తెలుసు

Art: Rajasekhar Chandram

 

రాత్రి వొడవదు

ఎన్నో రాత్రి ఇది

చెంప మీద ఎన్నో కన్నీటి చుక్క

జారి

ఆరిపోతున్నది

 

తెల్లని మంటయ్ కురుస్తున్న మంచు

కిటికీ అద్దం మీద వీధి లాంతరు విసుగు

ఒక్క వెచ్చని వూహ లేదని ఫిర్యాదు

దృశ్యం మారితే బాగుండు, మార్చేది ఎవరు

 

నేనెప్పుడూ చీకట్లో ఆడుకుంటున్న ఆడపిల్లనే

 

నా చుట్టూరా నల్లని కందకం, ప్రతిబింబం లేని అద్దం

వృత్తాకార కందకంలో నాచు పట్టిన కత్తులు

కందక ఖడ్గానికి పొదిగిన పచ్చల వలె చుక్కలు

 

నల్లని అద్దాన్ని దాటే ప్రయత్నం

కమ్మని పరిమళం కొన్ని గాయాల నుంచి

నొప్పి మందుగా ఏవో కలలు రాసుకుని

బతకొచ్చు అనెస్తీసియా మైమరుపులో

 

నేను మరణించాక ఎవరో వచ్చి

పోపుల డబ్బాలు కూడా ఘాలించి

స్వప్నాల వాసన ద్రవ్యాలు మూటగట్టి

గేటు దూకేస్తారు వొంటికి నూనె రాసుకుని

దొంగలను పట్టుకోలేవు

వాళ్ళే అరుస్తారు నీ వేపు వేలు చూపి

నువ్వూ దొంగవేగా, ఏమీ అనలేవు

 

ఎలాగో ఇంటికొచ్చేశావు

బాగా నలిగిపోయావు

నిద్దర పోరా నాన్నా నిద్రపో

 

ఏడూర్ల వాళ్ళు తిన్నా మిగిలే

పెను చేపను పట్టి, కత్తి కోరల

సొరచేపలతో తలపడి ఓడి

చివరికి ఈ గట్టున

ఊరక దొరికే కాడ్ లివర్ ఆయిల్ తాగి

గుడిసెలో ముసలి నిద్రలో మునిగిపో

నువ్వు నిద్ర పోరా నాన్నా నిద్ర పో

 

ఇంతగా చెప్పలా

నువ్వూ నేనూ తానూ వేరా?

మనం చిరిగి చీలికలవుతున్న

ఒక ప్రపంచం చీరె ముక్కలం

 

తెలుసు

ఈ రాత్రి ఇంతే ఇక

వుదయం ఒక అపహాస్యం

పద్యం ఒక ఆర్తనాదం

 

*

ఒక ఆదివాసి ఆత్మగీతం

chandram

Art: Rajasekhar Chandram

 

 

ఆకుల్లో పచ్చదనానికి

నేను తప్ప అమ్మ నాన్న లేరా

మీరంతా హరితానికి అత్తారింటి వారా

అందరి గాలి ఇది, దీన్ని వడకట్టడానికి నా ఒక్కడి చర్మమేనా?

మీరు తీరిగ్గా చదువుకోడానికి పుస్తకాలు కావాలి, కాగితాలు కావాలి

దానికి తన చెట్లన్నీ ఇవ్వాలి అడివి, మీరు ముడ్డి తుడుచుకోడానికి కూడా

అడివి మీకు ఇంకా ఏమేమి ఇవ్వాలి

నేల మాలిగల్లోని నిధులను ఎందుకు కాపాడాలి సొంత బిడ్డల ప్రాణాలొడ్డి

పట్టణాల్లో, నగరాల్లో మీ చర్మ రక్షణ కోసం ఈ హరితాన్నిలా ఈ గాలినిలా

వుంచడానికి అడివి ఎందుకు పేలిపోవాలి మందుపాతరలయ్

అడివి బిడ్డల కండలెందుకు వ్రేలాడాలి బందిపోట్ల బాయ్నెట్లకు

అడివిని దోచిన డబ్బుతో బందిపోట్లు

మీ సమ్మతులను కొనేస్తారు మీ తలకాయలని లీజుకు తీసుకుంటారు

అబద్దం, అడివి మాది కాదు, మాది కాదు, నీది నాదనే భాషే మాది కాదు

అందరిదీ అయిన దాని యోగక్షేమాల కోసం మేం మాత్రమే మరణించాలా?

మేం వదిలేస్తాం ఈ జీతభత్యాల్లేని వూరుమ్మఢి కావలి పని

 

అడవుల్ని, నేల మాలిగల్ని అమ్ముకుని; కడగని కమోడ్ల వంటి

బంగారు సింహాసనాల మీద మీరు

ప్రకృతి వైపరీత్యాల వంటి తూటాల వడగళ్లకు నెత్తురోడుతూ మేము

మా మృతశరీరాలతో మీ ఆత్మలను అలంకరించుకునే ఆటపాటలతో మీరు

అందరిదీ అయిన గాలికి అందరిదీ అయిన నీటికి అందరి ప్రాణ హరితానికి

హామీ పడాల్సిన అతి నిస్సహాయ దైన్యంలో మేము

మీరు కూడా మనుషులై రోడ్లు గాయపడే దెప్పుఢు

అడవుల కార్చిచ్చులో మీ పట్టణాలు నగరాలు తగలబడినప్పుడా?

అంచుల్లో మంచు కరిగి మీ భవనాల ప్రాకారాలను ముంచెత్తినప్పుడా?

మనిషి పాట పాడడానికి, మనిషి కోసం ఒక స్మృతి గీతం రాయడానికి

వంకరపోని చేతి వ్రేలు ఒక్కటీ లేనప్పుడా? కంటిని తినేసిన కాటుక

వంటి చీకటి లోకాన్ని ముంచెత్తినప్పుడా?

అడగడానికి వినడానికి ఎవరూ లేనప్పుడా?

 

*

 

 

బాబూ! గుడ్ బై టు యూ!

kasi1

(సీనియ‌ర్ జ‌ర్న‌లిస్టు,  గొప్ప  వక్త, విర‌సం వ్య‌వ‌స్థాప‌క స‌భ్యుడు యాధాటి కాశీప‌తి  హైద‌రాబాద్‌లో కన్నుమూశారు. కాశీపతి స్మృతిలో   ఆయన  సన్నిహిత  మిత్రుడు  హెచ్చార్కె   నాలుగు  మాటలు…)

*

క కంచం ఒక మంచం అంటారు స్నేహానికి పరమావధిగా. ఆ అవధిని చవి జూచిన స్నేహం మాది. ముషీరా బాదు డిస్త్రిక్ట్ జైలులో ఆ రెండు పనులూ చేశాం. ఒకే కంచం లోంచి తిన్న సందర్భాలు, ఒకే సిగరెట్ పంచుకున్న సందర్భాలు సరే…. అవి కొల్లలు.

అది కాదు. ‘మీసా’ (‘మెయింటెనెన్స్ అఫ్ ఇంటర్నల్ సెక్యూరిటీ యాక్ట్’) డిటెన్యూలకు జైలు బ్యారక్ లో  పొడుగ్గా రెండు వరుసలుగా మంచాలు వేసి వుండేవి. రాత్రులు పక్క పక్క మంచాల మీద దోమ తెరలు కల్పించే హేజీ వెలుతురులో కబుర్లు చెప్పుకుంటూ కబుర్లలోంచి నిద్దట్లోకి జారిపోయేది మేమిద్దరం.  వేర్వేరు మంచాలు వీలుగా లేవని, మా మంచాల్ని దగ్గరగా జరుపుకుని, ఒకే మంచంగా చేసుకుని, దోమ తెరల్ని కలుపుకుని మాట్లాడుకుంటూ నిద్రపోయే వాళ్ళం కూడా. ఇది చూసి ఒక అనంతపురం వీరుడు మేము ‘స్వలింగ సంపర్కుల’మని జైలు గోడల మీద రాశాడు. మేము ఆ దుష్ప్రచార వ్రాతను గుర్తు చేసుకుని, చాల సార్లు నవ్వుకున్నాం. మా స్నేహాన్ని నిలబెట్టుకున్నాం.  ఇప్పుడెలా వుంటుందో ఏమో గాని, అప్పుడు… 70లలో… ‘గే’ అనే ప్రచారం ఎవరి గురించి చేసినా, అది హీనమూ, దుర్మార్గమే.

‘ఎవ్వడికీ, దేనికీ భయపడగూడదు, ఇతర్లు మన గురించి ఏమనుకుంటారనే దానికి ఆసలే భయపడకూడదు, మనకు నిజ్జంగా ఎలా ఇష్టమో అలా జీవించాలి. ఏదైనా మనం బలంగా అనుకుంటున్నామంటే, అది నూటికి తొంభై వంతులు తప్పై వుండదు’ అనేది ఆనాడు మా ‘బాబు అండ్ బాబు’ లెజెండ్. బాబు అంటే నేను లేదా తను. అది మేము ఒకరినొకరం పిలుచుకున్న పిలుపు.

మేము పరస్పరం విభేదించలేదా? ఎందుకు లేదూ?! ఇద్దరం సిపిఐ ఎం ఎల్ చండ్ర పుల్లారెడ్డి గ్రూపులో క్రియాశీలురం. తను బాగా సీనియర్. ఎమర్జెన్సీ తరువాత పార్టీలో నేను ఏం చేయాలనే విషయంలో, పార్టీలో చీలిక ఏర్పడుతున్నప్పుడు మేము ప్రవర్తించిన పద్ధతుల్లో విభేదాలు వచ్చాయి. విభేదాలు మా వంటి వాళ్ళ మధ్య ఎలా రావాలో అలాగే వచ్చి, అలాగే కరిగిపోయాయి.

నేను హోల్ టైమర్ గా వొద్దని, భార్యాబిడ్డలను చూసుకుంటూ జీవించాలని తను కోరుకోడమే కాదు. ‘ఈ రాజకీయాలు వాడికి చాత కావు, వాడు సంసారం చూసుకుంటూ, వుద్యమం పనులు చేయనీ’ అని పార్టీతో వాదించాడు. నేనూ వినలేదు, పార్టీ వినలేదు.

పార్టీ చీలిక రోజుల గురించి చిన్న సరదా వుదాహరణ. ఒక ముఖ్య కార్యకర్త కమ్ రచయిత్రి విషయమై పార్టీ రాష్ట్ర నాయకులున్న సమావేశంలో చర్చ  వచ్చింది. ఆమె ‘అటు’వైపు వున్నారంటూ నేను అన్నానని… కాశీపతి చెప్పాడు. కాశీపతి అక్కడ అలా అనగూడదు. అలా అనడం నష్టకరం. ఎందుకంటే ఆ సమావేశంలో నా మాటల్ని ఇష్టపడని ‘అటు’వైపు వాళ్లు కూడా వున్నారు. అదింకా చీలికలో శ్రేణీకరణ పూర్తి కాని కీలక దశ. నేను ఆమె గురించి అలా అనలేదని, కాశీపతి చెబుతున్నది నిజం కాదని  వెహిమెంట్ గా ఖండించాను. అక్కడున్న వారంతా నా మాటలనే సీరియస్ గా తీసుకున్నారు. కాశీపతి అబద్ధం చెప్పినట్టయింది.

బయటికి వచ్చాక, టీ కొట్టులో పూర్తిగా మా ‘వైపు’ వాళ్లే వుండగా కాశీపతి ఆ విషయం ప్రస్తావించాడు. “ఏమిరా, నువ్వు నాతో అలా అనలేదా?” అని అడిగాడు. “అన్నాను. ఆ మాట నీతో అన్నాను. అది నీ వరకే వుండాలి. దాన్ని నువ్వు అతిక్రమించావు. నేను అబద్ధం చెప్పను. ఇంత రేర్ గా అబద్ధం చెప్పినా, సమావేశంలో నా మాటకు వుండే విలువ నీ మాటకు వుండదు, నువ్వు చెప్పేది నిజం అయినప్పటికీ. నాకున్న ఆ కాస్త లివరేజ్ ని నేను అక్కడ వుపయోగించుకున్నాను. అలా వుపయోగించుకోడం రైటే” అనే సరికి, “ఉరేయ్, నువ్వు దేవాంతకుడివి” అని నవ్వేశాడు కాశీపతి.

(‘దేవాం’తకుడిని కావడానికి బాగా ప్రయత్నిస్తున్నాను బాబూ! కుదరడం లేదు. )

ఇటీవల కొంతకాలం, నాకు నేను మానసిక ఆరోగ్యం కోల్పోవడం వల్ల, తనను ఆ తీవ్ర అనారోగ్యంలో చూడడం చాతగాక…  విషయాలు తెలుసుకుంటున్నా…. ఎక్కువగా కలుసుకోలేకపోయాను. శ్రీ శ్రీ మీద తను సరదా భాషలో రాసిన సీరియస్ పుస్తకం ‘మందు’ హాసం ఆవిష్కరణలో చూశాను. అనారోగ్యం శరీరానికే గాని, బుద్ధికి కాదని ఆ గంట తన వుపన్యాసం నిరూపించింది.

రాజకీయ ఆర్థిక అధ్యయనంలో, ప్రజా సమస్యలను భౌగోళిక (గ్లోబల్) దృక్పథంతో వివరించడంలో తరిమెల నాగిరెడ్డి తరువాత అంతటి వాడనిపించే అద్భుత మేధావి యాధాటి కాశీపతి. నాగి రెడ్ది లాగే కాశీపతి కూడా పెదిమల మధ్య సిగరెట్ వుంచుకుని, గంటల తరబడి మాట్లాడే వాడు. బహుశా ఈ సిగరెట్ కూడా తనకు తరిమెల నాగిరెడ్డి నుంచి అబ్బిన విద్యే అయ్యుంటుంది.

తన సంగతేమో గాని, నా పొగ మాత్రమే కాశీపతి పెట్టిన నిప్పుదే. జైలుకు వెళ్ళక ముందు నాకు సిగరెట్ల అలవాటు లేదు. జైలుకు వెళ్ళాక పక్కన కాశీపతి రోజుకు పది పాకెట్ల చార్మినార్లను తగలేసే వాడు. నేను ముందే డిప్రెస్డ్ గా వున్నానేమో కాశీపతి సిగరెట్ డబ్బాలు నా వల్ల కూడా ఖాళీ కావడం, నా ‘పాకెట్ మనీ’ నుంచి కూడా సిగరెట్లు కొనడం మాకు తెలీకుండానే మొదలయిపోయింది. నన్నూరు వెంకట్రెడ్డన్న వంటి వారు ‘పిల్లోన్ని చెడగొడుతున్నాడ’ని కాశీపతిని కోప్పడే వారు. ఇద్దరం సిగరెట్ మానలేదు. మొన్న మొన్నటి వరకు.  

మా స్మోకింగ్ అలవాటు గురించి ఇద్దరం తరచు అనుకునే వాళ్ళం. స్మోకింగ్ వల్ల మనిషి ఆయుష్షు పదేండ్లు తగ్గుతుందట కదా?!.ఓకే, లెటజ్, ఎంజాయ్. క్రిష్టొఫర్ మార్లోవ్ నాటకంలో డాక్టర్ ఫాస్టస్ తన ఆత్మను దయ్యానికి ఇచ్చి ఏవేవో ఆనందాల్ని తీసుకుంటాడు. మేము మరీ అంత కాదు. మా జీవితాలు వందేళ్ళ లోంచి ఒక పదేళ్లు సిగరెట్లకు ఇచ్చేస్తాం అని హాస్యమాడుకునేది. ఆ లెక్కన ఇప్పుడు కాశిపతికి ఎన్నేళ్లు? తను సిగరెస్టస్ కు ఇచ్చినవి కూడ కలుపుకుంటే, దరిదాపు ఎనభయ్యయిదు అవుతాయి.

బాబూ, మరేం ఫరవాలేదు! ఎవడు  బతికేడు మూడు యాభైలు. మనం అనుకున్నదే కదా, మనకు నిజంగా ఇష్టమయినట్టు జీవించాం. ఇలా జీవించేట్లయితే, ఇక, ఎవరం ఎప్పుడు మరణిస్తేనేం?

‘ఎనీ టైమ్ ఎనీ సెంటర్’ అని సవాలు చేసి బతికే వాళ్ళం మనం. ఎప్పుడయితేనేం, ఎక్కడయితేనేం?

ఇట్స్ ఓకే బాబూ!

ఈ ‘బాబు అండ్ బాబు’ ఏంటి అనుకుంటారు ఇది చదివే వాళ్లు.

కాశీపతికి ఒక జబ్బుంది. తన కన్న చిన్న వాళ్లైతే చాలు పరిచయం కాగానే ‘ఒరే’ అనేస్తాడు. నన్నూ అలా అనే సరికి ఖోపమొచ్చింది. ఇది తన బ్రాహ్మణ్యాహంకారపు మిగులు అని విమర్శించాను కూడా.  ఒకటి రెండు సార్లు తిరిగి తనను నేనూ ఒరే అని చూశా. అది నాకు బాగుండ్లేదు. నా కన్న కనీసం పదేళ్లు పెద్దాడు . అది మానేసి పేరుతో పిలిచి చూశా. మేము సన్నిహితమయ్యే కొద్దీ పేరు మానేసి ‘అది కాదు బాబూ’ తరహాలో బాబూ అనడం మొదలెట్టా. ఆ మాట తనకు నచ్చింది. తను కూడా బాబూ అనడం మొదలెట్టాడు. ఇద్దరం ఒకరికొకరం ‘ఒరే’లం కాలేదు గాని, ఒకరికొకరం బాబూ అయ్యాం. ‘బాబూ అండ్ బాబూ’…. అనేది ఆ ‘మూవీస్’ వాళ్ళకేమో గాని, మా స్నేహానికీ మంచి బ్యానర్ అయిపోయింది.

బాబూ రావు (మాచవరం ), చలపతి (అరుణోదయ), బూర్గుల ప్రదీప్, శ్యామ్(మధుసూదనరాజు తమ్ముడు), ఇంద్రారెడ్డి (మాజీ మంత్రి), కృష్ణారెడ్డి (తరువాత, విమలక్క భర్త) …  అందరికీ మా ‘బాబూ- బాబూ’ వ్యవహారం కుంచెం అసూయగా వుండేది.

కాశీపతి బయటి నుంచి తెప్పించిన స్టౌ తో ఏవేవో వంటలు చేసి మా మీద ప్రయోగాలు చేసే వాడు. తన వంట పూర్తి కాగానే, దానికి ఫ్రెంచి పుడ్డింగ్ అనో పోర్చుగీస్ పుడ్డింగ్ అనో నామకరణం కూడా చేశాక స్టౌ దగ్గర మా పిల్లల క్యూ. “వాడేడీ? బాబు.. బాబూ.. ఏడీ వాడు?’ అని లైనులో వెనుక వున్న నేను ముందుకొచ్చి, ప్లేటు చాచే వరకు వడ్డన మొదలెయ్యేది కాదు. మరి వాళ్ళకు అసూయ వుండదూ.

వాళ్ళకు చాటుగా చెప్పేవాడు. ‘వాడు, పాపం, పెండ్లైన ఇరవై రోజులకే జైలుకు వచ్చాడు రా. పెద్దోళ్ళం మాకైనా ఒకటి రెండు పెరోల్స్ వచ్చాయి. అదేంటో, వాడికి ఒక్క పెరోలు కూడా రాలేదు. పాప పుట్టినప్పుడు కూడ రాలేదు. పాపం, వాన్ని మనం బాగా చూసుకోవాలి’ అనే వాడు.

ఇప్పుడు అదేం అవసరం లేదులే బాబూ. ఆ ‘ఇరవై రోజుల’ జయకు, అప్పుడు నేను చూడలేదే అని నువ్వు అంగలార్చిన చిన్నారి మమతకు.. ఇప్పుడు నిరంతరం దగ్గరగా వుంటున్నాను. సంతోషంగా వుంటున్నాను. నీ ఫ్రెంచ్, పోర్చుగీస్ పుడ్డింగ్ లను మిస్ అవుతూనే వుంటా.

అయినా జీవితం ప్రహిస్తూనే వుంది. నీ బిడ్డలు ప్రగతి, వెన్నెల…. నువ్వు ఏం చెప్పావో అలాగే…. తమకు నిజ్జంగా ఇష్టమైన విధంగా, అదే సమయంలో ప్రగతి శీల రీతులలో జీవిస్తున్నారు. డోంట్ వర్రీ. వాళ్ళ సంగతి, పుష్ప సంగతి కూడా వాళ్ళు చూసుకుంటారు.

నువ్వొప్పుకుంటావో లేదో గాని, మిగిలిన ప్రపంచం కూడా బాగుంది. తన సంగతి తాను చూసుకోగలనని ప్రతీప శక్తుల తీవ్ర ముట్టడి మధ్య కూడా ప్రపంచం నిరూపిస్తున్నది. మనిషి తనకిష్టమైన విధంగానే జీవిస్తాడు. సందేహం లేదు. ఎవరు ఎలా నియంత్రించినా, ఎవరు ఎలా బుజ్జగించినా… కాసేపు కాలక్షేపానికి అవీ ఇవీ బొమ్మలతో ఆడుకుంటాడేమో గాని…. మనిషి తనకు ఇష్టమైన విధంగానే జీవిస్తాడు. అన్ని నిరంకుశాల్ని, బుజ్జగింపులను, అబద్ధాల్ని కాదని… కాలిలో విరిగిన తుమ్మ ముళ్ళను పిన్నీసు పెట్టి తీసుకున్నంత సహజంగా, సునాయాసంగా తీసేసుకుని…  నడుస్తాడు. నడవడం చాల ఇష్టం మనిషికి, కలలు కంటూ నడవడం మరీ ఇష్టం.

కాశీపతీ! మనం కలిసి పంచిన కలల్ని ఇక్కడ మిగిలి వున్న వాళ్ళం పంచుతూనే వుంటాం. ఎక్కడికక్కడ కలల్ని పంచడానికి, అబద్ధాల్ని తుంచడానికి ఇక్కడ ఎవరమో ఒకరం మిగులుతూనే వుంటాంలే. అబద్ధాల కలుపు తీయడం కూడా కలల సేద్యంలో భాగామే.

“హెచ్చార్కె! ఎవరో అఫ్సర్, జీఎస్ రామ్మోహన్ అట. నీకు మెసేజ్ లు పెట్టారట. చూడు. నీ క్లోజ్ ఫ్రెండు ఎవరో చనిపోయారట. మమత వాళ్ల మేసేజ్ చూసి ఆఫీసు నుంచి ఫోన్ చేసింది.”….  అని పొద్దున్నే మొద్దు నిద్ర పోతున్న నన్ను లేపి కూర్చోబెట్టి, ఆ తరువాత, నేనిది రాస్తుంటే పక్కనే తన ల్యాప్ టాప్ లో తానేదో చేసుకుంటున్న అన్య పాపకు, బహుశా, నువ్వు నేను గుర్తుంటాములే బాబూ! మమత, అన్య వాళ్లకు, ప్రగతి, వెన్నెల వాళ్ళకు మన పనుల్లో మిగుళ్ళు గుర్తుంటాయిలే.

గుడ్ బై, బాబూ! ఐ విల్ మిస్ యూ!.

*

  

మొదటి శ్లోకం…

 

 

-హెచ్చార్కె 

~

 

  1. మాలో ఒకరు ఎప్పుడైనా విసిగిపోయి

ఆత్మహత్యించుకుని వార్త అవుతారు

మిగిలినోళ్లం మాత్రం మరణించమా?

అందరం చనిపోతాం

అకాలంగా సకాలంగా

అందాక ధిక్కరించి బతుకుతాం

బతికి వుండటమే మా నిరసన

మమ్మల్ని అసుంటా వుండమనే నిన్ను

ఆసుంటా వుండమనడం ద్వేషం కదూ?

మా స్త్రీలు మీ చెరబడినప్పుడు మా

నొప్పి నొప్పిగా వున్నంతవరకు సరే

అదొక ‘మా నిషాద….’ శోకం కూడా

శోకం ఏ మాత్రం క్రోధంగా మారినా

గల్లీ గల్లీ కి గాంధీ కర్రల రౌడీల్ రెడీ

 

  1. రుతువులు మారుతాయి

ఎండలు వానలవుతాయి

వానలు శీతగాలులవుతాయి

వెలుగును ప్రేమించి ఒక సారి

చీకటిని భరించే శక్తికై ఓ సారి

మమ్మల్ని మేం కూడదీసుకునే

ఆనందాలు మాకు పండుగలు

అవి మెలిపెట్టే మా దుఃఖాలకు

ఒక్క రోజు చిరు విరామాలు

మేము కూడా గొంతెత్తి మావైన

రెండు పద్యాల్ రెండు భక్ష్యాలు

అక్కడ కూడా మీరు తయారు

మేము మొక్కడానికి మీ పాదాలు

విని తరించడానికి మీ వీరగాథలు

 

  1. మేము దేన్ని ప్రేమించాలో

మేము దేన్ని ద్వేషించాలో

ఏం తినాలో ఏమి అనాలో

ఎవరి పేరిట పానకం పంచాలో

ఎవరి బొమ్మల్ని మంటల్లో వేసి

ఎలా కాల్చి చిందులేయాలో

వ్రత నియమాలు నువ్వు రాసి వుంటావు

దాన్ని కాదన్న వాడినెలాగైనా హతమార్చి

హత్య ఎంతటి పుణ్యకార్యమెంత

మహిమాన్వితమో వాడి పిల్లలకు

నప్పి వుంటావు. పూర్వస్మృతులు

వదలని మా దుఃఖ ధిక్కారాల స్వరాల్ని

వధించడానికి

నీ కర్మాగారంలో యుగానికొక జంటగా

రామలక్ష్మణులు తయారవుతుంటారు

 

 

 

  1. నేను ఎప్పుడూ మా నొప్పిని మరవని

మీ పంక్తిలో భక్ష్యం అడగని వాల్మీకిని

నన్ను దగ్దం చేసే మంటల్లో

కణం కణం దగ్ధమవుతూ

మంటల నాలుకలు సాచి

నా  వాళ్లకు చెప్పుకోవలసింది

చెప్పుకుంటూనే వుంటాను

చెప్పడం కోసం మంటలతో పాటు

మళ్లీ మళ్లీ మళ్లీ పుడుతుంటాను.

*

ఒంటరి దీపం

 

హెచ్చార్కె

~

1

 

అద్దం ముందుకు వెళ్లొద్దెప్పుడూ

ఎదురెదురు అద్దాల ముందుకు

అసలే వెళ్లొద్దు

నీ వెనుక ఎవరో వున్నట్టుంటుంది

ఆ వెనుక ఇంకెవరెవరో వున్నారని

అద్దాలు పిచ్చి పిచ్చిగా అరుస్తాయి

ఎవరి వెనుక ఎవరూ వుండరు

ఒక్కరుగా వుండటం ఇష్టం లేక

ఊహల ఎముకలతో మనుషుల్ని

చేసి, కండరాలిచ్చి చర్మం తొడిగి

నెత్తుల్దువ్వి మూతుల్తుడ్చి బట్టలేసి

వాళ్లు నీతో వుండక తప్పదంటూ

అద్దాలబద్దాల కవిత్వం రాస్తుంటావు

ఏదో ఒక రోజు నీ ప్రతిబింబం నిన్ను

కాదనేస్తే అప్పుడు అపుడేం చేస్తావు

రోబో కి ప్రాణమొచ్చి నీ చేతి నుంచి

రిమోట్ లాగేసుకుంటే

మాంత్రికుడి  చేతిలో చేతబడి బొమ్మలా

నీ ఒక్కొక్క కీలూ విరిచేసి నిన్ను

పొయ్యి లోకి విసిరేస్తే ఏం చేస్తావు

అలా ఒక రోజు దగ్ధం కావడం  కన్న

కన్నా, ఒంటరిగా వుంటం మేలు కదా

దేర్ఫోర్ అన్నిటి కన్న ముందు నువ్వు

పగలగొట్టాల్సింది అద్దాల్నే, అబద్ధాల్నే

 

2

ఒంటరి తనం ఒక పొలం వంటిది

ఎవరో వచ్చి ఏవో కొన్ని విత్తనాలు

చల్లిపోతారు, దారిన పోయే మేఘం

నిలిచి లఘు శంక తీర్చుకుంటుంది

వానపాములు చేసిన సేద్యానికి

నిలువెల్ల పులకించి ఆర్గాస్మిక్

ఎక్స్టసీతో మొక్క

పైన పక్షుల పాటల్ని అందుకోవాలని

చేతులు సాచి, పక్షులకు బెయిట్గా

వ్రేళ్ల కొసలపై విత్తానాలు ధరిస్తుంది

 

3

నీ కోసం కాదు, పక్షుల కోసం

నువ్వు కేవలం ఇన్సిడెంటల్రా

బుజ్జిగా, ఒరే, నువ్వు

వస్తావు పోతావు

పక్షులుంటాయి

వృక్షాలుంటాయి

మేఘాలుంటాయి

వానపాములు కూడా వుంటాయి

ఆకాశం గగనం శూన్యం కాదు

నువ్వే, నువ్వొక సున్నా

నీ విలువ కోసం, పెంచుకోరా నయ్నా

నీ ఎడం పక్కన ఒకటి రెండు మూడు

వేలు లక్షలు కోట్లాది చెట్లనీ పిచికలని

 

*

 

 

ఉరి తాడే ఎందుకు?

 

 

  • హెచ్చార్కె

 

దిగులు పడ్డానికి భయమేసి నవ్వుతుంటావు

 

మనుషుల కోసం వెదుకుతూ అడివంతా గాలిస్తావు

ఒక్కోసారొక తీగె తనతో పాటు నిన్నొక చెట్టు చుట్టూ తిప్పుతుంది

త్వర త్వరగా నడిచి ఎక్కడికీ వెళ్లేది లేదు లెమ్మని

నువ్వు అక్కడక్కడే తిరుగుతుంటావు, ఏవేవో డొంకలు కదిలిస్తూ

 

మనసులో కాడ తెగిన పువ్వు పరిమళిస్తుంది

రెప్పల చివర తడి నక్షత్రంగా మారక ముందే తుడుచుకుంటావు

నీ దిగులు నువ్వు పడడం అంటే భయం నీకు

బదులు మెచ్చుకుంటారని చిన్న చిన్న జోకులకూ నవ్వేస్తావు

 

ఎప్పుడూ ఏదో ఒక రూపాన్ని కోరుకుంటావు

కుదరకపోతే రూపాల్ని దొంగిలిస్తావు, ఇంకా నిన్ను పట్టుకోలేదు

గాని, నువ్వు శిక్షణ లేని సముద్ర చోరుడవు

లేదా ఒకరికి తెలీకుండా మరొకరు అందరూ దయ్యాలే అయిన

 

రెక్కలు లేని, రెక్కలక్కర్లేని లేని పక్షులలో

ఒక విపక్షానివి, నీ ఎదిరింపు ఓ నటన, ప్రత్యేకం నువ్వున్నట్టు

ఒప్పించడానికి నువ్వు కట్టిన విచిత్ర వేషం,

నీకు ఎప్పుడేనా అనిపించిందా నువ్వు కేవలం ఒక ఊహవని?

 

ఒక వూహ వూహించిన వూహ ఈ కవిత

క్షూ హాంఫట్, అబ్రకదబ్ర, సారీ విమర్శించాను యండమూరీ!

ఆ అమ్మాయి మాత్రమే కాదు ఆత్మహత్య

చేసుకున్నది, ఆత్మహత్యకు ఉరితాడేనా? చాల దార్లున్నయ్

*

ఎన్నేండ్ల ఏకాంతం?

 

 

హెచ్చార్కె 

 

చూస్తూ చూస్తుండగానే

ఆకాశం పద్యమైపోతుంది

రౌద్రమో అలాంటి మరేదో రసం

ఓజో గుణం, టప టప వడగళ్ల పాకం

జగమంతా బీభత్సం

పద్యాలంటే ఏమిటి?

పగలడమే కదా మనస్సులో తమస్సు

 

పొద్దు మీద అకుపచ్చ గీతలు

గీతల మధ్య రెక్కలున్న పాటలు

కళ్ల నుంచి జలజల చినుకులు

ఒక్కో చినుకులో వెతుక్కోడాలు

దొరకక జాలిగా చెయి జార్చడాలు

పద్యాలంటే ఏమిటి

కరగడమే కదా మనస్సు లోని రాళ్లు

 

 

వానా! వానా!!

ఎప్పుటి నుంచి కురుస్తున్నావే

మా కొండవార[i] ‘మాకొండో’[ii] లో

నే పుట్టక ముందెప్పడో మొదలై

నా కథ చెప్పేసి వెళిపోతున్నా వదలక

కురుస్తున్న వానా!

గగనపు గానా భజానా!

వయారాల గాలి నాట్యాల దానా!

ఇంకెన్నాళ్లే? వందేళ్లేనా?

ఈ తడి తడి ఏకాంతానికి?

 

ఎందుకిన్ని మెరుపులు

ఎందుకిన్ని వురుములు

అన్నీ నా కోసం ఐనట్లు?

 

ఎందుకిన్ని వురుకులు,

ఎందుకిన్ని విసురులు

నా ముందూ తరువాతా

నువ్వు వుంటావుగా?!

 

*

[i] కొండవార: మా సొంతూరు ‘గని’, ‘గుమ్మడి కొండ’ అనే కొండ అంచుల్లో వుంటుంది.

[ii] మాకొండో (‘Macondo’): గేబ్రెయెల్ గార్షియా మార్క్వెజ్ ‘వన్ హండ్రెడ్ ఇయర్స్  అఫ్ సాలిట్యూడ్’ లోని (ఆయన) వూరు.

Macondo 2 (1)

 

పునరపి రణం

 

తన చుట్టు తాను చుట్టుకుంటూ ఇపుడున్నదంతా దుఃఖమే
కలలను కూడా కలుషితం చేస్తూ కొన్ని తడి లేని అశ్రువులు
అశ్రువుల మీద ఎవరో సంధించి వదిలిన ఒక అస్త్రాన్ని నేను
దుఃఖం మీద ఎవరో ఎగరేసిన తిరుగుబాటు బావుటానూ నేనే

నేనంటే ఏ నేనైనా, ఎన్ని నేనులైనా

ఈ తోలు చేతులు కత్తులై, ప్రతి వ్రేలి కొసనా నేనొక కొవ్వొత్తినై;
ఏదీ వుండనప్పుడు; విరిగిన రథ చక్రం, ఇంటి దూలం ముక్క ఏదీ
వుండనప్పుడు నెత్తురోడే శిరస్సును గదాయుధం చేసుకునేది నేనే
చివరి వూర్పు కూడా మంటను మరి కాస్త ఎగదోసి వదుల్తుంది;
హతమవుతుంది గాని ఈలోగా శరీరమే నా ఆయుధం, దీన్నే
నేనిప్పుడు జమ్మి చెట్టు మీది నుంచి జాగర్తగా దింపుకుంటున్నా

మళ్లీ మరొక ఆఖరి యుద్దానికి

                                                                                                      -హెచ్చార్కె

hrk

మా

hrk photo

ఆగు ఒక్క క్షణం, ఆపు ఖడ్గ చాలనం, రణమంటే వ్రణమే, ఆపై మరేమీ కాదు

నువ్వు కత్తి తిప్పడం బాగుంది నువ్వు హంతక ముఖం ధరించడం బాగుంది
ఇంతకూ మనం ఎందుకు యుద్ధం చేస్తున్నామో నీకేమైనా జ్ఙాపకం వున్నదా?
నా కోసం కాదు నీ కోసం కాదు మరెందు కోసం మట్టి కోసమా గోడల కోసమా?
ఎవరి మాట సత్యమో, అందువలన ఇక్కడ పెత్తనమెవరిదో చెప్పడం కోసమా?

మనమెందుకు కొట్లాడుకుంటున్నామో

అందుకు కొట్లాడుకోవడం లేదు
నిజానికి మనం కొట్లాడుకోడం లేదు
చెకిముకి రాళ్లు విసురుకుంటున్నామ
వి ఒకదానికొకటి కొట్టుకుని నిప్పులెగిరి
దూది వుండలు రగిలి నల్లని పొగలెగసి
జ్వాలలై చీకటి దగ్ధమవుతుందని ఆశ

ఆ మాట చెప్పం ఒకరు చెప్పినా మరొకరు వినం
నిజానికి మనం ఒకరినొకరం వెదుక్కుంటున్నాం
వట్ఠి సందేహాలు దేహాలైన వాళ్లం, దేశాలైన వాళ్లం
ఒకరికొకరం దొరికి ఒకరింకొకరి దీపాలమై, చీకటి
చీలి, ఇల్లు వెలుగవుతుందని బతుకవుతుందని

నేను నువ్వూ, నువ్వు నేనూ… అవుతుందని
ప్రపంచం వెంట మనం, మన వెంట ప్రపంచమై
ఒక అద్భుత యాత్ర మళ్లీ మొదలవుతుందని

లేకుంటే
రోజూ ఒక రణం రెండు మరణాలే అవుతాయని…

-హెచ్చార్కె

పర్వతాలూ పక్షులు

hrk

 

 

 

నేనొక పల్చని రెక్కల పక్షిని, గర్వం నాకు, ఎగర గలనని.

నువ్వొక పర్వతానివి, గగన సీమల యొక్క వినయానివి.

నువ్వూ నేను ఒకటే గాని ఒకటి కాదు. నువ్వు నేనూ

అణువుల వలలమే. కణుపులు వేరు చెణుకులు వేరు.

 

ఆకాశం శూన్యం కాదు. అహంకార ఓంకారం అంతటా అన్నిటా.

కాస్మిక్ ధూళి. పాముల వలె మొయిళ్లు. నెత్తి మీద చంద్రుడు.

ఆకాశ చిరు శకలాన్ని నేను. కాస్త అహంకారం నా అలంకారం.

నక్షత్రాలతో సంభాషణ… లేదు నిఘంటువు, విన గలిగితే విను.

 srinivas1

ఎగురుతాను, లో లోపల రగిలి, వున్న కాసిని కండరాల్రగిలి.

వియద్గంగలో దప్పిక తీర్చుకుంటాను వూహల దోసిళులెత్తి.

పర్వతాగ్రపు చెట్టు చిఠారు కొమ్మన కూర్చుంటాను కాసేపు

ఒక చిన్ని బిందువులా లో లోపలికి రెక్కలు ముడుచుకుని.

 

ఎగిరెగిరి రాలిపోతాను, రాలిపోయే వరకు ఎగురుతూనే వుంటాను.

 

నువ్వు ఎక్కడ పుట్టావో అక్కడే వుంటావు బహుశా చివరి వరకు.

క్రియా రాహిత్యం నువ్వు పెదిమ విప్పి ప్రకటించని నీ పెను గర్వం.

నాకు నాదైన స్థలం లేదు. ఇక్కడ వుండిపోడానికి రాతి వేర్లు లేవు.

కాసేపుంటానికి వచ్చానని తెలుసు. శాశ్వతత్వం మీద మోజు లేదు.

 

ఇంతకూ ఎందుకు చెబుతావు పద్యాలు పద్యాలై ఏమీ లేకపోవడం గురించి,

ఎగిరి పడడం గురించి, రాలిపోవడం గురించి? ఓ పర్వత సదృశ అవకాశమా!

వుండూరు వదలక్కర్లేని శాశ్వతత్వమా! శిఖరమా! ఆకాశం నీది కాదు, నాది.

ఎగర వలసిన అవసరం నాది. రాలిపోవలసిన ఆవశ్యకత నాది, సవినయంగా.

 

                                                                                       – హెచ్చార్కె

చిత్రం: అన్నవరం శ్రీనివాస్

రంగు రాయి

hrk photo

తెలుసు. ఇది కల. మొదటి సారి కాదు, వెయ్యిన్నొకటో సారి కంటున్న కల. చిన్నప్పట్నుంచి ఎన్నో సార్లు కన్న కల, కొంచెం కూరుకు పట్టగానే ఎట్నించి వస్తుందో తెలియదు, వచ్చి నన్ను ఎత్తుకుపోతుంది. ఇదిగొ అదే మళ్లీ ఇప్పుడు. తెలియదని కాదు. తెలుసు.

ప్రతి సారీ ఎవరో దీన్ని నా కళ్ల మీద కప్పి వెళ్తారు. నన్నొక మసక వెలుగులో వదిలి వెళ్తారు. నేనొక విహ్వలమైన కనుగుడ్డునై తిరుగుతుంటాను. అణువణువు ఆర్తిగా కదుల్తుంది. ఆసరా కోరుతుంది. ఆసరా అందక గింజుకుంటుంది. కల కదా, కాసేపట్లో అయిపోతుందని అనిపించదు. క్షణాన్ని అనంతంగా సాగదీసినట్లుంటుంది.

కలలో పడిపోయిన ఒక ఇంటి గోడలు. చిందరవందరగా పడి వున్న రాళ్లు. కొన్ని, ఏ రాయికి ఆ రాయి. ఇంకొన్ని, ఎగుడు దిగుడుగా ఒక దాని మీదొకటి. ఒకదానితో ఒకటి అమరడానికి వీలుగా ఎప్పుడో గడేకారి చేతిలో ఉలి దెబ్బలు తిన్న రాళ్లు.

ఆ రాయి వంటింట్లో ఒక మూలన గోడ లోపల్నించి ముందుకు పొడుచుకొచ్చినట్లుండేది. అన్నం తింటూ ప్రతి సారీ కాసేపయినా ఎందుకో ఆ రాయి వైపు చూసే వాన్ని.  ‘ఎందుకట్టా వుండడం’ ఆని నేను అడిగినట్టు, ‘ఏమో, వున్నానంతే’ అని అది నాలుక చాచి నన్ను వెక్కిరించినట్టు మా మధ్య ఒక మౌన సంభాషణ జరిగేది.  ‘ఏందిరా, బువ్వ దినుకుంట అట్టా దిక్కులు జూచ్చొంటావు. ద్యానాలు సాలిచ్చి తిను. తల్లెలొ ఈగెలు వడ్తాయి. యాన్నాన్నో సూసుకుంట మెతుకులు తల్లె సుట్టు పోచ్చావు. బండలు తుడ్స ల్యాక నా రెట్టలు గుంజుతొండాయి…’ అని అమ్మ నన్ను కోప్పడేది.

అదిగో, ఒక రాళ్ల గుట్ట కింది నుంచి పాం పిల్లలా నిక్కి చూస్తున్నది, ఐమూలగా విరిగిపోయిన కిటికీ ఊచల చట్రం. వంటింటి వెనుక-గోడకు ఏడడుగుల మనుషులు చెయ్యెత్తినా అందనంత ఎత్తున వుండేది కిటికీ. దాని మీదికి ఎక్కి కూర్చోవాలని, అటు వైపు ఏముందో చూడాలని అనిపించేది. అవతల ఏమున్నాయని అడిగితే, ‘ఏముంటాయిరా తిక్కోడా, మనొల్లదే సేను, ఇంటెన్క మన జాలాడి (స్నానాల గది) నీల్లు పార్తాయి. బుర్ద బుర్ద’ అని పెద్దవాళ్లు నవ్వే వాళ్లు. కిటికీ బాగా కిందికి వుంటే ఎక్కి కూర్చోవచ్చని ఆశ పడే వాడిని. ఆ మాట అనే వాడిని కూడా. ‘ఆఁ, బలె జెప్పినావులేరా, నువ్వు కూకోనీకి కిట్కి కిందికి పెట్టియ్యాల్నా? పిల్లకాకి, నీకేం దెల్సు. కిందికి వుంటే దొంగోల్లు దాన్ని ఊడ బెరికి ఇంట్లొ దూరనీకెనా?’ అని నా నెత్తిన చిన్ని మొట్టి కాయ వేసే వాళ్లు. ‘ఒరేయ్, గదురోన్ని నెత్తిన కొట్ట గుడ్దు (కొట్ట గూడదు), గాశారం సాలక ఆయం పాట్న తగిల్తె ఎవుని పండ్లు పట్టుకోని సూడాల…’ అని మా జేజి వాళ్లను గదమాయించేది.

దొంగలను నేను ఎప్పుడూ చూళ్లేదు. చూసినంత బాగా తెలుసు. పెద్ద వాళ్ల మాటల్లో చాల సార్లు విన్నాను. ఇంకో పక్కన ముక్కలు ముక్కలుగా పడి వున్న ఆ పల్చని బండలు మా ఇంటి గరిసెలవి. గరిసె బండలను చూస్తే ఎన్నెన్నో దొంగల కథలు గుర్తుకొస్తాయి. గరిసెల్లో జొన్నలు, కొర్రలు పోసే వాళ్లు. గరిసెలు నిండుగా వున్నప్పుడు, అంటే ధాన్యం బాగా పైకి వున్నప్పుడు అమ్మ నన్ను దింపి చిన్న తట్టగంపలో జొన్నలు పైకి తెప్పించేది. పిండి చేసి రొట్టెలు చేసేది. దంచి సంకటి చేసేది. గరిసెలో చీకటి చీకటిగా చిత్రంగా ఉండేది. గుండ్రం గుండ్రంగా చేతికి చల్లగా తగిలే జొన్నలతో ఇంకాసేపు ఆడుకోవాలనిపించేది.

ఒక సారి అమ్మ పొద్దున్నే వంటింట్లోకి వెళ్లి పెద్దగా కేకలు వేయడం మొదలెట్టింది. ‘జాలాడి తూము లోంచి యా పామన్న దూర్న్యాదేమోరా, సూడు పో’ అని జేజి మా నాన్నను లేపి పంపింది. నాన్న వెనుక నేను, మా తమ్ముడు. ‘మీరు యాడికి రా’ అని జేజి అరుపులు. లోపలికి వెళ్లి చూస్తే ఏముంది?! ఆ కిటికీకి బాగా కింద వంటింటి వెనుక గోడకు పెద్ద కన్నం. దాని లోంచి చూస్తే అవతల చేని లోని నల్లమట్టి బెడ్డలు బెడ్డలుగా, మా జాలాడి నీళ్లతో కలిసి బురద బురదగా కనిపిస్తోంది. గరిసెల దగ్గర్నించి కన్నం వరకు జొన్నలు చెదరు మదురుగా పడి వున్నాయి. హడావిడిగా మోస్తున్నప్పుడు పడిపోయిన గింజలు. ఇంట్లో దొంగలు పడడం, కన్నం వేయడం అంటే ఏమిటో అప్పుడే తెలిసింది. తరువాత ఎన్ని కథలు విన్నానో. ఎప్పుడెప్పుడు ఎట్టెట్టా ఇంట్లో దొంగలు పడ్డారో జేజి వైనవైనాలుగా చెప్పేది. ఇప్పుడా కిటికీ విరిగి పడి రాళ్ల మధ్య నుంచి దొంగ చూపులు చూస్తోంది.

గరిసె బండలను చూస్తే, పెద్దవాళ్లు చెప్పిన మరో ఘటన మనసులో కదిలి భయపెడుతుంది. గరిసెలో దిగేప్పుడు బయట అమ్మ కాకుండా ఇంకెవరైనా వున్నారేమోనని భయంగా చూసుకునే వాన్ని. మా మామ అన్న ఒకాయన వాళ్లింటి గరిసెలో ఊపిరాడక చచ్చిపోయినాడంట. మా మామకూ ఆయన అన్నకు ఆస్తి పంపకాలలో తగాదా వచ్చింది. తమ్ముడు గరిసెలో ఏదో మూలన బంగారం దాచిపెట్టాడని అన్నకు అనుమానం. అన్న గరిసెలో దిగి బంగారం కోసం వెదకడం మొదలెట్టాడు. మా మామ గరిసె మీద బండ మూసి కూర్చున్నాడు. గాలి పోవడానికి సందు లేని బండ. అన్న ఎంత అరిచినా తమ్ముడు బండ తీయలేదట. ఊపిరాడక ప్రాణం వదిలాక బయటికి తీసి ఏవో కతలు అల్లి చెప్పినాడంట మా మామ. వాళ్లు బాగా ఉన్నోళ్లు. అంత ఆస్తికి మా మామ ఒక్కడే. ఇక, నోరు తెరిచే దెవరు? ఈ కథ విన్నాక, మా ఇంటికొచ్చినప్పుడు మామను చాల సార్లు చూశాను. నెమ్మది మాట, నెమ్మది నడక. ఆయన మాట మీద మా నాన్నకు మంచి గురి. అలాంటాయన ఆ పని చేసుంటాడని ఎలా అనుకుంటాం. అదేదో పుకారు. అయినా, కథ చెప్పుకోడానికి, వింటానికి బాగుండేది. పెద్ద వాళ్లు ఆ కథ చెప్పుకుని పగలబడి నవ్వుకునే వాళ్లు. చివరాఖర్న ‘గరిసెలో దిగేటప్పుడు బామ్మర్దిని నమ్ముకోవాల గాని తమ్మున్ని నమ్మకో గుడ్దు రోయ్’ అని నీతి కూడా చెప్పుకునే వాళ్లు.

రాళ్ల గుట్టల్లో ఇంకో పక్కన బాగా పొడుగు, వెడల్పు, మందం వున్న కొన్ని బండలు సగం వరకు మట్టిలో కూరుకుపోయి వున్నాయి. అన్నిటి కంటె పెద్ద బండ మా ఇంటి ముందు పెద్దరుగుది. మిగిలిన చిన్న ముక్కలు అక్కడే ఎడమ వైపు అరుగువి. తలవాకిలి దాటి ఇంట్లోకి వెళ్లాలంటే ముందుగా ఆ రెండరుగుల మధ్య బండ-చట్టం మీద నడవాలి. పెద్దరుగు మీద గోడ వారగా ఎప్పుడూ ఒక రంగుల సిరిచాప చుట్ట వుండేది. చాప కొసన దారాలు అరుగు మీంచి కొద్దిగా వేలాడుతుండేవి. నేను కింద నిలబడి సిరిచాప ముట్టుకోడానికి చెయ్యెత్తే వాన్ని, ఎంత పొడుగు వున్నానో చూసుకోడానికి. మొదట్లో అందేది కాదు. చాప నాకు అందేంత దగ్గరయ్యే కొద్దీ పెద్ద వాన్ని అవుతున్నానని మురిసిపోయే వాన్ని.

పూర్తిగా చేతికి అందాక కూడా నాకు చాప మీద ఆసక్తి పోలేదు. అదొక సంకేతం.

అరుగు మీద చాప విప్పి పరిచారంటే, బయటి నుంచి బంధువులెవరో వచ్చారన్న మాట. ఆ రోజు ఇంట్లో వరి బువ్వ. మిగిలిన రోజుల్లో కొర్రన్నం లేదా జొన్న సంకటి. విసుగొచ్చేది. బంధువులొస్తే ఒక్కోసారి మాంసం కూడా వుంటుంది. వచ్చిన వాళ్లు చిన్న వాడినని నన్ను ముద్దు చేస్తారు. అందరు కాదు గాని మా మామ లాంటి వాళ్లు తియ్య-కారాలు కొనుక్కోడానికి ఒక బొట్టో, అర్ధణానో ఇస్తారు. సిరిచాప మీద కూర్చుని వాళ్లు మాట్లాడుకునే మాటలు అర్థం కాకపోయినా వింటానికి భాగుంటాయి. వాళ్లకు కనపడేట్టు, రెండరుగుల మధ్యన చేరి; నేనూ మా తమ్ముడు జొన్న-దంటు బెండ్లు, ఈనెల బండికి చిన్ని రాతి ఎద్దులు కట్టి ఆడుకునే వాళ్లం. నేను మా కళ్లం లోంచి బంక మట్టి తెచ్చి బస్సు చేసి ‘పాం పాం’ అంటూ నడిపే వాన్ని. అది చూసి అరుగు మీది వాళ్లు ‘ఈడు సేద్ద్యానికి పన్కి రాడు. తెల్లపుల్లగ బట్టలేస్కోని బస్సుల్లో తిరుగుతాడు, యా పట్నంల బతుకుతాడు’ అనే వాళ్లు.  ‘ఏమో ఎవుని నొస్ట ఏం రాసి పెట్న్యాదో. పిల్లొల్లు గుడ్క మన లెక్క ఎద్దు గుద్ద పొడ్సుకుంటా పల్లె కొంపలో పడుండాల్నా?’ అనే వాడు మా నాన్న కలలు కనే కళ్లతో.

చిన్నప్పుడు నాన్న మాటలు అంతగా అర్థమయ్యేవి కాదు. ఏదో మెచ్చికోలు మాటలు అనిపించేదంతే.

పెద్దయ్యే కొద్దీ అవి బాగా అనుభవానికి వచ్చాయి. ఊళ్లో ఒకేలా మార్పు లేకుండా దొర్లే రోజులు; తెల్లారు ఝామున లేచి ఇంటి పనులన్నీ చేసుకుని, అన్నం ఎక్కడుందో మాకు చెప్పి ‘పెద్దోడా బయిటికి వొయ్యెటప్పుడు వాకి లెయ్యి, కుక్కలు వడ్తే రాత్రికి బువ్వ వుండద’ని అరిచి చెప్పి వెళ్లి మునిమాపుకు గాని రాని అమ్మ. పుస్తకాల్లోని అమ్మల్లా నన్నూ తమ్మున్ని లాలించడానికి, ప్రేమగా దగ్గరికి తీసుకోడానికి తీరిక లేని అమ్మ. అప్పుల ఊబిలో కూరుకు పోయి దిక్కు తోచక, మరెక్కడా కసి తీరక మా వీపుల మీద ములుగర్ర విరగ్గొట్టే నాన్న; ‘ఈళ్ల కేముంది, కొట్టం మింద సెత్త లేని నాయాండ్లు, పిల్లనిచ్చేటోడు గుడ్క దొర్కడు’ అని తిరస్కారంగా చూసే కలిగినోళ్లు; పట్నంలో చిన్న ఉద్యోగమైనా నీడ పట్టున బతకొచ్చునని, ఫ్యాను గాలి కింద పడుకోవచ్చని, వారానికి ఒక సారి సెలవుల్లో సినిమాలకు షికార్లకు వెళ్లొచ్చని అందరూ అనుకునే మాటలు…. వూళ్లో వుండడం నాకు ఒక మజిలీ మాత్రమే, ఎప్పటికీ వుండబోయేది లేదనే బాధ; అలా జరగదు, బతుకంతా ఆ ఇరుకులోనే గడపాలనే దిగులు… రెండూ ఒకే సారి కదుల్తుండేవి.

ఈ రాళ్లన్నీ కాదు, నాకు చాల ముఖ్యమైనవి రాళ్లు వేరే ఉన్నాయి. దుమ్ము పడినా ఎండకు మెరుస్తున్నఎర్ర రంగుపట్టెల రాళ్లు. వాటిని చూస్తే ఏడుపొస్తుంది. తల వాకిలికి రెండు పక్కల.,  కింద గడప దగ్గర్నుంచి పైన సుంచు-బండ (అటక) వరకు స్కేలు పెట్టి దిద్దినట్లుండేవి రంగుపట్టెలు. అవంటే నాకు చాల ఇష్టం. ఎర్ర రంగుపట్టెలు వూళ్లో అన్ని ఇళ్లకూ ఉంటాయి. మావి అన్నిటి లాంటివి కావు. మిగతా ఇళ్ల వాకిళ్లకు ఎర్రమన్నుతో పూసిన మొరటు పట్టెలుంటాయి. ఇంటి వాళ్లకు ఓపిక కుదిరి, బండి కట్టుకెళ్లి ఎక్కడి నుంచో ఎర్రమన్ను తెచ్చి పూస్తే కొన్ని రోజులు కొత్తగా ఉంటాయి. లేకుంటే మాసిపోయి, వెలిసిపోయి ఉంటాయి. మా ఇంటి పట్టెలు అట్టాంటి ఎర్రమన్నువి కావు. నూనె రంగులతో తీర్చినవి. మాసిపోకుండా నిగనిగలాడుతుండేవి. అవి మా ఇంటి ప్రత్యేకత. ఒక్కో ఇంటికి ఒక ప్రత్యేకత. ఇపుడు దుమ్ములో అడ్డదిడ్డంగా పడిన రంగుపట్టెల రాళ్లను చూస్తుంటే ఏదో లోయ లోనికి కొద్ది కొద్దిగా జారిపోతున్నట్లు దిగులు.

ఇదంతా కల. తెలుసు. ఇది భయం కాదు. దిగులు.

దిగులేనా? నిజంగా నేను దిగులు పడతున్నానా? కలను ఎంజాయ్ చేస్తున్నానా? ఏమో!

ఉన్నట్టుండి నాకు మా వంటింట్లోని చిన్నరుగు గుర్తొచ్చింది. రాళ్ల గుట్టల్లో ఆ పొడుగాటి పల్చని బండ కోసం కనుగుడ్డు వెదుక్కుంది. నేను, తమ్ముడు చాల చిన్నప్పట్నించి సునాయాసంగా ఎక్కి కూర్చుని అన్నాలు తిన్న చిన్నరుగు. దాని మీద ఆ స్తంభానికొకరం ఈ స్తంభానికొకరం కూర్చుని లేనిపోని కబుర్లన్నీ చెప్పుకున్న, కొట్లాడుకున్న చిన్నరుగు.

ఉన్నట్టుండి, తమ్ముడు చొక్కా జేబు లోంచి చిన్న గులక రాయి తీసి చేత్తో పట్టుకుని, ‘అనా, నేను సిన్నోన్నని ఊకూకె కొడుతొండావు. రాయితొ కొడ్తె నెత్తిన బొర్ర పడ్తాది సూడు’ అని బెదిరిస్తున్నాడు. వాడు నిజంగానే రాయి విసురుతాడనిపించింది. ‘అమా, ఈడు జూడే’ అని నేను అరుస్తున్నాను. ‘ఏందిరా ఇద్దరు ఎప్పుడు జూసినా? వాదు ల్యాక వల్లూరికి వోతొండ ఇరుగు పొరుగు నా సవుతులార ఇల్లు బద్రమే అన్నెట్టూ…..” అని అమ్మ కోప్పడుతోంది, పొయ్యి దగ్గర పొగ చూరిన వెలుగు లోంచి.

అంతలోనే గుర్తొచ్చింది. ‘ఇప్పుడు తమ్ముడు లేడు కదా?. అమ్మ… అమ్మ… మాత్రం ఎక్కడుంది? మరి ఈమె, వీడు… ఎవరు వీళ్లు? ఏమిటిదంతా’ అని మనసు గింజుకుంది.  లోతు నీళ్లల్లోంచి పైకి వస్తున్నప్పుడు, ఇంకా ఊపిరి తీసుకోడానికి వీల్లేనప్పటి మంచు తెర లాంటి స్థితి

‘ఇగో అనుమంత్రెడ్డీ’ ఎవరో పిలుస్తున్నారు. కలలోని వాళ్లు కాదు. భుజం మీద ఎవరిదో చెయ్యి. అది కూడా కలలోని మనుషులది కాదు. కళ్లు తెరిచా‍ను. మా పొట్టి వేపమాను కొమ్మల్లోంచి ఎండ పొడ మంచం మీద పడుతోంది. మంచం పక్కన రాజేశ్వరమ్మ పిన్ని నవ్వు మొహంతో చూస్తోంది. ‘ఏం సిన్నా! ఏమన్న కల వడింద్యా? ఏందేందో అంటొండావు. ఎవురితో మాట్లాడుతొండావూ?” అడిగింది దీర్ఘాలు తీస్తూ. ఒక్క క్షణం నేనెక్కడున్నానో తెలియలేదు. “నేను ఎక్కడున్నాను?” అడిగాను, పిచ్చి చూపులు చూస్తూ.  “యాడొండావు. మన ఇంటి కాడొండావు. ఇట్టా పదేండ్ల కొగ సారి వూరి మొగం జూచ్చె ఎట్ట తెలుచ్చాది నాయ్నా! మీకేం పట్నం బొయి హాయిగ వుండారు. ఈడ మనొల్లు ఎట్టా బతుకుతొండారొ అని ఎప్పుడన్నా అనుకుంటావా? సర్లె సర్లె, లేసి మొగం గడుక్కో. కాపి సల్లారిపోతాది”, ఈసారి పిన్ని నవ్వులో కొంచెం నిష్ఠూరం. నాకు లేవాలని లేదు. “కొంచెం వుండు పిన్నీ, అయిదు నిమిషాలు’ అని మళ్లీ కళ్లు మూసుకున్నాను.

మనసు చాల గజిబిజిగా వుంది. నా చుట్టూ అసహజమైనదేదో వుంది. నాకు ఇష్టం లేనిది ఏదో వుంది. తెలిసీ తెలియక కెలుకుతోంది. అదేమిటో తెలియడం లేదు. ఇల్లు… పడిపోయిన ఇంటి గోడలు, రాళ్లు… మగత మెలకువలో దొర్లుతున్నాయి. బాగా మందుకొట్టిన రాత్రి తెలవారు ఝాము మెలకువలో కలిగే పశ్చాత్తాపం లాంటి నొప్పి.

నన్ను బాధ పెట్టేది ఏమిటో వెంటనే గుర్తొచ్చేదే గాని, పిన్ని నిష్ఠూరం మాటలతో మనసు అటు వైపు పోయింది. మా చిన్నాన్నకు ఇద్దరు కొడుకులు. ఇద్దరూ పెద్దగా చదువుకోలేదు.  రియల్ ఎస్టేట్, కాంట్రాక్టు పనుల్లో తిరుగుతుంటారు. చిన్నాన్న, పిన్ని వ్యవసాయం చూసుకుంటూ వూళ్లో వుంటారు. అందరూ పట్నం పోదామని ఆలోచిస్తుంటారు. పట్నంలో ఏం చేయాలో తోచక ఊళ్లో వుండిపోయారు. నా మాదిరి తన కొడుకులకు పట్నంలో ఉద్యోగం లేదని పిన్ని దిగులు. వాళ్ల ఉద్యోగాల గురించి నేను పట్టించుకోడం లేదని నిష్ఠూరం. ఉద్యోగాలు ఏమంత గొప్ప కాదని వ్యాపారాలే మేలని చెప్పినా వినదు.

ఈ అపార్థాల వైకల్యంతో కలగలిసిన కల. ఇప్పటిది కాదు. మొదటి సారి, కలకు నిజానికి తేడా తెలియని వయసులో కలత పెట్టిన కల. తరువాత నేను ఎక్కడ ఎలా ఉన్నా చెప్పా పెట్టకుండా వచ్చి కళ్ళ మీద వాలుతుంటుంది. అదే కల, అవే దృశ్యాలు.

కలలో రంగుపట్టెల రాళ్ల ముక్కలు చూస్తుంటే, అవి ఇక వుండవనే స్పృహతో పాటు, అవి కూడా లేకపోతే వూరిలో మా ఇంటికి ఏ ప్రత్యేకత వుండదనే బాధ. ఏ గుర్తింపు లేకుండా పిండిలో రేణువుల్లా ఎందుకు వున్నామని విచికిత్స, చదువుకుని పట్నం వెళ్లి ప్రత్యేకత సంపాదించాలని కోరిక, అదంత సులభం కాదు, ఎన్నో పరీక్షలు పాసు కావాలి అని నిరాశ.. ఉప్మా ప్లేటులో కాఫీ ఒలికి, తడిసిపోయినట్టు, దాన్ని తీసుకెళ్లి సింకులో పారబోయాలన్నంత చికాకు.

ఆ భయాలు, విచికిత్సలు ఇప్పుడుంటానికి వీల్లేదు. ఊరు వదిలేసి హైదరాబాదు చేరి చాల కాలమయ్యింది. నేనే కాదు, తమ్ముడు, అమ్మ చాల మంది బావలు, బా‍మ్మర్దులు హైదరాబాదుకు చేరారు. అర్ధాంతరంగా తమ్ముడు, ఆ తరువాత అమ్మ చనిపోయారు. తమ్ముడు వుండినా వూరికి వెళ్లి చిన్నరుగు మీద కబుర్లు చెప్పుకుంటామా? ఊరికి వెళ్లాలని వుంటుంది. మా ఇల్లు కళ్లారా చూసుకోవాలని వుంటుంది. వెళ్తే ఎక్కడ వుండటం? తమ్ముడు వున్నప్పుడే ఇంటిని చిన్నాన్న వాళ్లకు అమ్మేశాం. మాది కాని ఇంట్లో ఒకటి రెండు రోజులకు మించి వుండలేను. నేను హైదరాబాదులో హాయిగా వుంటే తాము, తమ పిల్లలు పల్లె కొంపలో వుండిపోయారని, దానికి నేను ఏమైనా చెయ్యొచ్చు కదా అని, చెయ్యడం లేదని దాయాదుల కళ్లల్లో అప్రకటిత ఫిర్యాదు. ఊరికి వెళ్లడం కుదరదు. కల వదలదు. వదలడానికి అది వట్ఠి జ్ఙాపకం కాదు. భవిష్యత్తు కూడా.

ఆ రోజు ఊళ్లో, మాఅఅ పొట్టి వేపచెట్టు నీడ కింద పడుకుని వున్నప్పుడు, మళ్లీ అదే కల. ఇదేమిటని అనుకుంటుండగా, అక్కడి అసహజమేమిటో చటుక్కున తోచింది. ఎవరో వీపున చరిచినట్లయ్యింది. కళ్లు తెరిచి మంచం మీద కూర్చున్నాను.

పొట్టి వేపచెట్టు కింద పడుకుంటే, దాని నీడ పక్కకు పోయే సరికి మా ఇంటి నీడ నా మీద పడా‍లి. పడడం లేదు. అక్కడ మా ఇల్లు లేదు. ఇల్లు వుండిన చోట, ఆ స్థలం మధ్యలో, తడి తడి ప్లాస్టరింగ్ వాసన వేస్తున్న కాంక్రీటు ఇల్లు. చిన్నాన్న వాళ్లు ఇంటిని మా నుంచి కొన్నాక, కొన్నాళ్లు అందులోనే కాపురం చేశారు. కొడుకులు వ్యాపారాల్లో గడించిన డబ్బుతో, పాత ఇల్లు పడగొట్టి కొత్తగా కట్టారు. ఇప్పుడు నేను వచ్చింది కొత్తింటి గృహప్రవేశానికి. కొత్తింటికి ఒక పక్కన, ఇంకా బయటికి తీసుకెళ్లి పడేయని పాత ఇంటి రాళ్లు, కిటికీ చట్రాలు, పగిలిన బండలు. అన్నీ మా ఇంటివే. కల కాదు. నిజం.

‘ఏం వోయ్. పల్లెటూల్లో ఫ్యాను ల్యాక పొయినా బాగ నిద్ర పట్టి నట్టుందే? ఏందో శాన దీర్గాలోశన్లో వుండావబ్భా!”

పలకరింపు విని, ముఖం మీది చెమట తుడుచుకుంటూ తల పైకెత్తి చూశాను. వీరా రెడ్డి మామ. వాళ్ల కల్లానికి వెళ్లాలంటే మా ఇంటి మీదుగానే వెళ్లాలి. మామ ధోవతి చుంగులు పైకి సర్దుకుని నాకు కొంచెం దూరంగా మంచం మీద కూర్చున్నాడు. తనది ఎప్పుడూ నవ్వుతున్నట్టుండే మొహం. మాట కూడా అంతే. ప్రతి దాన్నీ తేలిగ్గా‍ తీసుకుని మాట్లాడుతున్నట్టు వుంటుంది. కాని, అవి అనుభవాలతో పండిన మాటలు. అనుభవం పండితే అన్నీ తేలికే.

“ఎక్కడికి మామా! కల్లానికా?” అని ఎదురు పలకరించి, జవాబు కోసం చూడకుండా, “పాత రాతి మిద్దెలు ఎత్తుగా, చల్లగా వుండేవి కదా!? అవి పడగొట్టి పట్నంలో మాదిరి ఈ పొట్టి ఇళ్లు ఎందుకు మామా? ఈ ఖర్చులెందుకు? అర్థం కావడం ల్యా” అన్నాను, నా దీర్ఘాలోచనకు ఒక నెపం కల్పిస్తూ.

“అంటె, ఏమంటావ్వొయ్య్, మీరంతా పట్నంల ఫ్యాన్లేసుకోని, ఏసీలేసుకోని సల్లగ పండుకాల. మేము ఇట్నె యాపసెట్ల కింది సింత సెట్ల కింద బతకాల్నా?”, అని నవ్వేశాడాయన. “అట్ట గాదు గాని అల్లుడా! రాతి మిద్దెలయితే, పైన మట్టి మెత్తు ఏస్కో వాల్య. యాడాదికి ఒగ సారి బండి గట్క పొయ్యి, సౌడు మన్ను తోల్కోని రావాల్య. ల్యాకుంటే పైన బొక్కలు వడి పొట్కు వెడ్తాది. వానకు గోడలు వుబ్బిపొయ్యి, రాల్లు పక్కకు జరుగుతాయి. వుశారుగుండి సగేసుకోక పోతె గోడ పడిపోతాది. ఇప్పుడయ్యన్ని ఎవుడు జేచ్చాడు? ఆ ఓపిక ఎవుడికుంది? అన్ని సిటికెల పందిరి లెక్క అయిపొవ్వాల.”

ఆయన చెప్పింది కూడా నిజమే కదా అనుకుంటూ మౌనంగా వుండిపోయాన్నేను.

“అయిన గాని, ఇయ్యాల్రేపు పల్లె అని పట్నమని తేడా యాడ కాలవడింది లే. మీ కాడ వుండేటివన్ని మా కాడి గ్గూడ వచ్చొండాయి. అగో, ఈ బజారు దాటి పోతె బస్టాండు. నీ సిన్నప్పుడు మనూల్లొ బయిట కాపి నీల్లు దొర్కుతొండెనా. ఇప్పుడు బస్టాండు కాడికి వొయ్యి సూడు. ఐదు టీ హోటళ్లు, ఆడ పట్టకుండ పిల్లోల్లు. అప్పుడు ఒక బస్సు రెండు టిప్పులు తిర్గు తొండె. ఇప్పుడు రెండు బస్సులు కల్సి ఎనిమిది సార్లు తిర్గినా సీటు దొర్కదు. ఎవునికి వూర్లొ కాలు నిలవడదు. ఏం శాతగా‍నోనికి సేద్దెం. శాతనైనోడెవుడు పల్లెకొంపల్లొ వుందామనుకోడం ల్యా. ఈడ ఏందో కారిపోతోందని, ఏందో పొగొట్టుకున్న్యామని వూకె నోటి మాటకు అంటొంటారు నీ లెక్కటొల్లు. అదే నిజమైతె మీరు ఈడికి ఒచ్చి వుండొచ్చు గదా. రిటైరయినోల్లన్న రావొచ్చు గదా? యా రారు! ఈడ యా టీచరుద్యోగమో వున్నోల్లు గుడ్క ఈడ వుండరు. కర్నూల్లొ కాపిరం. ఈడికి ఏందదీ… అప్పండౌన్. అన్ని వుత్త మాటలు. ఆడ మీకు బోరు గొట్టినప్పుడు, ఏందన్న కస్టమొచ్చినప్పుడు అట్టా అంటొంటారు. ఈడ వుండెటోల్లు గుడ్క ఎవురు ఈన్నే వుండాలని అనుకోడం ల్యా. సదువు ఒంట బట్టినోల్లు, శాతనైనోల్లు యాదో ఒగ పని జూస్కోని పట్నం జేరుతొండారు. ల్యాకుంటే, ఈడ్నె ఉండి సుట్టుపట్ల యా బూముల యాపారమో సూసుకుంటొండారు. అది గుడ్క కుదరనోల్లు శాన కమ్మి. ఈడ వుండెటోల్లు గుడ్క, మరీ బాతిగానోల్లు దప్ప, పాత ఇండ్లు ఎవురుంచుకుంటారు? ప్యాదోల్లు గుడ్క వుంచుకోడం ల్యా. ఇందిరమ్మ ఇండ్లో ఇంగొగటో… సిమెంటు ఇండ్లు ల్యాకుంటే ఎవురు ఒప్పుకోడం ల్యా.”

మామ మాటలు వింటుంటే నాకెందుకో ఎమ్మేలో నా క్లాసుమేటు, నక్సలైటు నాగేశ్వర రావు చెప్పిన మాటలు గుర్తొచ్చాయి. వాళ్ల పార్టీ ముందుగా పల్లెల్లో అధికారం సంపాదించి, పల్లెలతో పట్టణాలను ముట్టడిస్తుందని అనే వాడు. ఆ సంగతేమో గాని, ఇప్పుడు పట్నాలు పల్లెలను ముట్టడిస్తున్నాయి.

ఇది మంచికా చెడుకా?

ఏది మంచి ఏది చెడు?

చిన్నా‍న్న వాళ్ల గృహ ప్రవేశం చూసుకుని హైదరాబాదు వచ్ఛాక ఇంత వరకు మళ్లీ మా వూరికి వెళ్ల లేదు. అక్కడి నుంచి బయల్దేరే ముందు మా ఇంటి రాళ్ల దగ్గరికి వెళ్లి కాసేపు నుంచున్నాను. టేబుల్‍ మీద పెట్టుకుందామని, రంగుపట్టెల రాళ్ల ముక్కల్లో ఒకటి చేతిలోకి తీసుకున్నాను. నా ఆలోచనకు నాకే నవ్వొచ్చింది. రంగు రాయిని గుట్ట మధ్యకు విసిరి వచ్చేశాను.

— హెచ్చార్కే