హృదయము సుమ్మీ!  

myspace

ముదురు తమస్సులో మునిగిపోయిన క్రొత్త సమాధి మీద, బై
బొదలు మిణుంగురుంబురువు పోలిక వెల్గుచునున్న దివ్వె, ఆ
ముదముడిపోయినన్ సమసిపోవుట లేదిది, దీపమందు మా
హృదయము సుమ్మి! నిల్పి చనియెన్ గత పుత్రిక యే యభాగ్యయో

చిక్కటి చీకటిలో కలిసిపోయిన కొత్త సమాధి. దాని మీద దాదాపు ఆరిపోడానికి సిద్ధంగా వున్న ఆముదపు దీపం వెలుగు పడుతోంది. నూనె పూర్తిగా అయిపోయినా కూడా మిణుగురు పురుగులాగా వెలుగుతూ ఆరుతూ వుంది. దానిని దీపమమని ఎలా అంటాం?
మరి, శ్మశానంలో పెనుచీకట్లలో చిక్కుకుని వెలుగుతున్నది ఏమిటి?

అది, పుట్టిన కొద్ది రోజులకే గిట్టిన బిడ్డను చూసి గుండెచెదిరిన ఓ దిక్కులేని తల్లిది. ఆ చిట్టి సమాధి చెంతనే హృదయం వదిలి పెట్టిపోయింది. ఆమె ప్రాణం అక్కడే కొట్టుమిట్టాడూతూ వుంది. బహుశా, కన్నపేగుకోసం అల్లాడి పోతూ కొడిగట్టుతోంది.

***

ఇది గుర్రం జాషువ గారి ‘శ్మశాన వాటి’ పద్య ఖండిక లోనిది. ఇందులో కేవలం తొమ్మిది పద్యాల్లో ఇదొకటి. ఈ తొమ్మిదిలో కనీసం రెండు (ఎన్నో ఏండ్లు గతించిపోయినవి…; ఇచ్చోటనే సత్కవీంద్రుని….) వినని గ్రామస్తులెవరూ వుండరు. బహుశా , కొన్ని లక్షలమందికి ఈ పద్యాలు కంఠతా ఉంటాయి.

***

ఎంత గొప్పటి పద్యం! తన బాణానికి ఒరిగిన పక్షి పక్కన రోధించిన సహచరుని బాధను వాల్మీకి పట్టుకున్నట్టు , జాషువ పట్టుకున్నాడు. బిడ్డల్ని కోల్పోయిన తల్లుల వేదనని ఎంత గొప్పగా చెప్పేడు! ఎంత సహానుభూతి చెందక పొతే  అంత గొప్పటి expression వస్తుంది!

ఈమధ్య ఈ ‘కాటిసీను’ పద్యాలున్న యూట్యూబ్ లింక్ ని మిత్రుడు పల్లంరాజు గారు షేర్ చేస్తే విన్నాను ఎన్నో ఏళ్ల తర్వాత.

అరుణోదయ రామారావు ఎక్కడ, ఎప్పుడు కనబడినా పద్యాలు పాడించుకోవడం అలవాటైనా అయినా అప్పటి ఆర్టిస్ట్ పాడగా వినడం ఎన్నో ఏళ్లయింది. ఓ నెల రోజులుగా ఈ లింక్ లోని పద్యాలు మళ్ళీ మళ్ళీ వింటున్నా. కాకతాళీయంగా జాషువ గారి రచనల్ని మళ్ళీ చదువుతుండటం వల్ల ఈ పద్యాల్లో కొత్త అర్ధాలు స్ఫురిస్తున్నాయి. జాషువ శైలి, వస్తు వైశాల్యం, సూక్ష్మ దృష్టి అచ్చెరువు కలిగిస్తున్నాయి.

ఈ పద్యాల్ని కొన్ని వందల సార్లు వింటూ పెరిగిన తరానికి చెందినవాడిని. పండుగలప్పుడు, ముఖ్యంగా శివరాత్రికి, అమ్మ తల్లుల పండగలకి — సత్య హరిశ్చంద్ర నాటకం తప్పని సరి. నాటకం వేయించకపోతే ఊరికి పరువుతక్కువ. కాబట్టి ఎలాగో ఒకలా డబ్బులు వసూలు చేసి వేయించేవారు.

అన్ని గ్రామాల్లో వలెనే  హీరమండలం (శ్రీకాకుళం జిల్లా)లో కూడా వేసేవారు – సంవత్సరానికి ఒకటీ లేదా రెండుసార్లు. దీంతో   పాటు రామాంజనేయ యుద్ధం, కృష్ణార్జున యుద్ధం లాటివి వేసినా ‘హరిశ్చంద్ర ‘ నాటకం, అందులోనూ ‘కాటి సీను’ చాలా పాపులర్. హరిశ్చంద్ర లోని మిగతా ఘట్టాలు బలిజేపల్లి వారివి అయినా, ఏ నాటక కంపెనీ అయినా కాటి సీను లో మాత్రం  జాషువ పద్యాలు ఉండాల్సిందే . ఎన్నో ఏండ్లు గతించిపోయినవి…; ఇచ్చోటనే సత్కవీంద్రుని….ఈ పద్యాలు రెండు మూడుసార్లు పడాల్సిందే.

రిహార్సలప్పుడూ , నాటకం వేస్తున్నపుడూ రాత్రంతా పొలం గట్ల మీద కూచుని ఈ నాటకం చూడడం, చాంతాడంత రాగాలు తీస్తూ పద్యాలు పాడడం ఇంకా జ్ఞాపకాల్లో తాజాగా వున్నాయి. నాటకంలో సందర్భం బట్టి , మూడ్ బట్టి రాగం పొడవు , కంఠ స్వరం ఆరోహణావరోహణలు ఉండేవి. కోపాన్ని, కరుణని, ప్రేమని , దర్పాన్ని — అన్ని భావనలని రాగాలతోనూ , పద్యాల్లోని పదాలను పలకడం ద్వారానూ చాలా గొప్పగా పలికించేవారు.

ప్రపంచ సాహిత్యంలోనే గొప్ప ట్రాజెడీ, హరిశ్చంద్ర. సత్యంకోసం మనుషులు ఎన్ని కష్టాలు భరించి నిలబడతారో చూపిస్తుంది. కాటి సీనులో నాటకం లోని సంఘటనలు పతాక స్థాయికి వస్తాయి. కీలకమైన ఘట్టానికి జాషువ రాసిన పద్యాలు గొప్ప బలాన్ని తీసుకువచ్చాయి . బహుశ , జాషువ తప్ప ఇంకెవ్వరూ అంత బాగా రాయగలిగి ఉండేవారు .

తొమ్మిది పద్యాల్లోనే పేద-ధనిక బేధాలు, అసహజ మరణాలు కలిగించే వేదనలు, కాటిని కూడా వదలని చట్టాలు — ఎన్నో విషయాల్ని తీసుకువస్తారు. బిడ్డలకోసం ఎన్ని వేలమంది తల్లులు “అల్లాడి, అల్లాడి” పోయారో అని అంటాడు. ఎంత వేదన పడిఉంటారంటే , వాళ్ళ రోధన విని కన్నీళ్ళలో రాళ్లు కూడా కరిగిపోయాయంటాడు.

దిక్కూ మొక్కూ లేని వాళ్ళకోసం ఏడ్చే వాళ్ళు సమాజంలో ఎవరూ లేరని విమర్శిస్తాడు. అందుకే, అర్ధరాత్రి పూట ఎవరితోడూ లేకుండా నిస్సహాయురాలై వచ్చిన హంసనారి (చంద్రమతి) దైన్యాన్ని చూసి కరిగిపోతాడు. ఎందుకట్లా ఏడ్చి ఏడ్చి బాధపడతావు, కొంచెం తెరిపినపడు అని ఓదారుస్తాడు.

అప్పుడు, రాస్తాడు ‘ముదురు తమస్సులో …’ పద్యాన్ని. పసిపాపని కోల్పోయిన తల్లి వేదనని చెప్పడం మాత్రమే కాదు, నాటకంలో కొద్ది సేపట్లో తాను, తన  సహచరి ఎదుర్కోబోయే విపత్తును సూచన ప్రాయంగా చెప్పడానికి ఒక సాకు. లోహితాస్యుడి మరణాన్ని, అది విని చంద్రమతి ఎంతగా దుఃఖిస్తుందో చెప్పడం జాషువ ఉద్దేశం.
ఆసక్తి వున్నవాళ్లు ఆ పద్యాలు ఇక్కడ వినొచ్ఛు.

ఈ పద్యంలోని ఉదహరించినట్టు, సమాధులమీద దివ్వెలుగా వెలుగుతున్నహృదయాలు హంసనారిదో,  చంద్రమతిదో, Alan Kurdi తల్లిదో, మాయమైన కొడుకు గురించి అల్లాడిన ‘హజార్ చౌరాషిర్ మా’ దో. లేక ప్రపంచ వ్యాప్తంగా రగులుతున్న యుద్ధరంగాల్లో ఒరుగుతున్న వేలమంది పిల్లల తల్లులవో.
అది, అలాటి వ్యధలననుభవిస్తున్న తల్లుల వేదన పట్ల సహానుభూతి చెందిన జాషువాది.

అది హృదయమ్ము సుమ్మీ!

 

 

కబాలి గురించి ఎందుకు మాట్లాడాలంటే….

 myspace
    ఇప్పుడే ఓ మిత్రుడు ఫోన్ చేసేడు, “కమర్షియల్” సినిమా గురించి నువ్వు రాయడాన్ని (నా బ్లాగ్ పోస్టు చూసి) ఎవరో తప్పు పట్టేరని చెప్పేడు.
  నేను చెప్పేను, నా ఫ్రెండ్ కి, కబాలి గురించి ఎందుకు రాసేనో. సినిమా చూసివచ్చిన వెంటనే నా అభిప్రాయం చెప్పాలనిపించి అక్కడ కొంచెమే రాసేను. ఇంకొంచెం వివరంగా ఇక్కడ.
  దాదాపు పదేళ్ళ క్రితం నేను మలేసియా వెళ్ళేను, ఆఫీసు పనిమీద. కౌలాలంపూర్, పెనాంగ్ ప్రాంతాల్లో తిరిగేను వార్తల కోసం. మిత్రులతో కలిసి ఈ రెండు ప్రాంతాల్లోని తమిళులను కూడా కలిసేను. హోటళ్లలో, చిన్న చిన్న షాపుల్లో, కొన్ని బస్తీల్లో వున్న ఇండియన్లతో (అంటే, ప్రధానంగా తమిళులతో) మాట్లాడేను.
   మొట్టమొదటి సారిగా కబాలీశ్వరన్ గురించి నేను విన్నది అప్పుడే. అక్కడ వున్న తమిళులకు ఆయన ఒక ఫోక్ హీరో అని అర్ధం అయింది. వందల ఏళ్ల క్రితం అక్కడికి వెళ్లి సెటిలై, ఆ దేశవాసులైన తమిళులకు ఆయన ఓ ముఖ్యమైన నాయకుడు. అంతకంటే ఆ తర్వాత ఆయన గురించి విన్నాలేదు. ఆయన రాజకీయాలు, నడిపిన మాఫియాల గురించి తెలీదు. తెలుసుకోవాలని ప్రయ్నత్నించిందీ లేదు.
   అప్పటికే కమర్షియల్ హీరోగా పేరు సంపాదించిన రజనీకాంత్ సినిమా ‘శివాజీ’ కూడా అప్పుడే రిలీజ్ అయింది. ఆ సినిమా చూడడం కోసం అక్కడ బారులుతీరిన జనాన్ని చూసి నాకు ఆశ్చర్యం కలిగింది.   ఆయన ప్రధానంగా, తమిళనాడు నుంచి ఉద్యోగాలకోసం, చిరుద్యోగాలకోసం 1947 తర్వాత వలస వెళ్లిన వాళ్లకు (సినీ) హీరో.
   రజనీకాంత్ కబాలీశ్వరన్ పాత్ర చేస్తున్నాడంటే నాకు అందుకే పెద్ద ఆశ్చర్యం కలగలేదు. కబాలీశ్వరన్, రజనీకాంత్ — ఇద్దరూ అక్కడ పాపులరే.  రెండు పాపులర్ ఇమేజెస్ కలిస్తే హిట్టవుతుందనేది నిర్మాతల లెక్క.
  రజనీకాంత్ కి కబాలి మార్కెట్ విలువ తెలుసు. అటు డయాస్పోరా మార్కెట్, ఇటు దేశంలో అసలు మార్కెట్. దళితుడైన పా. రంజిత్ కు రజనీకాంత్ లాటి కమర్షియల్ హీరో, దేశం కాని దేశంలో అణచివేతకు గురైన తమిళులవైపు నిలుచున్న కబాలి పాత్ర వేస్తే విషయం నలుగురికీ చెప్పవచ్చుకున్నాడు.
  కబాలి గురించి రంజిత్ పరిశోధన బాగా చేసేడు. ఇది నేను చెప్పిన మాట కాదు. కబాలి సినిమా గురించి మలేసియా తమిళుల వైపునుంచి ‘కౌలాలంపూర్ పోస్ట్ లో విశ్లేషించిన విసిత్ర మాణికం రాసేరు. కబాలి సినిమా గురించి మనకి ఎందుకు అని అనేవాళ్ళందరూ తప్పక చదవాల్సిన వ్యాసమిది.
సినిమా చూసేముందు — ముఖ్యంగా మలేసియాకి బయట వున్నవాళ్లు — చదివితీరాలని ఆమె అంటుంది. ఈవ్యాసం చదవక ముందొక సారి (తెలుగు వెర్షన్), చదివిన తర్వాత ఒకసారి (తమిళ వెర్షన్) చూసిన కొలీగ్ చెప్తోంది — ఎంతగా కెనెక్ట్ అయిందో.
  కబాలి పాత్రని అడ్డం పెట్టుకుని పా. రంజిత్ ఎంత గొప్పగా మలేసియా తమిళుల (ముఖ్యంగా మలేసియా దేశ వాసులైపోయిన తమిళుల) జీవితాన్ని చిత్రీకరించాడో ఆమె చెప్తుంది. ఉద్యోగాల్లో, సమాజంలో మైనారిటీలైన తమిళులు అనుభవించిన, అనుభవిస్తున్న వివక్షని దర్శకుడు గొప్పగా పెట్టుకున్నాడని చెప్తుంది.
 ఓ వంద, రెండొందల సంవత్సరాల తమిళుల వ్యథాభరిత జీవితంలోని కొన్ని భాగాల్ని తీసుకుని కథ రాసుకున్నాడని ఆమె అంటుంది. సరిగ్గా ఇంతే కాలంలో దళితులు అనుభవించిన అవమానాలపై, దాష్టీకాలపై సత్యనారాయణ గారు రాసిన ‘మా నాన్న బాలయ్య’ పుస్తకంతో రంజిత్ అందుకే కనెక్ట్ అయ్యాడు.
     ఆఖరికి, సినిమా ముగిసేక కబాలీని కాల్చడానికి వఛ్చిన ‘టైగర్’ కూడా ఎంత రియలిస్టిక్ పాత్రో ఆమె రాస్తుంది.
   మలేసియా జనాభాలో ఏడు శాతం మాత్రం వున్న, అట్టడుగున వున్న ప్రజల (పెద్ద ఉద్యోగాలు, వ్యాపారాల కోసం వచ్చేవాళ్లు కాదు) గురించిన కథ ఇది. స్కోప్ చిన్నదే కావచ్చు. కానీ, ఇది మెయిన్ స్ట్రీమ్ సినిమా కథా వస్తువు కావడం, కథకు ప్రొటాగనిస్ట్ రజనీకాంత్ కావడం విశేషం.
  రజనీకాంత్ సినిమా ఇలా ఎందుకుంది, దీనికన్నా బ్రహ్మోత్సవం బెటర్ అని, బోయపాటి శ్రీను, వినాయక్  లాటి వాళ్ళు రజనీకాంత్ కి ఓ గొప్పహిట్ ఇచ్చి ఉండేవారని రాసేవాళ్ళు తప్పక చదవాల్సిన వ్యాసమిది. (బోయపాటి, వినాయక్ ఎలా తీసి వుండేవాళ్ళు? కబాలీలో ‘కెవ్వుకేక’ లాటి పాట పెట్టివుండేవాళ్ళు. ఓ అరవై సుమోల్ని ఎగిరించి పేలించి వుండేవాళ్ళు.)
 పా. రంజిత్ కాని, రజనీకాంత్ కాని — They are limited by the character. ఈ సంగతి అర్ధం చేసుకోకపోతే ఈ సినిమా ఓ ‘రోబో’ లాగో, ‘శివాజీ’లాగో, లేకపోతే ‘బాషా’లాటి ఓ గాంగ్ స్టర్ సినిమాలా లేదని అనిపిస్తుంది.
  ఆ మూసలోకి వెళ్లకుండా పా. రంజిత్ ఎంత కష్టపడ్డాడో సినిమాలో స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. సూపర్ మేన్, బేట్  మేన్, స్పైడర్ మేన్, టార్జాన్ – అన్ని సూపర్ హీరోల కంటే ఎక్కువ శక్తివంతుడైన రజనీకాంత్ కాదు ఈ సినిమాలో వున్నది. ఈ సినిమాలో రజనీకాంత్ పాత్ర అంతకంటే ఎక్కువ నిడివివున్న, లోతువున్న రక్తమాంసాలతో ప్రజలమధ్య తిరిగిన ఓ నాయకుడు, ఓ డాన్. అందుకే, రజనీ గిమ్మిక్కులకు ఈ సినిమాలో చోటులేదు. ఆ సంగతి రంజిత్ ముందుగానే చెప్పేడు.
  పా. రంజిత్ ట్విట్టర్ id @beemji . ఇది సరిపోతుంది, ఆయన కబాలి పాత్రని ఎలా చూపించదలుచుకున్నాడో. అందుకే, ‘కబాలి’ మా నాన్న బాలయ్య’ పుస్తకం పట్టుకుంటాడు. నల్ల రంగు మీద వున్న వివక్షగురించి మాట్లాడగలుగుతాడు.సూటు, బూటు ఎందుకువేసుకోవాలో మాట్లాడతాడు. వ్యవస్థీకృతమైన హింసని, అందులో భాగమై, అలాటి పరికరాలతోనే ఎదిరించాలనుకున్నాడు కబాలి. ఇది సరైన పరిష్కారం కాదని, ఈ పోరాటాలకి శాస్త్రీయమైన రాజకీయ దృక్పథం తోడవకపోతే అవి నిలవవన్నది వేరే చర్చ. కానీ, ఈ సినిమా కథ ప్రధానంగా కబాలి జీవితంనుంచి తీసుకున్నది. అది దాని పరిమితి.
  ఈ నేపథ్యంతో చూడకకుండా, బాషాలాగా, సుల్తాన్ లాగా, లేకపోతే ఇంకో బ్లాక్ బస్టర్ సినిమాలాగా, లేకపోతే వాటికి మించిన సినిమాలాగా ఉంటుందని ఊహించుకుని, అలా లేదని సినిమాని write off చెయ్యడం ఏం న్యాయం.
  సినిమాలో ‘మాయానది’ పాట, దాన్ని చిత్రీకరించిన విధానం గొప్పగా వుంది. రాధికా ఆప్టే హుందా నటన చాలా బాగుంది.
   అందరికీ సినిమా నచ్చాలనేం లేదు. ఇంకా బాగా తీసివుండొచ్చని కూడా అనొచ్చు.  కానీ, బయో పిక్ లను చూసే విధానం ఇది కాదేమో?
(కబాలి సినిమా చూసొచ్చేక రాసిన చిన్న బ్లాగ్ పీస్: http://kv-kurmanath.blogspot.in/2016/07/blog-post.html)
*

కాళ్ళూ చేతులూ లేని కవిత్వం…

 

గురూగారు పతంజలి  చనిపోయి మరో సంవత్సరం గడిచిపోయింది. ఇప్పుడు ఆయన మన సామూహిక జ్ఞాపకంలో అపురూపమైన భాగమైపోయారు. ‘నలుగురు కూచుని నవ్వే వేళల’ మాత్రమే కాదు, నలుగురు కూచుని రోధించే వేళ, కుట్రదారులైన పాలకులపై కుపితులైన వేళ పతంజలి గారు గుర్తుకువస్తారు.

ప్రజాస్వామ్యం నగుబాటైన, అవుతున్న సందర్భాల్లో, మెజారిటీ మత దాష్టీకాలు పెచ్చరిల్లుతున్న సందర్భాల్లో పతంజలి గారు గుర్తుకు వస్తారు.
పతంజలి గారు ఏ పదమూ, ఏ వాక్యమూ నిద్రపోయినట్టు వుండదు. నీరసంతో, ఉదాసీనతతో జీవచ్ఛవం లా వుండదు. పతంజలి గారి పదాలు, వాక్యాలు కరెంటు తీగల్లాగా వుంటాయి. అవి కల్లోలాలని చిత్రించే గొప్ప చిత్రకారుడి చేతులు. అవి ముడి జీవితాన్ని ప్రేమించిన అక్షరాలు.
జీవితమే కాదు దాన్ని చిత్రించే సాహిత్యం కూడా స్తబ్దుగా వుంటే పతంజలి గారికి ఇష్టం వుండదు. 1996-97 మధ్య రాసిన ఈ కవిత చదివితే మీకు అర్ధం అవుతుంది పతంజలి గారికి నంగిరి మనుషులంటేనే కాదు, నంగిరి కవిత్వమన్నా చాలా అసహ్యమని. జవాసత్వాలు లేని సాహిత్యాన్ని ఆయన కాళ్ళూ చేతులూ లేని కవిత్వమని, అది దుర్వాసన వేస్తోందని అంటారు. నేలలోకి వేళ్ళు దిగని, కలల్ని కనని, భూమితో మాట్లాడని కవిత్వమంటే పతంజలి గారికి పట్టరాని ఆగ్రహం.
రాజ్యం చేస్తున్న కుట్రల్ని, మతం చేస్తున్న దాడుల్ని, సమాజంలోని కల్లోలాల్ని, బతుకులోని హింసనీ, జీవితంలోని సున్నిత అంశాల్నీ పట్టుకోకుండా గాలిలో విన్యాసాలు చేస్తున్న కవిత్వం పట్ల పతంజలిగారికి contempt.
   చచ్చు పుచ్చు కవిత్వం పట్ల ఎప్పటెప్పటి కోపం పేరుకుపోయిందో ఏమోగానీ, పతంజలి గారు ఈ కవితని అప్పటికప్పుడు (‘మహానగర్’ సాహిత్య పేజీలో వెయ్యడానికి మంచి కవిత దొరకక) రాసేశారు. తన పేరు పెట్టుకోకుండా కాకుండా, గనివాడ కారునాయుడు పేరుతో కంపోజింగ్ కి పంపించారు.
ఆయనతో (ఆయన కింద, ఆయన దగ్గర వంటి expressions వాడితే ఆయనకి కోపం వచ్చేది. మనిద్దరం వీళ్ళ కింద పనిచేస్తున్నామని MD రూమ్ వైపు చూపించి అనేవారు) ‘మహానగర్’ లో పనిచేసిన ఆ కొద్ది నెలలూ గొప్ప అనుభవాన్ని మిగిల్చాయి.
myspace

*

ఏమో?

– గనివాడ కారునాయుడు (పతంజలి)

తెల్లవారగట్ట మెలకువ వచ్చినప్పుడు
కరగడానికి ఇష్టపడని చీకట్లో
దెయ్యాలో, నా భయాలో
నా కాంతి ముందు చనిపోయిన వాళ్ళో
కదిలినట్టయి, అట్టిటు నడిచినట్లయి
నాకు భయమేసిందని, గొంతు తడారిపోయిందని
రాయొచ్చునో లేదో?
పొద్దున కిటికీలో పేరుకున్న మట్టిలోంచి
జానెడెత్తు మొలిచిన కుక్క గొడుగు
పొద్దుటి గాలికి తలైనా వూపలేదని
మధ్యాహ్నానికి దాని శిరస్సుని
ఎవరో నరికి కింద పారేసినట్టు
నాకు అనుమానంగా వుందని
రాయొచ్చునో లేదో
శవ పేటికల్లాంటి పుస్తకాల్లో
చనిపోయిన అక్షరాలు
కంపుకొడుతున్నాయనీ
కడుపులో తిప్పుతున్నాదనీ
రాయొచ్చునో లేదో?
కొన్ని రకాల జంతువుల వలె
కొన్ని రకాల పక్షులవలె
కొన్ని రకాల కీటకాలవలె
కొన్ని రకాల మాటలు కూడా అంతరించిపోతున్నాయనీ
కొన్ని పదాలు కనుమరుగౌతున్నాయనీ
రాయొచ్చునో లేదో
కాళ్ళూ చేతులూ లేని కవిత్వం
నరవాహనం లేనిదే కదలలేక పోతున్నాదనీ
దాన్దగ్గిర కొంచెం దుర్వాసనలొస్తున్నాయనీ
కొంచెం కాలిన వాసనొస్తున్నాదనీ
దాని కంట్లో పువ్వులు పూసాయనీ
రాయొచ్చునో లేదో?
ఉంచుకున్న దానికి పిల్లలు పుట్టకుండా
జాగ్రత్త పడినట్టు
ఉంపుడు కవిత్వానికి కలలు రాకుండా
జాగ్రత్త పడుతున్నారనీ
జ్యోతిష్యం కార్డు తీయడానికి మాత్రమే
చిలకను ఉపయోగిస్తున్నారనీ
రాయొచ్చునో లేదో?
చెలమలోంచి ఊరిన నీరులాగా కాకుండా
కొబ్బరిలో ఊరిన నీరులాగా కాకుండా
చెడు భూమిలో ఇంకని వాన నీరులాగా
తాటి బురికెలో పోసిన నిలవ నీరులాగా
ఈ కవిత్వం తేడాగా వున్నదని
రాయవచ్చునో లేదో?
ఎవరైనా ఏమైనా అనుకొంటారో ఏమిటో?
( మార్చి 29, 1952 – మార్చి 11, 2009)

శాపగ్రస్తులు జర్నలిస్టులు!

 

ఈమధ్య ఓ జర్నలిస్టు మిత్రుడు అనారోగ్యంతో చనిపోయాడు. సంవత్సరాల తరబడి నిర్లక్ష్యానికి, అస్తవ్యస్తమైన biological clockకి గురైన ప్రాణం అలా కాక ఇంకెలా పోతుంది? అలానే పోయాడు శివకుమార్. ఓ మంచి జర్నలిస్టు, మంచి sense of humour వున్న వాడు, గొప్ప కొలీగ్. కంప్యూటర్లు, ఇంటర్నెట్ జర్నలిజంలో ఎలాటి విస్ఫోటనాలు సృష్టించబోతున్నాయో ఓ ఇరవై ఏళ్ల క్రితమే ఊహించగలిగినవాడు. టెక్నాలజీ నేర్చుకోకపోతే ఎంత పెద్ద జర్నలిస్టయినా మూలనపడాల్సిందే. “Technology and computers are going to be levelers,” అని చెప్పినవాడు.
(ఈ వ్యాసం మొత్తంలో ‘డు’ అని సౌలభ్యం కోసం మాత్రమే వాడేను. కానీ, ఇది జర్నలిస్టులైన మహిళలను కలుపుకుని రాసింది. నిజానికి, మహిళలు అదనంగా – పురుషస్వామ్యమనే పీడనని భరిస్తున్నారు. అది వాళ్లెవరైనా చెప్తే తప్ప ఆ తీవ్రతని వర్ణించడం కష్టం.)

అసహజ మరణాలు జర్నలిస్టులకు కొత్త కాదు. అసహజ మరణాలగురించి వాళ్ళు రాస్తారు, మంచి శీర్షికలతో ప్రచురిస్తారు. కానీ, వాళ్ళు కూడా అసహజ మరణాలకు, లేదా తీవ్ర అనారోగ్యాలతో మూలనపడతారు. అయితే, వీళ్ళు చాలా సందర్భాల్లో ఓ సింగిల్ కాలమ్ కి కూడా నోచుకోరు. ఓ దౌర్భాగ్య మరణం. దౌర్భాగ్య జీవితం.

జర్నలిస్టుల గురించి చాలా జోకులున్నాయి. నేను కూడా వేస్తాను. Quality of life వుండని జర్నలిజంలోకి పిల్లలు శలభాల్లా వచ్చి పడకూడదని అనిపిస్తూ వుంటుంది. కానీ, well-meaningగా ఆలోచించే వాళ్ళు జర్నలిజంలో లేకుంటే ఎలా అనికూడా అనిపిస్తూ వుంటుంది.
యూనివర్సిటీలో ఓ ప్రొఫెసర్ ఓసారి క్లాస్ లో అన్నారు, ప్రపంచంలో ఎందుకూ పనికిరాని వాడు జర్నలిస్టు అవుతాడని. మేం పగలబడి నవ్వేం అప్పుడు. “అందుకూ పనికి రాకపోతే, జర్నలిజం టీచర్ అవుతాడని,” తనమీద తనే జోక్ చేసుకున్నారు కూడా.

“నువ్వు మనిషివా, జర్నలిస్టువా?” అనీ, ఇంకా ఎన్నో రకాలుగా జర్నలిస్టులు తమ మీద తామే జోకులు వేసుకున్న సందర్భాలున్నాయి.
జోకులు సరే, సమాజంలో జర్నలిస్టుల బాధ్యత గురించి కొత్తగా చెప్పుకోవాల్సింది ఏమీ లేదు. మంచీ వుంది, చెడూ వుంది. చెడే ఎక్కువగా వుందన్న మాటకూడ వాస్తవమే. కానీ, మంచి జర్నలిస్టులు చేస్తున్న కృషి తక్కువేమీ కాదు. తమకు వీలైనపుడు, లేదా తమకున్న కొంచెం spaceని తెలివిగా వాడుకుని ప్రజల సమస్యలకు చోటు కల్పించే, ప్రచారం కల్పించే జర్నలిస్టులు ఎందరో వున్నారు. నిశ్శబ్దంగా ఎంతో పనిచేస్తున్నారు మంచి జర్నలిస్టులు కొందరు. వాళ్ళ గురించి ఎవరికీ తెలీదు. తెలియాలని అనుకోరు కూడా. ఓ గొప్ప వార్త రాసిన రిపోర్టరో, ఓ గొప్ప శీర్షిక పెట్టిన సబ్-ఎదిటరో ఎప్పుడో ఒకప్పుడు, ఏదో ఓ రోడ్డు మలుపు దగ్గరో కనిపించి వుంటాడు. కానీ, faceless జర్నలిస్టులు మనమధ్య తిరుగుతూ, మన సమస్యలు, మన సంతోషాలు గమనిస్తూ వుంటారు. (సీనియర్ జర్నలిస్టు శశాంక్ మోహన్ పెట్టేరొకసారి ఓ శీర్షిక – సరదా సరదా సిగిరెట్టూ, పైలోకానికి తొలిమెట్టు అని).

ఎంత మంచివాడైతే, ఎంత తెలివైన వాడైతే, ఎంత గొప్ప కొలీగైతే ఎవరికి లాభం? తనకి, తనకుటుంబానికి మాత్రం కాదు. అంటే, లక్షలు కోట్లు సంపాదించడంలేదని కాదు. తనమీద తాను పెట్టుకోగలిగిన, తన కుటుంబం మీద పెట్టుకోగలిగిన టైమ్ పెట్టుకోలేదు. ఏ సాయంత్రమూ, ఏ ఉదయమూ (రాత్రి లేటవడం వల్ల) పిల్లకు పెట్టలేడు. పిల్లల బాల్యంలో, చదువులో భాగస్వామ్యం వుండదు. కుటుంబంతో వెళ్లగలిగే సరదాలకు, సందర్భాలకు వెళ్లలేడు. వెళ్ళినా అందరూ వెళ్లిపోయాకనో, లేదా అక్కడ అందరికీ ఉత్సాహం అయిపోయాక, ఆ సందర్భం అయిపోయాక, కుటుంబ సభ్యులు చిన్నబోయాక.

(మెజారిటీ) జర్నలిస్టుల జీవితాలు దుర్భరం. బ్రోకర్లుగా మారి, పార్టీల కార్యకర్తలుగా మారి, పోలీసు దూతలుగా మారి, అవకాశవాదులుగా మారి డబ్బులు సంపాదించిన, సంపాదిస్తున్న జర్నలిస్టుల గురించి కాదు. ఆర్ధిక పరమైన దుర్భరత్వమే కాదు. మానసికంగా తీవ్ర వత్తిళ్ళకి గురై, ఆ వత్తిళ్లను తట్టుకోడానికి ఏదో ఒక అలవాటు చేసుకుని, అది వ్యసనమై చుట్టుకుని చతికిల పడ్డ జర్నలిస్టుల సంఖ్య చాలా ఎక్కువ.

తెలివితక్కువ లేదా అహంకారులైన ఎడిటర్ల బారిన పడి ఆరోగ్యాలు, ఉద్యోగాలు పొగుట్టుకున్న జర్నలిస్టులు ఎందరో. ఈ దుస్థితి తెలుగు జర్నలిజంలో మరీ ఎక్కువ. అవకాశాలు తక్కువగా వుండడం వల్ల, పేపర్లన్నీ బాధిత జర్నలిస్టుల పట్ల పత్రికా యాజమాన్యాలన్నీ మూకుమ్మడి నిషేధాన్ని విధిస్తాయి. ఎక్కడా వుద్యోగం రాదు. రాయడం తప్ప ఇంకే పనీ చేతకాని జర్నలిస్టులు ఎక్కడో అనామకంగా రోజులు వెళ్లదీస్తారు. ఎక్కడో అక్కడ ఏదో వుద్యోగం సంపాదించినా అదీ సజావుగా సాగదు.

ఇరవై ఏళ్ల క్రితం ‘ఉదయం’ మూతపడ్డాక ఉద్యోగాలు కోల్పోయి, ఇప్పటికీ సరైన జీవనోపాధిలేని జర్నలిస్టులు తెలుసు నాకు. ఎక్కడైనా బస్సులో వెళ్తున్నపుడో, రోడ్డుమీద నడుచుకుంటూ వెళ్తున్నపుడో తారసపడతారు. మనసు చిపుక్కుమంటుంది.

అలాటివాళ్లూ, ఇంకా రిటైరైన వాళ్ళు ఎక్కడైనా కనిపించినపుడూ కనిపించినపుడు, “ఎలా వున్నారు? ఎలా గడుస్తుందీ,” అని అడగకుండా వుండలేను.
సరే, తిరగగలిగినపుడు వుద్యోగం వుంటే వుద్యోగం లేకపోతే ఇంకేదో పని చేసుకుంటూ బతుకుతారు. మరి ఆ తర్వాతో? ఉద్యోగం వున్నపుడు వాళ్ళు తెలుసు వీళ్ళు తెలుసు అని గొప్పలు పోయిన జర్నలిస్టులు, కింది ఉద్యోగులని నీచంగా చూసిన జర్నలిస్టులు, డెస్కు తప్ప లోకమే తెలీకుండా బతికిన జర్నలిస్టులు, పేపర్ గొప్పని పేపర్ యాజమాన్యం గొప్పని తమదిగా భావించి వూడిగం చేసిన జర్నలిస్టులు – వీళ్ళందరూ హఠాత్తుగా ఉద్యోగాలు కోల్పోయి ఇబ్బందులు పడ్డ ఉదాహరణలు ఎన్నో.

అందుకే, శాపగ్రస్తులు జర్నలిస్టులు. అంటే మిగతా వృత్తుల్లో వున్నవాళ్లు కాదని కాదు.
ఇది మా జీవితం.

*

 

షరీఫూ, నేనూ – మా చమ్కీ పూల జ్ఞాపకాలు

 

 

‘చమ్కీ పూల గుర్రం’ కథ ఆంధ్రజ్యోతిలో వచ్చి రెండు వారాలైంది. ఏదో అనువాదం పనిలో వుండి నిన్న రాత్రి దాకా చదవడం కుదరలేదు. తీరా చదవడం మొదలు పెడితే నా కథ చెబుతున్నట్టనిపించింది. అవును ఇది నా కధా, జీవితంలో నా మొట్టమొదటి స్నేహితుడు షేక్ షరీఫ్ కధా, లేదా మా ఇద్దరి కథ. మున్నీయే షరీఫ్. నేను అపూ. తేడా అల్లా, అపూ వాళ్ళ నాన్న సురేష్ లా కాకుండా మా నాన్న ఏనాడూ మా స్నేహానికి అడ్డుతగల్లేదు. నిజానికి మా జీవితాల్లో, మా వూళ్ళో అప్పటికి మతం మనుషుల్ని విడదీయలేదు.

మా కుటుంబాల మధ్య ఎప్పుడూ మతం ఓ చర్చ కాలేదు, మా స్నేహానికి ఎప్పుడూ అడ్డం కాలేదు. మా కుటుంబాలు ఎన్నడూ మా స్నేహానికి అడ్డు చెప్పలేదు కానీ, మతమే నేరుగా ఆ పని చెయ్యబోయింది. కానీ, మేమిద్దరం ఆ ఎత్తుల్ని సాగనివ్వలేదు. అందుకే, దాదాపు 38 ఏళ్ల క్రితం నాలుగో క్లాసులో మొదలైన మా స్నేహం ఇప్పటికీ కొనసాగుతోంది. వేరే వూరినుంచి వచ్చి నాలుగో క్లాసులో చేరిన నాకు ఏర్పడిన స్నేహితులు మల్లి, షరీఫ్. ఆ తర్వాత డేనియల్, పూర్ణా. షరీఫ్ కీ నాకూ ఎంత స్నేహామంటే, పుస్తకాలపై మా పేర్లు షేక్ కూర్మనాథ్ అనీ, కంచి షరీఫ్ అని రాసుకునేంత. స్కూలు అయిపోయినంత వరకూ స్కూల్లోనూ, స్కూల్ అయిపోయాక వాళ్ళ ఇంట్లోనూ గడిపేవాళ్లం. మల్లీ, నేనూ, షరీఫూ, డేనియల్ తిరగని వంశధార రేవులేదు. మేం తిరగని తోటల్లేవు. మేం ఆడని ఆటల్లేవు. అప్పటికప్పుడు కథ, స్క్రీన్ ప్లే, దర్శకత్వం వహించి మాకో సినిమా కథ చెప్పేసే వాడు ఖాళీ పీరియడ్లలో, స్లో మోషన్ షాట్లతో సహా. అన్నిట్లో క్రిష్ణే హీరో, ప్రభాకర రెడ్డి విలన్. అనకాపల్లి నూకాలమ్మ గుడి దగ్గరి నూతిలోంచి పాతాళ లోకానికి వున్న మార్గం గురించీ, అక్కడి ప్రజల జీవితం గురించి కథలెన్నో చెప్పేవాడు.

మేం ఆరోక్లాసులోనో ఏదో క్లాసులోనో వున్నపుడు మా వూళ్ళోకి (హీరమండలం, శ్రీకాకుళం జిల్లా) ఆరెసెస్ ప్రవేశించింది. ఎక్కడో మారుమూల, ‘నాగరికత’కి దూరంలో, కొండల నడుమ వున్న ఆ చిన్న వూళ్ళోకి మత పరంగా మనుషుల్ని విడదీయగల ఆరెసెస్ ప్రవేశించింది. అప్పటికే అనకాపల్లిలో మా పెదనాన్నగారి పిల్లలు ‘శాఖలకి’ వెళ్తుండడం వల్ల, సెలవుల్లో అక్కడికి వెళ్ళినపుడు నాకూ పరిచయం అయింది ‘శాఖ’. అందువల్ల మా వూళ్ళో ‘శాఖ’ పెట్టినపుడు అక్కడికి నేను వెళ్ళడం సహజంగానే జరిగిపోయింది. అంతే కాదు, షరీఫ్ ని కూడా చేర్పించా. బలిష్టుడైన, చురుకైన షరీఫ్ తొందర్లోనే కలిసిపోయాడు మాతో (ఇప్పటికీ బలిష్టుడే. గంటసేపు ఆగకుండా ఈత కొట్టగలడు). ఎక్కడో కిలోమీటర్ దూరంలో జరిగే ‘శాఖకి’ వెళ్ళేవాళ్ళం. ఇలా ఓ రెండు సంవత్సరాలు గడిచేక బీజేపీ మొట్టమొదటిసారి హిందూ సెంటిమెంటుని ప్రచారం చెయ్యడానికి గంగాజల యాత్ర మొదలుపెట్టింది. టీవీలు, ఇంటర్నెట్లూ అస్సలే లేని రోజుల్లోనే దానిగురించి ఈనాడు వంటి పత్రికలు విపరీతంగా రాశాయి.

ఆ గంగాజల యాత్ర ఎక్కడికెక్కడికొచ్చిందో, ఆ తర్వాత ఎక్కడికి వెళ్తుందో వివరంగా రాసేవి పత్రికలు. అలా ఆ గంగాజలం శ్రీకాకుళం వచ్చినపుడు దానికి రక్షణగా వుండడానికి ఏర్పాటు చేసిన బాల రక్షక దళంలో నేనూ, షరీఫూ సభ్యులం. అలా ఎన్నో ఆరెసెస్ కార్యక్రమాల్లో పాల్గొన్న షరీఫ్ క్రమంగా దూరమవడం మొదలుపెట్టేడు. దేశభక్తి గురించి మాట్లాడి మమ్మల్ని రప్పించిన శాఖల్లో తనులేని సంధార్భాల్లో విచిత్రమైన భాష వినబడేది. మనం వేరు, వాడు వేరు అన్న టోన్ వినబడేది.

బహుశా, తానక్కడ unwanted అని పోల్చుకుని వుంటాడు షరీఫ్. వాళ్ళు చెప్తున్నది మనుషుల్ని విడదీసే భాష అని గ్రహించి వుంటాడు. బాధితుడు కాబట్టి తను తొందరగా గుర్తించి వుండొచ్చు. దళితులైనా, మైనారిటీలైనా స్త్రీలైనా – బాధితులు కాబట్టి అవమానాల్ని, అసహనాల్ని, అంతర్యాల్ని లేశమంత వున్నా గుర్తించగలుగుతారు. ఎంత సహానుభూతి చెందినవాళ్ళైనా, ఆ అవమానాల, అసహనాల వల్ల కలిగిన వేదనల లోతుల్ని తెలుసుకునే అవకాశమే లేదు. ఆ లోతులు తెలిసే అవకాశం లేదుగాని సహానుభూతి చెందేవాళ్ళకి ఆ వేదన ఎంతోకొంత అర్ధం కాకుండా పోదు. వాళ్ళు దగ్గరవాళ్ళైనపుడు ఇంకొంచెం ఎక్కువే అర్ధమవుతుంది, మనసుపెడితే.

తనని ఏం గాయపరిచిందో షరీఫ్ అప్పుడు నాకు అప్పుడూ చెప్పలేదు, ఇప్పుడూ చెప్పలేదు. నేనూ అడగలేదు. కానీ, తను లేని సందర్భాల్లో ప్రత్యక్షంగానూ, పరోక్షంగానూ జరిగిన సంభాషణల్లో నాకు అర్ధం అయ్యేది, ఆరెసెస్ దేశభక్తిలో ముస్లింలకు ప్రవేశం లేదని. వున్నా, అది వాళ్ళతో మమేకం అయినంతవరకూ మాత్రమేనని.

షరీఫ్ ‘శాఖ’కి దూరం కావల్సిన పరిస్థితులే మొదటి సారిగా నాలో ఆరెసెస్ పట్ల సందేహాలు కలగడానికి కారణమయ్యాయి. ఆ తర్వాత మా father బదిలీ వల్ల నేను చోడవరానికి వెళ్ళడం, అక్కడ నారాయణ వేణూ, వర్మల పూనికతో ఏర్పడ్డ ‘లైబ్రరీ స్టడీ సర్కిల్’ వల్ల ఆరెసెస్ నిజస్వరూపాన్ని పూర్తిగా అర్ధం చేసుకోగలిగేను. దానివల్ల pluralityకి హానే కానీ మేలు లేదని అర్ధం అయ్యింది. ఈ మొత్తం transformation పూర్తికావడానికి ఓ అయిదారేళ్లు పట్టింది. Undoing takes much longer time. అయితే మార్పు మొదలవడానికి కారణం మాత్రం చిన్నపుడు షరీఫ్ ఎదుర్కొన్న పరిస్థితే.

నిన్న రాత్రి అఫ్సర్ కధ చదువుతుంటే ఒక్కసారి నలబై ఏళ్ల క్రితంనాటి సంగతులు గుర్తొచ్చాయి. I felt like reliving my childhood.

మనుషుల వ్యక్తిగతమైన ప్రేమానురాగలని శాసించడానికి రాజ్యం ప్రయత్నిస్తే మన జీవితాలు ఎలా అల్లకల్లోలమవుతాయో ‘మల్లీశ్వరి’ సినిమాలో చూస్తాం. మనుషుల మధ్యలోకి మతం ప్రవేశిస్తే మనసుల్లో ఎలాటి హింస జరుగుతుందో ‘చమ్కీపూల గుర్రం’లో చూస్తాం. As it is, we make the lives of kids miserable by denying them the time they deserve to play. మత వైషమ్యాలతో సృష్టించే హింస దీనికి అదనం. నాకైతే మున్నీ, అపూలు మళ్ళీ ఎప్పటివలెనే ఆడుకోవాలని ఆకాంక్ష. ఒక్క నాకేంటి, అది చదివిన వాళ్ళందరికీ బహుశా అలాటి కోరికే కలిగివుంటుంది. ఆ సామూహిక ఆకాంక్షే, కృషే మనల్ని నిలబెడుతున్నది.

చదివేక, ఇంట్లో అందరికీ ఈ కధ చెప్పేను. “అసలు ఈ కధ నిజంగా జరిగిందా,” అని ఆరేళ్ళ మా పాప అల పదే పదే అడిగింది. ఎప్పుడూ బొమ్మలకి పేరుపెట్టుకు ఆడే అలకి సందేహం – మళ్ళీ వాళ్ళిద్దరూ కలిసి ఆడుకుంటారా అని. “వాళ్ళ అమ్మ రేపు తీసుకెళ్తుందట మున్నీ వాళ్ళింటికి,” అని చెప్తే గాని సమాధానపడలేదు.

అసలు ఆ ప్రశ్నే ఇవ్వాళ దేశంలో అందర్నీ కలచివేస్తుందని, కోట్లమందికి నిద్రలేకుండా చేస్తోందని అల కి ఇప్పుడే ఎలా తెలుస్తుంది? మతం పేరుతో మనుషుల్ని విడదీసే మూకలు పెట్రేగిపోతున్నాయని, అవి మనుషుల మధ్య విద్వేషాన్ని రగిలించేపనిలో వున్నాయని అప్పుడే ఎలా అర్ధం అవుతుంది?

ఇప్పటి సందర్భం రక్తసిక్తమై వున్నది. వ్యధా భరితంగా వున్నది. ఈ దేశంలోని కొందరు పౌరులు భయం గుప్పిళ్ళో బతుకుతున్నారు. ఆటవికపాలన రాజ్యం చేస్తున్నది. ఇప్పుడు ఇలాటి కధలు ఇంకేన్నో రావాలి. అనుమానపు బీజాల్ని ఎవరు వేస్తున్నారో, అసహనపు జ్వాలల్ని ఎవరు ఎగదోస్తున్నారో, ద్వేషగీతాల్ని ఎవరాలపిస్తున్నారో రాయాలి. వాటి గురించి పిల్లలకి చెప్పాలి. వాళ్ళ మధ్య ఎవరెవరు ఎలాటి చిచ్చు పెడుతున్నారో వివరించి చెప్పాలి. పిల్లల మనసులు విరగకుండా కాపాడుకోవాలి.

 

PS: ఈరోజు పొద్దున్నే షరీఫ్ కి ఫోన్ చేశా. ఈ కథ అది మనగురించేనని, నువ్వు చదివితీరాలని.

రాయడం ఎవరి కోసం? దేని కోసం?!

 

A work of art is regarded, not as an ephemeral event, but as an action with far-reaching consequences. Born of reality, it acts back upon reality. Young people will argue a whole night long over a poem. – Ernst Fischer (The Necessity of Art)

 

“ఈ ఎండని నాకు వెండిలా మండించాలని వుంది; ఈ వెన్నెల్ని మంచినీటితో కడగాలని వుంది; ఈ గాలికి ప్రాణంపోసి పరిగెత్తించాలని వుంది; ఈ కొమ్మల్ని కెరటాల్లా లేపించాలని వుంది. ఆ నీడల్ని చెలరేగిపించాలని వుంది; ఈ సంద్రాన్ని ఉడుకులెత్తించాలని వుంది; ఈ నదులన్నీ నయాగరా జలాలు కావాలని వుంది.

బ్రహ్మజెముడు దొంకల్ని దుంపనాశనం చెయ్యవలిసి వుంది; అక్షర ఆజ్ఞానాన్ని తన్ని తోసివేయవలిసి వుంది. పాలకుల బందూకుల ప్రాణాల్ని జనసేన తీయలవలసి వుంది.

అవును, నాకు రాయాలని వుంది.”

— ఇది నాకు అత్యంత ఇష్టమైన రావి శాస్త్రి గారు ‘నాకు రాయాలని’ అన్న వ్యాసంలోది. ( రావిశాస్త్రీయం, పే. 49-50)
మనం రాసింది ఏ మంచికి హాని చేస్తుందో, ఏ చెడుకు ఉపకారం చేస్తుందో చూసుకు రాయమని హెచ్చరించిన మహా రచయిత.

 

ఇప్పుడు రచయితల బాధ్యత లేదా బాధ్యతారాహిత్యం గురించి చర్చ నడుస్తున్నది. కవులైనా, రచయితలైనా ఏం చెయ్యాలి? నమ్మినదాని గురించి రాస్తారు. నమ్మిన దాని గురించి మాత్రమే రాయాలి. చెడుకు ఉపయోగపడనిది రాయాలి. కానీ ఇప్పటి చర్చ నేపథ్యంలో అనిపించింది, రచయితగా ఏమైనా తప్పు చేశానా అని. అనుకుని, చదువుతున్నాను  నాకు అత్యంత ఇష్టమైన రావిశాస్త్రి, కొ.కు, చెరబండరాజు వంటి రచయితల రచనల్ని (వీటికోసం వెతకక్కర్లేదు – నా చేతికి అందే దూరంలోనే నా టేబుల్ పై వుంటాయి.) మళ్ళీ ఓసారి. వాళ్ళ రచనలు, జీవితమూ రచయితలకు ఓ ప్రియాంబిల్. ఓ మేనిఫెస్టో.

రచన దానంతట అదే సామాజిక చర్య అంటాడు కొకు. సమాజంలో అసహాయులుగా వున్న వారిలో చైతన్యమూ, బెదిరి వున్నవాళ్లకు ధైర్యమూ, వ్యక్తిత్వం కోల్పోయిన వాళ్ళకు వ్యక్తిత్వమూ ఇవ్వటం కన్న రచయిత చేయగల ఉత్తమమైన పని లేదంటాడు.

గత శతాబ్దపు చివరి దశాబ్దంలో తెలుగు సమాజంలోని విధ్వంసం, అణచివేత, చీకటిలో ప్రజలు చెప్పలేని ఇబ్బందులు ఎదుర్కున్నారు. నా కథారచనకు అది నేపథ్యం. కొత్త శతాబ్దం మొదలవుతూనే జరిగిన పౌరహక్కుల నాయకుడు పురుషోత్తం పాశవిక హత్య నన్ను తీవ్రంగా కలవరపరిచింది. ఎలాటి వనరులూ, మద్దతూ లేని ప్రజల హక్కుల కోసం నిస్వార్ధంగా పోరాడుతున్న ఓ మంచి మనిషిని రాజ్యం నడిరోడ్డు మీద హత్య చేసింది. ఆ హత్య, ఎందరిలో వలెనే, నాలో క్రోధం రగిల్చింది. నాకు బాగా తెలిసిన కుటుంబం కాబట్టి, స్వేచ్ఛని ఎత్తుకుని ఆడించేను కాబట్టి, జ్యోతక్క నాకు తెలుసు కాబట్టి నన్ను ఆరోజులు మరింత కల్లోల పరిచాయి.

ఇంత దుర్మార్గం ఎలా సాధ్యం? ఇన్ని దశాబ్దాల, ఇన్ని శతాబ్దాల పోరాటాల, అధ్యయనాల తర్వాత సమాజం తయారుచేసుకుంటున్న గొప్ప మనుషుల్ని ఎందుకింత దుర్మార్గంగా అంతమొందిస్తున్నారు?

ఆ హత్యకు ఎవరు ఎలా స్పందిస్తారు? హక్కుల సామాన్య ప్రజలు, కార్యకర్తలు, మహిళలు, జర్నలిస్టులు, ఆటోవాళ్లు, ఆర్టీసీ కార్మికులు, డాక్టర్లు, లాయర్లు — వాళ్ళ వాళ్ళ అవగాహనమేర, చేయగలిగే కార్యరంగం బట్టి స్పందిస్తారు. పురుషోత్తం ఏయే విలువలకోసం నిలబడ్డాడో ఆ విలువల్ని వాళ్ళ వాళ్ళ రంగాల్లో ప్రతిఫలించే ప్రయత్నం చేస్తాడు. తమ జీవితాల్లోకి తనెలా పరిష్కారాల్ని తీసుకొచ్చాడో మాట్లాడతారు.

మరి రాయగలిగే వాళ్ళు ఏం చేస్తారు? వాటి గురించి రాస్తారు. లేదా మాట్లాడతారు. లేదా రాసి పాడతారు.

నేను రాసేను, ”ఒక జననం గురించి….” అన్న కధ.

gabrielGarciaMarquez1981-Eva-Rubinstein

ఏం రాస్తారు ఎవరైనా? ఎలా రాస్తారు ఎవరైనా? అది అవగాహన మీద, రాయగలిగే శక్తి మీద ఆధారపడి వుంటుంది. అనుకోకుండా ఆ అస్థిర, క్రోధపు, కల్లోలపు రోజుల్లో అనుకోకుండా నేను మార్క్వెజ్ ‘వందేళ్ల ఒంటరితనం’ చదువుతున్నాను. అందులోని ఓ వాక్యం నన్ను కుదిపేసింది. ఓ పాత్ర అంటుంది, “I will kill you again,” అని.

నామీద ఒక్కసారి వంద పిడుగులు పడ్డట్టు, ఒక్కసారి ఓ విస్పోటనంలో చిక్కుకున్నట్టు, ఓ గొప్ప దాహంలో అనంతంగా చిక్కుకున్నట్టు అనిపించింది నాకు. I will kill you again అని అంటున్నాడంటే వాళ్లెవరో మళ్ళీ మళ్ళీ పుడుతున్నారని, వాళ్లెవరో మళ్ళీ మళ్ళీ చంపబడుతున్నారని అనిపించింది. మనలో వాళ్ళని కొంచెం వదిలేసి వెళ్తున్నారని, ఆ వ్యధ మనలో మళ్ళీ మళ్ళీ రగులుతున్నదని.  ఆ విలువలు మనలో ఎంతో కొంత మిగిల్చి పోయారని.

మరి నేను ఆ తీరని దుఖ్ఖాన్ని, ఆ మోయలేని భారాన్ని, ఆ విడువని క్రోధాన్ని, ఆ అసహనాన్ని ఎలా ప్రకటించాలి? రాయకుండా ఉండలేని తనంతోనే కదా. ఎవరైనా రాసేది. మనలోంచి దుర్మార్గంగా విసిరివేయబడ్డ మనిషి గురించి, మనలోపల అనంతంగా విత్తుకుంటున్న ఆ మనిషి జ్ఞాపకం గురించి రాయకుండా వుండగలరా ఎవరైనా?

అప్పుడు రాసేను నేను, ఆ కధ. అది నా రెండో కధ.
“నేను, నేను,” అని రాసుకోవడం ఇప్పటిదాకా నేను చేయలేదు. కానీ, ప్రస్తుత చర్చ సందర్భంలో ‘ఎందుకు రాసేను’ అని గురూ గారు రావిశాస్త్రిగారు రాసింది చదువుతుంటే అనిపించింది – నేను రాసింది ఏ మంచికి ఉపకారం చేసిందా లేదా అపకారం చేసిందా, అని. మనస్సాక్షికి మించిన విమర్శకులు ఎవరుంటారు?

అవును మరి నేను ఆ కధ రాసేను. ఎవరికి ఎలా అర్ధం అయిందో, అవుతుందో నాకు తెలీదు. అప్పటి నా మానసిక పరిస్థితి ఏంటంటే, ఆ క్రోధాన్ని ప్రకటించడం. అప్పటికది నా రెండో కధ మాత్రమే అయినందువల్ల ఇంకోలా రాయలేకపోకపోయి కూడా కావచ్చు.  చదివిన వాళ్ళల్లో అది ఎలాటి ఊహలు కలిగిస్తుందో రచయితకు కొంత ఊహ వుంటుందేమో కానీ, పూర్తిగా తెలిసే అవకాశం లేదు.

“లోకంలో మంచీ చెడ్డా అనేవి వుంటూ వస్తున్నాయి. వాటి మధ్య నిత్యం పోరాటం జరుగూతూనే వుంటుంది. ఆ పోరాటపు స్థాయి ఒకప్పుడు ఉన్నంత తీవ్రంగా ఇంకొకప్పుడు వుండకపోవచ్చు. కానీ మంచి చెడ్డల మధ్య నిత్యం సంఘర్షణ జరుగుతూనే వుంటుందని నేను అనుకుంటాను. ప్రతి రచయిత కూడా, రెండు, మూడు లేక ఎన్నో కొన్ని మజిలీలు చేసి చివరికి ఈ మంచి చెడ్డల క్రాస్ రోడ్స్ కి వస్తారనీ రాక తప్పదనీ నేను నమ్ముతాను. అప్పుడు అతను పాఠకుడికి తను ఏ మార్గం చూపించాలో నిశ్చయం చేసుకుంటాడు. ఆ దారంట వెళ్ళమని అందరికీ చెప్తాడు.” – రావిశాస్త్రి (1965) (రావిశాస్త్రీయం, పే. 48-49)

ఆప్తులనుకున్న వాళ్ళు, ఇష్టమైన నాయకులు సహజంగానో, అసహజంగానో మరణించినపుడు వాళ్ళని గుర్తు చేసుకుంటూ రాయడం అనాదిగా వస్తున్న ఓ అలవాటు. వాళ్ళు మనకోసం చేసిన త్యాగమూ, పోరాటమూ గుర్తు చేసుకోవడం ఓ మానవీయమైన విలువ. మా వూరికి దగ్గరలో వున్న సవర జాతికి చెందిన ఆదివాసులైతే ఆ మరణాన్ని గోడమీద బొమ్మగా వేసుకుని గుర్తు పెట్టుకునే వాళ్ళు.

‘ఒక జననం గురించి…’ రాసిన చాలా ఏళ్ళకు ‘పూల గుర్తులు’ అని ఓ కధ రాసేను. అది మళ్ళీ కొందరి అమరత్వం గురించి. చనిపోయిన వాళ్ళ గుర్తుగా పూల మొక్కలు నాటే ఓ వృధ్ధుడి గురించి. అమరులైన వాళ్ళు, మనల్ని వదిలి వెళ్ళిన వాళ్ళు ఓ పూవుగా, ఓ వాసనగా ఎలా మిగిలిపోతారో, మనం ఎలా గుర్తుంచుకుంటామో చెప్పిన కధ.

ఎవరో రచయిత తన నవలని సినిమా తీయడానికి ఒప్పుకోలేదని చదివేను. ఆమె (లేదా ఆయన?) చెప్పిన కారణమేంటంటే, “నా నవల చదివిన వేలమంది వేలారకాలుగా ఊహించుకుని appreciate చేస్తారు. సినిమా తీస్తే దర్శకుడికి అర్ధం అయిన వెర్షనే వస్తుంది,” అని.

ఆ కధ చదివి అఫ్సర్ pustakam.netలో (2009) ప్రతిస్పందన రాసేడు. అది తన ఆప్తుల మరణాల్ని ఎలా గుర్తు చేసాయో. (link — http://pustakam.net/?p=1564) ఓసారి ఓ రచన చేస్తే అది బతికిన రోజుల్లో ఎవరికి అర్ధం అయిన ప్లేన్ లో వాళ్ళకి అర్ధం అవుతుంది. కొందరికైతే nonsense అనిపించవచ్చు. Some others might have thought that it should have been told better. ఇంకొందరికి ఎవ్వరెవ్వరి మరణాలు గుర్తొచ్చి వ్యాకుల పడవచ్చు. The writer will have no control whatsoever on the text once he penned it. ఓసారి రాశాసేక, ఇక ఆ రచనతో రచయితకు సంబంధం వుండదంటారు రావిశాస్త్రి గారు.

జీవిత పరిణామం ప్రజా పోరాటం మీద ఆధారపడి వున్నది. ఆ పోరాటంలో ప్రజలచేతిలో వజ్రాయుధంలా పనిచేసేదే నిజమైన సాహిత్యం. అదే విప్లవ సాహిత్యమంటాడు కొకు.

కవులే గానీ, రచయితలే గానీ వాళ్ళ కార్యరంగం రచన. రాయాలి. రాయాల్సిన వాళ్ళు రాయాల్సినంతగా రాయకపోతే రాయకూడని వాళ్ళు రాయకూడనంతగా రాస్తారని ఎవరో అన్నారు. కాబట్టి, ఎవరో ఏదో అన్నారని, ఎవరో ఏదో అనుకుంటున్నారని రాయగలిగే వాళ్ళు రాయకుండా వుండరు. రాస్తారు.

ravisastry

“ఈ ఎండకి పసలేదు. ఆరీ ఆరని గాయం చాలా వుంది. ఈ వెన్నెల వెలివెలి బూడిదలా వుంది. ఈ గాలంతా బిగిసిపోయి చచ్చింది. ఈ నీడలన్నీ కొరడబారిపోయాయి. ఈ సముద్రమంతా చల్లారిపోయింది. ప్రభువులంతా ఏడు రంగుల నీడల్లో మునిగితేలి మురుస్తున్నారు. పచ్చినెత్తుర్ని పరమాన్నం వండుకొండుంటున్నారు……అవును నాకు రాయాలనే వుంది. నాకు ఈ ప్రభువుల్ని ఈడ్చి ఎండబెట్టాలని వుంది; కూలి కులాలన్నీ ఏకం కావాలని వుంది. జ్ఞానదీపం వెలగాలి. మబ్బులన్నీ తొలగాలి. మంచిగంధం తీయాలి.” ( రావిశాస్త్రీయం.)

అవును, అందుకే నాకూ రాయాలని వుంది. వాటిగురించి రాయాలని వుంది.  వాటి గురించి మాత్రమే రాయాలని వుంది. షరతుల్లేని, శశబిషలు లేని, సందేహాల్లేని, నిరుత్సాహం లేని రచనలు చేయాలని వుంది. ఎలాటి వనరులూ లేని, శక్తులూ లేని  ప్రజలు అలుపెరగని పోరాటం చేస్తున్నారు కాబట్టి వాళ్ళకోసం రాయాలని వున్నది. వాళ్ళ కధలు, వాళ్ళ సంతోషాలు, వాళ్ళ బాధలు, వాళ్ళ వ్యధలు, వాళ్ళ కేరింతలు, వాళ్ళ ఉక్కపోతల జీవితాలు, వాళ్ళ పోరాటాలు – వాటి గురించి మాత్రమే రాయాలని వున్నది.

–వాళ్ళకోసం మాత్రమే రాయాలని వున్నది.

*

పెరుమాళ్, పెరుమాళ్!

myspace

 

ఓ వారం అవుతోంది. పెరుమాళ్ మురుగన్ గురించి రాద్దామని. చచ్చిపోయిన పెరుమాళ్ గురించి. కానీ, ఎంతకీ పెన్ను ముందుకు కదలడం లేదు. నిస్సత్తువ వెనక్కి గుంజుతున్నది. రక్తమాంసాలతో, గుండెలో ప్రాణంతోవున్న పెరుమాళ్ బతికే వున్నాడు కావచ్చు. కానీ, రచయిత పెరుమాళ్ చనిపోయాడు. అలా అని, పెరుమాళ్ ప్రకటించి వున్నాడు. తను రాసిన పుస్తకాల్ని వెనక్కి తీసుకున్నాడు.

మనగురించి లేదా మనలాటి వాళ్ళ గురించి రాసిన ఆ రచయిత పెరుమాళ్ చనిపోలేదు. హత్యకు గురయ్యాడు. అంతకంటే దారుణం ఏంటంటే, మనం చూస్తుండగానే చంపేశారు. మనలో కొందరు పెరుమాళ్ కి మద్దతు చెప్పి వుండొచ్చు. ఇదేం అన్యాయం అని అరచి వుండవచ్చు. కానీ, మన మద్దతు మన అరుపులు హంతకుడి చేతుల్ని భయపెట్టలేక పోయాయి.

పెరుమాళ్ లాటి రచయితలకే అభద్రత ఈ సమాజంలో. ఈమధ్య కాలంలో దాడులు ఎదుర్కొన్న రచయిత ఒక్క పెరుమాళే కాదు. పుదుక్కోటై లోనే కణ్ణన్, దురై గుణ అనే ఇద్దరు రచయితలు కూడా భౌతిక దాడులకు గురయ్యారు.    బూతు రచనలు చేసిన వాళ్ళు, పులిహార సాహిత్యం సృష్టిస్తున్న వాళ్ళు, జవసత్వాలు లేని, రంగూ రుచీ వాసనాలేని పుస్తకాలు రాస్తున్నవాళ్లు హాయిగా వర్ధిల్లుతున్నారు. జుగుప్సా సంస్కృతికి చెందిన సాహిత్యకారులు సత్కారాలు అందుకుంటున్నారు. విపరీతంగా డబ్బు సంపాదిస్తున్నారు. వాళ్ళకి ఎటువంటి హానీ జరగదు. వాళ్ళు గొప్ప సృజనకారులుగా చలామణీ అవుతారు. కానీ జీవితాన్ని జీవితంగా చూపించిన, అపురూమైన సంక్లిష్టమైన సంబంధాల్ని చిత్రీకరించిన, చరిత్ర నేపథ్యంలో కలలాటి నిజాన్ని చెప్పిన పెరుమాళ్ మాత్రం ఉరికంబం ఎక్కాల్సివస్తున్నది.

సత్యాన్ని చెప్పినందుకు, సృజనాత్మక వ్యక్తీకరణ వున్నందుకు హత్యకు గురైనవాళ్లు, బహిష్కరణకు  గురైన వాళ్ళు, వేధింపులకు గురైన వాళ్ళు ఎంతమందిలేరు చరిత్రలో. సోయెంకా, ఎమ్ ఎఫ్ హుస్సేన్, తస్లీమా నస్రీన్, రష్దీ, చెరబండ రాజు – ఇలా ఎంతమంది లేరు రాజ్యం చేతిలో, రాజ్యం అండతో చెలరేగిపోయే మౌడ్యుల చేతిలో!

ఇంతకీ, పెరుమాళ్ రాసిందేమిటి? ‘అర్ధ నారీశ్వరుడు’ అన్న నవల. ఏదో కపోలానికి ఆదాటుగా తట్టిన ఏదో ఒక ఇతివృత్తంతో కాదు. ఓ అరవై డెబ్బై ఏళ్లక్రితం వుండిన ఓ జంట గురించి. వాళ్ళ చుట్టూ కనిపిస్తూ, కనిపించకుండా వున్న జీవితం గురించి, దాని పరిష్వంగం గురించి. పిల్లలు కలగని మహిళ ఒకానొక సమూహంలో మరొకరితో జతకట్టి సంతానం కోసం ప్రయత్నించగలిగే ఒకానొక సాంఘిక వెసులుబాటు గురించి.

images

ఇది నచ్చలేదు మౌడ్యులు కొందరికి. అది కూడా మతమే ప్రధానమైన ఎజెండాగా వున్న ఓ భావజాలం అధికారంలోకి వచ్చేక. పెరుమాళ్ పై వచ్చిన వత్తిడి అంతా ఇంతా కాదు. చిత్రమేమిటంటే, బ్రాహ్మిణీకల్ వ్యవస్థపై తీవ్రమైన వ్యతిరేకత కనబరిచిన తమిళనాడులో ఈ వత్తిడి రావడం. ఇక తమిళనాడులోనే ఈ పరిస్తితి వచ్చిందంటే ఇక సాంఘికంగా ఎంతో వెనుకబడిన రాష్ట్రాల్లో మత మౌఢ్యం రెచ్చిపోతుంది.

ఫ్రాన్సులో, సిరియాలో జరుగుతున్న అన్యాయాలపై ‘నేను చార్లీని’ అని తనివితీరా సాలిడారిటీని ప్రకటించే వాళ్ళు, పత్రిక స్వేచ్ఛ హననం గురించి, భావప్రకటనా హక్కు గురించి  పోరాడే వాళ్ళు పెరుమాళ్ గురించి ఎందుకో పట్టించుకోరు. ఆయనెవరో, ఆయనను ఎందుకు రక్కసి మూకలు వేటాడుతున్నారో పట్టించుకోరు. లేదా, కావాలనే ఉపేక్షిస్తారు.   ఎందుకంటే, పెరుమాళ్ తెల్లగా లేడు. ఆయన రాసింది ‘మన’ గురించి కాదు. ఎక్కడో సమాజపు అట్టడుగుపొరల్లో వున్నవాళ్ల గురించి రాసేడు. ఆయనపై దాడి చేస్తున్నది ‘మన’ వాళ్ళు. కాబట్టి ‘I am Charlie’ అని మనం గొంతెత్తి అరుస్తాం గానీ, అదే సమయంలో మన పెరట్లో ‘నేను చచ్చిపోతున్నా రచయితగా,” అని అరుస్తున్న, ఏడుస్తున్న, భయపడుతున్న, కలవరపడుతున్న పెరుమాళ్ మనకి కనబడడు.

మన కళ్ళు, మన చెవులు, మన మనసు, మన ఊహలు – అన్నిటిని ‘వాళ్ళు’ నియంత్రిస్తున్నారు. ఇది స్పష్టంగా రెండు విభిన్నమైన ప్రపంచాల వ్యవహారం. ఈ రెండు ప్రపంచాల అవసరాలు, విలువలు, బలాలు, ఊహలు, ప్రయోజనాలు భిన్నమైనవి. చిత్రంగా, మన ప్రపంచాలకు భిన్నమైన అవసరాల గురించి, ప్రయోజనాల గురించి, ఊహల గురించి, విలువల గురించి మనం పోరాడుతున్నాం. రెండు ప్రపంచాల్లో కేవలం ఒక ప్రపంచం దగ్గర మాత్రమే అన్ని వనరులు, సమాచార, సాంస్కృతిక ప్రసార సాధనాలు వున్నాయి. అవి కేవలం తమ ప్రపంచంలోని వారిని మాత్రమే కాక, అవతలి ప్రపంచంలో వాళ్ళను కూడా తీవ్రంగా ప్రభావితం చెయ్యగలవు.

ఫ్రెంచి పత్రిక చార్లీ హెబ్డే మీద జరిగిన ఆటవికమైన, అమానుషమైన దాడిని ప్రపంచమంతా ఖండిస్తుంది. ఖండించాలి కూడ. కానీ దురదృష్టవశాత్తూ మన ఖండన పాశ్చాత్య ప్రసార మాధ్యమాల ప్రభావం వల్లనే. గాజా పిల్లల్ని ఇజ్రాయిల్ హననం చేసినపుడు మనకి ఇంత కోపం రాలేదు. ‘I am Gaza kid’ అని ఆవేశంతో ఊగిపోలేదు. ఎందుకంటే, పాశ్చాత్య ప్రసార సాధనాలు పూనకంతో ఊగిపోలేదు. పిల్లల రక్తం కళ్ల చూసిన ఇజ్రాయిల్ ప్రధాని పారిస్ వీధుల్లో సిగ్గులేకుండా నిరసన ప్రదర్శనలోకి జొరబడితే కూడా మనకి కోపం రాదు.

పెరుమాళ్, కణ్ణన్, గుణ – మన ప్రపంచానికి చెందిన మనుషులు. మట్టి మనుషుల వేదన గురించి, నలిగిపోతున్న జీవితం గురించి, వాళ్ళు పడుతున్న హింస గురించి, వాళ్ళ సంతోషాల గురించి, అంతరించిపోతున్న వాళ్ళ చరిత్ర గురించి – అంటే మన గురించి – ఎంతో ప్రేమతో రాస్తున్నారు. అది మన సొంత ప్రపంచం గురించి.

అందుకే, పెరుమాళ్ లో చచ్చిపోయిన రచయితను మళ్ళీ బతికించుకోవాలి. పెరుమాళ్ లాటి రచయితలు చనిపోకుండా చూసుకోవాలి. మన ప్రపంచాన్ని మనం కాపాడుకోవాలి.  అందుకే, I am Perumal.

*

పిల్లలది కాదీ లోకం!

myspace

ఓ వందేళ్ల క్రితం హెమింగ్వే రాసేడు ఓ ఆరు పదాల కావ్యం. ఎప్పుడు గుర్తొచ్చినా కలవరపెట్టే రచన — For sale: baby shoes, never worn.  అమ్మకానికి పెట్టిన ఏదో చిన్నారి కోసం కొన్న బూట్లు, ఎన్నడూ వాడనివి. ఎంతో ప్రేమతో పుట్టబోయే బిడ్డకి తల్లిదండ్రులో, ఇంకెవరైనా ఆప్తులో కొన్న బూట్లు. అవి వాడకుండానే, ఆ బిడ్డ వెళ్లిపోయింది. లేదా, ఆ తల్లికి ఏదో అయివుంటుంది, బిడ్డ గర్భంలో వున్నపుడే. లేదా, ఏ హింసకో బలయ్యి వుండి వుంటుంది. బిడ్డ పోయినతర్వాత అమ్మకానికి పెట్టారంటే బహుశా కనిపించని పేదరికపు రక్కసి మింగేసి వుంటుంది.

గుజరాత్ లో అల్లరిమూకల కత్తులకు బలైన గర్భస్థ శిశువల గురించి విన్నపుడు, ముళ్ళపొదల మధ్య, చెత్త కుప్పలమీదకి విసిరివేయబడ్డ పిల్లలగురించి చదివినపుడు, బస్సు టైర్ల కింద, ట్రైన్ల కింద చనిపోతున్న పిల్లల గురించి విన్నపుడు, గాజా పిల్లల రోదన చూసినపుడు ఈ కధ గుర్తొస్తుంది. మొన్న పెషావర్లో ముష్కరుల బులెట్ల వర్షానికి బలైన పిల్లల్ని చూసి మళ్ళీ గుర్తొచ్చింది.    ఇంత శక్తివంతమైన కథారచన హెమింగ్వేలాటి వాళ్ళకు తప్ప ఇంకెవ్వరికి సాధ్యమవుతుంది! మహిళలపై అత్యాచారం చెయ్యడం యుధ్ధాల్లో బలమైన పక్షం చేసే పని. బోస్నియాలోనో, ఇరాక్ లోనో కాశ్మీర్ లోనో, శ్రీలంకలోనో – పోరాడే ప్రజల్ని భయపెట్టడానికి, వాళ్ళ స్థైర్యం దెబ్బతీయడానికి, వాళ్ళ అసహాయతని చూసి వెక్కిరంచడానికి ప్రపంచం నలుమూలలా సైన్యాలు చేసే పని అది.

యువకుల్ని ఎత్తుకుపోయి తల్లులకు క్షోభ మిగిల్చడం కూడా మరో ప్రధానమైన ఆయుధం.   తల్లుల మీద దాడి, పసిపిల్లల మీద దాడే. ఇక నేరుగా పిల్లలమీదే నేరుగా యుధ్ధాలు మొదలయ్యాయి. గాజాలో పిల్లలని కూడా చూడకుండా ఇజ్రాయిల్ ఎలా మిసైళ్లను ప్రయోగించిందో, బాంబులు వేసిందో చూశాం. స్కూళ్ళు, ఇళ్లు – వేటినీ వదలలేదు. మొన్నటికి మొన్న శ్రీలంకలో కూడా ఇలాటి దాడులు చూసేం. బులెట్లతో చిల్లులు పడ్డ ప్రభాకరన్ కొడుకు శవాన్ని చూసేం. ఇవి నేరుగా ప్రభుత్వాలు పిల్లలమీద జరిపే హింస.    ఇక పిల్లల మీద ఎక్కుపెట్టిన వ్యస్థీకృతమైన దాడులు, హింసా రూపాలు వర్ణనాతీతం. రక్తమాంసాలు, హృదయ స్పందనలుండే వాళ్ళుగా మనం వాళ్ళని అసలు చూడనే చూడం. వాళ్ళని మనుషులుగా చూసేవాళ్ళు అస్సలే లేరని కాదు. వాళ్ళు మైనారిటీ. మనకి తెలీకుండానే వాళ్ళ మీద చూపే క్రౌర్యం అంతా ఇంతా కాదు. హేళన, కసురుకోవడం, కొట్టడం, విసుక్కోవడం, సాంస్కృతిక దాడితో మనసుల్నీ మెదళ్ళనీ కలుషితం చెయ్యడం – ఎన్ని రకాల హింసలకి గురిచేస్తున్నాం వాళ్ళని.

విద్య పేరుతో, వైద్యం పేరుతో జరుగుతున్న హింసా రూపాలు ఇంకా ఘోరమైనవి. ఇవి ప్రాణాలైతే తియ్యవు కానీ, పీల్చి పిప్పి చేసెయ్యగలవు.

ఈమధ్య మా పాప ఆడుకుంటూ గోడ మూల తాకింది. నుదుటి మీద ఇంచిన్నర దెబ్బ తగిలింది. డాక్టరు చదువు చదివిన సతీశ్ చందర్ గారమ్మాయి first aid చేసి, హాస్పటల్లో చూపించమంది. నేనింటికి వెళ్ళేసరికి లేటయింది. అప్పుడు తీసుకెళ్ళాం హాస్పటల్ కి.

 

హాస్పటల్ నంబర్ 1

నర్స్ కట్టు విప్పుతుంటే  చూస్తున్న డాక్టర్, “రేప్పొద్దున్నే 5-6 గంటలకి వచ్చెయ్యండి, పదిహేను వేలు పట్టుకు. ప్లాస్టిక్ సర్జన్ కుట్లు వేస్తారు. లేకపోతే మచ్చ మిగిలిపోతుందని,” అన్నాడు.

మచ్చ మిగులుతుందా, మిగలదా అన్న మీమాంస నాకూ, నా సహచరికీ లేవు. రీ ఇంబర్స్ మెంట్ వుంటుంది కాబట్టి డబ్బులు సమస్యా కాదు. కానీ, ఆరేళ్ళ పాపకి అనవసరమైన ట్రౌమా అవసరమా?

ఆ ప్లాస్టిక్ సర్జన్ కి (హాస్పటల్ లోనే వున్నారు) చూపించకుండా, అభిప్రాయం కలుసుకోకుండా  ఈయన సర్జరీ అని డిసైడ్ చెయ్యడం మాకు ఇంకా ఆశర్యం కలిగించింది.

మా డాక్టరుకి చూపించి (సెకెండ్ ఒపీనియన్) వస్తాం పొద్దున్న అని బయటపడ్డాం.

 

హాస్పటల్ నంబర్ 2

పొద్దున్న, డాక్టర్:  “మీరు ఆరుగంటల లోపలే రావాలండీ. అయినా సాయంత్రం రండి మా సర్జన్ సర్జరీ చేస్తారు. ”

“మరి ఆరుగంటల లోపలే రాలేదని అన్నారు కదండీ,” నా సహచరి.

“చేస్తే ఆరుగంటల లోపల చెయ్యాలి. లేకపోతే ఎప్పుడు చేసినా ఒకటే,” డాక్టరు (మేజిక్ రియలిజం కాదు. నిజంగానే అన్నాడు.)

అంటూ, మా అనుమతి తీసుకోకుండానే సర్జన్ నంబర్ డయల్ చేసారు. (అదృష్టవశాత్తు ఆ నంబర్ కలవలేదు.) “ఇదిగో ఈ నంబర్ తీసుకుని ప్రయత్నించండి.”

(ఇద్దరు డాక్టర్లూ పేషెంట్ తో ఒక్క మాటా మాట్లాడలేదు)

 

హాస్పటల్ 3 (ఓ మిత్రుడి సలహాతో)

after making her comfortable by asking a few questions, కట్టు కొంచెం పైకెత్తి చూసి

“ఇది చాలా superficial దెబ్బ. చర్మం కిందికి పోలేదు. స్టిక్కర్లు వేస్తే సరిపోతుంది. మూడు రోజులకోసారి స్టిక్కర్ వేయించుకోండి,” అన్నారు ఆ సర్జన్.

నేను రిసెప్షన్ దగ్గరికెళ్ళి ఫీజు చెల్లించి, రిజిస్ట్రేషన్ చేయించుకుని వచ్చేలోపలే స్టిక్కర్ వేసేసి మళ్ళీ థియేటర్ లోకి వెళ్ళిపోయాడాయన.

ఓ మూడు స్టిక్కర్లు వేసేరు. అంతే. ఇంకో స్టిక్కర్ వేస్తారా (దెబ్బ ఇంకా కొంచెం పచ్చిగా వుండడం చూసి) అని మేం అడిగినా కూడా వెయ్యనిరకరించారు.

రెండు వారాలపాటు దాని సంగతే మరిచిపోయాం. ఎందుకో గుర్తొచ్చి ఈరోజు చూసేను. ఎనబై శాతం దెబ్బ చర్మంలో కలిసిపోయింది. ఇంకాస్త కూడా కలిసిపోయేట్టే వుంది రెండు, మూడు వారాల్లో!

వైద్యం చేసి డబ్బు సంపాదించవచ్చు కానీ, ఎలాగైనా డబ్బు సంపాదించాలనే కోసమే వైద్యం అనుకోవడం ఎంత అమానుషం! దెబ్బ దానంతట అదే చర్మంలో కలిసిపోతుందని తెలిసికూడా కాస్మోటిక్ సర్జరీలు చెయ్యడం ఎంత హింస.

పిల్లలనీ, వృద్దులనీ, డబ్బులు సమకూర్చుకోడం కష్టం కావచ్చని తెలిసి  కూడా చూడకుండా అనవసరంగా సూదులు గుచ్చేసి, కోసేసి సంపాదించకపోతే ఏం?

 

PS: స్టిక్కర్ వేయించుకుని బయటకి వస్తుంటే, ఓ ఫోన్ వచ్చింది: “I’ve got your reference from xyz. Are you trying to reach me?,” అని.

కాల్ ఎవరిదగ్గర నుంచీ అంటే, రెండో హాస్పటల్ లో సర్జరీ చెయ్యాల్సిన డాక్టర్!

ఏదో సినిమాలో డైలాగ్ ప్రేరణతో, “హల్లో, హల్లో, హెలో, హెలో,” అని అన్నాను.

-కూర్మనాధ్

ఏది రాయాలి? ఏది వదిలెయ్యాలి?

myspace

ఏది రాయాలి? ఏది వదిలెయ్యాలి? రాయగలమని చెప్పి తోచినవన్నీ రాసేయ్యాలా? సహజమైన ఫ్లో రాకపోయినా ఏదన్నా అనుకుంటే కృతకంగానైనా ఏదో ఒకటి రాసేయ్యాలా? ఇలాటి సందేహాలు ఎన్నో వస్తాయి రచయితలకు. వేధిస్తుంటాయి అనుక్షణం. కథావస్తువులు, పాత్రలు, సంభాషణలు వెంటాడుతూనే వుంటాయి.

రచయితలకి గీటురాయి ఏంటి? ఏది కొలమానం? నావరకు నాకు గురూగారు రావిశాస్త్రి గారు చాలా చక్కటి మాట చెప్పారు — ఏది రాసినా ఏ మంచికి అపకారం జరుగుతుందో, ఏ చెడుకు ఉపకారం జరుగుతుందో చూసుకొమ్మని. ఇది ఆయన రాసిన ‘రావిశాస్త్రీయం’లో వున్నది. ఆయన్ని ఒకటి రెండుసార్లు కలుసుకున్నా ఎక్కువ మాట్లాడే అవకాశం కలగలేదు.

కానీ కాళీపట్నం రామారావు మాస్టారుతో ఎన్నోసార్లు ఎంతో సేపు మాట్లాడే అవకాశం కలిగింది. రచయితలకు ఆయన సూచించిన స్కేలు ఇంకా చిన్నగా, సూటిగా వుంది. లేదా, రావిశాస్త్రిగారు చెప్పినదానికి దోహదం చేస్తుంది.

“నువ్వు సత్యానికి, ఇంకా ప్రజలకు జవాబుదారీ అని గుర్తుపెట్టుకోవాలి,” అని.

ఇప్పుడు కారా మాస్టారి గురించి ఎందుకు అంటే, ఆయనకు 90 ఏళ్ళు నిండిన సందర్భం. ఆయన గురించి అందరూ మాట్లాడుకునే ఓ సందర్భం. ఇంకో సందర్భం కూడా వుంది అది చివర్లో చెప్తాను.

సరిగ్గా ఏ కథావస్తువు గురించో గుర్తులేదు గాని, ఏదో వస్తువు గురించి ఆయన సలహా తీసుకుందామని ప్రస్తావించాను. ఫలానా సందర్భం గురించి, ఫలానా విధంగా చెప్దామని అనుకుంటున్నానని వివరిస్తున్నాను. కాసేపు నిశ్శబ్దంగా వుండిపోయారు, కళ్లుమూసుకుని. అది ఆయన స్వభావం, ఎవరైనా . నిమ్మళంగా ఆలోచించడానికి కావచ్చు.

“నువ్వు ఎలా చెప్పదలుచుకున్నావో చెప్పకు. కానీ, ఏం చెప్పదలుచుకున్నావో చెప్పు. ఏదో సత్యాన్ని అనుకుని దాన్ని నిజం చెయ్యడానికి కథ రాయకు. సమాజాన్ని గమనించు. జీవితాన్ని చదువు. నీకు ఎక్కడైనా నువ్వకున్నసత్యం రూఢి అయిందనిపించిందనుకో కథ రాయి. అంతేకాని నువ్వు నమ్మిన భావజాలాన్ని ఎలాగైనా సపోర్టు చెయ్యాలని మాత్రం రాయకు,” అన్నారు.

“నువ్వు సత్యానికి, ఇంకా ప్రజలకు జవాబుదారీవి అని గుర్తుపెట్టుకో. నువ్వు నమ్మిన భావజాలాన్ని వదిలిపెట్టకు. నువ్వు గమనించిన విషయం రాస్తే నీకు ఇబ్బంది అనుకుంటే రాయడం మానేయి. ఒక కథ ఆగిపోతుంది. అంతే. కానీ, నువ్వు రూఢి చేయలేని సత్యాన్ని సత్యంగా మార్చి చెప్పకు,” అన్నారు.

ఇవే కాదు కాని, ఈ అర్ధం వచ్చే మాటలు అన్నారు. సత్యంపట్ల, ప్రజలపట్ల జవాబుదారీగా వుండటం అన్న మాట నన్ను ఎంతగా ప్రభావితం చేసిందంటే అది కేవలం నా రచనలకే కాదు, నా వృత్తికి కూడా ఎంతో ఉపయోగపడ్డది ఎన్నో సార్లు.

ఒక ఉదాహరణ చెప్తాను. బేగంపేట ఎయిర్ పోర్ట్ శంషాబాద్ కి మారే ప్రక్రియను చాలా దగ్గరగా కవర్ చేశాను. ఉద్యోగుల నిరసనలూ, కొత్త ఎయిర్ పోర్టు యాజమానుల పధకాలూ, ఉపయోగాలూ, అనార్ధాలూ ఎన్నో వార్తలు రాశాను. కానీ, సెర్వీసులు కొత్త ఎయిర్ పోర్తుకి మారిన రోజు ఓ హ్యూమన్ ఇంటరెస్ట్ వార్త రాద్దామనుకున్నాను. మా వాళ్ళని ఎలర్ట్ కూడా చేశాను. స్టోరీ పెగ్ లిస్ట్ లో పెట్టాను.

కానీ పాత ఎయిర్ పోర్టు చుట్టుపక్కల వున్న పిల్లలూ, పెద్దలూ విమానాల్ని ఎలా మిస్ అవుతున్నారో తెలుసుకు రాద్దామని. ప్రధాన వార్తల పని అవగొట్టుకుని అక్కడ ఇళ్లకు వెళ్ళేను కదా, అక్కడ తెలుసుకున్న విషయాల్ని చూసి దిమ్మ తిరిగిపోయింది. పిల్లలూ, పెద్దలూ ఎవరూ అక్కడి విమానాల్ని మిస్ కాలేదు. సరికదా అందరూ, చాలా అనందంగా వుండడం చూశాను. ఇక ఈ జన్మకి ఈ నరకంనుంచి విముక్తి కలగదేమోనని పెద్దవాళ్లూ, హాయిగా పొద్దున్నపూట నిద్రపోతున్నామని చిన్నవాళ్లూ ముక్తకంఠంతో చెప్పేరు. ఇది నేను ముందు ప్రోపోజ్ చేసిన వార్తకి పూర్తిగా భిన్నంగా వుంది. కానీ, వాస్తవం ఇంకోలా వుంటే చూస్తూ చూస్తూ అబధ్ధం ఎలా రాస్తాం?

***

కారా మాస్టార్ని ఇప్పుడు నేను తలుచుకోడానికి రెండో కారణం – కథల పట్ల ఆయనకున్న ప్రేమ, ఆపేక్ష. కథే ఆయన ఊపిరి. కథ కాకుండా ఇంకేదైనా ఆయన మాట్లాడడంగాని, వినడంగాని నేను ఎపుడూ చూడలేదు. దాదాపు డెబ్బై ఏళ్లపాటు కథే జీవితంగా, కథ మాత్రమే జీవితంగా బతకడం సామాన్యమైన విషయం కాదు.

మొన్నీ మధ్య ఫోన్లో మాట్లాడుతూ, “విశాలాంధ్ర వాళ్ళు వేసిన ఉత్తరాంధ్ర కథల పుస్తకంలో నీ కథ వుంది. ఈసారి కనిపించినపుడు దాని నేపధ్యం చెప్పాలి,” అన్నారు. నాకైతే ఆ పుస్తకం వచ్చినట్టు కూడా తెలీదు. ఇంత వయసులో కూడా కొత్తగా వస్తున్న పుస్తకాలని సంపాదించడం, చదవడం నాకైతే ఎంత ఆశ్చర్యo, సిగ్గూ వేసాయో. అప్పటికప్పుడు ‘నవోదయా’కి వెళ్ళి (విశాలాంధ్ర షాపులు ఆడిట్ కోసమని మూసేశారు కొన్ని రోజులు) చూశాను కదా, 1028 పేజీలున్న పుస్తకంలో 110 కథలున్నాయి!

అంతే కాదు, ‘దిద్దుబాటు’ కంటే ముందు వచ్చిన 87 కథల గురించీ, రాబోయే ఆ సంకలనం గురించీ, దానికి తాను సజెస్ట్ చేసిన ‘దిద్దుబాట’ అనే టైటిల్ గురించి చాలా ఉత్సాహంగా మాట్లాడారు.

ఏదో హాబీలాగానో, ఖాళీ వున్నపుడు ఎవరికో ఏదో ఫేవర్ చేస్తున్నట్టు రాయడమో చేసే నాలాటి కొందరికి కారా మాస్టారు గారి దగ్గర ఎంతో నేర్చుకోవాలి. అది ఒక జీవనవిధానం కాకుండా వుంటే, రాయడం అనేది ఓ passion ఎలా అవుతుందీ?

  • -కూర్మనాథ్

చదువుకీ, మనకీ మధ్య ఎందుకూ అంత దూరం?!

myspace

నా అమెరికా ప్రయాణాలు – 3

 

అమెరికాని వ్యతిరేకించడానికి నాకు లక్ష కారణాలున్నాయి. అసహ్యించుకోడానికి కూడా ఎన్నో కారణాలున్నాయి. కానీ, ఆ కారణంతో అక్కడి ప్రజల్లోని ప్రజానుకూలత గురించి, చదువుపట్ల వాళ్ళ ప్రేమగురించి చెప్పకుండా వుండలేను.

పబ్లిక్ లైబ్రరీలు, యూనివర్సిటీ లైబ్రరీలు ఇంకా పుస్తకాల షాపులు కళకళలాడుతుంటాయి చిన్న చిన్న కమ్యూనిటీలకు కూడా మంచి లైబ్రరీలు వుంటాయి. ఖరీదైన పుస్తకాలు కొనుక్కున్న వాళ్ళు చాలామంది ఆ పుస్తకాల్ని చదివేశాక దగ్గర్లోని లైబ్రరీకి ఉచితంగా ఇచ్చేస్తారు. వాళ్ళు ఒక డాలరుకో, రెండు డాలర్లకో అమ్మకానికి పెడతారు.
మన దగ్గరైతే ఎవరైనా చదువుతూ కనిపిస్తే ఒక వింతగా చూడడం అలవాటైపోయింది మనకి. ఎవరైనా పుస్తకం వేస్తే వెయ్యి కాపీలువెయ్యడం అందులో సగం పంచగా, మిగతావి పుస్తకాల షాపులో మూలుగుతుండడం చూస్తుంటాం.
కానీ అక్కడ ఇంకా చదువుతున్నారు. కిండిళ్లూ, నూక్ ఇంకా ఇతర రీడర్లలో కూడా చదువుతున్నారు. విమానాల్లో, పార్కుల్లో, మెట్రో రైళ్లలో ఈ పుస్తకాలు చదివేవారు కనిపిస్తుంటారు మనకి పుస్తకాలతో, ఈ-రీడర్లతో. పుస్తకాల షాపులు కూడా కళకళ లాడుతుంటాయి జనాల్తో. మనకి వున్న పుస్తకాల షాపులే తక్కువ. అవి నానాటికీ కురచ అయిపోతూవుంటాయి. జ్ఞానం డిజిటల్ రూపాన్ని తీసుకుంటున్నక్రమాన్ని తొందరగా అర్ధం చేసుకోబట్టే, ఈ-రీడర్లు, వికిపీడియా లను సృష్టించుకున్నారు. జ్ఞానం ప్రాజాస్వామీకరించిబడితే, జాక్ లండన్, అప్టాన్ సింక్లయిర్ లు ఫిక్షన్లో కలలుకన్న ప్రజా పోరాటాలు ఏదో ఒకనాటికి రూపుదిద్దుకోపోవు. రెండేళ్లక్రితం నాటి ‘ఆక్కుపై’ ఉద్యమాలు ఎంతోకొంత ఆశని కలిగించకపోవు.

bookworm

నడుస్తూ నడుస్తూ ఒక ‘పుస్తకం పురుగు!’

అమెరికా ప్రజల జ్ఞాన తృష్ణ గురించి నాకు మొట్ట మొదట తెలిసింది టెక్సాస్ యూనివర్సిటీ లైబ్రరీ చూశాక. అఫ్సర్, కల్పనలతో వెళ్ళినపుడు చూశాను కదా, నాకైతే అంతపెద్ద లైబ్రరీ నాకిదివరకు కనబడలేదు. మన తెలుగు పుస్తకాలు కూడా వున్నాయి అక్కడ. నాకిష్టమైన ఇటాలో కాల్వినో గురించయితే పూర్తిగా ఓ రాక్ నిండా వున్నాయి పుస్తకాలు. నేను అనుకున్నాఅప్పటిదాకా, ఆయన రాసినవి అన్నీ చదివేశాను కదా అని. కానీ, చూశాక కానీ తెలీలేదు ఆయన గురించి ఎంత విమర్శా సాహిత్యం వచ్చిందో. ఇక డికెన్స్, జాక్ లండన్ లాటి పేరున్న రచయితల పుస్తకాల గురించి చెప్పనక్కర్లేదు.

క్లాసులు కూడా ఎక్కడపడితే అక్కడ పెట్టుకుంటారు. నాలుగురైదుగురు విద్యార్ధులు, ప్రొఫెసర్ ఏ చెట్టుకిందనో లేకపోతే కేంటీన్లో నో ఆ పూట క్లాసు నడిపేస్తారు.
టెక్సాస్ యూనివర్సిటీ లైబ్రరీకి దాదాపు నడిచే దూరంలో వుంది ఓ హెన్రీ ఇల్లు. చిన్నకధల, మెరుపు ముగింపుల నిపుణుడైన ఇంటిని ఓ స్మారక చిహ్నంగా చేసి నడుపుతున్నారు. అక్కడ ఓ వాలంటీర్ చెప్తుంది, హెన్రీ జీవితం గురించి. అతడి కధల్లోని విభ్రమ కలిగించే మలుపులు ఆయన జీవితంలో కూడా వున్నాయి.

ఇది ఒక ఉదాహరణ మాత్రమే. లండన్ పేరిటా, ఇంకా ఎంతో మంది కవులూ రచయితల పేరిటా ఇలాటి స్మారక చిహ్నాలు ఎన్నో వున్నాయి అక్కడ.

twain

శాన్ ఫ్రాన్సిస్కోలో ఒక వీధికి మార్క్ ట్వైన్ పేరు…

మనకి వెంటనే అనిపిస్తుంది, మన రచయితల్ని మనం ఎలా గుర్తిస్తున్నామని. ఎలా గౌరవిస్తున్నామని. హోటల్ కార్మికులుగా పనిచేసి బతికిన నాలుగురోజుల్లో గొప్ప సాహిత్యాన్ని అందించిన శారద, భుజంగరావుగారు, అలిసెట్టి ప్రభాకర్, బ్రాహ్మణీయ కవులకు ఏమాత్రం తీసిపోకుండా శతాబ్దం కిందటే గొప్ప కవిత్వం రాసిన గుర్రం జాషువా లాటి ఎంతోమంది ప్రతిభావంతమైన రచయితల గుర్తులు మనపిల్లలకు ఎలా అందకుండా చేస్తున్నామో కదా అనిపించింది. ప్రజలకి ఏమాత్రమూ ఉపయోగపడని, మంచి చెయ్యని రాజకీయనాయకులకోసం వందల ఎకరాల్లో కడతారు సమాధులు. కానీ, ప్రజల దుఖ్ఖాన్ని, సంతోషాల్ని, పోరాటాల్ని, అవమానాల్ని, సంస్కృతిని పొదివిపట్టుకుని భవిష్యత్తుకోసం నిక్షిప్తం చేసే రచయితల్నీ, కవుల్నీ, కళాకారుల్నీ మనం గుర్తుపెట్టుకునే ప్రయత్నం చెయ్యనేచెయ్యం.

 

impromptu

టెక్సాస్ యూనివర్సిటీ లైబ్రరీలో ఈ కాఫీ షాప్ పేరు “J. Alfred Prufrock Love Song ” అది మహాకవి టి. యస్. ఎలియట్ ప్రసిద్ధ కవిత. కవిత పేరే కాఫీ షాప్ పేరు అన్న మాట.

వీకెండ్ సాయంత్రాలు ఎదో ఒక పుస్తకాల షాపులో poetry recitalజరుగుతూనే వుంటుంది. ఒక recital లో కల్పన, అఫ్సర్.

వీకెండ్ సాయంత్రాలు ఎదో ఒక పుస్తకాల షాపులో poetry recitalజరుగుతూనే వుంటుంది. ఒక recital లో కల్పన, అఫ్సర్.

పుస్తకాలపట్ల, రచయితలపట్ల అమెరికా ప్రజలు చూపే ఈ ప్రేమే బహుశా అన్నీ కళారూపాలపై పడుతుంది. న్యూయార్కులో బ్రాడ్వేలో ఇప్పటికీ ఎన్నో రంగస్థలాలున్నాయి. ముందుగా బుక్ చేసుకోకపోతే టికెట్లు దొరకనంత నిండిపోతాయి హాళ్ళు.

అక్కడి లైబ్రరీలు చూశాక దిక్కూదివాణంలేక, కొత్త పుస్తకాలులేక, పాత పుస్తకాల కొత్త ఎడిషన్లులేక నిర్వీర్యమైపోయిన మన యూనివర్సిటీ లైబ్రరీలు గుర్తొస్తాయి మనకి వెంటనే. ఏ యూనివర్సిటీ లైబ్రరీ చూసినా, పోటీ పరీక్షలకి తలపడే విద్యార్ధులేకానీ, మిగతా పుస్తకాలని చదివే వారే కనబడరు. దానికి మనం విద్యార్ధుల్ని తప్పుపట్టలేం. అది వ్యవ్యస్థకి సంబంధించిన అంశం. చదువుకునే సమయంలో చదవనీకుండా చేసే పోటీ ప్రపంచపు దివాళా సంస్కృతి అది. మనం చదువుకోవడం దానికి ఇష్టం వుండదు. అందుకే మెజారిటీ ప్రజలకి చదువుని దూరం చేశాం. ఇప్పటికీ చేస్తున్నాం, ఇంకో రూపంలో.

(ఆఖరి భాగం)

-కూర్మనాథ్

చిన్న విషయాలు కూడా పెద్ద బాధ్యతే!

myspace

నా అమెరికా ప్రయాణాలు-2

కొత్తగా జర్నలిజంలోకి వచ్చినవాళ్ళకి, లేదా కొత్తగా ఓ ‘బీట్’ వచ్చిన రిపోర్టర్ కి వార్తా ప్రపంచం కొత్తగా కనిపిస్తుంది. అన్నీ వార్తగా మలచదగ్గ అంశంగా  కనిపిస్తాయి. ఇక్కడినుంచి వెళ్ళిన వాళ్ళకి సరిగ్గా అలానే కనిపిస్తుంది — ముఖ్యంగా అమెరికా వ్యతిరేక క్యాంపు నుంచి వెళ్ళేవాళ్ళకి.

అమెరికా ఓ అసంబంధ అంశాల పుట్ట. ఎవ్వరైనా బతకదగ్గ మార్గాలుంటాయి. Dignity of labour వుంటుంది. నిన్న ఓ కంపెనీకి సీయీఓగా పనిచేసే ఆయన ఏదైనా రిటైల్ స్టోర్ లో హెల్పర్ గా దర్శనమివ్వొచ్చు మీకు. ఏదైనా టెక్నాలజీ కంపెనీకీలకమైన పదవిలో వున్న మహిళ అప్పటిదాకా తను చేసిన పనికి అస్సలే సంబంధంలేని, తక్కువ డబ్బులు వచ్చే పనిలో చేరవచ్చు. పిల్లల చదువులో సాయం చెయ్యడానికి చేస్తున్న వుద్యోగం నుంచి విరామం తీసుకునే లేదా పిల్లల కాలేజీల్లోనే చేరే తల్లిదండ్రుల్నీచూస్తాం.
కానీ, పిల్లల్ని అలా రాత్రికి రాత్రికి వదిలేసి వెళ్లిపోయే వాళ్ళనీ చూస్తాం. ఎక్కువసార్లు తల్లికే, ఆమె రెండు మూడు సార్లు పెళ్లి చేసుకున్నా సరే, ఆ బాధ్యత పడుతుంది. అన్ని పెళ్లిళ్ల ద్వారా కలిగిన పిల్లల బాధ్యత కూడా ఆమెదే.
పిల్లల నుంచి, ఆపదలో వున్న వారినించి వచ్చే ఫోన్లు విని నిమిషాల్లో వాలిపోయే పోలీసులూ వుంటారు. ఒకసారి, న్యూయార్కు హోటల్ లోంచి బయటకు ఫోన్ చేసినపుడు పొరపాటున 911 (హోటల్ బయటకు 9, లోకల్ నంబర్ కి 1, మళ్ళీ అనవసరంగా 1) డయల్ చేశాను. తప్పు తెలుసుకుని, నంబర్ కరెక్ట్ గా డయల్ చేసి ఫ్రెండ్ తో మాట్లాడుతున్నా, ఈ లోపల డోర్ బెల్ మోగింది. ఎవరా, అని చూస్తే పోలీసులు! నేను చేసిన పొరపాటును చెప్పినా కూడా, రూమ్ లోకి వచ్చి చూసి “Are you sure? Are you okay?” అని తరచి తరచి అడిగిగాని వెళ్లలేదు.
కానీ, వాళ్ళు నిన్ను అనుక్షణం వెన్నాడుతున్నారని తెలుసు. నిన్నే కాదు అమెరికాలో, ప్రపంచంలోని అన్నీ దేశాల్లోని వాళ్ళనీ – రాత్రీ, పగలూ, ఆఫీసుల్లోనూ, పార్కుల్లోనూ, పార్కుల బయటా – నీడలా వెంటాడుతూ వుంటారనీ, గమనిస్తూ వుంటారని తెలుస్తూనే వుంటుంది. మనమొక పొటెన్షియల్ శత్రువుగా కనిపిస్తుంటామనీ కూడా మనకి తెలుసు.

చాలా దూరాలు కూడా నేను కొంచెం లగేజీతోనే వెళ్ళడం నాకిష్టం. సుఖంగా వుంటుంది బరువు లేకపోతే. ఓసారి దాదాపు కేబిన్ లగేజికి  (విమానంలోకి తీసుకెళ్లగలిగే బరువు) సరిపోయే బేక్ పేక్, చిన్న బేగ్ తో బయలుదేరా. ఓ ఫ్రెండ్ వారించాడు. ఇలా అయితే, విమానాశ్రయంనుంచే పంపించే అవకాశం వుందని.

అన్న్తట్టుగానే, ఇమ్మిగ్రేషన్ అధికారి: “నీ లాగేజి వివరాలు చెప్పు. చెకిన్ (మనతో కాక విడిగా వచ్చే లగేజీ) చేశావా,” అని.

ఇక ప్రకృతి వనరుల్ని వృధా చెయ్యొద్దు, పర్వావరణాన్ని రక్షించడాని మూడో ప్రపంచదేశాలకి పొద్దున్న లేస్తే పెద్ద పెద్ద ఉపన్యాసాలిచ్చే అమెరికా, భూమికి చేసే నష్టం అంతా ఇంతా కాదు. అమెరికా కొన్ని చోట్ల పొగమంచు సమస్య వుంటుంది. ఇక్కడ లాగే. దానివల్ల డ్రైవింగ్ కష్టమై ప్రమాదాలు జరుగుతాయి.  అందువల్ల మనమైతే అవసరమైన లైట్లు రాత్రిపూట వేసుకుంటాం. కానీ, చాలాచోట్ల కార్లు, బస్సులు పగటిపూట, ఎండ దగదగ కొడుతున్నపుడు కూడా లైట్లతోనే తిరుగుతాయి. ఓ ఫ్రెండ్ చెప్పేడు, మరిచిపోతామేమోనని, డీఫాల్ట్ గానే వెలిగిపోతాయి లైట్లని.
వాహనాల ప్రస్తావన వచ్చింది కాబట్టి తప్పని సరిగా మాట్లాడుకోవాల్సింది ప్రజా రవాణా (public transport) గురించి. అమెరికాలో ప్రజా రవాణా మృగ్యం. నువ్వెక్కడికైనా వెళ్లాలంటే నీకో కారుండాలి. లేదా, కారుండే వాళ్ళు నీకు తెలిసుండాలి.
“ఓ రోజు ఫ్రీ పెట్టుకున్నా. అలా తిరిగొద్దామని” అని ఓ ఫ్రెండ్ తో అన్నాను. ఏ శాన్ ఫ్రాన్సికోలోనో, న్యూయార్క్ లోనో సాధ్యం అవుతుంది అలా తిరిగడానికి కారో, డబ్బో లేకపోతే ఎక్కడికీ వెళ్లలేవు,” అన్నాడు. (అలా, ఒంటరిగా తిరగగలిగే వూళ్లలో కూడా కొన్ని చోట్లకే వెళ్లగళం. పట్టపగలే నిన్ను స్టాక్ చెయ్యగలిగే వీధులు చాలానే వుంటాయి.)

ఏవో శాన్ ఫ్రాన్సిస్కో, న్యూయార్క్ లాటి ఒకటి రెండు నగరాలు మినహాయిస్తే, చాలా నగరాల్లో ప్రజా రవాణా సౌలభ్యం వుండదు. క్యాబ్లు మన పర్సులకి అందుబాటులో వుండవు. ప్రతి ఒక్క కుటుంబం తప్పనిసరిగా ఒక కారు (చాలా మందికి ఒకటి కంటే ఎక్కువ కూడా అవసరపడతాయి) వుండి తీరాలి. అది ఆటోమొబైల్ రంగం, ఇంకా ఆ రంగానికి అనుబంధంగా వుండే పరిశ్రమలు ప్రజారవాణాని హరించి వేశాయి. ప్రభుత్వం ప్రజారవాణా నుంచి ఎన్నడో వైదొలిగిపోయింది. దగ్గరి దగ్గరి వూర్లకి వెళ్లడానికి, ఇంకా (ప్రజా రవాణా వున్నచోట్ల) last mile connectivity సొంత వాహనం లేకపోతే వెళ్ళడం దుస్సాధ్యం.

ఇక్కడిలాగ, ఎవరు కనపడితే వాళ్ళని ఎడ్రస్ అడగలేం కూడా. ఎందుకంటే, చాలా మందికి తెలీదు. (ప్రధాన రహదార్లు, వీధులు వదిలేస్తే.) కానీ, ఎడ్రస్ లు ఎంత సైంటిఫిక్ గా వుంటాయంటే కొంచెం కాళ్లలో పిక్క బలం వుంటే, ఓపిక వుంటే చాలావరకు మేనేజ్ చెయ్యొచ్చు. ఓ మంచి పేకేజ్ వున్న ఫోన్ చేతిలో వుంటే చాలా ఉపశమనం ఎడ్రస్ లు పట్టుకోవడంలో.

ఈసారి అమెరికా చదువులగురించి, చదువుపట్ల వాళ్ళకున్న జిజ్ఞాస, శ్రధ్ధగురించి…..

గమనిక: ముందు చెప్పినట్టుగానే, ఇక్కడి నా అభిప్రాయాలన్నీ highly subjective. నాకొద్ది exposure పరిమితులకి లోబడి.

 

కలలూ కన్నీళ్ళూ కలిసే కూడలిలో..!

myspace

నా అమెరికా ప్రయాణాలు – 1

 

ప్రయాణాల అవసరం గురించి బహుశా రాహుల్ సాంకృత్యాయన్ అంత గొప్పగా ఎవరూ చెప్పివుండరు. “యువకుల్లారా, తిరగండి. ప్రపంచాన్ని చూడండి. మీ తల్లుల తిట్లూ, శాపనార్ధాలూ నాకు తగిలితే తగాలనివ్వండి, కానీ మీరు తిరగండి,” అని అన్నాడు. ప్రపంచ భాషల మూలాల్ని అర్ధం చేసుకున్నవాడు, కాసేపు అవతలి వాళ్ళు మాట్లాడింది విని వాళ్ళతో ఆ భాషలో మాట్లాడగలిగిన మేధావి.

ఉద్యోగంలో భాగంగా చాలసార్లు విదేశాలు తిరిగినా ఎప్పుడూ ట్రావెలాగ్ రాయలేదు. రాయాలనిపించలేదు కూడ. తిరగడం, చూడడం, ఆస్వాదించడం మనసుకు సంబంధించినవి అనుకుని కావచ్చు. లేకపోతే, ఎప్పుడో ఒకసారి చూసి ఓ దేశం గురించి, ప్రాంతం గురించి అక్కడి ప్రజల గురించి ఏం రాస్తాంలే అని కావచ్చు. అందుకే, ఏడేళ్లుగా తిరుగుతున్నా ఒక్కసారి కూడా ట్రావెలాగ్ రాయలేదు, ఆఫీసు అవసరాల మేరకు రాసిన ఒకటో రెండో ఫీచర్స్ తప్ప.

ఈ నెలలో ఆఫీసు పని మీద సియాటిల్ వెళ్ళేను. ఇది అమెరికా పశ్చిమ తీరంలో కెనడాకి దిగువున వున్న వాషింగ్టన్ రాష్ట్రంలో (అమెరికా రాజధాని వాషింగ్టన్ కాదు) వుంది. నా పని రెడ్ మండ్ లో. ఇది సియాటిల్ కి ఓ గంట దూరంలో వుంటుంది. బస బెల్ వ్యూ లో. సియాటిల్ కి, రెడ్ మండ్ కి మధ్యలో వుంటుంది. చక్కటి వాతావరణం వుంటుంది. ఎన్నడూ విపరీత వాతావరణం వుండదని టాక్సీ డ్రైవర్ చెప్పేడు. చెట్లమీద ఆకులు ఎంత ఆరోగ్యంగా వున్నాయంటే చిదిమితే నీళ్ళో, నూనో కారుతుందేమో అన్నంత! అయితే వానలు, లేకపోతే ఆహ్లాదకరమైన వాతావరణమని అక్కడి మిత్రుడొకరు అన్నారు.

అమెరికాలోని తూర్పు, పశ్చిమ, దక్షిణ, ఉత్తర, మధ్య ప్రాంతాల్లోని ఓ పది పెద్ద పట్టణాలు, మధ్య రాష్ట్రాల్లోని వ్యవసాయ ప్రాంతాలు చూశాను ఆరేళ్ళలో.

ఆర్ధికంగా, సాంకేతికంగా మనకన్నా కనీసం ఓ వందేళ్ల ముందున్న దేశం కాబట్టి సహజంగానే అన్ని చోట్లా మనకు భారీతనం, రిచ్ నెస్ కనిపిస్తుంది. ఓ పావు కిలోమీటర్ పొడవున్న, పూర్తి ఎయిర్-కండిషన్ చేసిన షాపింగ్ మాల్స్, విశాలమైన నీట్ గా వున్న రోడ్లు, పాదచారులు ఆపరేట్ చేసుకోగల ట్రాఫిక్ సిగ్నల్స్, రోడ్డు దాటే వాళ్ళకోసం తప్పని సరిగా ఆగే వాహనాలు, వినపడని కారు హార్న్స్ – ఒకటేమిటి మనకి కల్చరల్ షాక్ అనదగ్గ ఎన్నో విషయాలు మనకి చాలా కనిపిస్తాయి.

చరిత్ర సృష్టించిన సిటీ లైట్స్ పుస్తకాల షాపు

చరిత్ర సృష్టించిన సిటీ లైట్స్ పుస్తకాల షాపు

టూరిస్టుగా వెళ్ళినవాళ్ళకి, చుట్టపు చూపుగా వెళ్ళేవాళ్ళకి ఎలా కనిపిస్తుందో తెలీదుగాని, అమెరికా అంటే పుట్టు-వ్యతిరేకికి, ఓ జర్నలిస్టుకి ఎలా కనిపిస్తుంది అమెరికా అనే ఓ enigma? ఒకసారికి తెలీక పోవచ్చుగాని, నాలుగుసార్లో, పది సార్లో చూస్తే ఖచ్చితంగా మనకి ఓ pattern కనిపిస్తుంది. ప్రపంచంలోని సమస్త వనరుల్ని – మానవ వనరుల్ని – ఏ మొహమాటమూ లేకుండా వాడుకుంటున్న ఓ బ్రహ్మాండమైన యంత్రంలా కనిపిస్తుంది. డాలర్లు ఖర్చు పెట్టగలవారిని అక్కున చేర్చుకుని, మిగతా వాళ్ళని చెత్తడబ్బాల్లో చేతులు పెట్టి వెతుక్కునే వాళ్ళుగా వదిలేసే ఒక ruthless వ్యవస్థలా అనిపిస్తుంది. జుగుప్సాకరమైన, విచ్చలవిడి సంస్కృతి లాస్ వెగాస్ లాటి నగర వీధుల్లో ఊరేగుతుంది.

తాగే గ్లాసుల దగ్గరనుంచి, వాహనాల నుంచి, రోడ్లనుంచి, పెద్ద పెద్ద భవనాల వరకూ – ప్రతీ దాంట్లో మేమే మేటి అన్న ఒక అమెరికన్ దర్పం, అహం కనిపిస్తుంది. ప్రపంచానికి ఇంధన ఆదా గురించి, పర్యావరణ రక్షణగురించి ఉద్బోధ చేసే అమెరికా చేసే వనరుల దుర్వినియోగం బహుశా మిగతా ప్రపంచం మొత్తం కూడా చెయ్యదేమో. బాత్ రూముల్లో, వాష్ బేసిన్లదగ్గర దగ్గర, భోజనం టేబుళ్ల దగ్గర వాడే పేపర్ వల్ల రోజుకి ఎన్ని వేల ఎకరాల్లో చెట్లు కూలుతున్నాయో తెలీదు. భోజనాలదగ్గర చేసే దూబరాలకైతే లెక్కే లేదు.

నిన్ను ప్రతిక్షణం కనిపెట్టుకునే కన్ను ఒకటి వుంటుంది. నీకది ప్రత్యక్షంగా కనిపించకపోయినా దాని నీడ నీకు ఏళ్ల వేళలా తాకుతూ వుంటుంది. ఏదో ఓ కెమెరా, లేదా కెమెరాలు నిన్ను చూస్తుంటాయి. నువ్వెళ్లిన ప్రతీ చోటూ నువ్వో ఎలక్ట్రానిక్ పాదముద్రని వదిలేస్తుంటావు. లేదా, వదిలే వెళ్ళేలా చేస్తారు. జాక్ లండన్ వర్ణించిన వీధులు కదా అని ఓ సారి శాన్ ఫ్రాన్సిస్కో లోని మార్కెట్ స్ట్రీట్ లో నడుచుకుంటూ వెళ్తూ వుంటే I was stalked. మనకి చాలా భయం వేస్తుంది కూడ. Vulgar richness ఓ వైపు, దుర్భరమైన పేదరికం ఓ వైపు. మనకి స్పష్టంగా కనిపిస్తూనే వుంటుంది వాళ్ళ కళ్లలోని contempt. మైకుల్లాంటి గొంతులతో ఏదో తిడుతూవుంటారు, పాడుతూ వుంటారు. పాత పైంట్ డబ్బాలపై దరువులు వేస్తూ గెంతుతూ అడుక్కుంటూ వుంటారు.

పిల్లలతో పాటు వలసొచ్చిన షూలు (ఎల్లిస్ ఐలాండ్)

పిల్లలతో పాటు వలసొచ్చిన షూలు (ఎల్లిస్ ఐలాండ్)

వెయ్యి ఎకరాలున్న రైతు అక్కడ పేద రైతుకింద లెక్క. ఆరుగాలం కుటుంబం మొత్తం (ఆ ఒక్క కుటుంబమే వెయ్యి ఎకరాల్నీసాగుచేస్తుంది) పనిచేస్తే ఎకరాకి గిట్టుబాటయ్యేది కేవలం వంద డాలర్లు మాత్రమే. ఇక్కడి లాగే అక్కడ కూడా చిన్న రైతుల్ని కబళించడానికి బహుళజాతి కంపెనీల, బడా వ్యవసాయదార్లు కాపు కాచుకు కూచున్నారని ఓ రైతు నాతో అన్నాడు. ఇక్కడి లాగే అక్కడ కూడా కొత్త తరం వాళ్ళు వ్యవసాయం చెయ్యడానికి సిద్ధంగా లేరు. ఇక్కడి లాగే, అక్కడ కూడా, చిన్న రైతులు అంతరించిపోతున్న జాతి

పౌరసత్వం కోసం ఏటా ఈ సాంస్కృతిక ఆందోళనలు...

పౌరసత్వం కోసం ఏటా ఈ సాంస్కృతిక ఆందోళనలు…

.

పైకి చూస్తే అంతా సవ్యంగా వున్నట్టే వుంటుంది. కానీ ఏదో ఉక్కపోత ఊపిరి ఆడనీయదు. లేదా, నీకలా అనిపిస్తుంది. ఎక్కడా, ఒక్క పోలీసు కూడా కనిపించడు. ట్రాఫిక్ ఎక్కువగా వున్న చోట్లలో కూడా ట్రాఫిక్ పోలీసులు కనిపించరు. కానీ, ఏదైనా తప్పు జరిగిన మరుక్షణం ప్రత్యక్షమై పోతారు. చాలా కటువుగా వుండే నియమాల పట్ల భయంవల్లనో, నియమాలు పాటించాలన్న క్రమశిక్షణతోనో, అనాగరికులు అనుకుంటారన్న బెరుకుతోనో రోడ్డు మీద అంతా సాఫీగానే సాగిపోతుంటుంది.

అక్కడ వున్న వాళ్ళకు ఎలా వుంటుందో ఎవరినీ అడగలేదు. బహుశా, మొత్తం ప్రపంచంపైనే నిఘా పెట్టినవాడు కాబట్టి బయటినుంచి వెళ్ళిన వాళ్ళకు అలా అనిపిస్తుంది కావచ్చు.

 (ఇంకా వుంది)

  -కూర్మనాథ్

 

 

శేఖర్ ధైర్యం మనకో పాఠం!

 

myspace

 బహుశా మనిషికి ఉండాల్సిన అన్ని గుణాల్లోధైర్యమే గొప్పది. అది ఎన్నోసార్లు రుజువై ఉండవచ్చు. కానీ  నాకు మొన్న శేఖర్ని చూసేక అనిపించింది, ధైర్యమే వుంటే ఇంకేమీ అక్కర్లేదని జీవితంలో.

 Old Man and the Sea లో ముసలి వాడి ధైర్యమది. విప్లవం ఎట్లైనా విజయవంతమవుతుందని  నమ్మిన ‘అమ్మ’నవల్లో ముసలి తల్లి మొండి ధైర్యం అది. కొండల్ని పగల గొట్టినముసలి చైనా మూర్ఖుడికి వుండిన తెగువ అది. 

సాధారణంగా ఇలాటి పాత్రలు రచనల్లో కనిపిస్తాయి. అసలు రచయితలు ఇలాటి పాత్రల్ని ఎక్కడనుంచి సృష్టిస్తారు? చరిత్రలో ఇలాటివాళ్ళు ఎక్కడినుంచి పుట్టుకు వస్తారు? మొత్తం ప్రపంచం తమకి వ్యతిరేకమైనా, కష్టాలన్నీ ఒక్కసారిగా మూకుమ్మడిగా దాడిచేసినా, జబ్బులేవో చావుని అనంతంగాశరీరంలోకి నింపుతున్నా, అంతులేని వనరులున్న శత్రువు నిరంతరం దాడిచేస్తున్నా — నిలువరించే వీళ్ళు ఎలాటి వారై వుంటారు? వాళ్ళు ఏయే ధాతువులతో తయారైవుంటారు?

వాళ్ళు ఏ శక్తుల్ని కూడదీసుకుని ధైర్యంగా నిలబడతారు? అత్యంత సామాన్యులైన వాళ్ళకు ఏ ఊహలు, ఏ హామీలు అంత ధైర్యాన్నిస్తాయి?

నేను చూడలేదు కానీ, చెరబండ రాజు గురించి చెప్తారు చూసిన వాళ్ళు. ఆయనతో గడిపిన వాళ్ళు మెదడుని మృత్యువుకబళిస్తున్నా కూడా, రాజ్యాన్ని ధిక్కరించే స్వరం కొంచెమైనా తగ్గలేదని, ‘ముంజేతిని ఖండించిన నా పిడికిట కత్తివదల’ అని అన్నాడని.

నేనెప్పుడూ కలవలేదుగానీ, అలిశెట్టి ప్రభాకర్ కూడా అలాగే ఉండేవాడని,మృత్యువుని పరిహసిస్తూ.

ఇక పతంజలి గారి గురించి ఎంత చెప్పినా తక్కువే. ఇంకో నెల రోజుల్లోచనిపోతారనగా, మిత్రుల్ని, శిష్యుల్ని పిలిపించుకుని ఒక Last Supper చేసారు. అప్పటికే ఎన్నో రౌండ్ల కెమోతెరపీ సెషన్లతో శరీరం వడలు పోయింది. నాలుక, గొంతు అలవికాని మంటతో మండిపోయేది. కానీ, మిత్రులకు సామూహిక ఇంటర్వ్యూ ఇచ్చారు. ఎందుకు వ్యవస్థతో శాశ్వత పేచీ పెట్టుకోవాల్సి వచ్చిందో, తనని రచయితగా నిలబెట్టినదేమిటో as-a-matter-of-factగా చెప్పేరు.

బహుశా, తాము నమ్మిన, ప్రేమించిన, ఇష్టపడిన వ్యాసంగమేదో వాళ్ళని నిలబెట్టి వుండవచ్చు. ఇలాటి తెగువ చాలా మందిలో వుండొచ్చు. కానీ, ప్రజల పక్షాన వుంటూ, తిరుగులేని శక్తివున్న ప్రజా శత్రువులకి వ్యతిరేకంగా పోరాడుతున్న వాళ్ళ వైపు వున్నవాళ్లు చూపించే తెగువ ఇంకా గొప్పది.

కార్టూనిస్ట్ శేఖర్ కి ఇష్టమైన వస్తువులు నాలుగు – సంఘ్ పరివార్, ప్రపంచ బాంక్-చంద్రబాబు, తెలంగాణ, ఇంకా కులమనే కేన్సర్. శేఖర్ మెదడును, హృదయాన్ని బాధపెడుతున్నది తనను కబళిస్తున్న కేన్సర్ కాదు. కులమనే కేన్సర్. అందుకే పెట్టుకున్నాడు ఒక ప్రోజెక్ట్ — Caste Cancer. ఆసుపత్రి బెడ్ మీదనే పనికి ఉపక్రమించి పూర్తి చేసేడు. “ఇంకా ఎక్కడుందండీ కులం,” అని అనేవాళ్ళకు ఈ బొమ్మలు చూపించాలి. ఒక్కొక్క కార్టూనూ ఒక్కొక్క కొరడా దెబ్బలా వుంటుంది.

10173554_844876798861497_2505974776557559890_n

రేపు పుస్తకం ఆవిష్కరణ వుందనగా, ఫోన్ చేసేడు. హిందూ లో తనపై వ్యాసం రాసినందుకు. “చాలా మంది ఫోన్లు చేస్తున్నారు. చాలా సంతోషంగా వుంది. కానీ, రేపు పుస్తకం ఆవిష్కరణకు రాగలనో లేదోన”ని అన్నాడు. ఇక ఎక్కువ మాట్లాడకుండా రెస్ట్ తీసుకోమని ఫోన్ పెట్టేశాను.

ఇక తర్వాత రోజు సభలో గంటల పాటు ఓపిగ్గా కూచున్నాడు. అంతే కాదు, చివర్లో తన preamble చెప్పుకున్నాడు. జీవితం పట్ల తన దృక్పథం, తనిప్పుడు మరో ప్రాజెక్ట్ ని ఎందుకు చేపట్టబోతున్నాడు అన్నీ చెప్పేడు. ఇంకో ప్రాజెక్ట్ ఎందుకంటే, అది తనలోని కేన్సర్ తో పోరాటానికి ఉపయోగపడే ఒక మానసికమైన ఆయుధం. కానీ, అది మనకి శేఖర్ ఇచ్చే ఆయుధం కూడా.

ఒక కుల రోగ గ్రస్తమైన వ్యవస్థ చుండూర్ మారణకాండ నిందితుల్ని వదిలేస్తే, ఒక రోగంతో అద్వితీయమైన పోరాటం చేస్తున్న శేఖర్ మనకి ఒక ఆయుధాన్ని ఇచ్చాడు. అది కేవలం ఒకానొక పుస్తకంగానే కనిపించవచ్చు. కానీ, దాని వెనుక వున్న అతడి తెగువ దానికి తిరుగులేని శక్తిని ఇచ్చింది.

ఇప్పుడు ఆ శక్తితోనే మనం, ఇప్పుడు వేయి దెయ్యపు కన్నుల, కోరల, కొమ్ములతో దేశంపై తెగపడ్డ వింత, క్రూర జంతువుతో యుధ్ధం చెయ్యాలి. ఆ తెగువ, ధైర్యం కావాలిప్పుడు దేశానికి.

*

1901233_805223106160200_304354655_n

post script: 
   శేఖర్ ధైర్యం గురించి నేను రాసి, సారంగ సంపాదకులకు పంపి మూడు రోజులైంది. ఈ రోజు తెల్లవారు జామున శేఖర్ చనిపోయాడు. నిశ్చలంగా, పెట్టెలో ఉన్న శేఖర్ ముఖం ప్రశాంతంగా వున్నది. యుద్ధంలో గెలిచిన సంతృప్తి వుంది ఆ ముఖంలో. శరీరంలో శక్తి అయిపోయింది కాబట్టి కేన్సర్ పై పోరాటం ఆపేడు కాని, ఏమాత్రం శక్తి వున్నా ఇంకా పోరాడేవాడే.
పుస్తకం రిలీజ్ అయిన రోజు అడిగాడు, “మీకు చాలామంది డాక్టర్లు పరిచయం వుంటారు కదా. అడగండి వాళ్ళని శక్తి రావడానికి ఏం చెయ్యాలని. ఏం తాగితే ఇంకొంచెం వస్తుందో కనుక్కోండి,” అన్నాడు.
   ఆ బక్క శరీరంలో వున్న అణు మాత్రం శక్తినీ వాడుకొని బతికేడు. చనిపోయిన రోజు కూడా ఆంధ్రజ్యోతిలో కార్టూన్ వచ్చింది. ఎవరో అంటున్నారు, “రేపటికి కూడా పాకెట్ (కార్టూన్) పంపించాడు.” అని.
  సామాన్యుల అసమాన ధైర్యసాహసాలే మనకి ఊపిరి, ప్రేరణ. నిత్య జీవితంలో ఇంతే గొప్పగా పోరాటం చేస్తున్న వాళ్ళు చాలా మంది వున్నారు. దుస్సహమైన జీవితం ఉక్కిరి బిక్కిరి చేస్తుంటే, శత్రువు వేయి పడగల నాగరాజై దాడిచేస్తున్నపుడు మనకి ఇలాటి ధైర్యవంతులే ప్రేరణ.
  శేఖర్ గుర్తుంటాడు ఎప్పటికీ.

పెరుగుతున్న గోడలు, కూలుతున్న పూదోటలు

Sketch56104048-2

 

 

బిచ్డే అభీ తో హమ్ బస్ కల్ పర్సో

జీయోంగీ మై కైసే, ఇస్ హాల్ మే బర్సో

మౌత్ నా ఆయీ తేరీ యాద్ క్యో ఆయీ

హాయ్ లంబీ జుదాయీ

చార్ దినోంకా ప్యార్ హో రబ్బా

బడీ లంబీ జుదాయీ, లంబీ జుదాయీ..

https://www.youtube.com/watch?v=hEejj51WJ7s

ఈ పాట నాకెంత ఇష్టం అంటే కొన్ని వందల సార్లు వినివుంటా. టేప్ రికార్డర్లు వుండే రోజుల్లో పదేపదే పెట్టుకు వినేవాడిని. ఇప్పుడిక యు ట్యూబ్ కూడా వచ్చేసింది కాబట్టి ఎప్పుడు కంప్యూటర్ పెట్టుకున్నా ఈ పాట ఒకసారి విని తీరాల్సిందే. అందరిలాగే ‘హీరో’ సినిమాలో పాటలో ఒక విరహగీతం మాత్రమే అనుకునే వాడిని. కానీ, ఆ తర్వాత తెలిసింది ఆ పాట అసలు రేష్మాది అని.
ఆ రస్టిక్, ముతక, గుండెల్ని పిండేసే ఆ గొంతు పాకిస్తాన్ గాయకురాలిదని. అయితే, ‘సోలిటరీ రీపర్’ ఎవరైతేనేం, ఆమె భాష ఏదైయితేనేం, నన్ను ఆ గొంతు వెంటాడింది. వెంటాడుతూనే వుంది. నేను ఆ పాటతో ప్రేమలో పడ్డ రోజుల్లో నాకు అసలు హిందీ ఒక్క ముక్క రాదు. ఆ తర్వాత ఎన్నో సంవత్సరాలు కూడా రాదు. హైదరాబాదు వచ్చేవరకూ అంతే. కానీ, ఏదో బాధని, ఇంకెంత మాత్రం భరింప రాని బాధని, పలికిస్తోందని అనిపించింది. అవధుల్లేని దుఖ్ఖం ఆమె హృదయంలోంచి ఉప్పెనలా వస్తోందని అనిపించింది.

ఇక ఆ పదాలకి అర్ధం తెలిసేక ఆ పాట మీద, ఆమె మీద గౌరవం పెరిగిందే కాని తగ్గలేదు. ఏ కవి లేదా కవయిత్రి ఏ దుఖ్ఖాన్ని ఆవాహన చేసుకుని రాసివుంటారు? ఏ తెగిన బంధం గుండెల్ని బద్దలు చేస్తే బెంగటిల్లి వుంటారు?

***

అలాటి ఒక రోజు, మళ్ళీ ఆపాట పెట్టుకుని చూస్తున్నా. ఆ పాటని, లేదా అలాటి కొన్ని పాటల్ని, జీవితాంతం పాడుతూ, పాడుతూ వడలిపోయిన రేష్మా ఎక్కడో స్టేజీ మీదకొచ్చింది. నాలాటి వాళ్ళు కొందరు, అక్కడ కూచుని వింటున్నవాళ్లు, లేచి నుంచుని ఆహ్వానిస్తున్నారు. ఆమె పాడటం మొదలుపెట్టింది. అందరూ పెదవులు కదుపుతున్నారు, తలలు ఊపుతున్నారు.
సరిగ్గా అప్పుడే మా అయిదేళ్ళ పాప వచ్చింది.
“నాన్నా, ఎవరు ఆమె,” అని అడిగింది.
“రేష్మా. చాలా బాగా పాటలు పాడుతుంది. నాకు చాలా ఇష్టం,” అన్నాను.
“ఆమెది ఏ ఊరు”

“పాకిస్తాన్”

“పాకిస్తానా? మరి పాకిస్తాన్ వాళ్ళు చెడ్డవాళ్లు కదా. మన మీద బాంబులు వేస్తారు కదా,” అంది, చాలా ఆశ్చర్యపోతూ.
ఆ ప్రశ్న ఒక షాక్ నాకు. పాకిస్తాన్ మీద, ముస్లింల మీద స్టీరియో టైపు కామెంట్లు మనకి అలవాటే. అందులో మనకి కొత్తేముంది అందులో? కానీ నాకు ఆశ్చర్యం కలిగించిన విషయం ఏమిటంటే, ఇంత చిన్నపిల్లకి ఆ విషయం ఎవరు చెప్పి వుంటారు? ఎందుకంటే, మనం ఎందుకు చెప్తాం అలాటి అన్యాయమైన విషయాలు ఇంట్లో.
అప్పటికి ఏదో సద్ది చెప్పాను అలకి. కానీ, అప్పటినించి ఆ ప్రశ్నే వెంటాడుతుండేది. పిల్లల్ని ఎంత చిన్నప్పటి నుంచి తయారు చేస్తున్నాం, ఒక దేశానికి వ్యతిరేకంగా, ఒక మతానికి వ్యతిరేకంగా? పిల్లల మనసుల్ని ఎంత నిర్హేతుకమైన నిరాధార విషయాలు చెప్పి కలుషితం చేస్తున్నాం?
మొత్తం దేశం దేశమంతా చెడ్డదై పోతుందా? మొత్తం మనుషులు చెడ్డవాళ్లై పోతారా? చేజేతులా పిల్లల దృష్టిని కురచ చేస్తున్నాం కదా. ఈ మకిలి ఆలోచనల్నుంచి, ఈ కనిపించని హింసకి expose కాకుండా పిల్లల్ని కాపాడుకోవడం ఎలా అని అనిపించేది.

***

సరిగ్గా అప్పుడే గోపాల్ మీనన్ ముజఫర్ నగర్ ఊచకోత మీద తీసిన డాక్యుమెంటరీ కాపీ నగరానికొచ్చింది. లౌకిక, ప్రజాస్వామిక, సాహిత్య, సాంస్కృతిక ఫ్రంట్ వాళ్ళు వేస్తే చూడ్డానికి వెళ్ళేం అందరం. అల ఓ వందో, రెండువందలో ప్రశ్నలు అడిగింది, డాక్యుమెంటరీ చూస్తూ, స్వేచ్చ (టీవీ9 ఏంకర్) కూతురుతో ఆడుకుంటూ.
“హిందువులకి ముస్లింలు అంటే ఎందుకు అంత కోపం,” అని.
“ఆ పిల్లలు కూడా ముస్లింలేనా (హాస్పిటల్లో ట్రీట్ మెంట్ తీసుకుంటున్న పిల్లల్ని చూసి),” అని.  బహుశా, పిల్లలని కూడా చూడలేదా అని కావచ్చు.
రిలీఫ్ కేంప్ లో వున్న పిల్లల్ని చూసి, “మరి ఆ పిల్లలు బొమ్మలు తెచ్చుకోలేదా,” అని.
బహుశా పిల్లల బొమ్మల ప్రపంచాన్ని కూల్చివేసిన దృశ్యమేదో ఆమెకి కనిపించి ఉండవచ్చు. ఆ మేరకు కొంత బాల్యపు అమాయకత్వం ఆమె కోల్పోయి ఉండవచ్చు.

***

ఈ ప్రశ్నల్ని కొన్నిటిని ఫేస్ బుక్ లో పెడితే ఒకరిద్దరు well-meaning మిత్రులు నన్ను కోప్పడ్డారు. పిల్లల్ని అలాటి దృశ్యాలకి expose చెయ్యడం తప్పు కదా అని. నిజమే. అందులో సందేహం ఏముంది. ఆ దృశ్యాలు చూసి చిన్న మనసులు బాధపడతాయి కావచ్చు. ఆ డాక్యుమెంటరీలో నిజానికి హింసాయుత సన్నివేశాలు కొన్ని మాత్రమే వున్నాయి. కానీ మిత్రుల సూచనల పై రెండో అభిప్రాయమే లేదు.
కానీ, మనకి ఎప్పుడూ కొన్ని మాత్రమే హింసాయుతంగా కనిపిస్తాయి. తెలుగు సినిమాల నిండా హింస. హింస అంటే కేవలం కొట్టుకోవడం, చంపుకోవడం మాత్రమే కాదు. బూతు, నాటు సంభాషణలు. మతపరమైన సన్నివేశాలు (అంటే దేవుడిని మొక్కడం, ప్రతిజ్ఞలు చెయ్యడం), శృంగార సన్నివేశాలు, అసభ్య నృత్యాలు, పాటలు – ఇవన్నీ మనకి చాలా సహజం అయిపోయాయి. వీటిని చూపించడం, వీటికి పిల్లల్ని expose చెయ్యడం మనకి తప్పని ఎప్పుడూ అనిపించని స్థాయికి వెళ్లిపోయాం.

ఇక సంప్రదాయ భరతనాట్యం, కూచిపూడి నాట్యాల్లో చిన్న పిల్లలకి కూడా అన్నీ రసాలూ (శృంగార, బీభత్స రసాలతో) సహా నేర్పిస్తాం. వాళ్ళతో ప్రదర్శనలు ఇప్పిస్తాం. మనం ముచ్చటపడి చూస్తాం. కానీ, అందులో వున్న హింస ఎంత హింస? ముక్కుపచ్చలారని పిల్లలతో వాళ్లకి మరో పదేళ్ళకి గాని సహజంగా కలగని భావాల్ని పిలికిస్తారు ఆ నృత్యాలలో . కానీ, మనకది సహజం అయిపోయింది.  సాంప్రదాయం అయిపొయింది కాని హింస అనిపించలేదు . అనిపించదు.
ఒక హింసకి పోటీగా మరో హింసని చూపించే ప్రయత్నం చెయ్యడం లేదు నేను. హింస ఏ రూపంలో వున్నా వ్యతిరేకించాలి. కానీ, వ్యవస్థీకృత హింస వెయ్యి కనిపించని ముఖాలతో, కాళ్ళతో, చేతులతో మనల్ని ధృతరాష్ట్ర కౌగిలితో నలిపివేస్తున్నది. ప్రస్తుతం అది బలం పుంజుకుంటున్నది. భయపెడుతున్నది. నిద్రలేని రాత్రుల్ని మిగులుస్తున్నది.
పిల్లలపై సమాజం జరుపుతున్న ఈ హింసతో ఉక్కిరిబిక్కిరి అవుతున్న పెద్దవాళ్ళకి ఏది దారి?

***

రేష్మా నిలదీస్తోంది,

హిజ్రికీ ఊంచీ దీవార్ బనాయీ 

బాగ్ ఉజడ్ గయే ఖిలనే సే పెహ్లే 

పంచీ బిచడ్ గయే మిల్నే సే పెహ్లే 

 

మనుషుల మధ్య చాలా ఎత్తైన గోడల్ని కట్టేస్తున్నాం

పూవులు పూయకముందే తోటల్ని ధ్వంసం చేసేస్తున్నాం
కలవక ముందే మనుషుల ప్రేమల్ని కాలరాసేస్తున్నాం.

 – కూర్మనాధ్ 

కాందిశీకుడి ప్రేమ

 kurma

రెండునెలలుగా ప్రయత్నిస్తున్నాను తప్పించుకోడానికి. కానీ, ఇక తప్పింది కాదు. అఫ్సర్ పట్టుదలముందు నా ప్రయత్నాలు ఫలించలేదు. కాలమ్ రాయడమంటే సాహసమే కదా. నెలా నెలా రాయాలంటే ఎంత కష్టం. డెడ్ లైన్లను అసహ్యించుకునే అనేకానేక జర్నలిస్టులలో నేను కూడా ఒకడిని. పీకమీదకొచ్చేదాకా అక్షరం కదలదు. అట్లని రాయడానికి ఏమీ లేదని కాదు. కేవలం రాయడం వచ్చిన వాళ్ళు మాత్రమే కాదు, ప్రతి ఒక్కరూ తప్పని సరిగా రాయాలి. తమకు మాత్రమే తెలిసిన, తాము మాత్రమే చూసిన, అర్ధం చేసుకున్న ప్రపంచాన్ని తప్పనిసరిగా అందరూ రాయాలి.

ఇంత సంక్లిష్టమైన, విశాలమైన, సుందరమైన, నీచమైన, ప్రేమాస్పదమైన లోకాన్ని గురించి ఎంతెంత మంది, ఎన్నెన్ని తీర్ల చెప్తే తప్ప ఎలా పూర్తిగా వర్ణించగలం?

పతంజలిగార్ని ఏదైనా సభలో మాట్లాడమంటే అనేవారు, మాట్లాడడం ఎందుకండీ అని. “ఏవో నాలుగు ముక్కలు రాసుకోవడం సులభం కదండీ. మాట్లాడే పని ఎందుకు మనకి” అనేవారు.

నన్నోసారి అడిగారు, ఈ మధ్య ఏం రాసేరండీ అని. నేనన్నాను, “రాయడం ఎందకండీ, రాయడం కంటే చదవడం సులభం కదండీ,” అని. గురువుగారికి తనమాటల్నితనకే అప్పచెప్తున్న విషయం అర్ధం అయి నవ్వేరు. ఆయన నవ్వే అందమైనది.

తప్పించుకోడానికి అంటాం కానీ, జర్నలిస్టులకు రాయడం తప్ప ఇంకేం చేతనవుతుంది? కొందరు జర్నలిస్టులు (రచయితలు కూడా అయిన పతంజలిగారి లాటి వాళ్ళ గురించి చెప్పనే అక్కర్లేదు) గొప్పగా రాస్తారు. ఇంకొందరు ఓ మోస్తరు రాస్తారు. కానీ, రాయడం రాయాలి కదా ఏదో ఒకలాగా. జర్నలిస్టు సాక్షి కదా — సమస్త వైతరణీ నదులకూ, హింసా-ప్రతిహింసలకూ, వింతలకీ, వినోదాలకీ, చారిత్రక సంక్షోభాలకీ, వేదనలకీ, ప్రేమలకీ, వంచనలకీ. ఏదో ఒకటి రాస్తూనే వుండాలి, ప్రతిరోజూ.

అందుకే మొత్తానికి రాద్దామనే నిర్ణయించుకున్నాను. నాకళ్లతో చూసింది, నాకు అవగతమైంది, నాకు సాధ్యమైనంతమేర రాద్దామని. సరిగ్గా రాద్దామనుకున్న సమయానికి తెలంగాణా వచ్చేసింది. ఇక తెలంగాణ గురించి కాకుండా ఈ ఉద్వేగభరితమైన సందర్భంలో ఎవరైనా ఇంకేం రాయగలరు? జరిగేది అధికారమార్పిడి మాత్రమే. రాత్రికి రాత్రి ఏదో స్వర్గం వచ్చేస్తుందని కాదుకాని, ఇది ఒక తప్పనిసరి పోరాటం. ఒక అనివార్యమైన మజిలీ.

charminar

నా జీవితంలో దాదాపు సగం హైదరాబాద్ లోనే గడిచిపోయింది. పుట్టి పెరిగి, చదువుకున్న ఉత్తరాంధ్రలో ఎన్ని సంవత్సరాలు వున్నానో, ఇక్కడ కూడా అన్నే సంవత్సరాలు వున్నాను. ఇరవై ఏళ్ల పాటు చాలా దగ్గరి నుంచి చూశాను తెలంగాణాని, ఇక్కడ ప్రజల్ని. జిల్లాల్లో ఎన్నో సార్లు తిరిగాను, రైతులతో మాట్లాడాను. కేవలం జర్నలిస్టు కళ్ళతో మాత్రమే కాదు, విప్లవోద్యమం దృక్కోణంతో కూడా చూశాను. ఇక్కడి అమ్మాయిని చేసుకున్నాను కాబట్టి తెలంగాణా ప్రజలు ఎదుర్కొనే కనిపించని దాడిని కూడా చూశాను. మా బంధువులు కొందరు, “అదేవిట్రా, వీడికి తెలంగాణా భాష వచ్చేసింది,” అని మొహం మీదే అనడం చూశాను.

“మదర్ టంగ్ కదా, వస్తుంది,” అని అప్పటికైతే వాడు సమాధానం ఇచ్చాడు. కానీ, వాడి మనసు విరిగే వుంటుంది.

ఇలాటి ఎన్నో సందర్భాలకి సాక్షి అయినవారెవరైనా తెలంగాణాకు బేషరతు మద్దతు ఇవ్వకపోతేనే ఆశ్చర్యం గాని, ఇస్తే ఏం ఆశ్చర్యం. ఇక ఈవాదనల్ని చేస్తున్నందుకు అక్కల దగ్గర్నుంచి, కజిన్ల దగ్గర్నుంచి, ప్రాణమిత్రుల్నించి ఎదుర్కొన్న ప్రశ్నలు అన్నీ ఇన్నీ కాదు. ఆస్తికి సంబంధించిన, ఆధిపత్యానికి సంబంధించిన ఎవరివో వాదనల్ని మనం మీదేసుకుంటున్నామని వాదించేను. కొందరు నిజంగానే కలిసివుంటే మంచిది కదా అన్న మానవ సహజమైన, న్యాయబధ్ధమైన వాదన చేశారు. మా ఫాదర్ కూడా అన్నారు, కలిసి వుండాలి అనుకోవడం తప్పెలా అవుతుందని.

అవును, కలిసి వుండాలనుకోవడం తప్పెలా అవుతుంది? మనం మనుషులం కదా. ప్రేమికులం కదా. నలుగురు మనుషులు కలిసి జీవించడాన్ని కలగన్న వాళ్ళం కదా. కానీ, మరి కలిసి వుండడానికి మనం అర్హులం అయివుండాలి కదా. అంటే, కలిసివుండాలి అనుకునేవారు అందరూ అర్హులుకాదని కాదు. ఒక జాతిగా మరో జాతిని ఎలా చూసేం అన్నదాని బట్టి వుంటుంది కదా ఆ అర్హత.

అందుకే, తెలంగాణా వచ్చిన రోజున విజయనగరం నుండి మా ఫాదర్ ఎస్ ఎమ్ ఎస్ ఇచ్చారు, “అభినందనలు” అని. అవును, మాది ఉత్తరాంధ్రనే. మా శుభాకాంక్షలు మా పిల్లలకి, పోరాడినవాళ్ళకి, తెలంగాణకి. వాళ్ళు ఇక మానవీయ, ప్రజాస్వామిక తెలంగాణ కోసం పోరాటం కొనసాగించాలి. మొన్నటి లాగానే, రేపు కూడా మా మద్దతు వుంటుంది.

– కూర్మనాథ్