పావురం

 

ఇంగ్లీష్ మూలం: రస్కిన్ బాండ్ 

అనువాదం: శ్రీపతి పండితారాధ్యుల దత్తమాల 

~

         రస్కిన్ బాండ్  బ్ర్రిటీష్  సంతతికి  చెందిన భారతీయ రచయిత. 19 మే 1934 లో పంజాబ్ లోని  కౌశాలి లో  జన్మించాడు . ఇతను  ఏడు సంవత్సరాల  వయసున్నపుడు తల్లి  , తండ్ర్రి  నుంచి  విడిపోయి పంజాబ్ కు  చెందిన హరి  అనే అతన్నిపెళ్లి చేసుకుంది. చెప్పాలంటే  రస్కిన్  బాల్యంలోని   ఒంటరితనాన్ని  పోగొట్టుకోవడానికి కథలు  వ్రాయడం మొదలుపెట్టాడా   అనిపిస్తుంది. భారత  దేశం  మీద  ఉన్న మక్కువతో ముస్సోరీలో  ఉంటున్నాడు . అతని రచనల్లో బాల్యము, ఇంకా ఇతర దశలు , ముస్సోరిలో  గడిపిన  జీవితము  ప్రతిఫలిస్తాయి.”Our Trees still grow in Dehra” అనే  రచనకు 1992 లో సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు వచ్చింది. పద్మ శ్రీ ,పద్మ భూషణ్ అవార్డు లు కూడా ఇతన్ని వరించాయి . రస్కిన్  రాసిన కొన్ని  రచనలు చిన్న/పెద్ద తెర  మీద సీరియల్స్ ,సినిమాలుగా  వచ్చాయి .

“The Blue Umbrella”  అనే పిల్లల నవల  ని విశాల్ భరద్వాజ్ చిత్రంగా  తీసి , National Award for Best Children’s film ,దక్కించుకున్నారు . Alice in Wonderland లాంటి క్లాసిక్స్ అంటే తగని ప్ర్రీతి. పిల్లల కోసం 50 కంటే ఎక్కువ  రచనలే చేసాడు.దాంట్లో ప్రముఖంగా పెర్కొనాల్సింది చారిత్ర్రక నవల అయిన   “A Flight of Pigeons”. దీన్నితెలుగు వారైన, శ్యాం బెనెగల్   సినిమాకు  దర్శకత్వం వహిస్తే ,శశి కపూర్ నిర్మాత. ఇలా చెప్పుకుంటూ  పోతే  బావి  లోంచి నీరు తోడినట్టు వస్తూనే  ఉంటాయి. ఈ కథ ఆంగ్ల శీర్షిక “A Job Well Done”

~

ruskin

తోటమాలి దుకీపాడుబడిన బావి చుట్టూ దట్టంగా పెరిగిన కలుపును ఏరి పారేస్తున్నాడు. శరీరం బక్క చిక్కి , నడుం వంగి, పొడవైన, బలహీనమైన కాళ్ళతో  ఉన్న  వృద్దుడు దుకీ. ముందు  నుంచి  ఇలాగే ఉండేవాడు. కాని బలమంతా అతని చేతి మణికట్టు, పొడవైన తీగ లాగున్న వేళ్ళల్లో నిక్షిప్తమై ఉంది. పెటునియా మొక్కలా బలహీనంగా ఉన్నా,  సారాయి లోని పట్టు  ఉంది తనలో.

” బావిని మూసేస్తున్నావా ” దుకీని అడిగాను. అపుడు ఎనిమిదేళ్ళు నాకు. దుకీ  అంటే  ఇష్టం నాకు. నేను పుట్టక మునుపే  తోటమాలిగా చేరాడు. మా నాన్న చనిపోయేవరకు అతని కోసం పని చేసాడు. ఇప్పుడు మా అమ్మ కోసం,నా సవతి తండ్రి కోసం చేస్తున్నాడు.

“మూసేయ్యాలి…ఆనుకుంటా ” దుకీ సమాధానం. “బావిని మూసేయ్యడమే కదా మేజర్ సాహిబ్ కి కావాల్సింది. ఎప్పుడైనా తిరిగి రావచ్చు. వచ్చిన తర్వాత బావి మూసేయ్యలేదు  అని కనిపెట్టాడో, కల్లు తాగిన కోతే  అవుతాడు. నేను ఇంకో పని వెతుక్కోవాలి అప్పుడు ”

మేజర్ సాహిబ్  నా  సవతి తండ్రి.  పేరు మేజర్ సమ్మర్ స్కిల్ . పొడుగ్గా, ధృడంగా, డాంభికంతో ఉంటాడు. తనకి పోలో అన్నా, గుర్రం పై కూర్చొని చేతిలో ఈటె తో అడవి పందుల్ని వేటాడ్డం అన్నా తెగ పిచ్చి. పూర్తిగా మా నాన్న కు భిన్నం. మా నాన్న నాకెప్పుడు పుస్తకాలు ఇచ్చేవాడు చదవమని.

కాని ఎక్కువ చదివితే  నేనొక స్వాప్నికుడిని అవుతానని, నా పుస్తకాలు లాగేసుకున్నాడు మేజర్. ఇతనంటే నాకు  గిట్టదు, ఇతన్ని చేసుకున్న మా అమ్మ గురించి కూడా నేను పెద్దగా తలవను. మా అమ్మతో అనడం నేను చాల మెత్తన అని, నాకు గుర్రపు స్వారి నేర్పించే ఏర్పాటు చెయ్యాలని.

కాని నాకు ఆ ఏర్పాటు చేయ్యకమునుపే తనకి తన పై అధికారి నుంచి పిలుపు వచ్చింది. సరిహద్దు దగ్గర ఉన్న గిరిజనుల నుంచి ప్రమాదం ఏదో ఉందని పెషావర్ కు వెళ్ళమని. సుమారు రెండు నెలలు ఇంట్లో లేడు. పెషావర్ కు  వెళ్లేముందు దుకీని గట్టిగా హెచ్చరించాడు తను వచ్చేలోపు బావి మూసేసి ఉండాలని.

“తోట మధ్యలో ఇలా నుయ్యి  తెరిచి ఉండడం ఎప్పటికైనా  ప్రమాదమే. నేనోచ్చేలోపు బావిని పుడ్చెయ్యి ” దుకీ తో చెప్పడం విన్నాను.

కాని దుకీకి ఇష్టం లేదు బావిని పుడ్చేయ్యడం- ఈ ఇల్లు కట్టక ముందు నుంచి, అంటే యాభై సంవత్సరాల కంటే ముందు నుంచి ఉంది. ఎప్పటినుంచో ఆ  బావి గోడల మీద పావురాళ్ళు నివాసం ఉంటున్నాయి. వాటి  మృదు మధురమైన కలరవం  తోటంతా వ్యాపించేది. వేసవిలో ఎండలు మండిపోయేవి. కుళాయిలో నీళ్ళు వచ్చేవి కాదు. అప్పుడు ఈ బావే నీటికి ఆధారం.

అప్పుడు “భిస్తి” జన సమూహం మేకతోలు తో తయారు చేసిన సంచీలో చల్లటి నీరు నింపుకొని అందరికి సరఫరా చేసేవాళ్ళు. అదే  కదా వారి పని. ఇంటి చుట్టూ దుమ్ము లేవకుండ బావి నీటితో  చిలకరించేవారు.

పాపం దుకీ మా అమ్మను ఎంత బ్రతిమాలాడో బావిని పూడ్చనని, అలాగే వుండనివ్వని-

“పాపం పావురాళ్ళు ఎటు పోతాయి? ” అన్న దుకీ మాటలకు మా అమ్మ “అవి  ఇంకో నుయ్యిని చూసుకుంటాయిలే. ఎట్టి పరిస్థితిలో నువ్వు బావి  తెరచి ఉంచద్దు” అంది.  మా అమ్మను చూస్తేనే తెలుస్తుంది, మేజర్ అంటే  తనకి భయమని.

” ప్రేమించేవాళ్ళకు  భయపడ్డం ఏమిటి? ఆ ప్రశ్న నన్ను అప్పుడు తికమక  పెట్టింది. ఇప్పటికి పెడుతుంది. మేజర్ ఇంట్లో లేకపోవడంతో జీవితం మళ్ళీ ఆహ్లాదకరంగా మారింది. పుస్తకాలు మళ్ళీ నా చేతుల్లోకి వచ్చాయి. గంటలు గంటలు నాకిష్టమైన మర్రిచెట్టు నీడలో గడిపాను. బక్కెట్ల కొద్దీ మామిడి పళ్ళు తిన్నాను. దుకీతో కబుర్లు చెప్తూ  తోటలో కాలక్షేపం  చేసేవాడిని.

నేను, దుకీ మేజర్ కోసం  ఎదురు చూడ్డం లేదు.

మా అమ్మ రెండో పెళ్లి తర్వాత దుకీ ఇక్కడ నివాసం  మా అమ్మ మీద ఉన్న గౌరవంతో, నా మీదున్న ప్రేమతో.

నిజం చెప్పాలంటే అతను మా నాన్న మనిషి. కాని మా అమ్మ నటన ఎలా ఉండేదంటే  తను నిస్సహాయురాలినని ఎలాంటి సహాయం చేయలేని దానినని. మేజర్  సమ్మర్  స్కిల్ మనుషులు తనకు రక్షణగా ఉంటున్నారని అనుకుంటుంది. తన కోసం పని చేసేవారంటే  తనకు చాలా ఇష్టం.

” మీ నాన్న కు  ఈ బావి అంటే  చాలా  ఇష్టం.  సాయంత్రాలు ఇక్కడే కూర్చొని, పుస్తకంలో  పిట్టల్ని, పువ్వుల్ని, కీటకాలను  బొమ్మలుగా   వేసేవారు.” దుకీ అన్నాడు.

మా నాన్న గీసిన బొమ్మలు నాకింకా గుర్తున్నాయి. అలాగే ఈ మేజర్ సాహిబ్ ఈ ఇంట్లోకి వచ్చాక ఆ పేపర్లను గిరవాటు వెయ్యడం కూడా గుర్తుంది. దుకీకి కూడా అన్నీ తెలుసు. నేను ఏది దాచను.

“విచారంగా ఉంది ముయ్యాలంటే. ఎవరు  పడతారు దీంట్లో తెలివిలేనోళ్ళు, తాగుబోతులు తప్పితే.”

ఇష్టం లేకున్నా మూసేయ్యడానికి సిద్దమయ్యాడు . మద్ది చెట్ల దుంగలు ,ఇటుకలు ,సిమెంట్ అన్నిటిని పోగు చేసి పెట్టాడు నూతి  చుట్టూ.

“రేపు” అన్నాడు దుకీ “రేపు బావి మూసేస్తాను , ఈ  రోజు కాదు,  ఇంకో రోజు ఉండనీ పావురాలు .”

“బాబా , రేపు ప్రొద్దున  బావిలోంచి పక్షులను  తోలేప్పుడు నువ్వు నాకు సాయపడాలి ”

నా సవతి తండ్రి వచ్చే రోజు మా అమ్మ ఒక టాంగాను బాడుగకు మాట్లాడుకొని యేవో  కొనడానికి బజారుకు వెళ్ళింది. కొద్దిమందికే  ఉండేవి  కార్లు  ఆ రోజుల్లో. ‘కల్నల్ ” లు  కూడా  టాంగాలోనే వెళ్ళేవాళ్ళు. మరిప్పుడేమో  క్లర్క్ లు కూడా వాళ్ళ గౌరవానికి తక్కువని టాంగా లో  కూర్చోడానికి  వెనకాడుతున్నారు. మేజర్  ఎలాగూ సాయంత్రానికి ముందు రాడు కాబట్టి, ఈ  ఆఖరి ఉదయాన్ని సావకాశంగా వాడుకుంటాను.

నాకిష్టమైన  పుస్తకాలన్నీ అవుట్ హౌస్ లో దాచి ఉంచాను, ఎప్పటికప్పుడు తీసుకోవచ్చని.

జేబులు   మామిడిపండ్లతో నింపుకొని, మర్రి చెట్టెక్కాను. జూన్ నెల లో  ఉన్న పగటి ఎండ తాపాన్నుంచి  తప్పించుకోడానికి ఇంత కంటే ప్రశాంతమైన, చల్లనైన  స్థలం ఇంకోటి లేదు. నేను బయటకు కనపడకుండా తెరలా అడ్డున్న ఆకుల మాటు  నుంచి చూస్తుంటే, దుకీ బావి  దగ్గర తిరుగుతున్నాడు. బావిని మూసే పని అతనికి అస్సలు ఇష్టం లేదులా ఉంది.

“బాబా ” అంటూ చాలా సార్లు పిలిచాడు. కాని నాకు మర్రి  చెట్టు నుంచి కదిలే ఉద్దేశ్యం అస్సలు లేదు. దుకీ, పెద్ద చెక్క పలకతో   బావి ఒక చివర అంతా మూసేసాడు.  సుత్తి తో మేకులు బిగించే పని మొదలు పెట్టాడు. మర్రిచెట్టు పై నుంచి చూస్తుంటే, దుకీ  వంగిపోయి  మరీ ముదుసలిలా  అనిపిస్తున్నాడు.

గణ గణ గంటతో, చక్రాలు సమరు లేక  కీచుకీచుమనగా ఒక  టాంగా గేటు లోపలకు వచ్చింది.

బజారుకు వెళ్ళిన  అమ్మ అయితే ఇంత త్వరగా రాదు. జిగురుగా, మందంగా ఉన్న ఆకుల సందు నుంచి తొంగి చూస్తును కదా,  ఆశ్చర్యం! ,కొమ్మ మీంచి కింద పడ్డంత పనైంది.వచ్చింది మేజర్,  నా సవతి తండ్రి!.

రావాల్సిన టైం  కంటే ముందే వచ్చాడు. నేను చెట్టు దిగి కిందకు రాలేదు .మా అమ్మ వచ్చేవరకు ఆయనకు ఎదురుపడే ఉద్దేశ్యం నాకు లేదు. మేజర్ కిందకు  దిగి, టాంగావాడు  సామాను వరండా లోకి చేర వేస్తుంటే చూస్తున్నాడు .

మనిషిని  చూస్తుంటే చిరాగ్గా కనిపిస్తున్నాడు. అతని రొయ్య  మీసాలు Brilliantine రాయడం తో దళసరిగా ఉన్నాయి. దుకీ  అయిష్టంగానే దగ్గరికి వెళ్ళి సలాం  కొట్టాడు.

“ఓహ్! ఇక్కడున్నావా ముసలి నక్కా !” అదేదో జోక్ అయినట్టు, స్నేహితుడ్ని  అన్నట్టు  అన్నాడు.

“ఏంటో  ఇది  గార్డెన్  తక్కువ, అడవి ఎక్కువలా ఉంది .నీకు వయసయిపోయింది. పని నుంచి తప్పుకోవాలి. సరే  కాని మేమ్ సాబ్  ఎక్కడ?”

“బజారుకి వెళ్ళింది ” దుకీ  సమాధానం

“మరి పిల్లోడు?”

దుకీ  భుజాలెగరేస్తూ , “పిల్లోడా! కనిపించలేదు”

“డామిట్! ఇంటికొస్తే ఇలాగా  స్వాగతం చెప్పడం  నాకు- సరే వెళ్లి వంట చేసే పిల్లోడ్ని లేపి సోడాలు తెప్పించు”

“వాడు వెళ్లి పోయాడు సాహిబ్ ”

“డబల్ డామిట్ “అన్నాడు  మేజర్

టాంగా వెళ్ళిపోయింది .  మేజర్ గార్డెన్ ని ఆసాంతం పరిశీలించడం మొదలుపెట్టాడు. పూర్తికాని బావి పని మేజర్ కంట్లో పడనే పడింది. మేజర్  మొహం  నల్లబడింది. పెద్ద  పెద్ద  అంగలతో   బావి దగ్గరికి చేరుకున్నాడు.ఇంక మొదలుపెట్టాడు ముసలి  తోటమాలి మీద  తిట్ల  దండకం.

దుకీ  సాకులు చెప్పసాగేడు . ఇటుకలు సరిపోలేదని, మేనకోడలికి  ఆరోగ్యం బాలేదని, సిమెంట్  నాణ్యత  బాగాలేదని,  వాతావరణం అనుకూలంగా  లేదని, అనుకోని పనులు ఎదురయ్యాయని. పై సాకులేవి  పనిచెయ్యలేదు మేజర్  మీద. ఇక  చేసేదేమిలేక దుకీ  సణుగుతూ  “నీటి  అడుగు భాగం  నుంచి  ఏదో   బుడగల శబ్దం వినిపిస్తుంది” అంటూ బావి  లోపలికి  వేలు  సారించాడు. మేజర్  బావిని ఆనుకొని  కట్టిన  చిన్నగోడ  మీద  కాలు పెట్టి  బావి  లోపలికి  తొంగిచుస్తున్నాడు.

దుకీ  కిందకి చూపిస్తూనే ఉన్నాడు. మరి  కాస్త  వంగాడు మేజర్. అంతే దుకీ చేతులు వేగంగా  కదిలాయి, ఎలా అంటే ఇంద్ర్రజాలికుడు కదిల్చినట్టు.

నిజానికి దుకీ  తొయ్యలేదు మేజర్ని. ఊరికే అలా చేతితో తట్టాడు అంతే. నా కంటికి మేజర్ బూట్లు మట్టుకే కనిపించాయి  బావిలో పడుతూ.

Alice In wonderland ని  తలచుకోకుండా ఉండలేకపోయాను. అదే Alice కుందేలు కలుగులోకి  మాయమవడం. ఒక్కసారిగా  విపరీతమైన శబ్దం నీళ్ళు చెల్లాచెదురు అవడంతో. దానితో పావురాలన్నీ పైకి లేచాయి . బావి చుట్టూ మూడుసార్లు తిరిగి ఇంటి పైకప్పు మీద స్థిరపడ్డాయి.

భోజనం టైం కల్లా దుకీ  బావిని చెక్క పలకలతో కప్పేసాడు.

“మేజర్ చూసాడంటే చాలా సంతోషపడతాడు ” అంది మా  అమ్మ బజారు  నుంచి వస్తూనే.

“సాయంత్రం కల్లా మొత్తం పని అయిపోతుంది కదా దుకీ “?

మా అమ్మ అన్నట్టే  సాయంత్రం కల్లా ఇటుకలతో బావి మొత్తం కప్పేసాడు.

దుకీ ఇప్పటివరకు  అతి శీఘ్రముగా చేసిన  పని ఏది అంటే ఇదే .

కొద్ది వారాల్లో మా అమ్మ మేజర్ కోసం పడ్డ ఆదుర్దా …ఆందోళనగా,ఆందోళన కాస్తా విచారమై, విచారం కాస్త విడుపు లోకి వచ్చేసింది. నాకు కలిగిన సంతోష, ఉత్సాహాలతో  అమ్మను ఉల్లాసంగా ఉండేలా చూసాను.

అమ్మ రెజిమెంట్ కల్నల్ కి  ఉత్తరం రాసింది . కాని మేజర్ సెలవు మీద   పదిహేనురోజుల ముందే ఇంటికి బయలుదేరినట్టు తిరుగు టపాలో వార్త వచ్చింది.

ఈ విశాలమైన భారతదేశంలో పాపం మేజర్  ఎక్కడో అదృశ్యమయ్యాడు.

తప్పిపోయి తిరిగి ఎప్పటికి దొరక్కపోవడం సర్వ సాదారణమే  కదా!

నెలలు గడిచి పోయాయి మేజర్  లేకుండానే .

రెండు రకాల ఊహాగానాలు మొదలయ్యాయి  మేజర్ అదృశ్యం వెనక..

ఒకటి రైలులో వస్తుంటే ఎవరైనా హత్య చేసి నదిలోకి విసిరేసి ఉండొచ్చు లేదా గిరిజనుల  పిల్లతో దేశం మారుమూల ప్రదేశానికి  పోయి బ్రతుకుతున్నాడో …

జీవితం కొన సాగింది మిగిలిన వాళ్లకు. వర్షాలు నిలిచి, జామకాయలు వచ్చే కాలం మొదలయ్యింది.

32 రెజిమెంట్ ఫూట్ నుంచి ఒక ఒక కల్నల్ రాకలు మొదలయ్యాయి మా ఇంటికి.

కొంచం వయసైపోయి, అందరితో కలివిడిగా ఉంటూ , ఇంకా  చెప్పాలంటే  పరధ్యానంగా, ఎవరి పనులకు అడ్డురాకుండా ఉన్నాడు. పలకలు పలకలు చాక్లేట్లు  ఇంట్లోవదిలేసేవాడు.

“మంచి సాహిబ్ “కితాబిచ్చాడు దుకీ.

కల్నల్ ఒక్కొక్క వరండా మెట్లు ఎక్కుతున్నపుడు  నేను , దుకీ బోగన్ విల్లా వెనక నిలబడి ఉండగా అన్నాడు

“చూడు…  ఎంత చక్కగా సోలా టోపి పెట్టుకున్నాడు ” అన్నాడు  దుకీ

“లోపలంతా బట్టతల” అన్నాన్నేను

“పర్లేదు , ఇతను సరైన వాడేమో అనుకుంటున్నాను ”

“ఒకవేళ కాకపోతే”? నా  సందేహం

” ఏముంది మళ్ళీ బావి తెరుద్దాం”

దుకీ గొట్టం పైప్ నాజిల్ తీసేయడం తో  నీళ్ళు ఒక్కసారిగా మా  కాళ్ళను తడిపాయి. వెంటనే సరిచేసి  దుకీ నా చెయ్యి పట్టుకొని పాత బావి దగ్గరికి తీసుకెళ్ళాడు.

బావి మీద సిమెంట్ తో  మూడంచెల  తిన్నె తయారు చేసాడు. అది చూడ్డానికి అచ్చు వెడ్డింగ్ కేక్ లా ఉంది .

“బాబా ,మనం ఈ పాత బావిని మర్చిపోవద్దు .దీన్ని పూలకుండిలతో అందంగా అలంకరిద్దాము”

ఇద్దరము కలిసి కుండీలు, వాటిలోకి సువాసన భరితమైన గెరానియం, అడవి మొక్కలతో బావి పై భాగం  అలంకరించాము..

పని చక్కగా చేసినందుకు అందరు అభినందించారు దుకీని .

పావురాలు  లేవనే బాధ తప్పిస్తే ఇంకే  విచారం లేదు నాకు.

sp dattamala

దత్తమాల

*