అర్థసత్యాల చిత్కళ- స్వప్నలిపి

“నేను శోధన నాళికలలో జీవిస్తున్నాను. భ్రమ విభ్రమాలలో జీవిస్తున్నాను.” అని కనుల గాజుబుడ్లలో కలల రసాయనాన్ని నింపుకుని కవిత్వపు ఔషధాన్ని వెలువరించే చిత్కళ అజంతా- స్వప్నలిపి లోని కవిత్వం. బాధాగ్ని కుసుమాల పరిమళం, స్వప్నఖచిత శరీరాల రహదారి పాట, వేళ్లపై ప్రజ్వరిల్లే వైశ్వానర గోళాలు కలిసి నగ్నాక్షరాలుగా మారే క్రమంలో నా పద్యాలన్నీ చిత్తుప్రతులే  అనుకునే తుదిలేనితనం ఈ కవిత్వ లక్షణం. రాళ్ళు రువ్వితే గాయపడ్డ నీళ్ళు ఉవ్వెత్తున ఒళ్ళు విరుచుకుని ఊరిమీద పడ్డాయనే విశేషాన్ని చెప్పి కూడా “సుదీర్ఘంగా సాగుతున్న వాక్యం మీద ఒక వైపు రివాల్వర్, మరో వైపు పూలమాల/ నా చేతులు అవేనా?” అని అనుమానపడతాడు కవి.”శబ్ధ శరీరం మీది ఆఛ్ఛాదనల్ని విసర్జించి”  అందాకా దాగిన ఉమ్మెత్త చెట్లను, ఊసర క్షేత్రాలను/ఉద్రేకవంతమైన సరస్సులను, ఉరితీయబడుతున్న అక్షరాలను ఆవిష్కరించేందుకు వాస్తవానంతర ఊహాపత్రాలపై రాసుకున్న స్వప్నలిపి ఇది.

PQAAAJ9573n0A4gC1sSCu1EDVSXaXFx_88MLNtPyURkLyqs34FwYHhPWWUJ_x7KoX90nE_U-XyPUDEQVkg3Z1t7faJQAm1T1UH5aj_8VLErZ7mIBLlRS08t4SXK_

  నీ గదిగోడలపై అగ్నిచక్షువు నేనే

 

ఘూర్ణిల్లుతున్న విషాద వృక్షచ్ఛాయలలో అదృశ్యలోకాలను ఆవిష్కరిస్తున్న స్వాప్నికుడా

నేను నీలోనే ఉన్నాను, నీ కన్నీళ్లలోనే ఉన్నాను

నిషిద్ధ నగరంలో నీ ఆక్రందన ఎన్నోసార్లు విన్నానుకదా

నీ గది గోడలపై అగ్నిచక్షువు నేనే

 

నడిరాత్రి, నడివీధి స్వప్నకవాటాలు తెరుస్తున్నారు ఎవరో

నవ్వుతున్న పెద్దపులి కావచ్చు

వధ్యశిలలపై అరణ్య కుసుమాలు వెదజల్లుతున్న పరివ్రాజకుడు కావచ్చు

అజ్ఞాత యోధులను ఆశీర్వదిస్తున్న వనదేవత కావచ్చు

కాలమేఘాంచలాలపై వస్తున్న మృత్యు రధచోదకుడు కావచ్చు

 

నడిరాత్రి, నడివీధి అలజడి సృష్టిస్తున్నారు ఎవరో

నడుస్తున్న శిలా విగ్రహాలు కావచ్చు

చీకటి సోపానాలపై సాలభంజిక హెచ్చరిక కావచ్చు

జీవన సంకేతాలను కలుష భూయిష్టం చేస్తున్న విద్రోహి క్షుద్ర విన్యాసం కావచ్చు

 

నడిరాత్రి, నడివీధి మృత్యురేఖపై నగ్నతాండవం చేస్తున్న స్వాప్నికుడా

జ్వలిస్తున్న కన్నీళ్లలో ప్రతిఫలిస్తున్న ఆకారం నీదేనా?

మృత్యువు కలతనిద్ర క్షణమాత్రమే సుమా!

 

రాక్షసుని వెన్నెముకపై ప్రతిష్ఠించిన నగరంలో మనిషి చిత్రవధ ప్రత్యేక కళ

కలలలో సైతం అతడు శృంఖలుడే.

—***—-

వ్యాఖ్యానం:

 

కలలు నిషేధించబడిన ఛాయాలోకంలో తిరుగుతూ, వాస్తవాల వలువల్ని జార్చేసిన ఊహా శరీరాల్ని స్వప్నిస్తాడు ఒకడు. మొదలు తెగి విరిపడిన ఆశా విషాదాల అరకొర నీడల్లో  తన అంతర్లోకాలను పరచుకుంటాడు. అజ్ఞాతంగా, అనామకంగా అతని మారుమూల గదిలో ఆర్తారవాల్ని ఆలకించి జ్వలించే నిప్పుకళ్ళు మాత్రం ఒక్క కవివే.

 

ఆ స్వాప్నికుడి చుట్టూ లోకం పరిచే భ్రమలు, వెంట పరిగెట్టించుకుని నీరివ్వక నీరుగార్చే ఎండమావులు. అతని గది నుండి బయటికి ఆకర్షిస్తూ తెరుచుకున్న స్వప్నకవాటల అవతల పొంచి చూస్తున్నది “నవ్వుతున్న పెద్దపులి కావచ్చు”.  అక్కడ నుండి కనపడే దారుల్లో అప్పటివరకూ నడిచి వెళ్ళి ఆవేశపు అడవుల్లో అదృశ్యమైన వాళ్ల అడుగుజాడలు కాస్త గజిబిజిగానే ఉండొచ్చు. బహుశా అవి ఏ ఎదురుదాడుల మోతల్లోనో చిందర వందరగా చెరిపోయాయేమో! ఆ యుద్ధాల అంతంలో శాంతిని కూర్చుకుని దారిపొడవునా పూలనో మేఘాలనో పరచుకుంటూ నడిచెళ్తూ ఉన్నది ఒక పరివ్రాజకుడో ఒక మృత్యు రధచోదకుడో!

 

స్వప్నాల సెగకు తాళలేక , ఎంత నియంత్రించుకున్నా తనలోంచి వెలికొచ్చే ఆక్రందనలకు ఆగలేక తన నిద్రా సౌఖ్యం లోంచి, భద్రగదిలోంచి తెగించి బయటికొచ్చాడతను. నడివీధిలో నడిచెళ్ళే అతనికోసం ఆ నడిరేయి ఒక అమ్ములపొదిలా చీకటి చాటున ఎదురుచూస్తుండొచ్చు. దారిలో కనపడని ప్రతి ఎదుర్రాయి అతని తెగువపై ఎక్కు పెట్టబడిన ఒక ఆయుధమే. అతని చుట్టూరా రొదపెట్టే  అలజడికి కారణం “నడుస్తున్న శిలా విగ్రహాలు కావచ్చు/చీకటి సోపానాలపై సాలభంజిక హెచ్చరిక కావచ్చు.”

 

బహుశా ఆ ప్రయాణం నడక కాదు. రగిలే జ్వాలపైన నక్షత్రాల కళ్లతో వెలిగే ఆకాశం కింద సన్నటి తాడు పైన దిగంబర నాట్యంలాటి విన్యాసం. ఏమాత్రం ఏమారినా “మృత్యువు కలతనిద్ర క్షణమాత్రమే సుమా!” అనే హెచ్చరిక అతని నాట్యానికి నేపథ్య సంగీతంలా వినిపిస్తుంది.

 

సాంఘికంగా, సామాజికంగా బందీగా బ్రతికే మనిషి వాటి నియమాలను, అలవాట్లను కాదని, ఊహల్లో సైతం స్వేచ్ఛనివ్వని శృంఖలాలను తెంచుకునే రాపిడిలోని గాయాలను, విముక్తికో, నవీనతకో చేసే మార్గాన్వేషణలోని అనుక్షణ జరామరణాలను  హృదయానుకంపనతో స్పృశించిదీ కవిత.

 1swatikumari-226x300–బండ్లమూడి స్వాతికుమారి

సూర్యస్నానం చేసిన సాగరోద్వేగాలూ…

srikantha sarma

దాట్ల దేవదానం రాజు, శ్రీకాంత శర్మ, జానకీ బాల

జ్ఞాపకపు పరిమళాలు, జీవన సౌరభాలతో పాటు వాస్తవపు వాసననీ వెదజిమ్మే పలువర్ణాల పూలసజ్జ ఇంద్రగంటి శ్రీకాంతశర్మ గారి “అనుభూతి గీతాలు” కవిత్వం. స్వప్నసేతువులాంటి ఏకాంతలో కలల్ని కవిత్వంగా మార్చుకున్న రసాత్మకత తొణికిసలాడుతుంది ఈ గీతాల్లో. పువ్వుల్లా పూసిన రోజులు రాలిపోయాక తొడిమల్లా మిగిలిన జ్ఞాపకాల్ని తడిమే స్పర్శతో, చురుక్కుమని తగిలినా పరిమళించే అగరువత్తి కొనల్లాంటి అక్షరాలతో అలరారుతుంది ఈ కవిత్వం. కొన్ని వర్ణనలు “ఆకుఆకునా బిందువులై ఊగే ఎండ/నీడల బీటల మధ్య పడియలై” సజీవ చిత్రాలుగా కనుపాపల కొక్కేలకి వేలాడతాయి. మరికొన్ని భావనలు “ఎన్ని కదలికల రంగులో తాకి తొణికి తడిసి మెరిసే గాజుకాగితం లాంటి నిదుర” ని సున్నితంగా చెదరగొడతాయి. “సూర్యస్నానం చేసిన సాగరోద్వేగాలూ/మంద్రపవన మలయవేణుస్పర్శలూ” కలిసినంత ఆహ్లాదంతో ఓలలాడించే అలాటి ఒక అందమైన కవిత ఇక్కడ:

 

40- సూర్యకిరణాల జీవధార

నిద్రపోయే నది గుండెను తట్టి

పడవను మేలుకొలుపుతుంది-

ఇంత వెలుగు- ఇంతగాలి-

పడవని ఊగించి లాలిస్తాయి-

లోతైన నదిగుండెలోకి

స్తిమితంగా మునకవేసిన వెదురుగడ

పడవచేతిలో తంబురా…

పడుకున్న పక్షిని

పాటలతో మేల్కొలుపుతుంది-

పక్షి పంజరం దాటుకుని

వెళ్ళిపోయిన శూన్యసమయం-

అలలమీద దర్భపుల్లలూ, నందివర్ధనంపూలూ…

మంత్రాలు గొణిగే బ్రాహ్మడూ

నిర్గమన సాక్షులుగా

మనిషి పేరిటి వేషం విప్పేసిన

నా తండ్రి సంస్కృతి నిమజ్జనమైన వేళ…

నది కాసేపు అరమోడ్పు కళ్ళతో నిలిచింది-

ఒడ్డున ఒంటరిగా నన్ను వదిలేసి

తంబురా మీటుకుంటూ

పక్షుల్ని మేలుకొలుపుకుంటూ

పడవ మాత్రం

మరో తీరం వైపు-


 

వ్యాఖ్యానం

ఒక నిశ్చల చిత్రంలో కదలిక కలిగి దాన్లోని రంగులకి గాలి అల తాకినట్టు కాస్త ఊగి మళ్ళీ ముందులానే సర్దుకున్నట్టు ఉంటాయి కొన్ని అనుభూతులు. “సూర్యకిరణాల జీవధార/నిద్రపోయే నది గుండెను” తాకడం కూడా అలాటి ఒక దృశ్యానుభూతి. మొట్ట మొదటి చైతన్య కిరణం తాకిన నీరు పడవలో కదలికగా పరావర్తనం చెందుతుంది. బహుశా పడవ కదలికే నదికి గుండె చప్పుడు కాబోలు. “ఇంత వెలుగు- ఇంతగాలి” చూపుగా, ఊపిరిగా నీటి ప్రాణాన్ని నిలబెడుతూ ఉండొచ్చు.

కొన్ని ప్రయాణాలకి సిద్ధమవ్వడం అంత సులువు కాదు. పైపైన కనపడే పనుల్ని తెముల్చుకోవడమే కాక లోతుల్లోకి మునకేసి అక్కడి ప్రవాహపు నిండుతనాన్ని చీల్చుకుపోవాల్సి రావచ్చు. తీరం మీదే వదిలేయాలని తెలిసీ తంబురాని శృతి చేసుకుంటూ “పడుకున్న పక్షిని పాటలతో“ మేల్కొలిపే సమయం దగ్గరైనప్పుడు బహుశా ఎగిరిపోవడానికి మాత్రమే నిద్ర లేస్తుంది పక్షి. పంజరానికి శూన్యాన్ని వదిలి పాటని మాత్రం తనతో తీసుకెళ్తుంది. అప్పుడు “అలలమీద దర్భపుల్లలూ, నందివర్ధనంపూలూ…మంత్రాలు గొణిగే బ్రాహ్మడూ నిర్గమన సాక్షులుగా” మిగుల్తారు. వెళ్తూ వెళ్తూ రెక్కల కింద వీచిన చల్లటి గాలి తెమ్మెరకి కృతజ్ఞతగా “నది కాసేపు అరమోడ్పు కళ్ళతో” మౌనంగా నిలుస్తుంది.

ఒక మనిషి దాటిపోవడం అంటే అతనికే చెందిన కొన్ని మాటలు, అలవాట్లు, వివరాలు, అనుభవాలూ అన్నీ కాలంలో కలిసిపోవడం. ఒకానొక తరానికి చెందిన సంస్కృతిలోని ఒక సూక్ష్మభాగం నీళ్లలో నిమజ్జనం అయిపోవడం. మనుగడ అనేది మనుషుల మధ్య ఆగకుండా కొత్త చరణాల్ని కలుపుకుంటూ వెళ్ళిపోయే ఒక పాట లాంటిది. ఇక నిష్క్రమించవలసిన చరణాల్ని మోసుకుంటూ పడవ కాలంలా, జీవితంలా నిరంతరాయంగా అనంతమైన ఆవలితీరం వైపు సాగిపోతూ ఉంటుంది ”తంబురా మీటుకుంటూ పక్షుల్ని మేలుకొలుపుకుంటూ…”

1swatikumari-226x300–బండ్లమూడి స్వాతి కుమారి

 

అక్షరాల పలకకి అర్ధాల పగుళ్ళు!

1swatikumari-226x300 

నువ్వు మనసులోపల కొన్ని పదాలతో ఏదో చెప్పుకుంటున్నట్టు ఏడ్చినపుడు, ఆ మాటల చుట్టూ అర్ధాలు తూనీగల్లా ముసురుకుంటాయి. బయటికి పలకబోతుంటే మాటలన్నీ ఆకుపచ్చ ముళ్ళై తడిగా గుచ్చుకుంటాయి.  లేతరావాకంతటి కేక పిట్టగొంతులోంచి  పెగిలినప్పుడు ఆ వినికిడిని ఇంద్రియానుభవంనుండి భాషానుభూతిలోకి మళ్ళించడానికి ఎంత ప్రయత్నించీ ఒక నమ్మదగిన వాక్యం రాయలేననే బాధ కనపడుతుంది ఎమ్మెస్ నాయుడు గారి “ఒక వెళ్ళిపోతాను” కవితాసంపుటిలో. గాలిలా ఎంత దూరం ప్రయాణించి చూసుకున్నా చివరికి కాలం గదిలోనే ఉండిపోయానని తెలుసుకుని తారీఖులు ఉండని తాళాల్ని వేసి ఒక వెళ్ళిపోతాం  అని కాలంతో పాటు భాషపైనా తిరగబడ్డాడు ఈ కవి.

naidu

సంభాషణలేని వాక్యాల కోసం అందరి పెదాల వంక చూసి  విసుగెత్తి  మంచి నిశ్శబ్ధం ఎవరిదగ్గరా లేదనిపిస్తుంది.  పిల్లిలా దుఃఖం మనసుని గీరుతున్నప్పుడు- ఈ రాత్రిని గోడకి తగిలించాను/రేపు బయట పారేస్తాను అనుకుని పడుకోక తప్పదు. నిద్రంటే నిర్విచార స్థితి కాదని, మెలకువలోని స్పృహలు కొన్ని అన్ని వేళలా లోలోపల మేలుకునే ఉంటాయనీ గమనిస్తాడు ఈ కవి. ఎదుటి మనిషి తనని బతికిలేనట్టుగా చూడటం తెలిసినప్పుడు కూడా శత్రుత్వం లేక ’విడిపోవడంలా విడిపోదాం నిష్ఫలితాల్ని ఆశించి’ అని ఒప్పందం చేసుకుంటాడు. ఆ మాటల్లోని పెద్దరికాన్ని తలచుకుని ఎప్పుడైనా అతను బాల్యాన్ని పోగొట్టుకున్నవాడిలా ఏడుస్తుంటాడు. ఏడవకు, అందరం ఉగ్గుగిన్నెంత నవ్వుతో బతకాల్సిన వాళ్లమే అని ఎవరైనా ఓదార్చబోతే ’ముట్టుకోకండి, నేనింకా తడిచిన కాగితాన్నే’ అని తన అంతరంగపు అస్పష్టలోకాల్లోకి అదృశ్యమౌతాడు.

అటువంటి స్పష్టాస్పష్టమైన అధివాస్తవిక కవిత్వంలోకి కాసేపు శబ్ధాల్ని అక్షరాల్లో చూడగల కళ్ళతో వెళదాం…

 

అస్థికలలు

 

అన్నీ గుర్తే

అయినాసరే మర్చిపోయినట్టు గుర్తుంటాయి

 

నీకు నాకు

కదలటానికి జ్ఞాపకాలే రహదార్లు

 

సీతాకోకచిలుక నీడ

ఎగిరిపోతుంది పట్టుకుంటుంటే

 

సముద్రం నీడలో నిద్రపోతున్నాను

తెగిన చెట్టునీడలా నా వాక్యం ఉండొచ్చు

విరమించుకున్న కెరటంలా నా వాక్యం ఉండకపోవచ్చు

 

అనుభవాల్నుంచి అధిగమించామనుకుంటాం

చివరికి వాటి అనువాదాల్లోకే లొంగిపోతాం

 

నాస్తికాస్తిక కలలు రావు

మన అస్థికలే కలలు

 

కొన్నే కన్నీళ్ళు మిగులుతున్నాయి

నీ కివ్వను

—-***——

వ్యాఖ్యానం

 

ఏమిటీ అనుకుంటున్నాను? ఇందాకేదో అనుకున్నానని కదూ! ఏమనుకున్నానో, అది మాత్రం గుర్తుండదు. కొన్నేళ్ల క్రితం ఇక్కడే ఎక్కడో ఎవర్నో వెదుతుకుతూ తిరిగినట్టు, చిన్నప్పుడు ఆ చెట్టు కింద ఏవో ఆటలాడినట్టు “అన్నీ గుర్తే అయినాసరే మర్చిపోయినట్టు గుర్తుంటాయి.”

 

జ్ఞాపకాలన్నీ నీడలే. రంగూ రూపమూ ఉన్న నీడలు. కొన్ని నీడలు దొరక్కుండా సీతాకోకలై ఎగురుతుంటాయి. మరికొన్ని సముద్రపు ఒడ్డులా తేమగాలిని వీచి నిద్రపుచ్చుతాయి. అసలు జ్ఞాపకాలేగా బాటలో అణిగిఉన్న ధూళిలా, రాలిపడ్ద నిన్నటి ఆకుల్లా, కురిసి వెలిసిన వానతడిలా దారి పొడవునా వాతావరణమై, నేపథ్య సంగీతమై, బాటసారి పాటల మధ్య విరామమై నీ నడకకి రహదార్లుగా మారుతుంటాయి.

 

మరి వాక్యాలు, వ్యాఖ్యానాలు? బహుశా కొన్ని వాక్యాలు నిజంగానే బావుండకపోవచ్చు. భావం అనే కుదురునుండి విడిగా తెగిపడి మూలానికి బొత్తిగా అతకని చెట్టులా నిర్జీవంగా ఉండొచ్చు. వాటి అర్ధాల్ని వివరించబోయి పైకెగసి అర్ధాంతరంగా విరమించుకున్న కెరటాల్లా, మళ్ళీ మళ్ళీ అదే ప్రయత్నాన్ని చెయ్యబోయే అలల నురగలా వాటి వ్యాఖ్యానాలు ఉండవచ్చు.

 

ఒక సంఘటన- పరిమళాన్ని పూస్తుందో, గాయాన్ని చేస్తుందో! సుఖమో, వేదనో ఆ సమయానికి అనుభవించాక మిగిలేది అత్తరు మరకలూ, గాయపు మచ్చలేనా? అనుభూతి క్షణికం, దాని తాలూకూ గుర్తులు భౌతికం అనే అనుకుంటాము. ఇగిరిపోయేవీ, మాసిపోవేయీ, మానిపోయేవి కాక ప్రతీ అనుభవం తర్వాత శాశ్వతంగా మిగిలిపోయేది ఒకటుంటుంది. ఈరోజు కనపడే నువ్వు- ఇన్నేళ్ళ నీ అనుభవాల్లోంచి లోపలికి ఇంకిపోయిన అనంతమైన వ్యక్తిత్వ శకలాల సముదాయం. అందుకే “అనుభవాల్నుంచి అధిగమించామనుకుంటాం చివరికి వాటి అనువాదాల్లోకే లొంగిపోతాం”.

 

చుట్టూ అంతా ఉన్నప్పుడు “లేకపోవడమెలా ఉంటుందో” అని ఊహించవచ్చేమో. కానీ ఏమీలేనితనంలో, లేదన్న నమ్మకంలో ఏదైనా ఎప్పుడైనా ఉండటాన్ని ఊహించడం. అసలా ఊహించడమన్న భావనే ఊహాతీతం. అందుకే నాస్తికాస్తిక కలలు రావు.

 

అస్తమానం అవసరపడతాయి. పెద్దరికం తెచ్చుకున్న కొద్దీ పిడికెడైనా దొరక్క ఇంకిపోతాయి. నిస్సహాయతలో, ఒంటరితనంలో ఒకటో అరో సాయమొచ్చి ఆదుకుంటాయి. ఇన్నేళ్ళ నడకలో రాళ్లలో, ముళ్లలో ఎంతో ఖర్చయిపోయాయి. అందుకే “కొన్నే కన్నీళ్ళు మిగులుతున్నాయి నీ కివ్వను.”

—***—-

 

“మో” రికామీ చరణాల మననం…

 

వేగుంట మోహన ప్రసాద్

వేగుంట మోహన ప్రసాద్

“అట్లా అని పెద్ద బాధా ఉండదు” అవే అవే పాదాల్ని పదే పదే బెంగగా కలగలిపి పాడుకునే మెలాంకలీ లోని నిరీహ తప్ప ఎక్కువగా చెప్పుకునేందుకు ఏమీ ఉండదు. బహుశా అది “కేవలం దుఃఖానుభూతినైనా పొందలేని డెస్పరేటశక్తత“ కూడా కావచ్చు. మండే వెల్తురు తప్ప కప్పుకోని పూలనీ, అనాచ్ఛాదిత స్వేచ్ఛతో అహరహం చిగుర్లెత్తే సమస్త ప్రకృతిలోని జీవాన్నీ తనలో నింపుకోలేక ఆర్తిచెందిన కవి విషాదం కావచ్చు. “విషాదంలోంచి దుఃఖంలోకి/దుఃఖం లోంచి శోకంలోకి” ఆరోహించే లక్ష సారంగీల వేదనారాగాలు కావచ్చు.

 

“చితి-చింత” సంపుటిలోని “మో” కవితల్లో వికసించిన మందారాల్లా, “ఈ దుఃఖానికి మరికొంచెం వెలకట్టండని దీనంగా ఏడుస్తూ” మందారాలమ్ముకునే వాడి విఫల కాంక్షల గుర్తుల్లా, “ఎగరబోతూ ఎగరబోతూ నేల కూలిన గాలిపటం” పైని రికామీగాలి మోసుకొచ్చిన పాటల్లా, అట్టడుగున జివ్వున సెల ఊరుతున్న చెలమల్లా, పొడవూ వెడల్పుల కొలతలన్నిటినీ లోతులుగా మార్చుకున్న అభివ్యక్తులు కొన్ని బృందగానం చేస్తుంటాయి. “ఎంతో ఎత్తు మీంచి నీచంగా కిందికి చూచే ఆత్మ, ఏ దుఃఖాన్నైనా విదుల్చుకోగలదా? ” అని ప్రశ్నిస్తూ “చెప్పుల్లేక వేయించిన ఇసుక మీద పరపరా నడిచెళ్ళే” మో కవితా భావాల బహుముఖ రూపాల్లోని ఒక ముఖాన్ని ఇక్కడ కాసేపు చూసిపోదాం.
 

త్రికాల బాధితం

 

మనసు నుంచి బయటకు తప్పుకోవాలి

నేను

ఇంటిముంగిట నాల్క చాచి పడుకుని రొప్పే

కుక్క

లాగా కడకొక ఎంగిలి విస్తరాకేనా ఎవరేనా విసిరేస్తారని

చూస్తూ ఉండాలి కడు జాగరూకతతో

నిశ్చేష్టిత నిర్భాషిణి నిత్యం కుంగుతూండే సరస్సు మనసు

చూస్తూ ఉండాలి ఏ కమలం ఉబుకుతుందో పైకి.

ఒంటి మీద ఒక ఈగేనా వాలినా గుండ్రంగ గంతులు వేయాలి.

పైన బస్సు

కింద రైలు

మధ్య వంతెన

ఈ రెండూ

ఇహ పరాలు కోసుకున్న క్లారినెట్ స్పీడ్

రైలు నెత్తిమీద వొంతెన విరిగిపడిన జ్ఞాపకం.

ఇహం పొట్టి

పరం దూరం

వేగం ఒకటే

టైమ్ వేరు

టెన్స్ వేరు

ట్రైన్ పొడుగు

టెన్స్ పొట్టి

టైమ్ పొడుగ్గా పర్చుకున్న వెడల్పు.

వర్తమానపు విత్తు భవిష్యద్వృక్షం.

కొన్నాళ్లకా మర్రిచెట్టు భూతం.

ఆ మర్రి, రావి, జువ్విచెట్ల జుత్తు ఆకాశంలోకి

మనకిప్పటి భూతం భూమిలో వేళ్ళు.

భావం మారదు స్వభావం మారదు

పదం మార్తుంది క్రియాపదం మార్తుంది.

ఉదాహరణని క్షమించాలి

ఉదాసీనం పనికిరాదీ విషయాల్లో.

If you wrote to me tomorrow morning

I would kiss you in the evening.

వాన కురిస్తే మాత్రం వీలుండదు.

వీలు కుదరలేదూ అంటే వాన కురిసిందీ అని అర్ధం.

నీ ఉత్తరం, వర్తమానం లేదో

ఇట్లా వర్తమానం లేని నాలాటివాడు

గతంలోకీ భవిష్యత్తులోకీ, ఇంట్లోంచి బయటికీ

తిరుగుతూ నాల్క చాచుకుని కాపలాకాస్తుంటాడు

ఇహానికీ పరానికీ చెడుతూ.

 

 

వ్యాఖ్యానం:

మనసు- అత్యాశలు పోయి ఆకాశాల్లో తిరుగుతుంది. నిండుపచ్చటి ఆకులపైని ఎండమబ్బుల మిలమిలల్ని మేసి మనసు నింపుకుంటానంటుంది. సాధ్యాసాధ్యాలు, అవసరపు ఆకలీ, పగిలే దేహమూ, పోయే ప్రాణమూ లెక్ఖలేదు. మరి ఏదోలా బతకాలంటే, లేకలేక ఉన్న ప్రాణాన్ని నిలబెట్టుకోవాలంటే బయటపడక తప్పదు మనసునుండి. ఊహల మత్తులో మూసుకుపోతున్న కనురెప్పల్ని నిలిపి- ఇటు చూడు దారిదే అని ఉసిగొల్పి చూపుల్ని తిప్పి “కడకొక ఎంగిలి విస్తరాకేనా ఎవరేనా విసిరేస్తారని చూస్తూ ఉండాలి కడు జాగరూకతతో.”

 

కుంగిపోతుంది మనస్సు అట్టడుక్కో లోలోతుల్లోకో, మరింత కిందకు కుదించుకుని ఏ పాతాళగంగలోనో మునగొచ్చనే ఆశతో లోపలికి అలలెత్తే సరస్సు లాగా. ఉపరితలం మీద మాత్రం “నిశ్చేష్టిత నిర్భాషిణి” లా నిశ్చలమై కనపడుతుంది. “ఏ కమలం ఉబుకుతుందో పైకి” అనే ఎదురుచూపుకి ఆయువు అనంతం కాబట్టి దొరికే ప్రతీ గడ్డిపువ్వునీ పోగు చేసుకుని, తాకే ప్రతీ మాములు గాలిని లోపలికి నింపుకుని, చివరికి “ఒంటి మీద ఒక ఈగేనా వాలినా గుండ్రంగ గంతులు వేయాలి” అని సమాధానపడుతుంది.

 

రెండు వేగాల మధ్య తేడాని సమన్వయం చేస్తూ ఒరుసుకుపోనివ్వకుండా మధ్యలో అడ్డుపడి నడిపే వంతెనలాంటి ఆధారమొకటి కూలిపోతే- సుఖానికి దుఃఖానికీ, ఉండటానికి లేకపోవడానికి మధ్య దూరం ఒక్క ప్రమాదమే కావచ్చు. కాలం నుంచి కాలానికి దూరం నుంచి దూరానికి చేరుకుని అక్కడ నిన్నని ఇక్కడి రేపటిగా మార్చే రైలు పొడుగు ముందు “టెన్స్” ఎలానూ పొట్టిగా కుచించుకు పోతుంది.

 

ఒకనాడెవరో నాటిన విత్తొకటి చరిత్రలోతుల్లోకి విశాలంగా వేళ్ళూని నేడొక మహావృక్షపు గతాన్ని సగర్వంగా కొమ్మకొమ్మకూ చాటుతుంది. కానీ ఏమో! మరెవరికో ఏ దారితప్పిన అర్ధరాత్రో ఆ గతం(భూతం) వికృతాకారమై “ఆ మర్రి, రావి, జువ్విచెట్ల జుత్తు ఆకాశంలోకి“ విరబోసుకుని భూతమై భయపెడుతుందేమో! కేవలం కాలం గడవడం వల్ల, పాతబడ్దం వల్ల, అలవాటు పడ్డం వల్ల, వస్తువులో లేని కొత్త భావమేదో కల్పించుకోదలచుకోవడం వల్ల- మూల స్వభావంలో లేని మార్పుని ఉందని నిర్వచించడానికి “పదం మార్తుంది, క్రియాపదం మార్తుంది.”

 

నమ్మకం ఉంటే ఎదురుచూడగలవు. ఏదురుచూస్తేనేగా నమ్మడానికి ఏదైనా ఆధారం దొరికేది? ఇప్పుడు తాకి నిద్రలేపితే రేపు నువ్వు రాగలవు. రాకుండానే ఎలా తాకేది? సమాంతర సమీకరణాలే అన్నీ.  అందుకే అర్ధం చేసుకుంటావని ముందే చెబుతున్నాడు “వాన కురిస్తే మాత్రం వీలుండదు. వీలు కుదరలేదూ అంటే వాన కురిసిందీ అని అర్ధం.” చివరికి మిగిలే విలువేదో తెలిస్తే సమీకరణాల్లో అక్షరాలు ఇట్టే కనిపెట్టొచ్చు. కానీ తోచిన అక్షరాలు రాసుకుంటూ పోతే కానీ ఒక విలువకి చేరుకోలేము. తీరా ఆఖరు అంకె సరిగ్గా వచ్చేశాక అక్షరాలన్నీ తప్పంటారు మీరు. అందుకే నేనారోజే చెప్పానుగా అనే గొడవ ఈరోజు లేకుండా ఆ కబురేదో అందిస్తావని- అత్తరు చల్లిన ఉత్తరంలో గులాబి రేకలు మడిచి పంపకున్నా పెనుగాలికి గింగిరాలెత్తే ఏ ఎంగిలాకు తోనో పరాగ్గా విసిరేస్తావని “గతంలోకీ భవిష్యత్తులోకీ, ఇంట్లోంచి బయటికీ/ తిరుగుతూ నాల్క చాచుకుని కాపలాకాస్తుంటాడు/ ఇహానికీ పరానికీ చెడుతూ.”

– స్వాతి కుమారి

swatikumari

కలలు కావాలి జీవితం దున్నడానికి…!

“కళ్ళు తుడుస్తాయి కమలాలు వికసిస్తాయి మెదిలితే చాలు నీ నామాక్షరాలు పెదవులమీద భ్రమరాల్లా”- కవిత్వాన్ని ఒక ఉత్సవంగా పాడుకునే గజల్ సంస్కృతిని అమితంగా ఆరాధించే గుంటూరు శేషేంద్ర శర్మ గారి వాక్యాల్లో ఆ సౌకుమార్యం, అత్తరు సౌరభాల సంగీతం గుభాళిస్తూ ఉంటాయి. వసంతం వాసనేస్తే ఉండబట్టలేని నవకోకిలలా జీవన తరుశాఖల్లో తియ్యని రాగాల్ని ఒలకడమే ఈయన కవిత్వ లక్షణంగా కనపడుతుంది. పువ్వునీ శిల్పాన్నీ దారంతో కలిపి ఇల్లు అల్లుకునే సాలెపురుగు లోని ప్రజ్ఞ ఈయన కవితా వైవిధ్యంలో గోచరిస్తుంది.

నిశ్శబ్ధమైన తోట మానసిక ఆవరణంగా, అక్కడి కొమ్మలపైని పక్షి పాడుకునే పాటలు భావోద్వేగాలకు ప్రతీకలుగా, పక్షి ఉత్సాహ ,విశ్రాంత, విషాద అనుభూతులకు సంకేతంగా- ఇవే చిహ్నాలు ఎన్నో సందర్భాల్లోని సంఘటనలకు రూపాంతరాలుగా మారి అంతస్సూత్రంగా కనిపిస్తుంటాయి శేషేంద్ర కవితా ఇతివృత్తాల్లో. మరికొన్ని చోట్ల అదే తోట స్థబ్ధమయ్యి, నిర్లిప్తమయి “గాలితో కుట్ర చేసి ఒక్కో పరిమళం/ ఒక్కో గడిచిపోయిన దూరదూర జీవితదృశ్యాన్ని” ఆవిష్కరిస్తుంటే “గుండెనరాల్ని తెంపే/ఆ క్రూరమైన పక్షుల గానస్వరాలకు” తట్టుకోలేక తల్లడిల్లే స్వాప్నికుడు ఎదురవుతాడు. అటువంటి కలవరపాటు కవి సమయాల్లో వెలువడ్ద ఒక కవితలోని పంక్తులు ఇవి;

 

గడియారంలో కాలం

                                        -గుంటూరు శేషేంద్ర శర్మ

అందరూ నిద్రపోయారు

గడియారాన్ని ఒంటరిగా విడిచిపెట్టి…

భయంతో కొట్టుకుంటోంది దాని గుండె-

మొరుగుతూ ఉంది ఒక కుక్కలా దూరాన

దిగంత రేఖ

ప్రార్ధిస్తోంది రాత్రి మైదానాల్లో మోకరించి

 

భూదృశ్యాలూ సముద్రదృశ్యాలూ

తపస్సులు చేస్తున్నాయి,

ఒక్క పాటకోసం బతుకు బతుకంతా సమర్పించిన

వాడెక్కడని

వాటికి గొంతులు ఇచ్చేవాడు వస్తాడనీ

మాటల దేశాల్లో వాటికి దేవాలయాలు కడతాడనీ

నిరీక్షిస్తున్నాయి.

 

తిరుగుబాట్లు లేస్తున్నాయి మనోమయలోకాల్లో

నిశ్శబ్ధాల గనుల్లో నా ఆత్మ సొరంగాలు తవ్వుతూ ఉంది

విలువైన రాళ్ళకోసం అన్వేషిస్తూ-

ఆకాశాన్ని చూస్తుంది రెక్కలు విప్పి

నా కిటికీ…

 

వలలు కావాలి సముద్రం దున్నడానికి

పడవ భుజాన వేసుకున్నవాడికి

కలలు కావాలి జీవితం దున్నడానికి

గొడవలు భుజాన వేసుకున్నవాడికి

విలవిల కొట్టుకుంటున్నాను నీళ్ళు కోల్పోయిన చేపలా

కలలు కోల్పోయిన నేను-

—-

87648618-seshendrasharma-the

జీవన సంరంభానికి కాసేపు విరామమిచ్చి లోకమంతా చీకటి పక్కపై ఒత్తిగిల్లింది.  అరక్షణమైనా ఆగడానికి వీల్లేని కాలం మాత్రం వేకువ కోసం ఎదురు చూస్తూ రాత్రంతా ఒంటరితనపు భయాన్ని పోగొట్టుకునేందుకు గుసగుసగా లోపలెక్కడో చెప్పుకునే మాటల శబ్ధంలా- గడియారపు ముళ్ళు నిద్రల్లో, నిశీధిలో నిర్విరామంగా కాలం గుండెచప్పుడులా మోగుతూ ఉన్న సమయం. దిక్కులన్నీ భూమికి అవతల కాంతి వలయాల్లో కలుసుకునే చోట- ఎత్తునుంచీ, దూరాన్నుంచీ వేర్వేరు రూపాలుగా కనపడుతున్న భూభాగాలని చూసి వాటికన్నిటికీ కలిపి ఒకే అర్ధం ఇవ్వలేక, ఒక వృత్తంలో చుట్టెయ్యలేక నిరాశ పడుతుంది దిగంతరేఖ.

  సడి లేని వేళ అనువు చుసుకుని తపస్సుకి సిద్ధమౌతాయి మైదానాలు, సముద్రాలు, పర్వతాలు అన్నీ ఒక రససిద్ధి కోసం. దృశ్యాలుగా వాటికో సవర్ణమైన ప్రతిబింబాన్నిచ్చే కుంచెకోసమో, మాటలుగా పాడే కవి కోసమో. జీవితాన్ని త్యజించి రాత్రులని ఒత్తులుగా చేసి కలలని వెలిగించుకున్న సాహసి కోసమో, “ఒక్క పాటకోసంబతుకు బతుకంతా సమర్పించిన” స్వాప్నికుడి కోసం రాత్రులు మైదానాల్లో సాష్టాంగపడి ప్రార్ధిస్తూ ఉంటాయి.

నడక విసుగెత్తిన కాళ్ళు మజిలీ కోసం మొరాయిస్తే అలసట లేని ప్రయాణదాహం రెక్కల మొలిపించుకొమ్మంటుంది. కిటికీ రెక్కలు తెరుచుకుని పక్షిలా ఎప్పుడూ ఒకేదూరం నుండి ఆకాశాన్ని చూస్తూ ఏమని ఆశపడుతుందో తెలీదు. ఈ వేగం చాలదని, ఈ దారి మార్చమనీ, అమూల్యమైనవి సాధించుకోవడం కోసం గొంతు పెకల్చుకొమ్మని, నీ ఆశల్ని చెప్పెయ్యగల ఒకే ఒక్క మాటను సంపాదించుకొమ్మనీ మనసు తిరుగుబాటు మొదలు పెట్టింది. ఏకాంతం కుదిరిన కొన్ని అరుదైన క్షణాల్లోనే వెతుక్కోవలసిన లోపలి నిధులకోసం నిశ్శబ్ధాన్ని పొరలుగా పెకలించుకుంటూ మూలాలకి చేరుకున్నప్పుడు దొరకబోయే రాళ్లలో రత్నాలెన్నో అన్న ఆరాటంతో “ఆత్మ సొరంగాలు తవ్వుతూ ఉంది.”

అలలపైన తేలడమే బతుకైన వాడికి పడవ మోస్తున్న తన బరువుని బాధ్యత రూపంలో పడవతో పాటుగా తిరిగి తన భుజాలపైకి ఎత్తుకోక తప్పదు. ఉప్పునీటిని వడకట్టేసి  సముద్రసంపదని వెలికి తీసుకొచ్చే వలల్లాగే గొడవల్ని, అసంతృప్తుల్నీ అసాధ్యాల్నీ నీళ్లలా జార్చేసి సౌందర్యాన్ని, సంతోషాన్నీ మాత్రమే మిగిల్చి చూపించగల కలలూ అవసరమే “జీవితం దున్నడానికి గొడవలు భుజాన వేసుకున్నవాడికి”. గడియారంలోని కాలంలా వాస్తవాల్లో బందీ అయి అదే వృత్తంలో తిరగడం తప్పనిసరి అయినప్పుడు, ఒక లిప్తపాటు ఆ భ్రమణం నుంచి తప్పించుకుని కలల ఆకాశాల్లో ఎగిరిపోవాలనే కవి తపన ఈ కవితలో వ్యక్తమౌతుంది.

 

                                                                                                       —–**—-                                                    1swatikumari-226x300—స్వాతి కుమారి

 

అగరుపొగల వెచ్చలి

 

గుండెపొదిలోని శీతాంశుశరాలని చూసి జ్ఞాపకాల పక్షులు బెదురుతూ వచ్చి ఓ వరసలో కూర్చున్నప్పుడు-   చీలిన చంద్రబింబాల్లాంటి తన అక్షరాల అరచేతుల్లోని మబ్బు పింజలతో వాటికి నుదురు తుడుస్తాడు కవి.

అన్నిటికన్నా భాషే ఎక్కువగా బాధించిందని అశ్రురహిత దుఃఖంతో లోలోకాలుగా ఊగిపోతుంటాడు. “నీతో ప్రత్యేకంగా మాట్లాడటం నీకే కాదు నాకు కూడా శిక్షే, ఐనా నాలో ఎవరు ఆమెకు దాసోహమయ్యారో తేల్చుకోవాలి, గులాబియానంలో వెళ్ళిపోతున్న హేమంతానికి పుప్పొడి దప్పిక తీర్చిమరీ పంపాలి” అంటూ కొలనుకీ, ఏరుకీ నచ్చజెప్పి, జలజలా అవి దారికడ్డు తప్పుకున్నాక “రెప్పలకింద దాచుకున్న రెండు పావురాల్నుండీ ఇక రహదారులేవీ తప్పించుకోలేవు, అందుకేగా ఒక్క కళ్ల కోసం ఈ సమస్త దేహాన్నీ మోస్తూ తిరుగుతున్నది.” అనుకుంటూ వివశత్వాన్ని నిభాయించుకుంటాడు.

పసునూరు  శ్రీధర్ గారిలోని కవి “కొలనులోకి చేతులు జొనపకు పొద్దున్నే/అద్దం ముక్కలు గుచ్చుకుంటాయి” అని ఎవరో చెప్పగా విని మరో దారి లేక తన చుట్టూరా గాలిని వృత్తంగా తెగ్గోసి ఇక స్పృశించడానికేం లేదు అంతా స్పర్శాలోలత్వమే అనే నమ్మకం కుదిరాక, గిరులమీంచి దూకే భీకర ప్రవాహంలా కాక మోహపు పెదాల్ని తడిపే నాలుగైదు వానచినుకులుగా కవిత్వాన్ని చిలకరిస్తారు. ఆ వానలో కురిసిన అనేకవచనాల్లోని ఒక కవిత్వపు చినుకుని ఇక్కడ కొనగోటితో మీటుకుందాం!

 

మాయాదర్పణం

కన్రెమ్మల మీద వాలి

వడ్రంగిపిట్ట కోనేట్లో నీటిని చిలకరిస్తూ ఉంటుంది

ద్రవ వృత్తాలు ఒక కేంద్రం నుండి

వీడ్కోలు తీసుకున్నట్టుగా మభ్యపెడతాయి-

చీకటి కొమ్మకు వేలాడిన

దేహపంజరంలోకి

పొగవెన్నెలలా చొరబడిన పక్షి

తెరుచుకునే ఉన్న గవాక్షాల వంక కన్నెత్తైనా చూడదు!

వాక్య సర్ప పరిష్వంగంలో

చేతులు రెండూ వెనక్కి చుట్టుకుపోతాయి

రాత్రిని రెండు ముక్కలు చేసిన

దుప్పటి కిందే విశ్వమంత రాత్రి-

బయట చిన్ని శకలమొక్కటే

కాలిన కాగితంలా మబ్బుల మీంచి

దొర్లుతూ పోతుందనుకుంటా!

రావిచెట్టు గాలొక్కతే తురాయి శిరస్సును

జోకొట్టే ప్రయత్నం చేస్తూ ఉంటుంది-

ఒక తులాదండ భారంతో

భూమి తన చుట్టూ తాను తిరుగుతూనే ఉంటుంది

మాయాదర్పణమై కోనేరు

మాంత్రికుడినే పాత్రను చేస్తుంది!

వెలుగురేకలు వెదజల్లబడిందాకా

స్వీయబంధనంలో పక్షి

తలమునకలవుతూనే ఉంటుంది-

***

 

వర్షధారకీ కోనేటి అలకీ మధ్య చినుకుల కప్పగంతులు, పిట్ట ముక్కుకీ చెట్టు బెరడుకీ మధ్య పుట్టే టకటక శబ్దం, గులకరాయి కదలికకీ నీటి నిద్రకీ మధ్య కలల్లాగా వలయాలు- మాయేనా?

దృశ్యాలపై మెత్తగా మూత పెట్టే పూరెమ్మల్లాంటి కనురెప్పలూ, చిప్పిల్లిన తుంపరని పైన చల్లుకునీ తడవని తామరాకులు, ఆకుకదలికల సడిలో రాలిపడే పక్షి ఈకలూ- దర్పణాలా?

ఆలోచనలు ఒక మూలం దగ్గర మొదలై వేటికవి సుడులుగా తిరిగి, కన్నీళ్ళూ వేదనా ఒక ఘటనలోంచి ఊరి బయటపడక లోలోపల ఆర్తితో లుంగలు చుట్టుకుంటూ “ద్రవ వృత్తాలు ఒక కేంద్రం నుండి వీడ్కోలు తీసుకున్నట్టుగా మభ్యపెడతాయి.” లాంతరు చిమ్నీ లోపలివైపు మంచు ఆవిరి తుడిచి ఒత్తి అంటించిన కాసేపటికి మెల్లగా వెలుతురూ, సెగ పరచుకునే వ్యవధిలో చల్లటి స్తబ్ధత కరిగిపోయి, చేతన మిణుకుమనే రెక్కలను పంజరపు గదినిండా చాపుకుని వ్యాపించి “తెరుచుకునే ఉన్న గవాక్షాల వంక కన్నెత్తైనా చూడదు”.

 sridhar

పెగలని పదాలు లోలోపల ఒకదానికొకటి అల్లుకుని చిక్కుపడిపోగా, తెమిలిన వాక్యాలు, అనేసిన మాటలు, చెప్పేసిన పంక్తులు బయటికొచ్చెయ్యడం వల్ల పరిపూర్ణమయిన బలంతో వక్తను పెడరెక్కలు విరిచి కట్టి పెనవేస్తాయి.  చేతుల ప్రమేయం లేక, చేతలుడిగి  మాట్లాడ్దం తప్ప మరేం చెయ్యలేని నిస్సహాయత ఆ బంధనం పొడుగునా పామై జలదరింపజేస్తుంది. ఆ స్థితినే కాబోలు “వాక్య సర్ప పరిష్వంగం” గా భావించి అప్రమత్తుడవుతాడు కవి.

రాత్రివేళ లోకంలోని చీకటంతా దుప్పటి కిందా, కళ్ల వెనకా చిక్కనై మిగిలిపోయిన ఏ కాస్త ముక్కో పల్చగా గది బయటి వెన్నెలకింద గాఢత కోల్పోయి లేతరంగుగా “కాలిన కాగితంలా మబ్బుల మీంచి” తేలుతూ ఉన్న సమయం. ఊరంతా సద్దుమణిగి జోగుతున్నప్పుడు కాపలాగా ఒక్క రావిచెట్టు ఆకుచప్పుళ్ల అడుగులతో పహారా కాస్తూ  నిద్రపట్టని ఏ ఒంటరి పిట్ట తలనో గాలి వేళ్లతో మెత్తగా నిమురుతుంది.

త్రాసులో పైకి లేచిన వైపుని విశ్వాన్ని ఆవరించుకున్న శూన్యానికి వదిలేసి, బరువెక్కిన వైపు మాత్రం తనవంతుగా తీసుకున్న భూమి కుంగిపోకుండా తులాదండ న్యాయం కోసం తన చుట్టూ తాను తిరుగుతూ ఉంటుంది. ఎప్పుడూ అద్దంలా ప్రతిబింబాల్ని చూపే కోనేటికి నీడల్ని మోసి విసుగొచ్చిందేమో!  ఒక మాయగా, అనూహ్యంగా తానొక నీటిబొట్టుగా మారిపోయి ఒడ్డుపై నడుస్తున్న మనిషి కంటిపాపల్లో దాక్కుంటుంది. అలాంటప్పుడు “మాయాదర్పణమై కోనేరు మాంత్రికుడినే పాత్రను చేస్తుంది!” అని ఊహించడం ఒట్టి ప్రేలాపన కాదు.

“చీకటి కొమ్మకు వేలాడిన దేహపంజరంలోకి పొగవెన్నెలలా చొరబడిన పక్షి” తిరిగి తెల్లవారు ఝామున వెలుతురు కిరణాలుగా, రెమ్మలుగా, గింజలుగా అన్ని దిక్కుల నుండీ వెదజల్లబడటం చూసి తన రెక్కల దుప్పటిలో చుట్టేసుకున్న దేహాన్ని బంధవిముక్తం చేసి బయటికి ఎగరవేస్తుంది.

1swatikumari-226x300—బండ్లమూడి స్వాతికుమారి

*

 

 

అంత నిజాన్నీ ఇవ్వకు

swatikumari

 నేనడిగే ప్రశ్నలన్నిటినీ వినకు. అనుమానాల వంకతో బుకాయించే వీల్లేకుండా చేసే సమాధానాలు నీకు తెలిసినా చెప్పకు. ’నేనంటే నీకు అయిష్టం కదా? లోకంతో మననిలా కట్టిపడిసేది ఇంకా మిగిలున్న మన పాత్రల నటన మాత్రమే కదా?’  అని మాట తూలిన ఆ ఉన్మాద సమయాల్లో; ఇన్ని యుగాల బట్టీ ఎవరెవరో ఎవరెవర్నో అడక్కుండానే వదిలేసి వెళ్ళిపోయిన ప్రశ్నలన్నిట్నీ, ఒకవేళ అడిగానే అనుకో! విననట్టు ఉండిపో, ’అవున’ని నీకు ఎంత నిక్కచ్చిగా తెలిసినా సరే చెప్పావంటే నామీద ఒట్టే!

అవును భయమే, అడక్కముందే అన్ని నిజాల్నీ ఇచ్చేసేవాళ్లంటే! కాస్త వెలుతురు కావాలంటే ఆకాశాన్ని ఉదారంగా మన దోసిట్లోకి విసిరేసేవాళ్లంటే. అందుకే కాబోలు “నేను పక్షి కోసం ఎదురు చూస్తున్న పంజరాన్ని” అన్న కాఫ్కా గొంతుక వినబడుతూనే ’నాకిదంతా ఇవ్వొద్ద’నే పెనుగులాట త్రిపుర కవిత్వంలో మెలితిరిగింది. “అతను మిగతా అందరివాళ్లలాగే ఉంటాడు/కాకపోతే అతని కళ్ళు ఒక రకంగా చూస్తుంటాయ్/అంతకంటే మరేం లేదు.” అని సర్ది చెప్పుకోడానికి చేసిన ప్రయత్నంలా ఉంటాయి త్రిపుర కాఫ్కా కవితలు. “నీకో నిర్ణీతమైన వస్తువు కావాలనుకుంటే నువ్వో ఖచ్చితమైన మనిషివవ్వాలి. నువ్వా మనిషిగా తయారయ్యాక  నీకా వస్తువెలానూ అవసరం ఉండదు.” అన్న జెన్ తాత్వికతలోని శున్యార్ధపు నిశ్శబ్ధమూ; ఆలోచిస్తుండటమూ, ఆలోచిస్తున్నట్టూ నటించడమూ ఒకటేననే కవి ఆరితేరినతనమూ ఉన్న కవితొకటి ఇక్కడ;

ఓ కాఫ్కా బర్నింగ్ థీం

 

పళ్లమధ్య ఓ సిగరెట్టుంచుకుని

ఓ మోస్తరుగా అలసిన నీ మనస్సు తలుపుల్ని అరమూసి

నాలుగు గోడల్నీ ఓసారి ఖాళీ కళ్లతో చూసి

నీ దహన సంస్కారాన్ని ఇప్పుడు జాగ్రత్తగా చూస్తున్నావ్

 

చుట్టూ లోపలా చేరిన తొక్కూ తొటారం అంతటికీ

నిప్పంటించి మంటపెట్టి

ఖాళీ గదిలో వున్న నువ్వు

ఒక విసుగు అంచు నవ్వు సగం నవ్వి

ఏకాంతపు కారణం స్పష్టంగా తెలియని నిరాశని

ఒక పొగ వలయంగా గాలిలోకి వదిలేశావ్

 

ఆ మంటలో కాలుతూ అంతా నువ్వే

పొగలోంచి సగం మాడిన ఎగిరే కాగితపు ముక్కల్లాగా

నీ అస్థిరత్వపు తునకల్లాగా

ఓ సీతాకోక చిలుక హఠాత్ చపలత్వపు ఎగురుళ్ళులా

 

కాని నువ్వు వాటికి నిజంగా నువ్వు కాని లాగా

నువ్వు అందరికీనూ ఎవరికేనానూ అనేలాగా

 

చచ్చిపోయిన కాఫ్కా అద్దెగది లోని

యిటుకల్ని వీధిలోకి

ఒకటీ ఒకటీ విసిరి

వేలం వేసి అమ్మినట్లుగా

అంతా అస్థిరంగా ఖాళీగా వేడిగా

దిశలేని ఎగురుడుగా

ఒక మంటగా.

—–**——

tripura

వ్యాఖ్యానం

శ్రద్ధగా చదువుతున్న పుస్తకాన్ని అకారణంగా పక్కన పెట్టేసి అన్నాళ్ళూ కుర్చీలకి పట్టిన దుమ్మునంతా దులిపేసి, అద్దాలమీది మరకలు తుడిచేశాక ఇక పుస్తకమూ, ఆలోచనా అనవసరం అనిపించే సందర్భాలుంటాయి. ఇక చెయ్యవలసింది దులపడమూ, శుభ్రం చెయ్యడమూ, సిద్ధం చేసుకోవడమూ తప్ప చదవడానికేం లేదని అప్పటికప్పుడే తేలిపోయే సమయాలొస్తాయి. అప్పుడు మనసు తలుపుల్ని సగం తెరిచేసరికి ముంచుకొచ్చిన అలసటో, మిగతా సగాన్ని తెరవనియ్యకుండా ఆజన్మాంతమూ పడ్డ అవస్థో తేలకుండానే, అప్పటిదాకా ఉంటున్న దేహపుగదిలోని “నాలుగు గోడల్నీ ఓసారి ఖాళీ కళ్లతో చూసి” ఒక నిష్క్రమణకు సన్నాహం మొదలౌతుంది.

కూడబెట్టటమూ, పోగుచెయ్యడమూ తలచుకుని అప్పటిదాకా గర్వంతో నవ్వుకున్న నవ్వు కాస్తా విసుగు స్వరంలో అంతమౌతుంది. తెలుసుకున్నవీ, నేర్చుకున్నట్టు నటించినవీ అన్నీ పేరుకుపోయి అస్తిత్వ రాహిత్యాన్ని దాదాపు అసాధ్యం చేస్తుంటాయి. తేలిగ్గా నవ్వుతూ, నడుస్తూ ఖాళీ చేతులూపుకుంటూ వెళ్ళిపోవాలంటే ఇన్నాళ్ళూ అవిరామంగా మేట వేసుకున్నదాన్నంతా, వెలుగుతున్న సిగరెట్టు మొనతో నిర్మోహంగా అంటించేసి “ఏకాంతపు కారణం స్పష్టంగా తెలియని నిరాశని/ఒక పొగ వలయంగా గాలిలోకి”  వదిలేయక తప్పదప్పుడు.

నిలకడలేనిదీ, నిలవలేనిదీ అంతా కరిగిపోయాక, బరువులేనివన్నీ గాలివాటున తేలిపోయాక, ఉలిపిరి కాగితాల్ని ఊదారంగు మంట మసిచేసి వదిలాక మిగిలిపోయే అక్షరాలు, ఊహలు ఎవెర్నుండి ఎవరిపైకో “ఓ సీతాకోక చిలుక హఠాత్ చపలత్వపు ఎగురుళ్ళులా” వెళ్ళి వాలిపోతాయి. ఆ ముగిసిపోయిన అస్థిరత్వం ముక్కలుగా, నీలోపల గతించిన  నీలాటి మరికొందరుగా, మరికొందరిలో ఇంకా మిగిలిపోయిన నీ ఆనవాళ్ళుగా, నువ్వొకప్పుడు ఉండి వదిలిపోయిన మరకగా, ఎప్పటికీ లోకంనుండి తుడిచెయ్యలేని చరిత్ర గుర్తుగా మిగలక తప్పదు.

వీలునామాల్లో చేరని విలువలేని వస్తువులు, ప్రచురించడానికి ఇష్టపడని డైరీలూ మాత్రమే వదిలేసి, మౌనంగా రాసుకోవడం తప్ప మరేం చేతగానితనానికి క్షమాపణలు కూడా చెప్పకుండా, నిర్లక్ష్యంగా తెల్లవారు ఝాము నిద్రలోంచి నడుచుకుంటూ నిశ్శబ్ధంగా వెళ్ళిపోతాడు రచయిత. రేపటి తరాల్లో ఎవరికో ఇతను వదిలెళ్ళిన తలరాతలు ఆ ఖాళీ గదిలో అదృశ్యంగా “దిశలేని ఎగురుడుగా/ఒక మంటగా” కదులుతుంటాయి.

——*—–

 

చిత్రం: అన్వర్

నేను ముందే చెప్పలేదూ?

1swatikumari-226x300“చీరండలు కొన్ని ళూ అని పాడుకుంటున్నాయి. ఎవరైనా వింటారని కాదు అవి చీరండలు, అలా పాడుకుంటాయి.” ఎలదోట వంపుల్ని వెన్నెల వెలిగించే వేళల్లో తోవ కడాకూ ఏటూ తోచనితనాల్ని సాగతీసుకుంటూ పాడుతుంటాయి. దేవుడామని లేచి దేశాలంట పోయి అట్నుండి పిలుపు
ఇట్నుండి కబురు  లేక నీమాన్నువ్వు నా మాన్నేను ఎన్నాళ్లో బతికేసి చెల్లిపోయిన క్షణాలు
చెప్పడానికి వెనక్కి కాళ్ళీడ్చుకు వచ్చినప్పుడు, అప్పుడు నీలోంచి గాలి పాడే చీరండల పాటలాంటిదే కనకప్రసాద్ గారి కవిత్వం. ఆయన కవితలు, అనువాదానికి ఎంచుకున్న కవితలు చరణానికొకటిగా కాళ్లు ముడుచుకుని గొంతు కూచున్న కథల్లా ఉంటాయి. అర్ధాల కోసం పలకరిస్తే “చెప్తుంటె మీక్కాదు? పల్లకుండండీ!” అని తిరిగి వాటి పాటికి అవి సర్దుకుంటాయి. అలా సర్దుకుకూచుని దిక్కుల్లోకి చూస్తూ గుబులెత్తిన ఒక కవిత ఇక్కడ.

నాకే గనక తెలిస్తే

రచన : కనకప్రసాద్

నీకు అవేళే చెప్పేను కానా అంటుంది కాలం,
మనం చెల్లించవలిసింది వెల ఒక్క తనకే తెలిసి తెలిసీ,
తన మాను తానూ బిగదీసుకుంటుంది వగలాడి కాలం;

నాకే గనక తెలిస్తే నీకు నిలబెట్టి చెప్తానులే.
కోణంగి చేష్టలకి బిక్కచచ్చిపోయే రోజు వస్తే,
గాయకుల పాటలకి కంకటిల్లిపోయే రోజు వస్తే,
పండుగ పూటా ఊళ్ళో పదుగురం కలిసి ఏడిస్తే
నీకు ముందరే చెప్పేను కదవై అని మిన్నకుంటుంది కాలం.

జాతకాలు చెప్పవలసిన అదృష్టాలు లేవు,
పాతకాలు చెయ్యకూడని ఆదర్శాలు లేవు,
ఐనా అలవి కానంతగా నిన్ను ప్రేమిస్తున్నాను కనక
నాకే గనక తెలిస్తే నిన్ను వెతుక్కుని వెతుక్కుని ఎదురొచ్చి …

వీచే గాలులు ఎక్కణ్ణించి రేగి వస్తాయో,
పూచే పువ్వులు ఎవ్వర్నడిగి వీగి పోతాయో,
ఆకులు రాలే కారణాలు ఏమో అంటే
నీకు అవేళే చెప్పేను విన్నా? అని సణుక్కుంటుంది కాలం.

రోజాలకు నిజంగా పెరగాలనే ఉందేమో,
కన్ను కలకాలం కనిపిద్దామనే అనుకుందేమో,
ఏమో ఋతువులు చావని దేశం ఒకటి ఉందేమో,
నాకే గనక తెలిస్తే చిటాఁమని నిన్ను నిద్దర్లేపి చెవిలోకి …

కొదమ సింహాలు దడుసుకుని తడబాటుపడి దౌడు తీస్తే,
సెలయేళ్ళు మొనగాళ్ళు బెదరిపడి వెనుదిరిగిపోతే,
నీకెప్పుడో చెప్పేను కదమ్మా అని తప్పుకుంటుందా కాలం?
నాకే గనక తెలిస్తే లెగిసొచ్చి కట్టి కావిలించుకుని నీకు బెదరు.

(Inspiration: If I could Tell You by W. H. Auden)

వ్యాఖ్యానం
ఫలితాలొచ్చే వరకూ ప్రయత్నాల్ని, అనుభవాలుగా ఋజువయ్యేవరకూ ఆలోచనల్నీ నమ్మలేని మనుషులకి కాలమే చొరవ తీసుకుని ఏవో దారులు చూపుతుంది. ఆనక అడగా పెట్టకుండా తోచినవైపుకి నెట్టి నీ బాధలు నువ్వు పడమంటుంది. ఎక్కడో ఏదో మలుపులో ’మన బేరం మర్చిపోయావా?’ అని నిలదీసి నిలువుదోపిడీ చేసుకుపోతుంది; ఏమెరగనట్టు మళ్ళీ దారి చివర నక్కి ’ప్రయాణం బాగా అయిందా?’ అని వగలమారిగా పలకరిస్తుంది. “మనం చెల్లించవలిసింది వెల ఒక్క తనకే తెలిసి తెలిసీ, తన మాను తానూ బిగదీసుకుంటుంది.”
రాయీ రాయీ రాజుకునే రోహిణి కార్తెలో ఆకతాయిగా ఎవరో విసిరి పారేసిన చుట్టపీక తాటాకు పాకల మీదగా గడ్డివాములకు తగులుకుని ఊరి ఉసురు తీసుకున్నప్పుడు, పండగ కదాని పొంగించిన పాలకుండల్ని చూసుకుని తలలు బాదుకు ఏడ్చే జనాన్ని చూసి ఏమంటుంది కాలం? నిన్న సాయంత్రం మీరంతా పరాచికాలాడుకుంటూ ఇళ్లకి తిరిగొచ్చేప్పుడు వేపచెట్ల వెర్రిగాలిలో వెంపర్లాడి “నీకు ముందరే చెప్పేను కదవై” – అనదా? “పండుగ పూటా ఊళ్ళో పదుగురం కలిసి ఏడిస్తే”  అప్పటిదాకా అక్కడ కలియ తిరిగే సరదాలూ, సంగీతాలు బిత్తరపోయి వణుకుతూ ఏటో పారిపోవూ?

చిలకజోస్యాల్నీ, చేతిగీతల్నీ చెరిపేసే హీన చరిత్రల్లో “పాతకాలు చెయ్యకూడని ఆదర్శాలు“ ఉండవని తెలిసీ ఉగ్గబట్టలేని ప్రేమతో, ఊరుకోనివ్వని తపనతో ఎన్ని రహస్యాల్ని ముందే చెప్పేస్తుంది కాలం? అది చెప్పలేనప్పుడు మొహమాటపెట్టి ఎవర్తోనో చెప్పిస్తుంది. తీరని కోరికల బరువుని మోసే సువాసన పూల తొడిమలకి వేలాడి ఎందుకిలా రేకలు రాలుస్తుందో అని అనుమానపడ్దప్పుడు, ఇంకా పండని ఆకుల్ని ఈదురుగాలి కొమ్మల పొత్తిళ్లలోంచి అదాటుగా ఎగరేసుకు పోయినప్పుడూ “నీకు అవేళే చెప్పేను విన్నా? అని సణుక్కుంటుంది.”
ఎదిగే మొక్కా, మొలిచిన ఆశా, మొగ్గ వేసిన తొడిమా పెరగాలనీ, పూర్తి రూపం సంతరించుకుని పరిపూర్ణమవ్వాలని నిజంగానే అనుకుంటాయేమో! చూపులు దృశ్యాలతో ఆగిపోకూడదనీ, కలలు కళ్ల వెనకే నిలిచిపోకూడదనీ, నడక ఎదుర్రాయి తగిలి మరలిపోకూడదనీ గట్టిగానే కోరుకుంటాయేమో! మరో కాలం రాగానే తీగలోపలికి ముడుచుకునే సమయంలో మల్లపూలు “ఏమో ఋతువులు చావని దేశం ఒకటి ఉందేమో” అని ఆశపడతాయేమో!

బూచాణ్ణి చూసి బెదిరిపోయే పసిపిల్లలాట కాదు. గుహ లోపలి గాండ్రింపులకు బెంగటిల్లే భీత హరిణాలూ కాదు. భయవిహ్వలత నలువైపులా విషప్పొగలా కమ్ముకుని యోధానుయోధుల్ని సైతం బెంబేలెత్తించే రణన్నినాదాలు మార్మోగి “కొదమ సింహాలు దడుసుకుని తడబాటుపడి దౌడు తీస్తే” ఆ భీభత్స నేపథ్యం లో నివ్వెరపోయిన సెలయేళ్ళు వెనక్కి వెనక్కి ఏ రాళ్లలోకో, కొండల్లోకో, మొదటిసారి ప్రమాద సూచనలు పొడచూపిన ఏ మూలాల్లోకో పరిగెట్టి గడ్దకట్టి నిలిచినచోట “నీకెప్పుడో చెప్పేను కదమ్మా అని తప్పుకుంటుందా కాలం?”

కాలంలాగే కవీ చెబుతాడు నిద్దర్లోని నిప్పుమండి దోసిట్లోకి రాల్చిన నివురులో ఏ కథలు రాజుకుంటాయో, కాలాలు మారని ఒకచోట గాలివాసన పట్టుకుని వెళితే ఎదురయ్యే మట్టిబాట ఏదో! ఆ చెప్పడమూ ఎలా చెబుతాడు? నువ్వెటెళ్తావో వెతికి వెతికి, దారి కాచి,  అలవి కాని ప్రేమతో నిలబెట్టేసి మరీ. ఒకవేళ నువ్వా దారంట వెళ్లకపోతే, తోవ తోచక ఏ చెట్టుకిందో తెలీనితనపు బద్ధకంతో కునుకేస్తే నిద్దర్లేపి చిటామని చెవిలో అరిచి మరీ తనకి తెలిసినంతా దాచకుండా చెప్పేస్తాడు. ఆనక రేపెప్పుడో అంతా అల్లకల్లోలమై నువ్వు భోరుమంటే “లెగిసొచ్చి కట్టి కావిలించుకుని నీకు బెదరు” పోయేదాకా వదలకుండా తోడుండి మరీ వెళతాడు.

***

తిరిగి తిరిగి మొదటికే చేరే ప్రవాహంలా…!

1swatikumari-226x300నువ్వు ఒక మాట అంటావు, అది భలే బాగుంటుంది/మాట మీద కాసేపు నడుస్తావు ప్రత్యేకించి పనేం లేక – అలవోకగా, అలవాటుగా, అనాలోచితంగా అన్న చాలా మాటల్లోంచి బాగున్న మాటలని ఒకచోట పోగుచేస్తే, ఆ బాగున్న ఒక్కోమాట మీదా కాసేపు అదే పనిగా నిలిచిపోతే, అలా నిలిచి వెనక్కూ, ముందుకూ నడుస్తూ ఆ మాట తుదీమొదలూ తేల్చుకునేందుకు మొండికేస్తే; బహుశా, ఆ మొండి ప్రయత్నమే కవిత్వమౌతుంది కాబోలు. అలా నడుస్తూ, తిరుగుతూ ఎప్పటికో “ఏది బయల్దేరిన చోటు ద్రిమ్మరికి? అన్న అనుమానమొచ్చి సమాధానపరచుకునే ప్రయత్నమేమో కూడా కవిత్వం అనిపిస్తుంది హెచ్చార్కే గారి కవితలు చదువుతూ విస్మయంతో దారితప్పినప్పుడు.

హెచ్చార్కే గారి ఇటీవలి కవితల్లో తరచుగా ఆత్మాశ్రయ శూన్యం, బహుముఖాలైన ఏకాత్మ తిరిగి ఒకటిగా మూలాన్ని చేరుకునే ప్రయత్నం  కనిపిస్తున్నాయి. “నువ్వెప్పుడూ ఒక్కడివే /నీకు నివాస యోగ్యం నువ్వే, “ఎన్ని నేనులు కలిస్తే ఒకడు ఒకడవుతాడు? వంటి పంక్తులు చూసినప్పుడు ఈ కవితలు- ఏమీ లేకపోవడం గురించి కాదు, ఏమీ లేకపోవడం కూడా లేకపోవడం గురించి అనిపిస్తుంది. ఆ రాశిలోనిదే ఒక ఊహ ఇక్కడ;

నీటి ఊహ

రచన : హెచ్చార్కె

ఒక్కడివి వంతెన మీద
ఎవరూ రాని వెన్నెల వేళ
ఆ చివర అంటూ ఏమీ లేనట్టు అనంతంగా ఇనుప స్తంభాలు
స్తంభాల మీద ఆకాశంలో ఊగుతున్నట్లున్న అర్థ వలయాలు

ఒక ఊహ
నీరై ప్రవహిస్తుంది. జ్ఞాపకాన్ని దాటి ఆవలికి దూకే ప్రయత్నంలో
తన మీంచి తాను పొర్లుతుంది. గోధుమ రంగు కుక్కపిల్లల ఆట.

నీరు కాదు ఊహ
కలల పాపాయి పడిపోకుండా పక్కల్లో అమ్మ సర్దిన పొత్తిలి మడతలు
కొన్ని విరామ చిహ్నాలు; అంతే, ఏమీ లేదు
ఏమీ లేదనడమంటే పూర్తిగా అర్థమయ్యేదేదీ లేదని. ఏం, లేకపోతేనేం,
చెయ్యి ఉంది, కాలు ఉంది, దూరం ఉంది, భయం ఉంది, కోరికలున్నాయి;
ఆగమని కాదు; అపేసేంత దిగులొద్దని, ఆదమరిచేంత సంతోషం వద్దని

ఒక్కడివే వంతెన మీద
నీ కోసం నువ్వు ఎదురు చూస్తూ
రావలసి వున్న నిన్ను ఆడపిల్లను చేసి అందమైన అమ్మాయి పేరు పెట్టి
ఆమె కాదనడానికి వీల్లేని ప్రేమకు రాయాల్సి వున్న పాటకు రాగం కట్టుకుని
పాడాలనుకుని

ఎప్పటికీ రాని నీ చేతికి పులి నోట్లో విసరాల్సిన ఖడ్గమొకటి సంధించి
నీ నుంచి నీకు తగిన సమాచారం అందాక చివరి యద్ధానికి వ్యూహ రచన
చేద్దామని; ఇది కాకుంటే ఇంకొకటి, లేదా మరొకటి చేద్దామని
స్తంభాలలో, అర్థవలయాలలో, నీళ్లలో నువ్వొక స్తంభమై, వలయమై, నీరై


——————————————————————————————————————-

  నీటి అద్దంలో వెన్నెల ఊహ, వెన్నెల నదిలో నీటినీడల నిరీహగా ఈ కవిత మొదలెట్టగానే ఒక స్పష్టమైన దృశ్యం సాక్షాత్కరించింది. ఆద్యంతాలు తోచని నిలువెత్తు ఏకాకితనం, ఎదురుచూడ్దం మర్చిపోయిన ఇనుపస్తంభాల వంతెనపై నిల్చుని కనపడుతుంది. నది తలెత్తి చూసినప్పుడు తనలో కదిలే నీడలకు ఆకాశంలో కదలని జాడలు బింబాలవుతాయి. అందుకే అర్ధవలయాలు ఊగుతున్నట్టుగా ఉంటాయి.

ఊహలకి నిలకడ తెలీదు. నీటిలాగా నిరంతర ప్రవాహమే వాటి స్వభావం. ప్రవహిస్తూ, తన దారిలో దాటుతున్న ప్రతీదాన్నీ కలుపుకుంటూ, కలుపుకున్న ప్రతిసారీ గమనానికి లొంగని కొన్ని జ్ఞాపకాల్ని దాటే ప్రయత్నంలో,  తన చుట్టూ తాను సుడులుగా, తనపైనుంచి  తాను ఆవలికి దూకటానికి మరింతబలాన్ని తనలోంచే బయటికి తెచ్చుకునే నీటిలాంటి ఊహలు, ఆటల్లాంటి ఊహలు, కలల వేటలాంటి ఊహలు. ఈ స్వభావాన్నే కవితలో ఇలా చెబుతారు- ఒక ఊహ నీరై ప్రవహిస్తుంది. జ్ఞాపకాన్ని దాటి ఆవలికి దూకే ప్రయత్నంలోతన మీంచి తాను పొర్లుతుంది. గోధుమ రంగు కుక్కపిల్లల ఆట.” గోధుమరంగు కుక్కపిల్లలు పొర్లుతున్న దృశ్యం అంతకుముందున్న పదాల్ని ఉన్నఫళాన చిత్రాలుగా రూపుకడుతుంది. జ్ఞాపకాలు పొర్లే అమూర్త భావనని కళ్ల ద్వారా అర్థం చేసుకోవడాన్ని అలవాటు చేస్తుంది.

కేవలం ఊహించడంలో ఏముంది? ఆశలు దొర్లి కిందపడకుండా ఒక అడ్డు, గుట్టలుగా పోగుపడే నిరంతర నిజజీవిత వాక్యాల మధ్య కాస్త తెరిపి. ఈ భావాన్నే ఇలా అంటారు “కలల పాపాయి పడిపోకుండా పక్కల్లో అమ్మ సర్దిన పొత్తిలి మడతలు/కొన్ని విరామ చిహ్నాలు; అంతే, ఏమీ లేదు.” చుట్టుతా వస్తుసంచయం, కోలాహలం; తన నిలువెల్లా తన శరీరమే ఆక్రమించి శూన్యం కేవలం ఒక భావనగా మిగుల్తుంది. ఏమీ లేకపోవడమనే బరువుని దింపుకోడానికి మరేచోటూ దొరకదు. అసలు లేకపోవడమంటే ఏమీ లేదని కాదు- ఉండక తప్పనివి, ఉండాలని అనుకోనివీ, ఉన్నా నిజమవ్వనివి కొన్ని భయాలు, సందేహాలూ, కోరికలూ ఉన్నాయనే, అవి ఉండటం వల్లే మరేమీ లేకుండా చేస్తున్నాయనే! అందుకే హెచ్చరించవలసి వస్తుంది- “ఆగమని కాదు; అపేసేంత దిగులొద్దని, ఆదమరిచేంత సంతోషం వద్దని” అంటూ…

ఎదురుచూస్తుంటాడు మనిషి తానే మరొకరైన ఒక ఆకారం కోసం, తనని సంపూర్ణం చేసే ఏదో అస్తిత్వం బయటినుంచి వచ్చి కలవడం కోసం. ఆశనిరాశల మధ్య వంతెనపైన, అనంతంగా కనపడే వాస్తవపు ఇనపస్తంభాల ఆవల, ఏముందో తెలీని చోటుని దాటుకుని మరో ప్రకృతిగా తనని చేరే ఆహ్లాదం కోసం. ఎప్పుడుందో తెలీని, బహుశా ఎప్పటికీ ఉండబోని ఒక జీవన సాఫల్య సమాగమం కోసం ఎదురు చూస్తుంటాడు. ఆ సమయాన్ని కోల్పోయే ఏ ఒక్క అవకాశమూ తలెత్తకుండా జాగ్రత్త పడుతూ ఆమె కాదనడానికి వీల్లేని ప్రేమకు రాయాల్సి వున్న పాటకు రాగం కట్టుకుని పాడాలనుకుని”  లెక్ఖించకూడనన్ని అలాపనలు సాధన చేస్తుంటాడు.

ఎదురుచూడ్దమే కాదు, సర్వసన్నద్ధంగా ఉంటాడు తనతో తనకి రాబోయే యుద్ధాలకోసం. ఏవో ఊహించలేని సంఘర్షణల్లో గెలవడానికి ఎత్తుగడలో భాగంగా ఆలోచనల్ని, ముందస్తు జాగ్రత్తనీ ఆయుధాలుగా చేత పట్టుకుని తయారుగా ఉంటాడు ఎప్పటికీ రాని నీ చేతికి పులి నోట్లో విసరాల్సిన ఖడ్గమొకటి సంధించి”. తానే నీరుగా తిరిగి తిరిగి మొదటికే చేరే ప్రవాహంలా, తుదీ మొదలూ లేని వృత్తంలా, చివరికి తనకి తానొక ఊహగా, తన అస్తిత్వానికి శూన్యానువాదంగా, లోపలి ఖాళీని వంతెనలు, స్తంభాలు, వలయాలుగా దర్శించుకుంటూ ఉంటాడు.

—-*—-

 

అద్దం లాంటి రోజొకటి

swatikumariప్రతికవీ ఏదో ఒక సందర్భంలో తన కవిత్వ స్వరూపమేమిటో, కవిత్వంతో తన అవసరమేమిటో ప్రశ్నించుకుంటాడు. యాధృచ్ఛికంగానో , ప్రయత్నపూర్వకంగానో దొరికిన ఆధారాల్ని సమకూర్చుకుని కొన్ని నిర్వచనాల్ని రచించుకుంటాడు. అలాంటి ఒకానొక సందర్భంలో “అనంత దూరాల యానంలో నిరంతరమూ సాగే కాంతి వేగాల జలపాత ఉరవడి” గా కవిత్వాన్ని అభివర్ణిస్తారు అవ్వారి నాగరాజు  గారు.

ఆయనే మరొకచోట “అపురూపమైనవేవీ ఈ కవితలలో పలకవు/చెక్కిళ్ళ మీద జారిన పాలచారికలలాంటి ఙ్ఞాపకాలనేమీ ఈ పదాలు పుక్కిట పట్టవు.” అని తన పదాల స్వభావాన్ని చెప్పుకుంటారు. కవి చెప్పుకున్న ఈ లక్షణాలతో “దిగంతాలకు విస్తరించిన కనుదోయి చూపు”లాంటి కవితనొకదాన్ని ఇక్కడ చూద్దాం;

 

అవ్వారి నాగరాజు కవిత “”ఒక రోజు ​గడవడం”

 

౧.ఎప్పటి లాగే ఉదయం :

 

నిర్ణయాలన్నీ ఎప్పటికప్పుడు ఎలా తారుమారవుతాయో ఆలోచిస్తూ ఉండగనే

చేజారి భళ్ళున ఎక్కడో బద్దలవుతుంది

ఊపిరి వెన్నులో గడ్డకట్టి

తీగలు
తెగిపోతూ మిగిలిన శబ్ధ స్తంభన ఒక్కటే

ఇక దేహమంతా ప్రేమలు లేవు

 

లేత రంగుల అల్లికతో గాఢంగా పెనవేసుకునే సంస్పందనల

ఉదయాస్తమయ జమిలి మేలిమి అనుభూతులు లేవు

సున్నితమైనవన్నీ ఒక్కొక్కటీ

రెక్కలు విరిగి –

 

ఈ క్షణం ఇది  మూలాల కుదుళ్ళను

తలకిందులు చేసి సుడివేగంతో ఎక్కడికో విసిరివేసే పెను ఉప్పెన

మనుషులు ఎందుకింత యాతన పడాలో

ఈ శాపాన్ని తలదాల్చి ఎన్నాళ్ళు ఇలా మోయాలో

 

౨. పగటి పూట:

 

ఈ దారులకు అలవాటయిన పాదాలు

ఎక్కడికెక్కడికో కొనిపోతూ

 

నువ్వు నడుస్తున్నప్పుడు ఎచటికో తెలియని నీ పయనాన్నీ నిన్నూ

అన్నీ తెలిసిన ఒక తల్లి, బిడ్డను తన  చేతులలోకి సుతారంగా తీసుకున్నట్టుగా

తన లోనికి, తన శరీరంలో శరీరంగా తనలోనికి తీసుకొని దారులన్నీ నీతో నడుస్తూ ఉన్నప్పుడు –

కాసేపు నువ్వు

 

వెక్కివెక్కి ఏడ్చే చంటి బిడ్డవు.

తెలియని దన్ను ఏదో  ఒక ఎరుకగా

నీలో నీకే పొటమరించిన తల్లి చన్నయినపుడు

నువ్వే ఒక ఓదార్పు మాటవు.

 

నీ చుట్టూ నువ్వే అనేక యుద్ధాలను అల్లుతూ,

ఉన్నవి  నీకు రెండు చేతులేనని  సమయానికి గుర్తురాక చివరకు వేసటపడీ,

అలసీ, నీ పైన నువ్వే గురి చూసుకొనే నిర్ధాక్షణ్యతవు

 

౩. రాత్రి:

 

ఉన్నది ఇక కేవలం అలసట

గుడ్డి దీపం వెలిగించిన ఒక గుహ-

నెత్తురు కరుడు కట్టి కొసలపై తడి ఆరని రాతి ఆయుధాల చీకటి కారడివి-

 

ఏ యుగమో తెలియదు

ఈ రాతిరికిక ఈ ఆదిమ మానవుడు నిదురించాలి

***

ఒకరోజు గడవడమంటే,

వేలాదిగా విరజిమ్మబడ్ద జీవితశకలాల్లోంచి ఒక ముక్క తనకు తానొక రూపాన్ని దిద్దుకోవడం. ఒక నిర్ధిష్టత లేకుండా అస్తవ్యస్త కోణాల్లో పదునుతేలిన అంచుల్ని సానపట్టి నునుపుతేలుతున్న గాజు ముక్కొకటి అద్దంలా మారే ప్రయత్నం. అటువంటి ఒకరోజు గడవడంలోని గమనింపు, గమనమూ, గగుర్పాటు అవ్వారి నాగరాజు  కవితలో వ్యూహాత్మకంగా కనపడతాయి.

మొదటగా ఉదయం- ఉదయాలన్నీ పదిలం కావు, మెలకువలన్నీ మేలుకొలుపులూ కావు. ఒక్కో పొద్దు ఎలా మొదలౌతుందంటే,  వేకువ సంరంభం తన బింబాన్ని చూపేలోపే చేజారి బద్ధలైన అద్దంలో ముక్కలైన  బలహీనపు నిర్ణయాల భ్రమలా భళ్ళున తెల్లారుతుంది. అప్పుడు ఊపిరి వెన్నులో గడ్డకట్టి / తీగలు తెగిపోతూ మిగిలిన శబ్ధ స్తంభన ఒక్కటే” మిగుల్తుంది. తెగిపోతున్న తీగల మధ్య శబ్ధం దిక్కుతోచక నిలిచిపోవడం ఒక దృశ్యంగానూ, శ్రవణానుభవంగానూ కూడా ఒకేసారి స్ఫురిస్తుంది. వెన్నులో జలదరింపు, వణుకు వల్ల ఊపిరి ఒక పదార్థంలా బరువుగా మారి గడ్దకట్టే సాంద్రతలో కవితలోని అనుభూతి తీవ్రమౌతుంది.

“లేత రంగుల అల్లికతో గాఢంగా పెనవేసుకునే సంస్పందనల /ఉదయాస్తమయ జమిలి మేలిమి అనుభూతులు లేవు”  ముదురురంగుల కలయికలా అధికారికంగా, దర్పంగా, కొన్నిసార్లు వెగటైన ఎబ్బెట్టుగా కాక లేతరంగుల పెనవేత కళ్లద్వారా ఊహలోకి అందించే అహ్లాదం సున్నితమైన. హృద్యమైన అనుభూతులని ప్రతిబింబిస్తుంది. అటువంటి ఇరుసంధ్యల కలనేతలోని జతని పొందలేని రంగువెలసినతనం నిద్ర లేచిన నిముషాల్లో నిరీహను నింపుతుంది. రెక్కలు విరిగి అసరా చేసుకున్న చెట్టుని పెనుఉప్పెనేదో కుదుళ్లతో పెకిలించి ఆచోటులో వేల యాతనల కొమ్మలేసే శాపాల విత్తనాన్ని వదిలిపోతుంది. లేతదనంతో గాఢతని స్ఫురింపజేయడంలో కవి సాహసమూ, ’సున్నితమైనవన్నీ రెక్కలు విరిగి’ అన్నప్పుడు ఎగరడం, ఊహించడం, కలలు కనడం వంటి సున్నితత్వపు లక్షణాలను వాక్యాల చాటున దాచిన నేర్పరితనమూ కనపడతాయి.

పగటిపూట –  “ఉన్నవి  నీకు రెండు చేతులేనని  సమయానికి గుర్తురాక చివరకు వేసటపడీ,“  అన్న పంక్తుల్లో పగలంతా తల పైకెత్తుకున్న పనులు, నిర్దాక్షిణ్యంగా తనపై తను మోపుకున్న పదింతల బరువుల లక్ష్యాలు మనిషిని సతమతం చెయ్యడ౦ తెలుస్తాయి. అలాంటి సమయాల్లో బుద్ధితో ప్రమేయం లేకుండా, ఆలోచనల్తో పొత్తు లేకుండా అలవాటు ప్రకారం పాదాలు నడుస్తూ ఉంటాయి. పాదాలకి నడక ఎలానో, దారులకి గమ్యం అలానే అనివార్యం అని తెలిసి, దింపుకోతరం కాని బరువుని మరో భుజానికి మార్చుకునే నెపంతో తెలియకుండానే వెక్కిక్కి ఏడుపు తనలోంచి తనకి వినపడినప్పుడు, కన్నీళ్లతో తెరిపిన పడ్ద వేదన కరిగిపోతూ ఒక ఓదార్పుమాటని వదిలిపోతుంది. “తెలియని దన్ను ఏదో  ఒక ఎరుకగా, నీలో నీకే పొటమరించిన తల్లి చన్నయినపుడు” అనడంలో ప్రకృతి సహజమైన బాసట, భరోసా మనిషి లోపలినుండే అవసరానుగుణంగా బయటికి రావడం అరుదైన ప్రతీక ద్వారా వ్యక్తమౌతుంది.

రాత్రి – రోజంతా గడిచి వెంట తెచ్చుకున్న అలసటనూ, వేసటనూ;  మాటలతో, వివరణతో, తర్కంతో  వదిలించుకోలేక  లోపలి రాపిడితో రాజీ ప్రయత్నంగా  కాస్త మసకనూ, మత్తూనూ ఎరగా వేసేందుకు రాత్రి వస్తుంది. చివరి మజిలీగా “గుడ్డి దీపం వెలిగించిన ఒక గుహ-“ స్వాగతిస్తుంది. గూడుని గుహగా భావించడం రాత్రి తాలూకూ ఆలోచనారహితమైన ఆదిమత్వాన్ని సూచిస్తుంది. నిజమనే నిప్పును నిద్ర నివురుగా కప్పేసి రాతి ఆయుధాల రాపిడిలోని రవ్వల దిశగా చూపు మలుపుతుంది. అడవితనాన్ని వదల్లేని అనాది అనాగరిక ప్రవృత్తేదో కొనలపై తడి ఆరని కటిక చీకట్లో కరుడుకడుతుంది.

—-