ణయాలు కానీ బయటికి రాలేదు. ప్రజల జీవితాలని ప్రభావితం చేసే అనేక సమస్యలకి శాస్త్రీయంగా జవాబులను వెతెకడానికి ఇష్టపడే అమెరికను సమాజం, ఆధునిక టెక్నాలజీలని ఒక ముఖ్యమైన సాధనంగా వాడుకునే అమెరికన్ సమాజం ఇలా ఆహారం విషయంలో మాత్రం ఎక్కడో వెనకబడిన ప్రాంతాల్లో మూఢనమ్మకాల ప్రవాహంలో కొట్టుకుపోతున్న ఆదిమ సమాజం మాదిరిగా ఈ ఆరోగ్య ఆహార మతాన్ని నమ్ముకుంటున్నది, తన అమిత బరువు సమస్యని పరిష్కరించడానికి.
స్వఛ్ఛమైన, సహజమైన ముడి సరుకు మంచిదే – కాదనడం లేదు. జంకు ఫుడ్డు చెడ్డదే – అదీ కాదనడం లేదు. కానీ శరీరపు బరువుని గురించీ, ఆరోగ్యాన్ని గురించీ సైన్సు చెబుతున్న మౌలికమైన విషయాలను పట్టించుకోకుండా సహజమైనది కదా అని ఏది పడితే అది, ఎంత పడితే అంత తింటూ పోతే వచ్చేది ఆరోగ్యం కాదు, అకాల మృత్యువే. మా మిత్రుడు ఒకడు అంటూ ఉంటాడు –  పాము విషంకూడా సహజమైనదే, ఆర్గానిక్‌గా, ఎక్కడా ప్రాసెస్ చెయ్యకుండా ఉత్పత్తి అయినదే – అలాగని, విషం తింటామా? అది విషమే అయినప్పుడు, అది ఆర్గానిక్ అయితేనేమి, ఏదో యంత్రాల్లో తయారైనది అయితేనేమి ప్రాణం తియ్యడానికి.

organic garden

మన ఇంటి వెనకాల పెరడులో పెద్దగా ఎరువులూ, క్రిమిసంహారకాలూ అవీ వాడకుండా మనం పెంచుకున్న కూరగాయల్ని మన చేత్తో కోసుకొచ్చి వండుకుని (అదీ ఎక్కువ ఉప్పూ, నూనెలూ లేకుండా) తింటే – అది కచ్చితంగా జంకుఫుడ్డు కంటే ఆరోగ్యంగా ఉంటుందని ఒప్పుకోవచ్చు. అంతేగానీ “సహజ సూపర్ మార్కెట్”లో షెల్ఫుల మీద అమ్మబడుతున్న సహజ పాస్తాలు, సహజ చిప్సు, సహజ ఐస్ క్రీములు తింటూ ఉండడం ఆరోగ్యం కాదు. అది మన మనసును .. కాదు కాదు – శరీరాన్ని – మనమే వంచన చేసుకోవడం.
References:

“The cure for Obesity”, David H. Freedman, The Atlantic (monthly) July 2013

 

– ఎస్. నారాయణ స్వామి

పెళ్ళా? చేసుకుందాం, ఎప్పుడో .. ఏం తొందర?

పేరున్న సీనియర్ రచయిత్రి పి. సత్యవతిగారు 90లలో పెళ్ళి ప్రయాణం అని ఒక గొప్ప కథ రాశారు. రకరకాల మధ్య తరగతి మనస్తత్వాలని అద్భుతంగా ఆవిష్కరించారు ఆ కథలో. నాకు బాగా గుర్తున్న ఒక దృశ్యం – ఇద్దరు విద్యావతులైన అమ్మాయిలు, వరసకి అక్క చెల్లెళ్ళు, మాట్లాడుకుంటూ ఉంటారు. ఇద్దరికీ ఇంకా పెళ్లి కాలేదు. ఒకామె పోస్టు గ్రాడ్యుయేటు. లెక్చరరుగా ఉద్యోగం చేస్తోంది. మంచి జీతం తెచ్చుకుంటోంది. అయినా పెళ్లి చూపులు అనేటప్పటికి అమ్మ చెప్పినట్టల్లా అలంకరించుకుని ఆ చూడ్డానికి వచ్చిన వాళ్ళ ముందు తలదించుకుని కూర్చోవడానికి సిద్ధపడుతూనే ఉంది. వయసు మీరిపోకపోయినా, మీరి పోతోందేమో అనే భయం తల్లి దండ్రుల్లోనూ, కొద్దికొద్దిగా ఆమెలోనూ ప్రవేశిస్తూన్న తరుణం. కథ చెబుతున్న చిన్న చెల్లెలు అకస్మాత్తుగా అడుగుతుంది ఆమెను – నీకన్న కాస్త చిన్నవాణ్ణో, పోనీ నీకన్న తక్కువ జీతం తెచ్చుకునే వాణ్ణో – నీ మనసుకి నచ్చిన వాడైతే – చేసుకోవచ్చుగా? అని. ఒక్క నిమిషం కూడా ఆలోచించకుండా ఆ పెద్దక్కయ్య, “అలా ఏం బావుంటుందోయ్?” అనేస్తుంది, తేలిగ్గా తీసి పారేస్తూ.

ఇప్పుడు అమెరికాలో పెళ్ళి విషయంలో సరిగ్గా అదే పరిస్థితి. ఈ పరిణామం కొన్నేళ్ళుగా జరుగుతూ ఉన్నా, 2008 ఆర్ధిక సంక్షోభంలో, తద్వారా ఉద్యోగాలు హుష్ కాకీ అయిపోయి, నిరుద్యోగ నిష్పత్తి మింటి కెగరడంతోనూ అమ్మాయిలకి ఈ పెళ్ళి సమస్య స్పష్టమైన భీకర రూపంతో ప్రత్యక్షమై భయపెడుతున్నది.

కనీసం గత వంద, నూటయాభయ్యేళ్ళుగా స్త్రీలు సామాజిక జీవితంలో ఎటువంటి ప్రతిపత్తి సాధించాలన్నా సరైన మగవానితో – అంటె అన్ని విధాలా తనకంటే హెచ్చు స్థాయిలో ఉన్న పురుషునితో – పెళ్ళి ఒక్కటే మార్గంగా ఉంటూ ఉన్నది. అరవైలలో పెరిగిన హిప్పీతరంవారు కూడా, కొందరు ఆ సమయంలో ఏదో కొంత స్వేచ్ఛాగీతాలు ఆలపించినా, మొత్తమ్మీద పెళ్ళిళ్ళు చేసుకుని, పిల్లల్ని కని, ఉద్యోగాలు చేసి, అమెరికను సామాజిక జీవనస్రవంతిలో పాయగానే ఉన్నారు తప్ప వేరు పడినది లేదు.  స్త్రీ విమోచనము, స్వేచ్ఛ, సమానత్వమూ అని ఎంత మొత్తుకున్నా, ఆ తరంవరకూ దంపతులైనవారిని పరికిస్తే, విద్యలో, ఉద్యోగంలో, ఆదాయంలో భర్తదే పైచెయ్యిగా ఉంటూ వచ్చింది. స్త్రీలు ఎక్కువగా “నర్చరింగ్” ఉద్యోగాలైన నర్స్, టీచర్ వంటి ఉద్యోగాలకు గానీ, లేక సెక్రటరీ, ఆఫీస్ మేనేజర్ వంటి సహాయక ఉద్యోగాలకు గానీ పరిమితమయ్యారు. లేదా, కాలేజి చదువులు చదివి కూడా ఇల్లు చూసుకుంటూ గృహిణిగా ఉండిపోయారు. ఆ కాలంలో టీవీలో బాగా ప్రసిద్ధికెక్కిన సీరియళ్ళలో ఈ పరిస్థితి స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. Leave it to Beaver, All in the family వంటి సీరియళ్లలో ఈ స్థితిగతులని చిత్రించారు. అక్కడక్కడా కొన్ని ఉదాహరణలు దీనికి భిన్నంగా ఉండొచ్చును గానీ సగటున అర్బన్ మధ్యతరగతి అమెరికాలో ఉంటూ ఉన్న పరిస్థితి ఇది.

స్త్రీలు పెద్ద చదువులు చదవడము, ప్రభుత్వ ప్రైవేటు రంగాలలో ఉన్నతస్థాయి మేనేజిమెంటు ఉద్యోగాలలో స్థిరపడడము, లేదా స్వంత వ్యాపారాలు మొదలు పెట్టడమూ మొదలై వృద్ధి చెందుతూ వస్తున్నది. ఈ పరిణామాలు జరగడానికి అనేక రాజకీయ, సామాజిక, ఆర్ధిక కారణాలు ఉన్నాయి. అలాగే అంతకు ముందే జరిగిన ఉద్యమాలు, మేలుకున్న చైతన్యాలు కూడా. ఏదేమైనా, 80లలో పెరిగిన జెనరేషన్ ఎక్స్ (Generation X) కాలేజికి వెళ్ళేసరికి, ఆ తరం స్త్రీలలో పెళ్ళి చేసుకోవడం అనే ఆలోచన బాగా వెనకబడిపోయింది. భవిష్యత్తుని గురించిన వారి ఊహల్లో పెళ్ళి ఎక్కడా కనుచూపు మేరలో లేదు. అలాగని అస్సలు పెళ్ళి చేసుకోరనీ కాదు, పెళ్ళంటే విముఖత లేదు. కానీ ముందు కాలేజి చదువు, తరవాత తమ మనసుకి నచ్చిన ఉన్నత విద్య, ఏతన్మధ్య తనని తాను అర్ధం చేసుకోవడం (అంటే ఆసియాకో దక్షిణ అమెరికాకో ఒక విహార యాత్ర, అధమాధమం యూరపు యాత్ర), అటుపైన మంచి జీతం, అధికారం, తృప్తినిచ్చే ఉద్యోగంలో చేరడం, ఊరికినే ఉద్యోగంలో చేరి ఊరుకోవడమే గాక ఉద్యోగసోపానంలో తన శక్తియుక్తులని వృద్ధి చేసుకుంటూ పైకెదగడం – ఇవన్నీ వాళ్ళ ఊహల్లో ప్రతిఫలించిన స్పష్టంగా పెళ్ళి, వైవాహిక కుటుంబ జీవనము కనబళ్ళేదు. పెళ్ళా? చేసుకుందాం, ఎప్పుడో .. ఏం తొందర? ఇంకా చాలా టైముందిగా!
జరిగింది ఏవిటంటే, వీళ్ళు ఈ జీవిత ప్రయాణంలో సోలోగా జాలీగా ప్రయాణిస్తూ ఉండగా, వారికి ఈడైన వయసువారు, వారి విద్యా ఉద్యోగ ఉన్నతికి సరిదూగగలవారు అయిన పురుషుల సంఖ్య తగ్గిపోతూ వచ్చింది. ఆ స్థాయిలో ఉన్న మగవారు అప్పటికే పెళ్ళిళ్ళై ఉన్నవారు. అలాగ పెళ్ళంటూ చేసుకోవాలని తోచే సమయానికి తమకన్న చిన్నవయసువాడిని చేసుకోవడమో, లేక ఉద్యోగ ఆర్ధిక స్థాయిలో తక్కువగా ఉన్నవాడిని చేసుకోవడమో ఈ స్త్రీలకి మిగులుతున్నది. అంతే కాక గత రెండు దశాబ్దాలుగా వస్తు ఉత్పత్తి తయారీలకి సంబంధించిన అనేక ఉద్యోగాలు అమెరికానించి తరలిపోవడంతో, అమెరికను మధ్యతరగతికి జీవగర్రగా ఉన్న మగవారి ఉద్యోగాలు మాయమైపోతూ వచ్చాయి. కేవలం హైస్కూలు డిప్లొమాతో, లేక ఎసోసియేట్ డిగ్రీతో మంచి జీతం పొందగలిగే ఉపాధులు, ముఖ్యంగా మగవారికి, కనుమరుగైపోయాయి.
జెనరేషన్ ఎక్స్ స్త్రీ పురుషుల వివాహ విముఖత, కొంత విశృంఖలమైన శృంగార జీవితమూ సినిమాల్లో సాహిత్యంలో చిత్రించబడినంతగా పైన చెప్పిన ఆర్ధిక సామాజిక పరిణామాలు చిత్రించబడలేదు. సైన్ ఫెల్డ్, ఫ్రెండ్స్ వంటి టీవీ సీరియళ్ళు, వెన్ హేరీ మెట్ శాలీ వంటి సినిమాలు ఈ మనస్తత్వ చిత్రణకి అద్దం పడుతూ వచ్చాయి, కానీ అక్కడ వినోదమే ముఖ్యం కావడంతో, ఈ ఫలితాలకి పునాదిగా ఉన్న పరిణామాల చర్చ ఎక్కడా కనబడదు. సాహిత్యం కూడా ఈ తరాన్ని నిర్లక్ష్యం చేసిందనే చెప్పుకోవాలి. ఐతే, సమాజాన్ని గమనిస్తూ, అధ్యయనం చేస్తూ ఉండే కొందరు సామాజిక శాస్త్ర పరిశోధకుల, జర్నలిస్టుల దృష్టి ఈ పరిణామాలని గమనించింది. తద్వారా non-fiction పుస్తకాలలోనూ, కొన్ని పత్రికల వ్యాసాలలోనూ ఈ విషయాలు చర్చకి వచ్చాయి.
ఉదాహరణకి న్యూయార్కు విశ్వవిద్యాలయంలో సోషియాలజీ ప్రొఫెసరు, ఎరిక్ క్లైనెన్బర్గు (Eric Klinenberg) ఒంటరిగా జీవించడం అనే జీవన విధానాన్ని పరిశోధిస్తూ, ఒంటరి జీవితం గడపటానికీ, స్త్రీ పురుషుల వైవాహిక వాంఛకీ మధ్య ఉన్న పరస్పర ప్రభావాన్ని కొంత లోతుగానే పరిశోధించారు. ఆయన పరిశోధనలో ఒంటరిగా ఉండడం అంటే తన నివాస స్థానంలో నిజంగా ఒంటరిగా ఉండడం – ఇతరంగా రూమ్మేట్లు కానీ, లేక ఇతర కుటుంబ సభ్యులు కానీ లేకుండా. మొదటగా అతను గమనించిన విషయం ఒక మనిషి ఒంటరిగా జీవించడమనేది ఖర్చుతో కూడుకున్న పని. ఉదాహరణకి కలిసి ఉన్న ఒక జంట (పెళ్ళయ్యో, కాకుండానో) విడిపోయారు అనుకుందాం. వెంటనే, ఉండడానికి ఇల్లో, అపార్టుమెంటో ఒక నివాస స్థానం దగ్గర్నించి, పడక, వొండుకోడానికి, తినడానికి అవసరమైన పాత్రలు, తప్పేళాలు, అన్నీ రెండేసి సెట్లు అవసరమవుతాయి. అంచేత, దారిద్ర్య రేఖకి దగ్గర్లో ఉన్నవాళ్ళు ఈ సాహసం చెయ్యలేరు. అతను గమనించిన ఇంకొక విషయం ఆర్ధిక స్వాతంత్ర్యాన్ని పొందిన స్త్రీలు తమ స్వంత నివాసాలని కొనుక్కోవడం.
ఇదివరకల్లా ఇల్లు కొనుక్కోవడం అంటే, అది జంటగా కలిసి చేసే పని అనే దృక్పథం ఉండేది. గత పది పన్నెండేళ్ళలోనూ ఇల్లు కొనుక్కోవడాన్ని ప్రభుత్వమూ, బేంకులూ బాగా ఆకర్షణీయంగా చెయ్యడం వల్లనూ, మంచి కెరీర్‌లో ఉన్న యువతులు ముప్ఫై వయసుకొచ్చే లోపలే అవసరమైనంత తొలి పెట్టుబడి సంపాదించుకోవడం వల్లనూ తమ స్వంత ఇల్లు కొనేసుకోవడానికి ఉత్సాహం చూపిస్తూ వచ్చారు. ఎప్పటికి వస్తాడో, అసలు వస్తాడో రాడో తెలియని మొగుడి గురించి తన జీవితాన్ని “పాజ్” లో ఉంచడానికి ఇష్టపడ్డం లేదు ఈ నాటి యువతి. అదలా ఉండగా, స్త్రీని కలిసే సమయానికే ఆమె ఒక ఇంటి యజమానురాలై ఉండడం పురుషుడికి ఒక పక్కన సహజంగా భీతి కలిగించే లక్షణం, మరొక పక్క ఆత్మ న్యూనత ప్రశ్న. ఇలా ఒకదాన్నొకటి ప్రభావితం చేస్తున్నాయి ఈ ఆర్ధిక సామాజిక అంశాలు.
ఐతే, తన నివాస స్థలంలో ఒంటరిగా ఉన్నంత మాత్రాన, జీవితంలో ఒంటరిగా లేరు ఈ స్త్రీలు (ఆ మాటకొస్తే పురుషులు కూడా). కాలమిస్టు కేట్ బాలిక్ (Kate Bolick) ఒక పత్రిక వ్యాసంలో రాసినట్టు వీళ్ళు ఎప్పటికంటే బలమైన స్నేహ బంధాల్ని ఏర్పరుచుకుంటున్నారు. ఇదివరకటి తరానికి చెందిన సాహిత్యంలోనూ, సినిమాల్లోనూ తన తోటి వాళ్ళందరూ పెళ్ళిళ్ళు చేసుకుని సెటిలైపోతుంటే తానొక్కతే ఒంటరిగా మిగిలిపోతున్నానే అనే మనోదౌర్బల్యాన్ని, దుఃఖాన్ని ఒంటరి స్త్రీపాత్రల మీద మోపుతుండేవారు. అలాంటిది, మందిలోనే ఉంది శక్తి అన్నట్టు, సింగిల్ గా ఉన్న స్త్రీల సంఖ్య పెరుగుతున్న నేపథ్యంలో ఏ స్త్రీకయినా తోటి సింగిల్ స్నేహితురాళ్ళు తగినంత మంది ఉండే అవకాశం ఎక్కువగా ఉంటోంది. చిన్నప్పటి స్నేహాలే కాక, ఇప్పుడు కొంత వయసూ అనుభవమూ ఏర్పడినాక చేసుకుంటున్న, బలపడుతున్న ఈ స్నేహాల్లో మరింత తృప్తిని పొందుతున్నామని యువతులు భావిస్తున్నారు. ఇటువంటి జీవితానుభవాలు, ఆలోచనా దృక్పథమూ ఇటీవలి సినిమాల్లో – ఉదాహరణకి, బ్రైడ్స్‌మెయిడ్స్, ఫైవ్ యేర్ ఎంగేజిమెంట్, యాయా సిస్టర్హుడ్ వంటి సినిమాలు – బలంగా కనిపిస్తున్నాయి.

ఇదిలా ఉండగా, అంధ్రాలో మధ్యతరగతి అబ్బాయిలకి పెళ్ళి చేద్దామంటే పిల్లే దొరకడం లేదట! ఆ ముచ్చటేవిటో మరోమాటు చూద్దాం.

–ఎస్.నారాయణస్వామి

అరవై వస్తే రానీ…. అలసట లేనే లేదు!

450px-Maes_Old_Woman_Dozingవైద్యశాస్త్రం సాధించిన వైజ్ఞానిక ప్రగతి వల్లనైతే నేమి, జనసామాన్యంలో ఆరోగ్యకరమైన జీవనవిధానం పట్ల ఆసక్తి పెరగడం వల్లనైతేనేమి, మనుషుల జీవితకాల పరిమితి బాగా పెరిగింది. ఇప్పటివరకూ మానవచరిత్రలో ఎన్నడూ లేనంత ఎక్కువకాలం జీవిస్తున్నాడు సగటు మానవుడు. అందుచేత ఏవిధంగా లెక్కవేసినా జనాభాలో వృద్ధుల సంఖ్య పెరుగుతూ వస్తున్నది. పారిశ్రామికంగా అభివృద్ధి చెందిన దేశాల్లో ఈ పరిణామం మరీ ప్రస్ఫుటంగా కనిపిస్తున్నది. ఉదాహరణకి అమెరికాలో 1960లలో సగటు ఆయుష్కాలం 70 సంవత్సరాలు ఉంటుండేది. యాభయ్యేళ్ళ తరవాత ఇప్పుడు సుమారు 80 సంవత్సరాలు ఉన్నది. పోలిక కోసం భారత్ లో ఇదే వ్యవధిలో ఆయుష్కాలం 45 నించి 65 కి పెరిగింది. ఆయుర్దాయం పెరుగుదల భారత్‌లో ఎక్కువ అయినా, ఈ పెరుగుదల సమాజంలో చూపించే ప్రభావం భారత్‌లో కంటే అమెరికాలో ఎక్కువ బలంగా ఉంటుందని నేను భావిస్తున్నాను. ఎందుకంటే, 65 వయసులో మనిషి ఇంకా బాగానే దృఢంగా ఉంటాడు. అదే మనిషి 70 నించి 80 కి జరిపే ప్రయాణంలో దీర్ఘకాలిక ఆరోగ్య సమస్యలు, ముఖ్యంగా మెదడు, జ్ఞాపకశక్తిని దెబ్బతీసే సమస్యలు ఎక్కువవుతాయి. ఆ వయసువారిని చూసుకోవడానికి ఎక్కువ శ్రద్ధా, వనరులూ అవసరమవుతాయి.

ఆమాటకొస్తే ఈ విషయంలో అమెరికాది ముందంజ కూడా కాదు, కానీ అభివృద్ధి చెందిన దేశాల్లో అత్యధిక జనాభా కలది కావడం వలన అమెరికాకి సంబంధించిన జనాభా పరిణామాలు ఏవైనా సమాజం మీద తీవ్రమైన ముద్ర వేసే అవకాశం ఎక్కువ. అమెరికా ఒక్కదేశంలోనే కాదు, ప్రపంచదేశాలన్నిటిలోనూ జరుగుతున్న ఈ పరిణామం వలన ఒక నాగరికజాతిగా మానవ సమాజానికి కొన్ని ఆసక్తికరమైన సమస్యలు ఎదురవుతున్నాయి.

సుమారుగా గత నూరేళ్ళలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా స్థిరపడిన పారిశ్రామిక జీవన విధానంలో నాగరిక జీవితంలో కొన్ని పద్ధతులు అలవాట్లుగానూ సాంప్రదాయాలుగానూ స్థిరపడినాయి. ఒక వ్యక్తి సుమారు 25 ఏళ్ళ వయసు వచ్చేవరకూ తలిదండ్రుల మీద ఆధారపడి ఉండడం, ఏదో ఒక వృత్తికి, ఉపాధికి అవసరమైన చదువు, శిక్షణ సంపాదించుకోవడం. అటుపైన సుమారు 30-40 ఏళ్ళ పాటు ఆ వృత్తికి సంబంధించిన ఉద్యోగమో వ్యాపారమో చెయ్యడం. అటుపైన రిటర్మెంట్. చాలా మంది వృత్తిలో ఉండగానే మరణిస్తూ ఉండేవారు. అటువంటిది ఇప్పుడు సగటు ఆయుష్షు పెరగడంతో రిటైరయినాక ఇరవయ్యేళ్ళు ముప్ఫయ్యేళ్ళు జీవించి ఉండడం అసాధారణంగా లేదు. కేవలమూ జీవించి ఉండడమే కాదు వారు ఆరోగ్యంగా చురుకుగా ఉంటున్నారు. రకరకాల కార్యకలాపాలలో మునిగి తేలుతున్నారు.

ఉద్యోగవిరమణ తరవాత విశ్రాంత జీవితం గడపడంలో మొదట ఎదురయ్యే సమస్య డబ్బు. ఉద్యోగస్తులకి రకరకాల పొదుపు పథకాలు అందుబాటులో ఉంటూ ఉన్నాయి. ఇవికాక ప్రభుత్వ, ప్రైవేటు సంస్థలు తమ ఉద్యోగస్తుల కోసమని పెన్షను పథకాలను అమలు చేస్తున్నాయి. “ఓపిక ఉన్నన్నాళ్ళూ ఉద్యోగం చెయ్యండి, మీ వృద్ధాప్య బాధ్యతని పెన్షను రూపంలో నేను తీసుకుంటాను” – అనే పద్ధతిని జెర్మను ఛాన్సలరు బిస్మార్కు పంతొమ్మిదవ శతాబ్దపు చివరిభాగంలో ప్రవేశ పెట్టాడు. అప్పట్లో ఆయన నిర్దేశించిన రిటైర్మెంటు వయసు 70 ఏళ్ళు. ఆ రోజుల్లో బహు కొద్దిమంది మాత్రమే ఆ పెన్షను సదుపాయాన్ని ఉపయోగించుకుని ఉంటారని మనం ఊహించవచ్చు. అమెరికాలో ప్రభుత్వ ప్రైవేటు రంగాల్లో నిర్బంధ విరమణ వయసు అంటూ లేదు గానీ సాధారణంగా చాలా మంది 65-70 మధ్యలో రిటైరవడం జరుగుతూ ఉన్నది. ప్రభుత్వ పధకాలైన సోషల్ సెక్యూరిటీ, మెడికేర్ వంటివి ఇంచుమించు ఈ వయసులోనే ప్రజలకి అందుబాటులోకి వస్తున్నాయి. 1930లలో గ్రేట్ డిప్రెషను ఉక్కుపిడికిలిలో అమెరికను ప్రజ నలిగిపోతున్న సమయంలో, వృద్ధులైనవారు అత్యధిక సంఖ్యలో బీదతనపు విషకోరలకి బలవుతున్నారని గ్రహించి అప్పటి అధ్యక్షుడు ఫ్రాంక్లిన్ రూజువెల్ట్ ఈ పధకాలని ప్రవేశ పెట్టాడు.

ఐతే ఇవ్వాళ్ళ ఈ రిటైర్మెంటుకి సంబంధించిన ఆర్ధిక వ్యవస్థ అంతా అస్తవ్యస్తమైన పరిస్థితుల్లో చిక్కుకున్నది. ప్రభుత్వ పర్యవేక్షణలో నడుస్తున్న సోషల్ సెక్యూరిటీ, తత్సంబంధ పధకాలు ఎంతకాలం నిలుస్తాయో గేరంటీ కనబడ్డం లేదు. బేబీ బూమర్ తరం వాళ్ళు అత్యధిక సంఖ్యలో రిటైరవుతూ ఉండడంతో అనేక పెన్షను స్కీములు, ప్రైవేటు కంపెనీలకి చెందినవీ, నగరపాలికలు, రాష్ట్రప్రభుత్వాల వంటి ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలకి చెందినవీ కూడా తీవ్రమైన సంక్షోభంలో పడుతున్నాయి. వీటిలో చాలా సంస్థలు తమ ఉద్యోగస్తుల యూనియన్లతో ఈ రిటైర్మెంటు సదుపాయాలని సరికొత్తగా చర్చించే ప్రయత్నాలు చేస్తున్నాయి, ఇదొక దారుణమైన పరిణామం. ఇప్పుడు రిటైరవుతున్నవారు, తాము చురుకుగా ఉద్యోగాలు చేస్తున్న వయసులో – ఇదీ పద్ధతి. ఈ పద్ధతి ప్రకారం మీకు వృద్ధాప్యంలో ఆదాయం ఉంటుంది – అని చెప్పగా, వాళ్ళు ఆ పద్ధతి ప్రకారం వాళ్ళ జీవితాలని ప్లాన్ చేసుకున్నారు. తీరా ఇప్పుడు రిటైరయినాక, తూచ్, ఆ పద్ధతి ఇప్పుడు లేదు అని వారికి మొండి చెయ్యి చూపించడం ఏరు దాటి తెప్ప తగలేసినట్టు. వీళ్ళు ఎలాగా దానికి ఒప్పుకోరు.

అంతేకాక, ఇప్పుడు సంఖ్యాబలం పెరగడం వల్ల సీనియర్ పౌరులు బలమైన వోటు బేంకుగా, లాబీలుగా ఏర్పడుతున్నారు. చెయ్యడానికి వేరే పని కూడా లేకపోవడం వలన ఒక బలమైన కూటమిగా ఏర్పడేందుకు, ఉద్యమించేందుకు కావలసినంత తీరిక. అందుకనే, మీరు గమనించండి, కాంగ్రెస్ సభ్యులు, సెనేటర్లు, ఇది మార్చాలి, అది మార్చాలి అని ఉపన్యాసాలు దంచుతారుగానీ సోషల్ సెక్యూరిటీ మార్పుకి సంబంధించిన ఒక్క బిల్లు కూడా కాంగ్రెస్ లో గెలవదు. ఎందుకంటే, ఫలాని బిల్లు ప్రవేశపెట్టారు అని వార్త తెలియగానే సదరు కమిటీ సభ్యుల ఆఫీసు ఫోనులు, ఫేక్సులు, ఈ మెయిళ్ళు సీనియర్ల సందేశాలతో నిండిపోతాయి. వాటిని నిర్లక్ష్య పెడితే, సదరు అభ్యర్ధి రాజకీయజీవితం ముగిసినట్లే. AARP వంటి సంస్థలు దేశ రాజకీయాల్లో అత్యంత బలం కలిగి ఉన్న లాబీ సంస్థలు, బహుశా NRA కంటే కూడా బలమైనవి.

ఆర్ధికపరమైన సమస్యలు, రాజకీయాలు అలా ఉండగా, సాంఘికంగా కూడ కొన్ని వింత పరిణామాలు చోటు చేసుకుంటున్నాయి ఈ రోజుల్లో. ఈ వ్యాసం మొదట్లో చెప్పినట్టు ఈ కాలపు సీనియర్లు ఎక్కువ కాలం జీవించడమే కాదు, ఇదివరకెన్నడు లేనంత ఆరోగ్యంగా ఉంటున్నారు. వృద్ధాప్యం అంటే కడుపులో చల్ల కదలకుండా ఇంటి పట్టున కూర్చోవడం కాక రకరకాల కార్యకలాపాలు చేపడుతున్నారు. Sixty is the new forty అని ఒక నినాదం నడుస్తున్నది. కొన్నేళ్ళ కిందట ‘వీరిగాడి వలస’ అని ఒక కథ రాశాను. రిటైరయిన ఒక తండ్రి అమెరికాలో కొడుకు దగ్గరకొచ్చి ఉంటూ ఉండగా, ఆయనకి చేతికర్ర ఇచ్చి మూల కూర్చోబెట్టాలని కొడుకూ కోడలూ ప్రయత్నిస్తే వాళ్ళని కాదని ఆయన తన దారిని తాను ఏర్పాటు చేసుకోవడం అందులోని ఇతివృత్తం. కథ చదివిన చాలా మంది సీనియర్ పౌరులు రాఘవరావులో తమని చూసుకున్నామని చెప్పారు. నాకు వ్యక్తిగతంగా పరిచయమున్న చాలా మంది సీనియర్లు, భారతీయులూ అమెరికన్లూ కూడా అనేక రకాల కొత్త వ్యాపకాల్లో నిమగ్నమై ఉన్నారు. చెన్నైలో నివాసముంటున్న ఒక మావయ్యగారు రిటైరయినాక ఒక సంగీత గురువుని పట్టుకుని వయొలిను వాయించడం నేర్చుకుంటున్నారు. ఇక్కడ పరిచయమైన ఒక డాక్టరుగారు రిటైరయినాక వెళ్లి ఆయిల్ పెయింటింగ్ క్లాసులో చేరారు. ఒక పెద్ద మందుల కంపెనీలో డైరెక్టరుగా రిటైరయిన ఒక అమెరికను పెద్దాయన ఓ పదెకరాల స్థలం కొని అందులోనే ఒక మూల చిన్న ఇల్లు కట్టుకుని, మిగతా స్థలంలో ఆర్గానిక్ పద్ధతుల్లో చిన్న యెత్తు వ్యవసాయం చెయ్యడం మొదలు పెట్టారు. స్థానిక లైబ్రరీల వంటి ప్రభుత్వ రంగ సంస్థలు సీనియర్లకి విజ్ఞానమూ వినోదమూ కలిగించే కార్యక్రమాలని చేపడుతున్నాయి. వ్యాపార సంస్థలు కూడా వీరి అవసరాలని గమనించి వారికి అనువుగా ఉండే ఉత్పాదనలను, సర్వీసులను ప్రవేశ పెడుతున్నాయి. ఇలా సీనియర్ పౌరుల జీవన విధానం చుట్టూ ఒక కొత్త తరహా మార్కెట్ వ్యవస్థ ఏర్పడుతున్నది.

2006లో అనుకుంటా సీనియర్ పాత్రికేయులు కల్లూరి భాస్కరం గారు ఒక మంచి కథ రాశారు. దాని పేరే “మానాన్న, నేను, మా అబ్బాయి”. ఈనాటి అర్బన్ మధ్యతరగతి జీవితాలలో బయట జరుగుతున్న ఆర్ధిక సాంఘిక మార్పులు, ఇంట్లో తరాల అంతరాల మీద ఎటువంటి ప్రభావం చూపుతుందో చాలా వాస్తవిక దృష్టితో చిత్రించారు ఈ కథలో. అయితే ఈ కథ చదివినప్పుడల్లా నాకు ఈ దృశ్యం ముల్లులాగా గుచ్చుకుంటూనే ఉన్నది. ఇప్పటి తరానికి ముందటి తరం ఎప్పుడూ భారమేనా? ముందటి తరాన్ని తీసి పక్కన పెట్టెయ్య వలసిందేనా? అరవయ్యేళ్ళకే వారిక వారివారి కుటుంబాలకీ సమాజానికీ పనికిరాకుండా పోయారా? ఉద్యోగాన్నించి రిటైరయినారు అంటే ఇంక ఏమూలనో ముక్కుమూసుకుని కూర్చుని కృష్ణారామా అనుకుంటూ ఉండవలసిందేనా? ఈ ప్రశ్నలన్నీ సుడులు తిరుగుతూ ఉన్నాయి. అప్పటినించీ ఇప్పటిదాకా పత్రికల్లోనూ, సంకలనాల్లోనూ ఇటువంటి ఇతివృత్తాలతో కథలు కనిపిస్తున్నాయి. మంథా భానుమతిగారు, వారణాసి నాగలక్ష్మి గారు రిటైరైన స్త్రీ దృక్కోణం నించి ఆశావహ దృక్పథంతో మంచి కథలు రాశారు.

ఇది కేవలమూ మధ్యతరగతి వారి సమస్యే కాదు. 2004 ప్రాంతాల్లో ఒక బ్రిటీషు సామాజిక పరిశోధకురాలు వృద్ధాప్యాన్ని గురించి ఫీల్డు వర్కు చెయ్యడానికి హైదరాబాదు వస్తే వారితో దుబాసీగా తోడు వెళ్ళాను రెండు వారాలపాటు. వివిధ ఆర్ధిక సామాజిక వర్గాలకి చెందిన వృద్ధులని ఇంటర్వ్యూ చేశాము. తమ పిల్లల కుటుంబంతో కలిసి అదే ఇంట్లో ఉన్నా, లేక తాము విడిగా ఉన్నా, మేము ఇంటర్వ్యూ చేసిన నలభై మంది చెప్పిన మాటల్లోనూ అంతస్సూత్రంగా ఉన్నది ఒకటే కోరిక – పిల్లలు తమ మాటకి విలువ ఇవ్వాలని, తమతో కలిసి కూర్చుని కష్టమూ సుఖమూ చెప్పుకోవాలని. “మేము చెప్పిన సలహా పాటించి తీరాలని మేము అనడం లేదు. మేమూ చాలా జీవితాన్ని చూశాము, ఎన్నో కష్టాలు ఎదుర్కొన్నాము. కొన్ని విజయాలని సాధించాము – ఇంట్లో ఏదైనా సమస్య ఉన్నదీ అంటే కనీసం మమ్మల్ని సంప్రదించవచ్చు కదా. ఎక్కడైనా మా అనుభవం వారికి ఉపయోగపడితే అంతకంటే మాకు కావలసినదేముంది” అంటున్నారు.

ఇటువంటి సమస్యలే పాశ్చాత్య సాహిత్యంలోనూ సినిమాల్లోనూ కూడా కనిపిస్తున్నాయి. 2012లో విడుదలై అమెరికాలో కూడా గొప్ప ప్రశంసలు అందుకున్న ఫ్రెంచి చిత్రం “అమోర్” లో 80ల వయసులో ఉన్న వృద్ధ జంటలో భార్యకి అకస్మాత్తుగా జబ్బు చేస్తే ఆ భర్త పడే మనోవేదన, వారి కూతురు బయటి ఊరినించి వచ్చి వీరి బాగోగులు చూడడం ఎంతో హృద్యంగా చిత్రించారు. ఇంచుమించు ఇదే వృత్తాంతంతో కెనేడియన్ సినిమా “అవే ఫ్రం హర్” ప్రముఖ రచయిత ఏలిస్ మన్రో కథానిక ఆధారంగా తీశారు. 2005లో పులిట్జర్ పురస్కారం పొందిన నవల “గిలియడ్” (రచయిత్రి మెరిలిన్ రాబిన్సన్ రచన)లో అనారోగ్యం పాలైన 76 ఏళ్ళ జాన్ ఏమెస్ జీవిత కథని స్వీయకథనం లాగా అక్షరబద్ధం చేశారు. 2004లో విడుదలైన “ది నోట్ బుక్” సినిమా అటు విమర్శకులనుండీ, ఇటు సాధారణ ప్రేక్షకులనుండీ సమానంగా ప్రశంసలు అందుకున్నది.

సాహిత్యమూ సినిమా కొంతవరకైనా నిజజీవితాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయని మనం ఒప్పుకుంటే, ఇప్పుడు మన సమాజం – ఇక్కడ అమెరికాలోనైనా, అక్కడ భారత్‌లోనైనా – వృద్ధాప్యానికి సంబంధించిన సమస్యలపై మరింత దృష్టి పెట్టాలనీ, వృద్ధులవుతున్న మన తలిదండ్రుల మనోభావాలనూ, ఇష్టాయిష్టాలనూ పట్టించుకోవాలనీ ఈ రచనలూ సినిమాలూ బలంగా సూచిస్తున్నాయి అని నా భావన.

జంతువులలో సమూహంగా నివాసం ఉండే జంతు సమాజాలలో ఒక ఆసక్తికరమైన పరిణామాన్ని గమనించారుట జంతు శాస్త్రజ్ఞులు. గుంపుకి నాయకుడిగా ఉండేది సాధారణంగా బలిష్టుడైన యుక్తవయస్కుడైనా, గుంపులో గనక వయోవృద్ధులైన సభ్యులు, ఆడకానీ మగకానీ, ఉన్నట్లయితే ఆ గుంపు మనుగడ బాగా జరుగుతున్నట్లు గమనించారు. ఇంకా పునరుత్పత్తి స్థితిలో ఉన్న జంతువులు సర్వ సాధారణంగా తన వంశం మాత్రమే అభివృద్ధి చెందాలని చూసుకుంటూ ఉంటాయి. ఆ స్థితిని దాటిపోయిన వయసు జంతువులు, గుంపులోని సీనియర్ సభ్యులు, మొత్తం గుంపు యొక్క బాగు కోసం పాటుబడుతుంటాయిట. తమ జీవిత కాలంలో గడించిన జ్ఞానాన్ని గుంపు మనుగడకోసమూ, అభివృద్ధికోసమూ వినియోగిస్తుంటాయిట. ట్రైబల్ సమాజాలలో కూడా ఈ పద్ధతులు మనకి ఈ నాటికీ కనిపిస్తుంటాయి. ఆయా తెగల సభ్యులు కూడా తమ వృద్ధుల పట్ల అపారమైన గౌరవం చూపిస్తుంటారు. ఈనాటి నాగరిక సమాజంలో ఈ పాతకాలపు పద్ధతుల్ని మళ్ళీనేర్చుకుని అలవాటు చేసుకోవలసిన అవసరం కనిపిస్తున్నది. ఈకాలపు తాతయ్యలూ అమ్మమ్మలూ కృష్ణారామా అనుకుంటూ కూర్చోవడానికి ఇష్టపడ్డం లేదు. అత్యాధునిక టెక్నాలజీతో ఆటలాడుకునేందుకు ముందుకొస్తున్నారు. ఒక సార్వజనీనమైన పితృవాత్సల్యంతో ఏదైనా ఇవ్వడానికి వాళ్ళు సిద్ధంగానే ఉన్నారు. మనం ఏమి పుచ్చుకోగలమో, తద్వారా ఏమన్నా బాగుపడగలమో మనమూ మన నాగరిక సమాజాలూ నిర్ణయించుకోవాలి.

The stories and films mentioned in this column:

1) వీరిగాడి వలస, కథ, ఎస్. నారాయణస్వామి http://www.eemaata.com/em/issues/200209/581.html

2) మా నాన్న, నేను, మా అబ్బాయి, కథ, కల్లూరి భాస్కరం, కథ 2006 సంకలనం

3) పరిష్కారం, కథ, డా. మంథా భానుమతి, అనంతవాహిని కథల సంపుటి

4) వారధి, కథ, వారణసి నాగలక్ష్మి, స్వాతి మాసపత్రిక్ డిసెంబరు 2012, తెలుగునాడి అమెరికా పత్రిక, ఫిబ్రవరి-మార్చి 2013

5) Amour (French film 2012) http://www.imdb.com/title/tt1602620/?ref_=sr_1

6) Away From Her (Film 2006) http://www.imdb.com/title/tt0491747/?ref_=sr_1

7) Gilead (Novel, 2004)  Marylynne Robinson http://www.amazon.com/Gilead-A-Novel-Marilynne-Robinson/dp/031242440X/ref=sr_1_1?ie=UTF8&qid=1367772172&sr=8-1&keywords=gilead

8) The Notebook (Film 2004)http://www.imdb.com/title/tt0332280/?ref_=sr_1

 

వ్యాసం లో వాడిన ఫోటో వికీపీడియా సౌజన్యం తో ( http://en.wikipedia.org/wiki/File:Maes_Old_Woman_Dozing.jpg)

 

మనిషి వోడిపోతున్నాడు, తుపాకి గెలుస్తోంది!

March_on_Washington_for_Gun_Control_032 (2)

1999లో ‘తుపాకి’ అని ఒక కథ రాశాను. అందులో అమెరికా దక్షిణ రాష్ట్రాల్లో పెరుగుతున్న కిరణ్ అనే ఒక తెలుగు పిల్లవాడు, పదేళ్ళ వాడు, తనతోటి తెల్ల స్నేహితుల ప్రోద్బలంతో తనక్కూడా ఒక తుపాకి కొనిమ్మని వాళ్ళ నాన్నని అడుగుతాడు. కథ కొన్ని మలుపులు తిరిగాక, తుపాకి ఎటువంటి ఘాతుకాన్ని సృష్టిస్తుందో కళ్ళారా చూసి, తన కళ్ళముందే తన బడిలోనే తన ప్రాణ స్నేహితుడు ఆ మారణహోమానికి బలైపోవడం చూసి, కిరణ్ – నాన్నా, నాకు తుపాకి వద్దు – అనడంతో కథ ముగుస్తుంది. ఈ కథని నేను 1999 ఫిబ్రవరి ప్రాంతాల్లో రాశాను.

ఈ కథ రాసి, వంగూరి ఫౌండేషను వారి ఉగాది కథల పోటీకి పంపించాను. పంపిన కొద్ది రోజులకి (ఏప్రిల్ 20న) కొలరాడో రాష్ట్రంలో కొలంబైన్ హైస్కూలు మారణహోమం జరిగి ఈ దేశం మొత్తాన్నీ అచేతనం చేసేసింది కొన్నాళ్ల పాటు. ఆ మారణహోమానికి కారణం నా కథలో చెప్పినలాంటి జాతి విద్వేషం కాదు కానీ, మారణహోమాన్ని జరిపింది బడి విద్యార్ధులే, నా కథలో సూచించినట్టుగా కొంత మానసిక అనారోగ్య బాధితులే. నా కథకి మొదటి బహుమతి వచ్చింది. ఆ తరవాత అనేక తెలుగుకథల సంకలనాల్లో చోటు చేసుకుంది. కానీ ఈ కథని తలుచుకున్నప్పుడల్లా నాకు ఆ బహుమతి గుర్తు రాదు. కొలంబైనే గుర్తొస్తుంది. బాధే మిగుల్తుంది.

అమెరికాకి తుపాకులు కొత్తకానట్టే తుపాకుల వల్ల జరిగే హింస, ప్రాణనష్టం కూడా కొత్త కాదు. వ్యక్తిగతంగా ఆయుధాలను కలిగి ఉండే హక్కు, వాటిని వాడగలిగే హక్కు అమెరికను రాజ్యాంగములో రెండవ సవరణద్వారా ఇవ్వబడింది. ప్రాథమిక పౌరహక్కులను నిర్వచించి ఆమోదించడంలో వాక్-స్వాతంత్ర్యాన్ని ఇచ్చిన మొదటి సవరణ వెనువెంటనే ఈ సవరణ ఉండటం వలన ఆయుధధారణకి పౌరుల ఆలోచనా పరిధిలోనూ, అమెరికను రాజకీయ పరిధిలోనూ ఉన్న ప్రాముఖ్యత మనకి అర్ధమవుతున్నది.

రిపబ్లికన్ పార్టీ అంటే ప్రభుత్వపు చొరవని తగ్గించాలని ప్రయత్నించే పార్టీగా, తద్వారా ప్రజల వ్యక్తిగత హక్కుల్ని (ఆయుధ హక్కులతో సహా) కాపాడే పార్టీగా పేరుబడింది ఇటీవలి కాలంలో. ఆయుధాలని నిరోధించాలి, లేదా కనీసం నియంత్రించాలి అనేది లిబరల్ ఎజెండాగా ముద్ర బడింది. ఐతే సాధారణంగా లిబరల్ ఉద్యమాలని నెత్తికెత్తుకునే డెమోక్రాటిక్ నాయకులు కూడా ఈ ఆయుధ నియంత్రణని చేపట్టేందుకు సిద్ధంగా లేరు.

ఇరవయ్యో శతాబ్దపు చివరి భాగంలో రిపబ్లికన్ పార్టీకి జీవం పోసిన అధ్యక్షుడు రోనాల్డ్ రీగన్పై జరిగిన హత్యాప్రయత్నంలో ఆయన సహచరుడు జేంస్ బ్రేడీ తీవ్రంగా గాయపడ్డారు. ఆ గాయాల వలన ఆయనకు పక్షవాతం వచ్చింది. గాయాలనుండి కోలుకున్న తరవాత ఆయన చిన్న తుపాకుల నియంత్రణ కోసం తీవ్రంగా శ్రమించారు. ఆ సంఘటన జరిగిన ఎనిమిదేళ్ళ తరవాత ఒక డెమొక్రాట్ అధ్యక్షుడు, బిల్ క్లింటన్ ఈ చట్టాన్ని అమలు చేశారు. దాన్ని బ్రేడీ చట్టమని వ్యవహరిస్తారు.

ఒక రిపబ్లికన్ అధ్యక్షుడి సహచరుడికి జరిగిన దుర్ఘటనకి సుమారు పదేళ్ళ రిపబ్లికన్ పార్టీ పరిపాలనలో రాజకీయ ప్రతిచర్య జరగలేకపోయింది అంటే అర్ధమవుతుంది ఈ వ్యవస్థ ఎంత పటిష్ఠంగా ఉన్నదో! ఇదొక రాజకీయ వింత. బ్రేడిలా లో భాగంగా పెద్ద తుపాకులు, రైఫిళ్ళు, ఎక్కువ సంఖ్యలో తూటాలని నింపుకునే తుపాకులు (వీటన్నిటినీ కలిపి ఎసాల్ట్ వెపన్స్ అని వ్యవహారిస్తుంటారు) 1994లో నిషేధించబడినాయి. ఆ నిషేధపు గడువు 2004లో ముగిసిపోయింది, రిపబ్లికన్ పరిపాలనలో. దాన్ని తిరిగి ధృవీకరించే ప్రయత్నం చెయ్యలేదెవరూ. అప్పటికి అందరి దృష్టీ ఇరాకుయుద్ధం మీదా, తీవ్రవాదంపై యుద్ధమ్మీదా కేంద్రీకృతమై ఉంది.

చారిత్రికంగా రాజకీయంగా జరిగిన సంఘటనలు అలా ఉంచితే, ఇటీవలి కాలంలో, అంటే గత మూడు నాలుగేళ్ళలో జరిగిన తుపాకి కాల్పుల దాడులు, ఒకదాన్ని మించి మరొకటి దేశప్రజలందరిలో భయాందోళనలని రేకెత్తించాయి.

  • వర్జీనియా టెక్ (2007) 32 మంది మరణించారు, 17 మంది గాయపడ్డారు. జరిగింది యూనివర్సిటీ కేంపస్ లో, చేసింది ఒక యూనివర్సిటీ విద్యార్ధి, అతనికి చిన్నప్పటినించి మానసిక రుగ్మతలున్నాయి.
  • ఫోర్ట్ హుడ్, టెక్సస్ (2009) 13 మంది మరణించారు, 29 మంది గాయపడ్డారు. జరిగింది ఆర్మీ బేస్ మీద మెడికల్ సెంటర్లో. చేసింది ఆర్మీలో మేజర్ గా ఉన్న 39 ఏళ్ళ సైకయాట్రిస్ట్. ఇతనికీ దారుణమైన మానసిక సమస్యలున్నాయని దర్యాప్తులో తెలిసింది.
  • ట్యూసాన్, అరిజోనా (2011) కాంగ్రెస్వుమన్ గేబ్రియేల్ గిఫర్డ్స్ తీవ్రంగా గాయపడ్డారు. ఆరుగురు మరణించారు, మరో 13 మంది గాయపడ్డారు. జరిగింది ఒక సూపర్ మార్కెట్లో, చేసింది 22ఏళ్ళ యువకుడు. అరెస్టయిన తరవాత అతను తీవ్రమైన మానసిక అనారోగ్యంతో ఉన్నాడని తేలింది.
  • ఆరోరా, కొలరాడో (జూలై 2012) పన్నెండు మంది మరణించారు. డెబ్భై మంది గాయపడ్డారు. జరిగింది సినిమాహాల్లో, సినిమా జరుగుతుండగా. చేసింది 24 ఏళ్ళ యువకుడు, కాలేజి విద్యార్ధి. ఇతనికీ మానసిక రుగ్మత అని డిఫెన్సు లాయర్లు వాదిస్తున్నారు.
  •  విస్కాన్సిన్ గురుద్వారా (ఆగస్టు 2012) ఆరుగురు మరణించారు, నలుగురు గాయపడ్డారు. జరిగింది గురుద్వారా సిక్కు మతాలయంలో ఆదివారం ప్రార్ధనలు జరిగే సమయంలో. చేసింది నలభయ్యేళ్ళ ఆర్మీ వెటరన్. ఇతనికి జాత్యహంకార నేపథ్యం ఉన్నది.
  • న్యూటవున్, కనెక్టికట్ (డిసెంబర్ 2012) 27 మంది మరణించారు. అందులో ఇరవైమంది ఒకటో తరగతి చదువుతున్న ఆరేడేళ్ళ పిల్లలు. చేసింది 20 ఏళ్ళ యువకుడు. ఇతనికి మానసిక అనారోగ్యాలు ఉన్నవా లేదా అని ఇంకా తేలలేదు.

కొద్ది వ్యవధిలోనే చాలా మంది బలవ్వడం, ఇటువంటి సంఘటన జరుగుతందేమోనని ఊహించలేని చోట్ల ఇవి జరగడం, ఈ ఘాతుకాలకి ఒడిగట్టినవారు యువకులు కావడం ఈ సంఘటనల అన్నిటి మధ్యా సామాన్యంగా ఉన్న లక్షణాలు. అంతే కాదు, ముద్దాయిలు అందరూ ఏదో ఒక తీవ్రమైన మానసిక రుగ్మతతో బాధపడుతున్నట్టు తెలుస్తున్నది.

తుపాకి చెడ్డదా? తుపాకి పట్టుకున్న మనిషి చెడ్డవాడా? తుపాకి పట్టుకున్న మనిషిలో ఉన్న బుర్ర చెడ్డదా? అమెరికను సమాజం ఈ ప్రశ్నలతో కుస్తీ పడుతోంది ప్రస్తుతం.

కనెక్టికట్ రాష్ట్రంలో ప్రాథమిక పాఠశాలలో జరిగిన దుర్ఘటన నేపథ్యంలో దేశవ్యాప్తంగా ఇదివరకెన్నడూ లేనంతగా తుపాకులని నియంత్రించాలనే డిమాండ్ మిన్నుముట్టింది. దేశ ప్రజలు ఇంకా ఆ విస్మయాన్నించి తేరుకోకముందే రాజకీయులూ, అరాజకీయులూ అరుపులు మొదలెట్టేశారు. వారికి తోడు మీడియా వారు శాయశక్తులా హోరెత్తిస్తున్నారు. మధ్యలో మామూలు ప్రజలు కూడా తమ గొంతు వినిపించే ప్రయత్నం చేస్తున్నారు. అందరూ అర్జంటుగా తుపాకుల అమ్మకాల్ని అరికట్టాలి అన్నారు. లేదు లేదు, రిజిస్టరు చేసి ఉన్న దుకాణాలైతే పరవాలేదు, అక్కడక్కడా ఎగ్జిబిషన్లలాగా పెట్టి అమ్మేస్తున్నారు, వాళ్ళని అరికట్టాలి ముందు అన్నారు.

వారంరోజుల పాటు ఉగ్గబట్టుకుని నిశ్శబ్దంగా ఉన్న ఎన్నార్యే సింహం అప్పుడు గొంతు విప్పింది. తుపాకులు కాదు చంపేది, తుపాకుల్ని పట్టుకున్న మనుషులు అంది. గన్ను పట్టిన చెడ్డవాణ్ణి ఆపాలంటే అక్కడ గన్ను పట్టుకున్న మంచోడు ఉండాలన్నది. ముందు మానసిక ఆరోగ్య వ్యవస్థని చక్కబరచాలన్నది. చివరికి తప్పంతా వినోద పరిశ్రమదే, పిచ్చి పిచ్చి హింసతో నిండిన సినిమాలు, టీవీ షోలు, విడియో గేములు ప్రజలమీదికి వదిలేసి మన యువతని తప్పుదారి పట్టిస్తున్నారు వీళ్ళన్నది, ఉరుమురిమి మంగలం మీద పడినట్టు. ఐతే ఈ సందడి అంతటిలోనూ అసలు కొన్ని మౌలికమైన విషయాలు వినబడకుండా పోతున్నాయి.

గేలప్ పోల్ ఒకదాని ప్రకారం 47 శాతం అమెరికను పౌరులు కనీసం ఏదో ఒకరకమైన తుపాకిని కలిగి ఉన్నారు. ఇంచుమించు వీరందరూ ఆయుధధారణ విషయంలో ప్రభుత్వ జోక్యాన్ని సహించబోమని తెగేసి చెప్పారు. కేవలం 26 శాతం మంది మాత్రమే సభ్యసమాజంలో తుపాకులకి స్థానం లేదనీ, తుపాకులని పూర్తిగా నిషేధించాలనీ అభిప్రాయపడ్డారు. ఆయుధ హక్కులని తలకెత్తుకునే ఎన్నార్యే వంటి సంస్థలు రాజకీయంగా బలమైనవే, సందేహం లేదు. కానీ వాటికి ఆ బలం ఎలా వచ్చిందో పైన చెప్పిన గణాంకాలని బట్టి కొంత అర్ధం చేసుకోవచ్చు. రాజకీయ పార్టీలకి అతీతంగా అనేక రాజకీయ నాయకులే స్వయంగా తుపాకి ధారులైనప్పుడు, రెండవ సవరణని అంతర్గతంగా నమ్మేవారై యున్నప్పుడు ఆ బలగాలని అధిగమించి తుపాకి నిషేధ ఉద్యమాలు ఏవో సాధిస్తాయని ఆశించడం అత్యాశే అవుతుంది.

పైగా, ఇప్పుడూ కొత్త అమ్మకాలని నిషేధించడమో, వాటిపై మరిన్ని ఆంక్షలు విధించడమో ఈ సమస్యని పరిష్కరించలేదు. ఎందుకంటే, ఇప్పటికే సుమారు 30 కోట్ల తుపాకులు అమెరికను పౌరుల చేతుల్లో (ఇళ్ళల్లో) ఉన్నాయని అంచనా. అంటే, దేశంలో వివిధ మిలటరీ, పోలీసు, తత్సంబంధ యూనిట్ల తుపాకులు కాక, కేవలమూ పౌరుల ఆధీనంలో ఉన్నవి.

30 కోట్లు! అమెరికా జనాభా 32 కోట్లలోపే. అంటే ఇంచుమించు ప్రతి అమెరికనుకీ – అప్పుడే పుట్టిన పసిబిడ్డ నించీ కాటికికాళ్ళు చాచుకునున్న వృద్ధునివరకూ తలా ఒక తుపాకి ఉన్నదన్నమాట. ఇది కాక ఏటా సుమారు 40 లక్షల కొత్త తుపాకులు మార్కెట్లో కొనుగోలు అవుతున్నాయి. అందుచేత, ఏదో రాజకీయ మాయాజాలం జరిగి అకస్మాత్తుగా రెండవ సవరణ ఉపసంహరించబడినా కూడా ఇప్పటికే పౌరుల ఆధీనంలో ఉన్న ఈ 30 కోట్ల తుపాకులని నియంత్రించడం అసంభవమైన పని. న్యూటవున్ కేసులో నిందితుడు ఏడం లాన్జా తన తల్లికి చెందిన తుపాకులని ఉపయోగించాడు తన మారణహోమానికి – కొత్తగా కొనలేదు.

ఇక్కడ నా అనుభవంలోనించి ఒక చిన్న పిట్టకథ. టీనేజి వయసులో పిలిస్తే పలికినట్లు వస్తుండేది కోపం నాకు. సమాజం మీద, మనుషుల మీద, వారు వీరని లేదు. అవ్యాజమైన ప్రేమలాగానే ఈ అవ్యాజమైన కోపం. కాలేజి ముగిశాక క్రిక్కిరిసిన సిటీబస్సులో వస్తుంటే, మధ్యలో ఏదో స్టాపులో వాళ్ళు బస్సు ఆపి ఎంతకీ కదలకపోతే ఆ ఉక్కలో, చిరాకులో ఆ బస్సు డ్రైవరు కండక్టర్ల మీద విపరీతమైన కోపం వచ్చేది. నా చేతిలో గనకా ఆక్షణాన ఒక తుపాకి ఉంటే వాళ్ళని బెదిరించి వెంటనే బస్సు కదిలేలా చేసేవాణ్ణి. అప్పటికీ వాళ్ళు నా మాట వినకపోతే వాళ్ళని నిర్దాక్షిణ్యంగా కాల్చి పారేసి, నేనే బస్సుని నడిపించుకు పోయేవాణ్ణి (నాకు డ్రైవింగు రాకపోయినా) నా కలల్లో.

kottapaliఅదృష్టవశాత్తూ నా దగ్గర తుపాకి లేదు. నా తరం తోటి విద్యార్ధులు, కొన్ని వేలమంది విజయవాడ బస్సుల్ని ఉపయోగించి ఉంటారు. ముందటి తరవాతి సంవత్సరాల్లో లక్షలమందో, కోట్లమందో అవే బస్సుల్లో ప్రయాణించి ఉంటారు – వాళ్ళెవ్వరి దగ్గరా తుపాకులు లేవు. ఐతే ఇప్పటికీ ఒక ప్రశ్న. నా దగ్గరే గనక ఆ పూట తుపాకి ఉండి ఉంటే ఆ డ్రైవరు ప్రాణాలతో ఉండేవాడా?

వ్యక్తిగత బాధ్యత, దానికి తగిన ప్రవర్తన – పైన జరిగిన సంఘటనలు అన్నిటిలోనూ, తరవాత జరిగిన చర్చలో ఎక్కడా ఈ వ్యక్తిగత బాధ్యత గురించిన మాట వినబడలేదు. అతగాడికి మానస రుగ్మత అట .. అంతే, అదొక మంత్రం. ఆ మాట అనేస్తే అంతా అర్ధమైపోతుంది. ఇంక ఎవ్వరూ దాన్ని గురించి బాధపడక్కర్లేదు. ముద్దాయి ప్రాణాలతో ఉన్నసందర్భంలో అతను వ్యక్తిగతంగానే నేరారోపణ ఎదుర్కున్నప్పటికీ, తత్సంబంధ విశ్లేషణలో ఆ వ్యక్తికి సంబంధించిన కోణం దాదాపుగా కనుమరుగై ఉన్నది. ఇతరత్రా వ్యక్తిగత స్వేఛ్ఛనీ, వ్యక్తిగత హక్కుల్నీ, బాధ్యతల్నీ పరమ ప్రమాణంగా భావించే అమెరికను సమాజం, అమెరికను మీడియా, ఈ విషయంలో పరమ సైలెంటయిపోయింది. ఎందుకంటే – భయం. వ్యక్తిగతంగా బాధ్యత తీసుకోవాలి అంటే, ఎవరికి వాళ్ళే తమని తాము అద్దంలో చూసుకోవాలి గనక.
పోయిన వారం ఇక్కడ మావూళ్ళో (డెట్రాయిట్లో) ఒక రేడియో షో వింటున్నాను. మాట్లాడుతున్న అతను మాజీ గేంగ్ మెంబర్. ప్రయత్న పూర్వకంగా అవన్నీ విడిచిపెట్టేసి ఇప్పుడు చిన్న వ్యాపారం చేసుకుంటూ, తన చుట్టు పక్కల వాళ్ళకి సహాయం చేసేట్టు కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తున్నాడట గత ఐదేళ్ళగా. అతను చెప్పాడు, ఈ సంఘటనని గురించి మాట్లాడుతూ – నిజమే తుపాకులున్నై. నిజమే మానసిక రుగ్మత కూడా ఉంది. ఐనా మనిషిగా నీకంటూ ఒక విలువుంది, ఒక ఛాయిస్ ఉంది. నువ్వు తుపాకి వాడక్కర్లేదు. ఆ రోజు ఆ బడికి పోయి ఆ పిల్లలందరినీ చంపనక్కర్లేదు. మనిషిగా నీకా ఛాయిస్ ఉంది. బాధ్యత కూడా. కానీ ఇది ఎవరికీ పట్టటంలేదు.

వినోదం వినోదం కోసమే. సినిమాలో చూపించే కాల్పుల్ని, చంపడాలని, నరుక్కోవడాలని ఎవరూ నిజమనుకోరు. చిన్నప్పుడు కత్తులు, బాణాలు, తుపాకుల వంటి ఆటవస్తువులతో ఆడుకున్నట్టే పెద్దయినాక ఈ వినోద సాధనాలు. అంతదాకా ఎందుకు – పరమశాంత స్వభావుడినైన నాకు విపరీతమైన రక్తపాతంతో నిండి ఉండే క్వెంటిన్ టరంటీనో సినిమాలంటే చాలా ఇష్టం. మిత్రులతో మాట్లాడుతున్నప్పుడు వాళ్ళేవరైనా – అమ్మో, అంత వయొలెన్సు మేం భరించలేం అంటే, నాకు నవ్వొస్తుంది. అది సినిమా, వినోదం కోసం తీసినది అనే విచక్షణ తెలియదా అని విస్తుపోతుంటాను.

న్యూటవున్ సంఘటన వంటి మహాఘాతుకచర్య తరవాత మొట్టమొదటి ప్రకటనలోనే ఎన్నార్యే వినోద పరిశ్రమ మీద విరుచుకు పడేప్పటికి సినిమా-టీవీ-విడియోగేంల వాళ్ళు మ్రాన్పడిపోయారు. ఈ హింస మా వల్ల రావడం లేదు అని గట్టిగా చెప్పలేరు. ఏమో ఎక్కడన్నా లింకున్నదేమో అని భయం. దీనికీ మాకూ ఏమీ సంబంధం లేదని అసలే చెప్పలేరు – మనసులేని కౄరులుగా కనిపిస్తామేమో అని మరింత పెద్ద భయం. మింగలేకా కక్కలేకా తలకిందులవుతున్నారు. ఏమాటకామాట – పరిశ్రమలో అతిహింస, తుపాకుల సంస్కృతికి సంబంధించిన సబ్జక్టులతో పని చేస్తున్న రచయితలూ, దర్శకులూ, నిర్మాతలూ అందరూ భుజాలు తడుముకుంటున్నారు.

ఇప్పటిదాకా బయటికి వచ్చిన ఇంటర్వ్యూలలో ఎవరికి వారు – నా సినిమా వరకూ, లేక నా టీవీషో వరకూ నేను బాధ్యతాయుతంగానే రాస్తున్నాను, నిర్మిస్తున్నాను, హింసని కథకి అవసరమైన మేరకే వాడుతున్నాను – అంటూ స్టేట్మెంట్లు ఇచ్చారు. రెండు చిన్న నిజాలు మనవి చేస్తాను. భీకరమైన తుపాకి కాల్పులు, పేలుళ్ళు చూపించిన జేంస్ బాండ్ సినిమా అమెరికాలోకంటే విదేశాల్లో కొన్ని రెట్ల వసూళ్ళు చేసింది. మరి ఇలాంటి వయొలెన్సు ఇతర దేశాల్లో జరగదేం? జపాను, కొరియా వంటి దేశాల్లో అమ్ముడయ్యే వీడియో గేముల్లో విపరీతమైన హింస ఉంటుందట. మరి అక్కడ ఇట్లాంటి సంఘటనలు జరగడం లేదేం?

ఏమన్నా అంటే .. దాన్ని గురించి మనకి పూర్తిగా తెలీదు, సరైన సమాచారం లేదు, గాడిద గుడ్డు లేదు అంటారు. తుపాకి సంస్కృతి అమెరికా సంస్కృతిలో ఒక భాగం. అది మనం ఒప్పుకుని తీరవలసిందే. అది ఒప్పుకున్నాక, రెండవ సవరణని గురించి తీవ్రంగానూ లోతుగానూ ఆలోచించాల్సిన అవసరం ఉంది. రెండవ సవరణ తుపాకులు ధరించే హక్కుని ఆటపాటలకోసం చెప్పలేదు, మిలీషియాల మనుగడకోసం అని స్పష్టంగాచెప్పింది. మిలీషియా అంటే పౌర సైన్యం. ప్రభుత్వ సైన్యంలో చేరాలి అంటే సవాలక్ష ప్రశ్నలు అడుగుతారే, మరి పౌరసైన్యానికి అర్హులుగా ఉండాలంటే కనీసార్హతల ప్రస్తావన ఉండవద్దా? కచ్చితంగా మానసిక ఆరోగ్యాన్ని గురించి ఇంకా ఎక్కువ శ్రద్ధ తీసుకోవాలి – అందులో సందేహమే లేదు.

సమాజంలో ఈ రుగ్మతల పట్ల ఉన్న దురభిప్రాయాలు అలా ఉండగా, మంచి ఆరోగ్యబీమా పాలసీలు కూడా ఈ రుగ్మతలకి అవసరమైన ట్రీట్మెంటుని చిన్నచూపు చూస్తున్నాయి. ఇక్కడ శ్లేషని తమరు మన్నించాలి – ఈ తుపాకుల సమస్యని ఛేదించడానికి సిల్వర్ బులెట్ ఏదీ లేదు. అన్ని వైపులనించీ ఈ సమస్యని ఎదుర్కోవలసిందే. కానీ అన్నిటికంటే ముఖ్యం, మన బిడ్డల పైన, వారి పెంపకం పైన, వారికి మనమిచ్చే శిక్షణ పైన ఉండాలి మన దృష్టి. వారికి తుపాకి ధరించడానికి హక్కే కాదు, బయటి పరిస్థితి ఎంత దారుణంగా ఉన్నా, తుపాకి ముట్టుకోకుండా ఛాయిస్ కూడా ఉన్నదని వాళ్ళకి తెలియాలి.

‘తుపాకి’ కథలో పిల్లవాడు కిరణ్ కి  ఆ ఛాయిస్ తెలిసింది. మరి అమెరికన్ పౌరులకి ఎప్పుడు తెలుస్తుందో?

Above Image by Slowking4 (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons Gun image by INVERTED (Own work) [Public domain], via Wikimedia Commons