Archives for June 2016

ఆమె కల్లోలం లో పుట్టి పెరిగారు , అందుకని దాన్ని తిరిగి సృష్టించాలని అనుకోలేదు.

యూదు జాతి తలిదండ్రులకి , 1925 లో , ఆస్ట్రియాలోని వియన్నా లో జన్మించి – నాజీ ల విద్వేషం తో ఎంత పడాలో అంతా పడ్డారు.

బ్రిటన్ లో ఆశ్రయం పొంది తన జీవితాన్ని తిరిగి మొదలుపెట్టుకున్నారు కనుక , ఆ ఆశను రాసినదానిలో నింపి ఇచ్చారు, మరింకే నిరాశ లోనైనా చదివితే పనికి వచ్చేందుకు.

చిన్న వయసు లోనే అమ్మా నాన్నా విడిపోయారు – ఇద్దరి మధ్యనా తిరిగే నిలకడ లేని బాల్యం. అయితేనేం  , అమ్మమ్మ , ఆంట్ లూ ఉన్నారు కదా, లంగరు గా. విడాకులు తీసుకున్న తలిదండ్రులకి పుట్టిన పిల్లల వివాహాలూ నిలబడవనే పరిశీలనని అబద్ధం చేసి ,  ప్రేమించి పెళ్ళాడిన భర్త తో-   ఆయన వెళ్ళిపోయేదాకా ,  యాభై ఒక్కేళ్ళ పాటు ప్రేమించే ఇల్లాలి గానే బ్రతికారు.

పిల్లల కోసం రాసిన రచయిత్రులు వాళ్ళ పిల్లలతో సరిగ్గా లేరని – మనకి అక్కర్లేని కొన్ని నిజాలని A.S.Byatt – వంటి వారు చెప్పుకొచ్చారు[ The Children’s  Book] . ఈవిడ దానికీ మినహాయింపే – ముగ్గురు కొడుకులూ ఒక్క కూతురు …అందరినీ గారాబంగా , ఇష్టం గా పెంచుకున్నారు .

ఇలా కూడా జీవించవచ్చుననే విశ్వాసాన్ని , నిన్న మొన్నటి వరకూ ఇస్తూనే ఉన్నారు నా వంటి వారికి.

రాసినవాటి లో ఎక్కువ ప్రఖ్యాతి వచ్చింది చిన్న పిల్లల పుస్తకాలకే. The Great Ghost Rescue తో 1975 లో మొదలు పెట్టి 2010 వరకూ దాదాపు 15 నవలలు. పిల్లల తోబాటు వాటిలో దయ్యాలు – మనసులున్న దయ్యాలు, మంచి దయ్యాలు, నవ్వించే దయ్యాలు , ఇక్కట్లు పడే దయ్యాలు …అబ్బే , భయపెట్టవు ఏమాత్రం, మనుషులని పట్టవు కూడానూ. తొమ్మిది నుంచి పన్నెండేళ్ళ పిల్లలకి తెలియవలసినన్ని నిజాలు, ఇవ్వవలసినంత వినోదం , చెప్పీ చెప్పకుండా నేర్పగలిగినంత జ్ఞానం.  కళ్ళు మూసుకుని recommend  చేయచ్చు అన్నిటినీ.

Eva Ibbotson 

వాటిలో ఒకటైన  Secret  of Platform 13  అనే పుస్తకం లోంచి ఒక విషయాన్ని J.K.Rowling  తన  Harry Porter లో వాడుకున్నారని అందరికీ తెలుసు.

ఆ మాట అడిగితే ఈ పెద్దావిడ అంటారూ – ” Ms. Rowling తో నేను కరచాలనం చేస్తాను. మేమంతా రచయితలం   కదా- ఒకరి నుంచి మరొకరు అరువు తెచ్చుకోకుండా ఎలా కుదురుతుంది ? ” అని. వ్యంగ్యం గా కాదు, మనస్ఫూర్తిగా. ఆమె అలాంటివారు.

చిన్నప్పటి విధ్వంసాల గురించి పారిపోవాలనుకోలేదు –  ఆ వెళ్ళగొట్టబడటం, ఎవరికీ చెందక పోవటం – అవన్నీ కొన్ని నవలలలో అతి విపులంగా , కానీ సున్నితంగా కనిపిస్తాయి. ఆ పాత్రలు కష్టాలు పడుతూన్నా చిన్న చిన్న ఆనందాలకి అంధులు కారు. చుట్టూ ఉండేవారిలో ముళ్ళ కంచెలూ ఫలవృక్షాలూ పూల తీగ లూ – అన్ని రకాల మనుషులూ ఉంటారు. ప్రవాసం ఆమె చెప్పిన కథలలో ప్రధానమే , కాని ముఖ్యంగా ప్రతిపాదించినది అమాయకత్వాన్ని , అందులోంచి వచ్చే ఆహ్లాదాన్ని.

నా వరకు ఆమె రచనల లో మాణిక్యం అనదగిన Star Of Kazan లో – అప్పటి ఆస్ట్రియా వాతావరణమంతా అతి సాధికారం గా ఉంటుంది …అక్కడి అతి ప్రత్యేకమైన కేక్ ల, పేస్ట్రీ ల సువాసన ఉంటుంది ఆ పుటలకి. తర్వాత – సంగీతం. ఓపెరాల ఒద్దికలు, నాటకశాలలు , ఆ శాంతి మీద పడిన నాజీ పిడుగులు…

ఆమె రొమాన్స్ లు గా ఉద్దేశించి రాసిన నవలలు – 2000 సంవత్సరం తర్వాత , సహజం గానే , young adult సాహిత్యం గా ముద్రించబడుతున్నాయి. The Countess Below Stairs, The Secret Countess అని రెండు పేర్లున్న నవల ఎంత బావుంటుందో చెప్పలేను. రష్యన్ విప్లవం తర్వాత , ఇంగ్లండ్ కి పారిపోయివచ్చిన ఒక జమిందారీ కుటుంబం.  సేవికా వృత్తి ని అవలంబించిన ఒక ముగ్ధ అయిన అమ్మాయి. చివరలో ఆమె మళ్ళీ జమిందారిణి అయిపోవటమేమీ ఉండదు కనుక మనకి అభ్యంతరం ఉండక్కర్లేదు – హాయిగా చదువుకోవచ్చు. నిజానికి ఆమె కులీనత ని గొప్ప చేసిన వారూ కారు. 1998 లో భర్త మరణించాక , కాస్త గంభీరం గా రాసిన నవల Journey To River Sea  లో ఒక పెద్ద జమిందారీ కి హక్కుదారుడైన కుర్రాడు  తన స్థానం లో ఇంకొక అబ్బాయి  ని పంపించేసి తను దేశ దిమ్మరి గా ఉండిపోతాడు. ఆ రెండో పిల్లాడికి అది ఇష్టమే కూడానూ- తెరప !

ఒక ముఖాముఖి లో తనను ప్రభావితం చేసిన పుస్తకాల గురించి ప్రశ్నిస్తే Frances Hodgson Burnett  రాసిన అన్ని పుస్తకాలు , ముఖ్యం గా The Secret Garden  ;  L.M.Montgomery రాసిన Anne Of Green Gables అని చెప్పారు. ఉల్లాసం , చిన్న గర్వం – నాకు, జాడలు తీయగలిగినందుకు.

జంతువులు , వాటి పట్ల మన విధులైన వాత్సల్యం, స్నేహం ,  బాధ్యత – అతి సుందరం గా చాలా పుస్తకాలలో ఉంటాయి. The Beasts Of Clawstone Castle లో ఆ జంతువులు గోవులు – వాటిని పూజించే సంస్కృతి గురించిన ప్రస్తావన. [ఆమె ఫిజియాలజీ లో పట్టా పుచ్చుకున్నారు గాని అందులో ముందుకి వెళ్ళాలనుకోలేదు – ఆ పరిశోధనలలో ప్రాణులని బాధ పేట్టాల్సి వస్తోందని.]

కొన్ని కోట్స్ ని ఇక్కడ అనువదిస్తున్నాను – ఆమె ఏమిటో మచ్చు చూపేందుకు.

” మంచి సంగతులని మటుకే గుర్తుంచుకుంటే ఎలా ” – ఆమె అంది – ” చెడ్డవాటిని కూడా గుర్తుంచుకోవాలి, లేదంటే అదంతా నిజమేననిపించదు కదా ”

*****

” బాధ్యత అనేది ఉంది, అది వాస్తవం. మనం పొందిన కానుకనో మనకి ఉన్న సామర్థ్యాన్నో అక్కర ఉన్న వారితో

పంచుకోవలసిందే. అది నిర్భయత్వం, స్వార్థం లేకపోవటం – మనని మనం తెరిచి ఉంచుకోవటం ”

*****

” ఆ రోజుల్లో  ప్రపంచం ఎంత అందమో తెలుసా , అన్నికా ! పువ్వులు, సంగీతం, పైన్ చెట్ల సుగంధాలు… ‘  ఇప్పుడూ ఉంది అలాగే ‘ – అన్నిక అంది – ‘ నిజంగానే ఉంది ‘ ”

*****

” ‘ అయితే,  దేని గురించి భయం నీకు ? ‘- అతను అడిగాడు.

ఆమె ఆలోచించింది. ఆ అలోచన మొహం లో ఎంత కనిపిస్తుందో చేతుల్లోనూ అంతే – అతనికి తెలుసు. తన ఆలోచనలని అరచేతుల్లో నింపుకునేలాగా దోసిలి పడుతుంది.

‘ చూడలేకపోవటం- దాని గురించీ భయం నాకు ‘

‘ అంటే , గుడ్డితనమా ? ‘

‘ ఉహూ. కాదు. అది చాలా కష్టమే గాని, హోమర్ ఉండగలిగారు గా అలాగ. మా పియానో టీచర్ మాత్రం..ఎంత ప్రశాంతం గా ఉంటారని ! నేననేది – ఒక గొప్ప మోహం కప్పేసి తక్కిన ప్రపంచాన్ని మూసివేయటం గురించి. వ్యామోహమో , వ్యసనమో – మరింకేదో – ఆ భీషణమైన ప్రేమ …ఆకులూ పక్షులూ చెర్రీ పూగుత్తులూ – వేటినీ కనిపించనీని ప్రేమ – కేవలం,  అవేవీ అతని ముఖం కాదు గనుక… ‘ ”

*****

ఆమె  చెప్పిన ఒక నిజమైన  ఉదంతాన్నీ అనువదిస్తున్నాను ఇక్కడ – పంచుకోక ఉండలేక .

‘’ బ్రిటన్ కి శరణార్థిగా వచ్చినప్పుడు నాకు ఎనిమిదేళ్ళుంటాయి. అంత ఉత్సాహం గా ఉన్నానని చెప్పలేను . వియన్నా లో మా స్కూల్ లో ప్రతి ఏడూ క్రిస్మస్ ముందు క్రీస్తు జననం నాటిక[nativity scene ]  ఉంటుంది  కదా- అంతకు ముందంతా ఆవు వేషమో గొర్రె వేషమో వేస్తుండేదాన్ని …ఆ యేడు ,  ఎట్టకేలకి  నాకు కన్య మేరీ వేషం ఇచ్చారు .

ఆలోపే ,  అప్పుడు –  హిట్లర్ వచ్చాడు.

చిర్రుబుర్రులాడే అమ్మమ్మ, అయోమయపు పిన్ని, ఎక్కడో ఆలోచిస్తుండే కవయిత్రి  అమ్మ – మా అడ్డదిడ్డపు గుంపు అంతా 1934 లో లండన్ చేరాము. బెల్ సైజ్ పార్క్ కి అప్పట్లో ఏమంత మంచి పేరుండేది కాదు, అక్కడి ఇళ్ళూ బాగుండేవి కావు – ఇంచుమించు కూలిపోబోతున్న ఒక మూడంతస్తుల మిద్దె  ఇంట్లో అద్దెకి దిగాము. మాతోబాటు అందులో ఇంకా చాలా మంది కాందిశీకులు – అందరూ చేతిలో డబ్బు ఆడనివారే. వాళ్ళలో లాయర్ లు, డాక్టర్ లు, పరధ్యానపు ప్రొఫెసర్ లు – ఎవరికీ జర్మన్ తప్పించి మరే భాషా రాదు. నాకు స్నేహితులెవరూ లేరు, బళ్ళోకి వెళ్ళటం లేదు, ఆడుకుందుకు చోటు లేదు.

అప్పుడొక రోజు- అమ్మమ్మ ఏవో సరుకులు పట్టుకు రమ్మంటే , హాంప్ స్టెడ్ వైపు వెళ్ళాను. ఒక గుట్ట మీద , తెరిచి ఉన్న తలుపులతో- పెద్ద భవనం. లోపలికి అడుగు పెట్టాను. అంతా నిశ్శబ్దం గా ఉంది. బోలెడన్ని పుస్తకాలు ! తేలిక రంగు జుట్టున్న ఒకావిడ బల్ల ముందు కూర్చుని ఉన్నారు .  నన్ను వెళ్ళిపొమ్మంటారనుకున్నాను – కాని ఆమె చిరునవ్వు తో , ” లైబ్రరీ లో చేరతావా ? ” అని అడిగారు.

నాకు ఇంగ్లీష్ బాగా రాదు గానీ ఆ మాటలు అర్థమైనాయి. ‘ చేరటం ‘ అనే మాట ఎంతో అందం గా వినిపించింది. నా దగ్గర డబ్బులు లేవన్నాను. ఆవిడ – మిస్ పోల్ – చెప్పారు – ” ఊరికే చేరచ్చు. డబ్బు కట్టక్కర్లేదు గా ” అని.

చేరాను. చేరి అక్కడ ఉండిపోయాను. జర్మన్ చదివినంత బాగా ఇంగ్లీష్ చదవటం ఎప్పుడు మొదలు పెట్టానో సరిగా గుర్తు లేదు గానీ ఎక్కువ రోజులైతే పట్టలేదు. కొద్ది వారాలు గడిచేసరికి వాడుక గా వచ్చేవారంతా తెలిసిపోయారు – ఒకాయన న్యూస్ పేపర్ లో రేసు ల వార్తలు చదువుతుండేవారు  .  ఆయన బూట్లకి చిల్లులుండేవి – వెచ్చదనం కోసం కూడా వచ్చేవారనుకుంటాను. మరొకావిడ , ఇంట్లో అత్తగారి పోరు పడలేక కాస్త గాలి పీల్చుకుందుకు వచ్చేవారు. ప్రత్యేకించి – నాకు మంచి స్నేహితులైన హెర్ డాక్టర్ హెలర్. నా లాగే ఆయనా శరణార్థే – కాకపోతే బెర్లిన్ నుంచి వచ్చారు.

డా. హెలర్ , లైబ్రరీ కి బాగా పొద్దుటే వచ్చేసేవారు, చాలా రాత్రయే దాకా ఉండిపోయేవారు. ఆయన ముందు గుట్టలు గుట్టలు గా మెడికల్ పుస్తకాలు  – మోకాళ్ళ వ్యాధులు, లింఫ్ గ్రంథుల అస్తవ్యస్తాలు … ఇంకా చాలా. అవన్నీ ఇంగ్లీష్ లో ఉండేవి. జర్మనీ లో ప్రసిద్ధికెక్కిన ప్రసూతి వైద్యశాల లో Head of the department  అయిన ఆయన, ఆ గొప్ప స్త్రీ వైద్య నిపుణుడు –  ఇంగ్లీష్ లో మళ్ళీ పరీక్షలకి కూర్చుని పాసయితే గాని ఇక్కడ ప్రాక్టీస్ చేసేందుకు లేదు.

అప్పటికి ఆయన వయసు ముప్ఫై అయిదూ నలభై మధ్య ఉండేదనుకుంటాను. ఒక భాష నుంచి మరొకదానికి అవలీల గా మారిపోవటం ఆ వయసు లో కష్టం – చిన్నపిల్లలకైతే సులువు గాని. ఆయన చాలా సార్లు నిట్టూర్చటం చూశాను . కొన్నిసార్లు – నిస్పృహ తో కళ్ళు తుడుచుకోవటమూ గమనించి – మిస్ పోల్ , నేనూ ఒకరి మొహాలొకరు  చూసుకునేవాళ్ళం. ఆవిడ కి ఆయన పట్ల చాలా అక్కర ఉండేది – ఆయన వచ్చీ రాగానే లావుపాటి జర్మన్- ఇంగ్లీష్ dictionary ని తెచ్చి అక్కడ పెట్టేసేవారు. తరచూ ఆయన కోసమని లైబ్రరీ ని ఇంకొంత ఎక్కువ సేపు తెరిచి ఉంచేవారు. డాక్టర్ గారు ఉండేది చిన్న ఇరుకు గదిలో, దాన్ని వెచ్చగా ఉంచుకుందుకు ఆయన దగ్గర డబ్బు లేదు –  అందుకని చదివేదేదో లైబ్రరీ లోనే కానివ్వాలి.

వేరే బాధ లూ ఉండేవి ఆయనకి. ఆయన భార్య ‘ ఆర్యన్ ‘ జాతికి చెందినదట- అందుకని ఆమె జర్మనీ లోనే ఉండిపోయింది , ఈయన వెంట రానందట. ఎప్పుడో పదిహేనేళ్ళ కిందట  చదివి మర్చిపోయిన పాఠాలన్నింటినీ , ఇప్పుడొక పరాయి భాషలో – గొప్ప సహనం తో చదువుకుంటుండేవారు.

అంతలో – అనుకోకుండా , నాకొక బోర్డింగ్ స్కూల్ లో సీట్ వచ్చింది. ఒక దూరపు  పల్లెటూళ్ళో Quaker  మతస్తులు నడిపే బడి అది. అందరం లండన్ వదిలేసి వెళ్ళిపోయాము. మా లైబ్రరీ ని మూసేసి వేరే ఇంకొక పెద్ద లైబ్రరీ లో కలిపేశారు.

అప్పుడు యుద్ధం మొదలైంది.  మిస్ పోల్ సహాయకదళం లో చేరారని తెలిసింది. ఆశ్రయం కోసం వచ్చిన శత్రు దేశాల మనుషులకి ప్రత్యేక శిక్షణ లు ఇచ్చే కార్యక్రమాలని బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం మొదలుపెట్టింది.

నా జీవితమైతే తర్వాత సజావు గానే నడిచింది. స్కూల్ లో చదువు అయాక యూనివర్సిటీ లో చేరాను. ఆఖరి సంవత్సరం లో ఉండగా – అప్పుడే బర్మా లో పనిచేసి విరమించి వచ్చిన ఒకరిని కలుసుకుని , ఆ తర్వాత పెళ్ళి చేసుకున్నాను. మరుసటి ఏడు – ప్రసవం కోసం క్వీన్ ఆలిస్ ప్రసూతి వైద్యశాల లో చేరాను. ఆ హాస్పిటల్ చాలా పేరుమోసినది, కేవలం అదృష్టం కొద్దీ నే నాకు అక్కడ ప్రవేశం దొరికింది.

మా పాప పుట్టాక ఆ మర్నాటి ఉదయం హాస్పిటల్ అంతా పెద్ద హడావిడి. నర్స్ లు యూనిఫారాలు సర్దుకుంటున్నారు, పేషెంట్ లని శుభ్రంగా తయారు చేస్తున్నారు, పక్క బట్టలు సవరిస్తున్నారు, వార్డ్ లన్నిటినీ అద్దాల్లాగా తుడుస్తున్నారు…మాట్రన్ కుర్చీ లోంచి లేచి నిలబడే ఉన్నారు.  అప్పుడొచ్చింది ఊరేగింపు. ఆ గొప్ప మనిషి, సీనియర్ నిపుణులు – మందీ మార్బలం తో  – morning rounds కి వచ్చారు. ఒక పక్కన registrar , ఈ పక్కన house surgeon  , ఇద్దరు వైద్య విద్యార్థులు – ఆయన నోట్లోంచి రాగల ప్రతి మాటకోసమూ ఆత్రంగా వేచి చూస్తూ.

మెల్లగా ఆయన పేషెంట్ ల మంచాల మధ్య నడుస్తున్నారు.  పలకరించే సాహసం చేయాలనుకోలేదు కాని, నా మంచం దగ్గరికి వచ్చినప్పుడు బాగా తేరిపార చూడకుండా ఉండలేకపోయాను – గుర్తు పడతారేమోనని ఆశ. గుర్తు పట్టారు. ఒక్క క్షణం నుదురు చిట్లించి వెంటనే నవ్వేశారు. ” నా చిన్నారి లైబ్రరీ నేస్తం !!! ” అని సంతోషంగా  ప్రకటించుకుని, తన పరివారానికి నా గురించి చాలా చెప్పారు. నేను ఆయనకి సాయం చేశాననీ ప్రోత్సహించాననీ ఎంతో ధైర్యం ఇచ్చాననీ …అవునా ? ఇచ్చానా ? ఇచ్చాను కాబోలు !!!

ఇంకొక్క మాట మిగిలింది , అదీ చెప్పాలి. డిస్చార్జ్ అయాక పాప తోబాటు వాళ్ళింటికి వెళ్ళాను. ఆ చక్కని డ్రాయింగ్ రూం లో టీ పాట్ వెనక…ఆమె ఎవరు ? ఓహ్ ! మిస్ పోల్ …ఆయన ఆమెని పెళ్ళాడారు ! ఎంత బావుంది….ఎంత బావుంది ! ”

https://en.wikipedia.org/wiki/Eva_Ibbotson

http://www.amazon.in/s/ref=nb_sb_ss_i_1_12?url=search-alias%3Dstripbooks&field-keywords=eva+ibbotson&sprefix=Eva+Ibbotson%2Caps%2C316

-చందు తులసి

~

తెలుగు కథల్లో సామాజిక అంశాలు మరీ పెరిగిపోతున్నాయి! వస్తువుకు మితిమీరిన ప్రాధాన్యం ఇస్తున్నారు!!
కొన్ని రకాల ఇతివృత్తాలతో రాస్తేనే మంచి కథ అనుకుంటున్నారు!!! ఫలితంగా మూసలో తెలుగు కథ చిక్కుకుపోయింది!
ఫలితంగా కథకు నష్టం జరుగుతోంది.  కథకుండే కళాత్మకత దెబ్బతింటోంది! ప్రమాణాలు పడిపోతున్నాయి. పాఠకులు తగ్గిపోతున్నారు!
ఈ మధ్య తెలుగు కథ గురించి వినిపిస్తున్న వాదనలు, ఆరోపణలివి….

సామాజిక అంశాలు పెరగడం వల్ల కథకు నష్టం జరుగుతుందా…?
వొక అంశం వల్ల  పాఠకులు దూరమో, దగ్గర అవుతారా…?
ఈ విషయం గురించి ఎవరేమనుకుంటున్నారు.? ఈ అభిప్రాయాలు మీ చర్చ కోసం

కథకు, రచయితకు తను ఉద్దేశించిన పాఠకుల వర్గం వుంటుంది.  ఎవరి కోసం రాస్తున్నామో అనేది కూడా ముఖ్యం కదా. అలాంటపుడు చెప్పే తీరులో తేడా రావచ్చు. అలాగే సామాజిక ఇతివృత్తాలతో కథలు రాసేవారు కూడా కేవలం సమస్యను చెప్పడం దగ్గరే ఆగిపోకుండా…సమస్య లోతుల్లోకి వెళ్లి చర్చించాలి.  అపుడు
ఇటువంటి విమర్శకు అవకాశం వుండదు.  ఐతే విమర్శకులు కూడా గమనించాల్సింది రాసేవాళ్లని రాయనీయండి. మీ విమర్శ కూడా కథకుల్లో అధ్యయనం పెంచేలాగా ఉండాలి. నిర్మాణాత్మక సూచనలు చేయాలి. రచయిత తన కథను మెరుగుపెట్టుకునేలా వుండాలి.

– ఓల్గా

_________________________________________________________________________________________________

రాజకీయం వద్దనడమే పెద్ద రాజకీయం. కేవలం కళాత్మకంగా లేదనే పేరుతో సామాజిక ఇతివృత్తాలపై వచ్చే కథలని తక్కువ చేయలేం. సామాజిక ఇతివృత్తాలు రాయకూడదనుకుంటే ఎవరి జీవిత చరిత్రలు వారే రాసుకోవాల్సి వస్తుంది.  కళ ప్రజల కోసం, సామాజిక ప్రయోజనం కోసమే సాహిత్యం అనే వాదనను…తక్కువ చేయడం కోసమే వస్తున్న వాదన ఇది. ఉద్యమ సాహిత్యం కొంత తగ్గుముఖం పట్టినపుడు ఇటువంటి వాదనలు తలెత్తుతాయి. గురజాడ,  వీరేశలింగం కాలం నుంచి ఇప్పటి దాకా ..అనేక సార్లు ఈ వాదన వచ్చినా… ఎన్నడూ ఈ వాదన నెగ్గింది లేదు.  సామాజిక సాహిత్యం కోసం ఆలోచిస్తున్నవారు …ఇటువంటి వాదనలు వచ్చినపుడు మరింత అప్రమత్తంగా వుండాలి.  సాహిత్య కృషి మరింత పెరగాలి. రచయితలు ఆ దిశగా మరింత కృషి చేయాలి.

-ఎన్. వేణుగోపాల్

_________________________________________________________________________________________________

అసలు సమస్య …..సామాజిక ఇతివృత్తాలు పెరగడం, తగ్గడం కాదు.  కేవలం సామాజిక ఇతివృత్తాలతో కథలు రాసినా అది వ్యక్తిగతంగా రచయితకే తప్ప కథా సాహిత్యానికి జరిగే నష్టం ఏమీ లేదు. పైగా ఓ రచయిత రాసిన వొకటి రెండు కథలతో …అతని దృక్పథం అంచనా వేయలేము.  వెబ్ మ్యాగజైన్లు వచ్చిన తర్వాత….కొత్త తరహా పాఠకులు వస్తున్నారు. రచయితకు, పాఠకులకు మధ్య చర్చకు అవకాశం పెరిగిపోతోంది.  కాబట్టి సంప్రదాయ రీతిలో ఆలోచించి ….కొత్త తరం సాహిత్యానికి విలువలు ఆలోచించలేము.  అసలు ఇపుడు చర్చించాల్సిన విషయాలు వేరే వున్నాయి. కొత్త తరం రచయితల్లో చాలామంది….విషయాన్ని, సమస్యను లోతుగా అధ్యయనం చేయకుండానే కథలు రాస్తున్నారు.  రచనను సీరియస్ గా తీసుకుంటున్న వారూ తగ్గిపోతున్నారు. ఇవాళ మనం దృష్టి సారించాల్సిన అంశం
ఇది తప్ప…సామాజిక సమస్యలు పెరగడమే, తగ్గడమో కాదు.

-జీఎస్ రామ్మోహన్

_________________________________________________________________________________________________

సామాజిక స్పృహ అనేది రచయితకు వుండడం, తన రచనల ద్వారా వ్యక్తి తనలోనికి తను చూసుకునే విధానాన్నో, వ్యక్తి సమాజాన్ని చూసే చూపునో మార్చాలనుకోవడం తప్పు కాదు. బాధ్యత ఉన్న ఏ రచయిత ఐనా అదే పని చేస్తాడు. రచనకు అవసరమైన విషయం, అసలైన ప్రయోజనం కూడా అదే. ఐతే రచయిత తన బాధ్యత ఎంత ప్రతిభావంతంగా నెరవేరుస్తున్నాడనేది కథ ప్రమాణాలను నిర్ణయిస్తుంది. విమర్శకులు చేయాల్సింది అలాంటి గుణాత్మకమైన విశ్లేషణ.

ఇక మంచీ చెడు అన్ని కాలాల్లోనూ వుంటాయి. ప్రమాణాలు లేని రచనలూ ఎల్లపుడూ వుంటాయి. ఆ మంచి చెడ్డల నిష్పత్తి కొంచెం అటు ఇటుగా మారుతుండవచ్చు అంతే. పాతకాలం నాటి సాహిత్యం ప్రమాణాలతో ఇప్పటి సాహిత్యం పోల్చి గతమే మంచి అనుకోవడం మాత్రం పొరపాటు. ఈ రోజుకీ సమాజం పట్ల తమ బాధ్యతను గుర్తించే రచయితలు వున్నారు. అందులో కొంతమందైనా మంచి కథలు రాస్తూనే ఉన్నారు.

-రమణమూర్తి

_________________________________________________________________________________________________

రచయితలతో పాటూ, పాఠకులు కూడా రకరకాల స్థాయిల్లో వుంటారు. ఆ క్రమంలో నువ్వెక్కడ వున్నావు అనే ప్రశ్న వుంటుంది. ఆ ప్రశ్నకు సమాధానం దొరికిన రచయితలు ప్రకటించుకుంటారు. దొరకని వారు వెతుక్కుంటారు. ఆ అవసరమే లేదనే వారికి కూడా నిర్వచించలేని పరిధి ఏదో వుండి వుంటుంది. సమాజంలోని సామాజిక, రాజకీయ, ఆర్థిక సాంస్కృతిక పరిణామాలు ఏదో మేరకు సాహిత్యాన్ని కూడా
ప్రభావితం చేస్తాయి కనుక…లాభం, నష్టం కేవలం కథవి మాత్రమే కాదు. ఇవాళ తెలుగు కథలో బహుళ తాత్వికతల సమన్వయం జరుగుతోంది. మార్క్సిజం-అంబేడ్కరిజం, మార్క్సిజం-స్త్రీవాదం…వంటి కాంబినేషన్స్ ను రచయితలు స్వీకరిస్తున్నారు. ఇవి తక్షణ ప్రయోజనాలా, దీర్ఘ కాలిక ప్రయోజనాలా అన్నది వేరే చర్చ. నలుగురి మేలు కోరే ..భావాల్ని పంచుకోవాలనుకోవడం ప్రధానం. అది ఎంత గాఢంగా, కళాత్మకంగా ఉంటే అంతగా సాహిత్యం ఉత్తమ స్థితిలోకి వెళ్తున్నట్లు.

-కె.ఎన్ మల్లీశ్వరి.

_________________________________________________________________________________________________

కథకులు ఎంచుకునే అంశాల వల్ల కథకు నష్టాలుండవు, లాభాలూ ఉండవు. మంచి కథని ఎంచేటప్పుడు అందులో అంశం సామాజికమా, సాంస్కృతికమా, శాస్త్రీయమా అన్నది లెక్కలోకి రాదు. అంశమేదైనా, దాన్ని కథగా ఎలా మలిచారనేది ముఖ్యం. ఆ పని సవ్యంగా చేసినప్పుడు – ఇతివృత్తం ఏమిటనేదానితో సంబంధం లేకుండా అది కథకి మంచే చేస్తుంది. అయితే మంచి కథ రాయటం చాలా కష్టమైన విషయం.

మరి అంత కష్టపడటం ఇష్టం లేనివాళ్లు కథలు రాయాలంటే ఎలా? దానికో దగ్గరి దారుంది. అదే సీజనల్ సాహిత్యం. ఏదేని విషయంపై దేశంలో సంచలనం చెలరేగుతున్న తరుణంలో ఆ ఇతివృత్తంతో వచ్చే కథలకి ఎంతో కొంత డిమాండ్ ఉంటుంది. చిక్కటి కథనం, బలమైన పాత్రలు, పదునైన సంభాషణలు, ఇలాంటివేమీ లేకపోయినా కేవలం ఆ ఇతివృత్తానికి ఆ సమయంలో ఉన్న ‘గ్రావిటీ’ ఇలాంటి కథలకి లేని బరువు సమకూరుస్తుంది. తెలుగులో ఈ తరహా కథలు రాన్రానూ పెరిగిపోతున్నాయి. దారుణ సంఘటనల దరిమిలా జనాల్లో నెలకొనే తాత్కాలిక ఉద్వేగాలు, ఉద్రేకాలే ఇంధనంగా బండి నడిపించే ప్రయత్నాలివి. ఈ కథల్లో ఆవేశం ఎక్కువ, ఆలోచన తక్కువ. వీటిలో చాలావరకు ఉదాత్తమైన వస్తువే తప్ప మంచి కథకుండాల్సిన లక్షణాలేవీ ఉండటం లేదు. ఆ విషయం ఎత్తిచూపిన వాళ్లని – ఆ కథలోని ప్రధానాంశాన్ని బట్టి – దురహంకారులనో, ప్రగతి నిరోధకులనో, మైనారిటీ వ్యతిరేకులనో, ఇంకోటనో ముద్రలేసే పరిస్థితి! దాంతో నికార్సైన విమర్శకులు నోళ్లు మూసుక్కూర్చుంటున్నారు. కథ ఎలా ఉన్నా చప్పట్లే రాలుతుంటే, అది చూసి, కథంటే ఇలాగే ఉండాలి కాబోలనుకుని యువకథకులూ అదే దారి పడుతున్నారు. హారర్, సస్పెన్స్, డిటెక్టివ్, క్రైమ్, హాస్యం – మొదలైన విభాగాల్లో మంచి తెలుగు కథొకటి చదివి ఎన్నేళ్లయిందో గుర్తు తెచ్చుకోండి. వెల్లువలా వచ్చి పడుతున్న ‘సందేశాత్మక’ కథల దెబ్బకి ఇతర తరహా కథలిష్టపడే పాఠకులు పారిపోయారు. ఫలితం? ప్రస్తుతం తెలుగులో పాఠకులకన్నా కథకుల సంఖ్య అధికం!

కాబట్టి నష్టం కలిగేది కథాంశం వల్ల కాదు. వస్తువుకి మితి మీరిన ప్రాధాన్యత ఇవ్వటం వల్ల; కొన్ని రకాల అంశాలని కళ్లకద్దుకుని కొలిచే ధోరణి వల్ల.

– అనిల్ -ఎస్-రాయల్

_________________________________________________________________________________________________

తెలుగు సాహిత్యం వికాసం. అభివృద్ధి, మొదటి నుంచీ వివిధ సంఘటనలతోనే ముడిపడి వుంది. మొదటి సంస్కరణ వాద కథల నుంచీ, అటు తర్వాత వామపక్ష ఉద్యమ ప్రభావం నుంచీ…ఇవాళ్టిదాకా అది విడదీయలేనంతగా కొనసాగుతూనే వుంది.

భవిష్యత్ లోనూ కొనసాగుతుంది. ఐతే  వ్యక్తి ప్రయోజనాలకే పెద్ద పీట వేసే పశ్చిమ దేశాల సాహిత్యం ప్రభావంతో మన దగ్గర కొందరు ఇటువంటి వాదన చేస్తున్నారు.  వర్తమానంతో సంబంధం లేని సాహిత్యం వుండదు.  కథలో కానీ, సాహిత్య రూపాల్లో కానీ వ్యక్తికి, అతని భావాలకు తప్పక ప్రాధాన్యం వుంటుంది. వుండి తీరాలి.  కానీ సమాజంలో కొన్ని సంఘటనలు జరిగినపుడు వ్యక్తి తప్పక ప్రభావితం అవుతాడు. అది కథగా మలిచినపుడు చెప్పిన తీరులో కొంత హెచ్చు తగ్గులుండవచ్చు. ఆ చెప్పిన తీరుపైన చర్చ చేయవచ్చు కానీ అసలు సామాజిక అంశాలే కథల్లోకి రాకూడదు అనడం అవగాహనా రాహిత్యమే.

-కరుణాకర్ ఎనికపాటి

_________________________________________________________________________________________________

ఫలానా అంశాల వల్ల కథకు నష్టం జరుగుతోందనే వాదన నేను విశ్వసించను. వొక రచయిత కథ చెప్పిన తీరులో తేడాలుండవచ్చు. వొక సారి ఉత్తమ స్థాయిలో చెప్పవచ్చు. కొన్ని సార్లు యథాతథంగా రచయిత చూసింది… జరిగింది రాయొచ్చు. ప్రతీ అంశాన్ని కళాత్మకంగా చెప్పే వెసులుబాటు రచయితకు ఉండకపోవచ్చు. చెప్పిన తీరుపైన చర్చ చేయవచ్చునేమో కానీ….ఫలానా అంశం చెప్పకూడదని అనలేం
కదా.

-పింగళి చైతన్య

_________________________________________________________________________________________________

మొత్తంగా ఈ అంశం సున్నితమైనదే కాదు… విస్తృతమైనది కూడా. కనుక ఈ అంశంపైన సమగ్రమైన చర్చ జరగాల్సిన అవసరముంది.
కథను సీరియస్ తీసుకున్న కొత్త తరం రచయితలకు, కథకు ఎంతో కొంత మేలు జరుగుతుందనే ఉద్దేశమే ఈ చర్చలోని అసలు ఉద్దేశం. ఈ దిశగా మీ ఆలోచనలు, భావాలను పంచుకోవాలని కోరుతున్నాం.

– నిశీధి

~

నీ వారని పరాయని లేకుండా అందరి మాట  మన్నించే దేవ దేవా

ఇదుగో ఈ క్షణం గుమ్మంలో జోలె పట్టుకు నిలబడ్డాను

నీ వాకిలి ముందు నిలబడ్డ ప్రపంచానికి ఏమేమి దొరకలేదని ,

ఇహనిప్పుడు దురదృశ్టాలని అదృష్టంగా మార్చే వరకు

ఖాళీ చేతులతో వెనక్కి మరిలే పరిస్థితే లేదు , నా జోలె నింపి పంపు ప్రభూ

ప్రతి కవ్వాలిలో బహుశ  అమ్జాద్ ఫరీద్ సబ్రీ మనస్పూర్తిగా తలవంచి తను నమ్ముకున్న చిష్తి సూఫిజాన్ని గుండెలు  నింపుకొని  ఇదేగా పాడింది!! ఈతి బాధల నుండి రక్షించే మరణమే అల్టిమేట్ డెస్టినీ కాబట్టి సబ్రీ జోలె తాను కోరుకున్న కోరికలతో నిండిందని ఈ రోజు మనం అంతా  సంతోషించాలా  లేక తనకి అడ్డొచ్చే  ప్రతిప్రాణిని , తనని కాదన్న  ప్రతి ఆత్మని మూలంతో సహా నలిపేస్తూ రక్తాన్వేషిలా   ముందుకు వెళుతున్న మతమారణహోమాలని చూసి వణికిపోవాలా ?

జీవుల్లో అతి తెలివయిన జంతువుగా  మనిషి మారిపోయాక,  ఆ తెలివయిన  జంతువుకి ఒక  సంఘ జీవనం,  ఆ సంఘానికి ఒక కట్టుబాటు ఏర్పరచడానికి , ఒక ఆరోగ్యకరమయిన క్రమశిక్షణ అందించే క్రమంలో  మతం ఒక పదునయిన  ఆయుధంగా వాడబడటం , భూమి మీద హ్యూమన్  ఎవల్యూషన్ మొదలయిన ప్రతి చోట దాదాపు అలాంటివే ఒకేరకమయిన బీజాక్షరాలు,  మతం ఏదయినా  అయి ఉండొచ్చు  కాని అది మానవ మనుగడకి సపోర్టింగ్  సిస్టంగానే మొదలయింది అన్న  విషయాన్ని ఎవరం మర్చిపోలేం.  అలాగే ఎవల్యూషన్లో భాగంగా ఎదిగిపోయిన మనిషి మెదడులో మతాలూ సంఘాలు లాంటి ఎలాంటి నియంత్రణకి లోబడని క్రియేటివ్ ఆర్టిస్టిక్ భాగమూ అతి ముఖ్యమైనదేనని  బేసిక్ సైన్స్  చదువుకున్న అందరికి  తెలుసు. అయితే ఇపుడు ఇక్కడ సమస్య ఏమిటంటే కాలంతో పాటు ప్రాపంచిక విషయాలన్నింటినీ తనదిగా చేసుకుంటూ ఏక ఆధిపత్య ధృవంగా మారిపోతున్న మతం,  మతం తాలూకు  భయం , నెమ్మదిగా క్రియేటివిటీని కూడా మింగేస్తూ , తనని హైలైట్ చేయడానికి మాత్రమే ఉపయోగపడే ఒక పక్క వాద్యంగా కళలనన్నింటిని వాడుకోవడమే  కాకుండా తనకి సపోర్ట్గా రాని ప్రతి కళని కళాకారులని మింగేస్తూ పోతుంటే చివరికి మిగిలే మరుభూమిలో సంఘాలు రాజ్యాలుగా , రాజ్యాలు  అధికారికంగానో అనధికారికంగానో మత రాజ్యాలుగా రూపాంతరీకరణ చెందుతున్న కాలంలో జనప్రియత కోరుకొనే కళ ఎక్కడ నిలబడాలి ? అటు కళ ఇటు మతం  రెండు మనసుని హాయిపరిచేందుకో లేక కొంత ఓదార్పుకోసమే అయితే రెండిటి అంతిమ లక్ష్యం  ఒకటే అయినపుడు ఒక వ్యవస్థ పూర్తిగా  ఇంకో వ్యవస్థని  తినేయడం  వలన జరిగే నష్టం నుండి మానవుడు   తేరుకోగలడా? లేదా ఇప్పటికే  తన నడవడి తో పాటు తన ఆలోచనలని నియంత్రిస్తున్న మతం  గుప్పిట్లో మరింతగా ఇరుక్కుపోయి ఇంకొంత  కుదించుకుపోతాడా ? కుదించుకుపోవడం అంటే తానూ మాత్రమే లేదు తానూ నమ్ముకున్న తనని కమ్ముకున్న మతం మాత్రమే  మిగలడం అంటే ఇహ సంఘ జీవనం కి , సహజీవనంకి అర్ధం ఏముంది ?

చరిత్ర సాక్ష్యం , పదకొండో  శతాబ్దం  అంతంలో బాగ్దాద్  మీద మంగోలియన్ దాడి జరిగినప్పుడు ముందు టైగ్రీస్ నది అక్కడి మనుష్యుల రక్తంతో ఎర్రబారింది ఆ తరువాత విలువైన అక్షరాల సిరానలుపు తో నల్లబడింది అని . మనుష్యులని మాత్రమే కాదు  సమూలంగా ఆ జాతి తెలివితేటలని  , భవిష్యత్తుని కూడా నాశనం  చేయడం మధ్య యుగంలో  యుద్ధాలకే కాదు ప్రస్తుతం సాగుతున్న  మత యుద్ధాలు , మతం పేరుతో మానవాళి పై ఏక జాతి చేయాలనుకొనే దాష్టికాలు ఇంకా  నడుస్తూనే  ఉన్నాయి అనిపిస్తుంది . ఒక జాతి లేదా  ఒక మత యుద్ధం మొదలయింది  అంటే ముందు స్త్రీలు పిల్లలు తరవాత ఆ జాతి రత్నాలయిన  కళాకారులు బిక్కు బిక్కుమంటూ ప్రాణాలు అరిచేతిలో పెట్టుకొని బ్రతకాల్సిన  పరిస్థితులు రాతి యుగం నుండి ఈ కాలం వరకు సాగడం అసహ్యకరమయిన  తప్పని పరిస్తితిలా మారిపోయింది .

రాజ్యానికి మతానికి  అతీతంగా కళని ఆస్వాదించలేని  కుత్సితంలోకి  మనిషి , మనిషి పెంచుకున్న  వ్యవస్థలు లోబడిపోతున్నప్పుడు  సౌదీ  మరణ శిక్ష నుండి ఆఖరి నిముషంలో ప్రాణం నిలుపుకున్న  ఆశ్రాఫ్ ఫాయద్ లు , తమ నేలని  వదిలిపెట్టి పరాయి దేశాల్లో బ్రతకాల్సి వచ్చే తస్లీమా లు , సల్మాన్  రష్దీలు , MF హుస్సేన్లు ఒక పక్క ఆత్మని  అమ్ముకోకుండా  రాజ్యానికి మతానికి ఎదురునిలబడే క్రమంలో తమని తాముకోల్పోవడం చూస్తూ  ఉండగానే మరో పక్క  ఒక చార్లీ హెబ్డో , ఒక కల్బుర్గి , ఒక సబ్రీ , ఒక వాంగో ( 2004లో కాల్చి చంపబడిన  హలాండ్ ఫిలిం మేకర్ ),  ఒక Pippa Bacca ( 2008 లో చంపబడిన ఇటాలియన్  పర్ఫార్మెన్స్  ఆర్టిస్ట్ ) దాదాపు ప్రతి నేల మీద మత వ్యతిరేఖ ప్రతీకార చావులలో అస్థిత్వాన్నే  కోల్పోవడం సామాన్యంగా  మారిపోయింది  .

End of the day art is the only noblest form of human evolution అని నిజంగానే  మనం అందరం నమ్మినట్లయితే  ,ప్రపంచవ్యాప్తంగా సో కాల్డ్ ఒక మతపు జీహాదీలు , పేరు లేకుండా చాప కింద నీరులా కళలని కళాకారులని మట్టి చేస్తున్న ఇతరమతాల మూర్ఖత్వాలకి  వ్యతిరేఖంగా విశ్వవ్యాప్తంగా అందరు ఆర్టిస్ట్లు  ఆ కళలని  అభిమానిస్తున్న సామాన్య జనం మతరహిత మానవీయ దిశలో కళలనే కాదు  కళాకారులని  కాపాడుకోవాల్సిన అవసరం ఎంతగానో ప్రస్తుతం   కనిపిస్తుంది .

ముఖ్యంగా  చరిత్ర  మొదటి నుండి   ఇప్పటి వరకు ఎప్పటికప్పుడు  ఎన్నిసార్లు రెక్కలు  తెంచినా   తిరిగిలేచే ఫీనిక్స్ పక్షిలా  కొత్త ఊపిర్లు పోసుకుంటున్న మితవాద సూఫీఇజం ఇప్పటికయిన కనిపించని దేవుడి ముందు జోలెలు పట్టుకు తిరిగే ఆశల్ని పక్కనపెట్టి కనిపిస్తున్న ఇస్లామిక్ టెర్రరిజపు మత మూర్ఖత్వాన్ని  ఇస్లాం నుండి పూర్తిగా  బహిష్కరించి ఒంటరిని చేసే దారులు ఆవిష్కరించడం తక్షణ కర్తవ్యం  . పై వాక్యం అన్ని మతాలకి ముఖ్యంగా  హైందవం భారత సంస్కృతని ఒకప్పుడు వైష్ణ శైవుల మధ్య పరస్పర హత్యలు . తరువాత కాలంలో చదువుకున్న , క్రియేటివిటీ  ఉన్నప్రతి దళితుడ్ని  ఎదో విధంగా అడ్డుకొని  ఇపుడు మళ్ళీ  మనదేశంలో    కొత్తగా  పేట్రేగుతున్న మతోద్దారుకులని వెనకేసుకొచ్చే  ఉదారవాద మత విశ్వాసులు కూడా అర్ధం చేసుకోవడం  ముందు ముందు  రాబోయే నష్టాన్ని అంచనా వేసుకొని గంజాయి మొక్కలు ఎదగక ముందే జాగ్రత్త పడటం చాలా అవసరం. లేదంటే  తొందరలో మనం కూడా మన తోటి దేశపు  మత విద్వేషపు విషాలలో మనదయిన హవిస్సులు నమామి  అనిపించడం  ఖాయం .

• భర్ దో జోలీ యా  మొహమ్మద్ అంటూ సూఫీఇజపు తాత్విక పరిమళాలకి తనదయిన గంభీరత వదిలివెళ్ళిన అంజాద్ సబ్రీ పాటల  జ్ఞాపకంలో .

.

నూతన పారిశ్రామికవిధానాల తరువాత భారతదేశంలో కులవృత్తులుక్షీణించడం కనిపించినప్పటికి ఈ గుర్తింపు ప్రపంచీకరణ నాటికి ప్రధానంగాకనిపిస్తుంది.తెలుగుకవిత్వంలో దళితకవిత్వం వచ్చిననాటినుండే బహుజన,ముస్లిం మైనారిటీ స్పృహలున్నాయి.ఒక కాలంలో ఇవన్నీ మూకుమ్మడిచైతన్యాన్ని ఆసరా చేసుకుని నడిచాయి.ఇప్పటికి భావజాలంలో అంతగా వైరుధ్యాలు లేవనే అనాలి.జూలూరి గౌరీశంకర్”వెంటాడే కలాలు”,జ్వలితా దెంచనాల మిత్రులు తెచ్చిన “రుంజ”లాంటివి బహుజన స్పృహను సాహిత్యంలో పదిలం చేసాయి.ఇతరంగా కొందరు కవులు రాసిన కవితలు,సంపుటాలు,సంకలానాలుకూడా ఈ మార్గానికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాయి.

అన్నవరం దేవేందర్ “బువ్వకుండ” దీర్ఘ కవిత ఇలాంటి బహుజన తాత్వికతను ముడివేసుకుని వచ్చిన కవిత.ప్రధానంగా కుండయొక్క పురా చరిత్రను దృష్టిలో పెట్టుకుని వచ్చినప్పటికీ,ఈ కవితలో ప్రపంచీకరణ,కులవృత్తుల విధ్వంసం,కుండ సాంస్కృతికంగా జీవితంలో నిలైపోయిన తీరు మొదలైన అంశాలను చిత్రించారు.మానవ నాగరికతలోనే కుండ తయారీకి ఒక ప్రధానమైన చారిత్రక భూమిక ఉంది.చరిత్రకు మానవశాస్త్రానికి ఉండే భూమిక గొప్పది.చరిత్రకారులు ఆసియా ప్రాంతపునవీన శిలాయుగాన్ని(Neo-Lithical period in Asia)మూడు సాంస్కృతిక దశలుగా చెప్పారు.1.ఆరంభ నవీన శిలాయుగం,2.కుమ్మరిపని తెలియని నవీన శిలాయుగం(Pre -Pottery Neo lithic).3.కుమ్మరిపని తెలిసిన నవీన శిలాయుగం(Pottery Neo lithic) ఈ కాలంలో కుమ్మరిపని తెయటమే ప్రధానం అందువల్ల కేవలం సంస్కృతిలోనే కాకుండా నాగరికతలోనే ఇది ప్రధానకేంద్ర బిందువుగా కనిపిస్తుంది. ఈ కాలం కూడా సుమారు క్రీ.పూ.9000 నుండి 2000 గా చెబుతారు.”కెన్యా”లాంటిప్రాంతాలలో ప్రాచిన శిలాయుగానికి చెందిన కుండ పెంకులు కనిపించినా నవీన శిలాయుగంలోనే వీటి వాడకం ఎక్కువ.

అన్నవరం కవితలో ఏడు భాగాలున్నాయి.నాలుగైదుభాగాల్లో కుమ్మరి వృత్తికారుల పరిస్థితి,చివరిభాగాల్లో ప్రపంచీకరణ పరినామాలు వివిధకులవృత్తుల గురించి చిత్రించారు.కుమ్మరి వృత్తికి,కుండకు చారిత్రక భూమిక ఉన్నా అన్నవరం కవితలో వర్తమాన చారిత్రక,సాంస్కృతిక భాగాలున్నాయి.ఒకటి రెండుచోట్ల చారిత్రక,సాస్త్రీయ అంసాలు చిత్రించడం కనిపిస్తుంది.

మూడువేల సంవత్సరాలకింద/సింధూమేపొటేమియా సందుల/నేల తవ్వకాల కిందనే/ఈ కుండ ఆనవాలు దొరికింది”-(3.పే)

‘ పచ్చికుండను వాముల కాల్చి/బువ్వకుండను చేసిన శాస్త్రజ్ఞుడే/కుమ్మరి బ్రహ్మ”-(పే.3)

సారెచక్రం యంత్ర సాంకేతికతకు కేంద్రం/ప్రపంచగమనాన్ని,పనితనాన్ని/వేగిర పరచిన మహా సాధనం”-(7.పే)

మొదటివాక్యం చారిత్రకాంశాన్ని,రెండవది వైజ్ఞానికాంశాలను ప్రకటిస్తాయి.మట్టిని పామిన బుట్ట అనుకోకుందా కాలినప్పుడు కుండకు సంబంధించిన తయారీకి ఆలోచనలు వచ్చాయని శాస్త్రవేత్తల అంచనా.రెండవ వాక్యం కుండల తయారీలోని రెండవ దశను చిత్రించడం కనిపిస్తుంది.కుండల తయారీ వైజ్ఞానిక శాస్త్ర ఆరంభానికి ఉపయోగ పడిందన్న శాస్త్రవేత్తలు అందులోని రసాయనిక చర్యను  విశ్లేషించారు.తయారీకి ఊప్యోగించే మట్టిలో ఉన్న “హైడ్రేటెడ్ సిలికేట్ అఫ్ అల్యూమీనియం”(నిజానికి పలు చర్యల ద్వార మట్టిలో దీన్ని తయారుచేయడం కూడా కుమ్మరుల పనే)ను వేడిచేయడం ద్వారా నీటిని తొలగించడమే.చివరి వాక్యంలో సారె చక్రాన్ని(Potter wheel)గురించిన ప్రస్తావన ఉంది.కాల క్రమంలో బండి చక్రం అంతగా ఉందికాని,ప్రారంభదశలో దీని పరిమాణం చిన్నది.

అన్నవరం కవితలో ప్రధానంగా సంస్కృతి,ఆధునిక దశలు కనిపిస్తాయి.

1.”అన్నం వండే బువ్వ కుండ/అందరికీ తల్లి కూర అటికనే ఆది శక్తి”

2.”గరిగ బుడ్ది అయిరేండ్లు కూరాడి కుండలు/లగ్గం నాగెల్లి ఇండ్లల్ల దీవెనార్తుల ఆనవాళ్లు”-(పే.19)

3.”గాజుబొత్తలు దీపంతలు గోలాలు/లొట్లు బింకులు పూలకుండీలు”-(పే.19)

4.చావగానే అగ్గిపట్టేది మట్టిచిప్పలనే/అంతిమ యాత్ర ముందే అగ్గికుండ నడక/మన్నులోంచి మంటలో కలిసేదాకా/మట్టి పాత్రల మహత్మ్యమే ఇది”-(పే21)

5.”దీపావళికి దీపంతల పిలుపు/ఉగాదినడు వాకిలినిండా పచ్చటి పట్వల పంచాంగం/పెండ్లికుండలాకు పట్టిన వొల్లెడ ఒక కీర్తి/ఐరేణి కుండలమీద చిత్రకళలు”-(పే.27)

ఈవాక్యాలన్నిటిలో మట్టితోచేసిన ఆకృతులు,వాటి రూపంతో సంస్కృతికి ఉన్న సంబంధాలు కనిపిస్తాయి.మానవశాస్త్రంలో సంస్కృతి లక్షణం(Cultural trait) అనేపదాన్ని వాడుతారు.పైవాక్యాల్లో కుండ జీవితంలో అవసరాల్లోనే కాకుండా వివాహం నుంచి చావుదాకా ఎలా సంబంధం కలిగిందో చిత్రించడం కనిపిస్తుంది.

ఈవాక్యాల్లో కుండ సంస్కృతి విస్తరించిన సమగ్ర చిత్రం (Configuration)కనిపిస్తుంది.బెనడిక్ట్,మార్గరేట్ అనే శాస్త్రవేత్తలు సంస్కృతిలో వివిధ విభాగాలున్నాయని,అవి భిన్నమైన ప్రకార్యాలను నిర్వహిస్తాయని ‘విన్యాసవాదం”ను ప్రతిపాదించారు.అన్నవరం వాడుకున్న పదాలను గమనిస్తే “కూర అటిక”కూరాడు పేరుతో కులదేవత గా శుభకార్యాల్లో వాడే కుండ.ఐరేండ్లు-ఐరేణి ,ఐంద్రి లాంటి దేవతలకు ప్రతినిధులు.జీవన వ్యవహారంలో వంటపాత్రలుగ,నిలువకుండలుగా ఉపయోగం తగ్గిందిగాని,సంస్కృతిలో ఇంకా ప్రధాన భాగస్వామిగానే ఉంది.

“ప్రపంచీకరణ మాయకన్నా ముందునుంచే/కులవృత్తులు కునారిల్లుడు మొదలైంది/గ్లోబలీకరణ డేగచూపులకు  అన్నివృత్తుల్లానే/కుండలు వానడం పురాగ ఆగిపోయింది”

“మట్టి మహిమ స్థానంలో స్టెయిన్ లెస్ స్టీల్/కుండల స్థానంలోకుకర్ విజిల్లు/మట్టినిలోహం పురాగ మింగింది”-(పే.29)

ఈవాక్యాలు విధ్వంసాన్ని చిత్రిస్తాయి.ఈ కవితలో “సల్ప,రౌతు,సున్నగంటు సలప,సారె,గుబ్బిగడ్డ,సారెకోల,”వంటి పదాలతోపాటు “”వానుడు”లాంటిపదాలను రికార్డుచేసారు.కులవృత్తులగురించి వచ్చిన కవితల్లో “బువ్వకుండ”తన స్థానాన్ని నిలబెట్టుకోడమే కాకుండా ఇంకా రావాల్సిన అవసరాన్ని చెబుతుంది.ఒక సుదీర్ఘ సృజనానుభవం తరువాత అన్నవరం దేవేందర్  నడకను ఈ కవిత ఒక మలుపుతిప్పిందనడం అతిశయోక్తి కాదు.

కొన్ని సీతాకోకచిలుకలు

                    -డా.ప‌సునూరి ర‌వీంద‌ర్‌

~

“నేను మీ చ‌ప్ప‌ట్ల కోసం పాడ‌టం లేదు

నేను మీ అభినంద‌న‌ల కోసమూ పాడ‌టం లేదు

నేను నా దేశ స్వాతంత్య్రం కోసం పాడుతున్నాను” అన్నాడు చీలీ దేశ ప్ర‌జాగాయ‌కుడు విక్ట‌ర్ జారా. స‌రిగ్గా అంత‌టి ప్ర‌జావాగ్గేయ‌కారుడు గూడా అంజ‌య్య‌. ప్ర‌జ‌ల‌కు విముక్తి క‌లిగించే ఉద్య‌మాల‌కోసం పాట‌ల ప‌హారా కాసిన క‌న్ను గూడ అంజ‌య్య‌. తెలుగు స‌మాజానికి సుప‌రిచ‌త‌మైన ప్ర‌జార‌చ‌యిత‌ గూడ అంజ‌య్య‌. ఆయ‌న పాట‌ల‌న్ని గురిచూసి గుండెల్ని తాకే చూపున్న పాట‌లు. ఆయ‌న పాట పాడుతున్నా, వింటున్న ఈ దేశంలో తిండి, బ‌ట్ట‌, నీడ‌కు అల్లాడే పేద‌ల దుఃఖం ఒక దృశ్య‌కావ్య‌మై మ‌న‌ల్ని క‌దిలిస్తది. రోమాలు నిక్క‌బొడుచుకునేలా చేసే నెత్తుర‌సొంటి శ‌క్తి అంజ‌న్న పాట‌ల‌ది. అవి ఉద్య‌మాల్ని ర‌గిలించి మండించి, పేద ప్ర‌జ‌ల వేద‌న‌ల్ని, అంట‌రానివాళ్ల సంవేద‌న‌ల్ని అర్థం చేయిస్తాయి. దోపిడి కోట‌ల్ని కూల్చ‌డానికి, బ‌డుగుజీవుల‌కు స‌రికొత్త శ‌క్తిని నూరిపోస్తాయి.

పాట రాయాలంటే, మిగిలిన ర‌చ‌యిత‌ల లాగ ఆయ‌న పుస్త‌కాల్లోకి తొంగిచూడ‌డు. ప్ర‌జ‌ల మ‌ధ్య‌లోకి పోయి, వారితో మాట్లాడి, వారి బాధ‌ల‌ను ప‌ల్ల‌వులుగా, వారి క‌ష్టాల‌ను చ‌ర‌ణాలుగా మ‌లుస్తాడు. అందుకే గూడా అంజ‌య్య పాట‌లు మ‌న‌లో ఒక తాత్విక చ‌ర్చ‌ను రేపుతాయి. అల‌తి అల‌తి ప‌దాల‌తో బ‌తుకును స‌జీవంగా కండ్ల‌ముందుంచ‌డం, ఆ జీవితాలు అలా ఎందుకు అయ్యాయో విడ‌మ‌రిచి చెప్ప‌డం అత‌ని పాట‌ల ల‌క్ష‌ణం. అందుకే బ‌తుకును పాట‌ల‌కు ఒంపిన జాడ మ‌న గూడ‌.

నాలుగు ద‌శాబ్దాలుగా తెలుగు నేల మీద అంజ‌య్య పాట‌లు ఉద్య‌మాల‌కు  ఊపిరిపోశాయి. ఒక్క ఉద్య‌మంలో పాల్గొంటేనో, ప‌నిచేస్తేనో ఒక మ‌నిషి జీవితకాలం పూర్త‌వుతుంది. కొన్నిసార్లు ఆ ఉద్య‌మం గ‌మ్యానికి చేరుకోక ముందే ఉద్య‌మ‌కారుడు అల‌సిపోవ‌డమో, అందులోనుండి నిష్క్ర‌మించ‌డమో జ‌రుగుతుంది. అలాంటిది గూడా అంజ‌య్య మాత్రం త‌న ప‌ద‌హార‌వ‌యేట‌నే విప్ల‌వోద్య‌మంలో అడుగు పెట్టి, అందులో అనేక పాట‌లు రాసి పాడి, ప్ర‌జ‌ల మ‌ధ్య, జీవితాన్ని ఆరంభించాడు. అలా విప్ల‌వోద్య‌మమే కాదు తెలుగునేల మీద పుట్టిన ద‌ళితోద్య‌మంలో త‌న వంతు పాత్ర‌ను పోషించాడు. రెండు ఉద్య‌మాల్లో ప‌నిచేసినా స‌రే త‌ను అల‌సి పోలేదు. ప్ర‌పంచం త‌ల‌తిప్పి చూసిన మ‌హ‌త్త‌ర తెలంగాణ ఉద్య‌మంలో కూడా త‌న‌దైన పాత్ర‌ను విజ‌య‌వంతంగా పోషించాడు. తెలంగాణ ప్ర‌జ‌ల విముక్తి కోసం కూడా సిద్ధ‌మై ప‌దునైన పాట‌ల‌నందించాడు. ఇలా అనేక ఉద్య‌మాల్లో ముందుండి ప‌నిచేసిన ఘ‌న‌త గూడ అంజ‌య్య‌దే.

నిత్యం పోరాటాల‌తో అల‌రారే తెలంగాణ నేల మీద అనేక మంది వాగ్గేయ‌కారుల‌న్నారు. వారంద‌రిలో గూడా అంజ‌య్య పాట‌ది ప్ర‌త్యేక‌మైన శైలి. ప్ర‌జ‌ల ప‌దాల‌తో పాట‌గ‌ట్టి, చ‌దువురాని మ‌ట్టిబిడ్డ‌ల‌కు సైతం క‌మ్యూనిజాన్ని అలవోక అర్థం చేయించింది. అలా పుట్టుకొచ్చిందే ఊరు మ‌న‌దిరా…ఈ వాడ మ‌న‌దిరా పాట‌. నిజానికి ఈ పాట క‌మ్యూనిస్టు మ్యానిఫెస్టో ఏం చెబుతున్న‌దో, స్థానిక ప‌రిస్థితుల‌కు సుల‌భంగా అన్వ‌యం చేశాడు అంజ‌య్య‌. ఉద్య‌మాల‌కు పాట‌ల‌ను అందించింది ద‌ళితులే. అలా ద‌ళితునిగా పుట్టిన అంజ‌య్య భార‌త‌దేశ గ్రామీణ స్వ‌రూపాన్ని స‌రిగా ప‌ట్టుకున్నాడు. ఊరిలో చాలా కులాలు శ్రామిక కులాలే. అగ్ర‌వ‌ర్ణాలే భూస్వాములుగా పెత్త‌నం చేస్తుండ‌డం అంజ‌య్య‌ను క‌ల‌వ‌ర ప‌ర‌చింది. విప్ల‌వోద్య‌మం ప్ర‌జ‌ల‌కు అర్థం కావాలంటే ఈ దోపిడిని విడ‌మ‌రిచి చెప్పాల‌ని భావించాడు. అందుకే ఊరు మ‌న‌దే, వాడా మ‌న‌దే…న‌డుమ దొరా ఏందిరో, వాని పీకుడేందిరో అని ఘాటుగానే నిల‌దీశాడు అంజ‌య్య‌. అదే ప్ర‌జ‌ల‌కు న‌చ్చింది. అది తెలంగాణ ప్ర‌జ‌ల్లో ర‌గులుతున్న భావ‌న‌. ఆ భావ‌న‌కు పాట‌రూప‌మిచ్చాడు అంజ‌య్య‌.

ఈ పాట విన్న మ‌ట్టిబిడ్డ‌లు ఇది నా పాటే. ఇది మా ఊరి చ‌రిత్రే అని ఓనే చేసుకున్నారు. ప్ర‌జ‌ల నాలుక‌ల మీద ఈ పాట ద‌శాబ్దాల కాలం న‌డ‌యాడింది. ఈ పాట‌లో అంజ‌య్య‌లోని ద‌ళిత‌త‌త్వం కూడా పాట‌కు మ‌రింత అద‌న‌పు అందాన్ని తెచ్చింది. అన్ని ప‌నుల కాడ ముందుండే ద‌ళితుల జీవితం ఎందుకిట్ల కూన‌రిల్లుతున్న‌ది. ఏ ప‌నిచేయ‌ని ప‌టేల్‌, ప‌ట్వారి దొర‌లు ఎలా కూర్చుండి తింటున్నార‌నే చ‌ర్చ‌ను ముందుకు తెచ్చింది.

గూడ అంజ‌య్య తొలిపాట “ఊరిడిసి నేబోదునా…అయ్యో ఉరిపెట్టుకొని స‌ద్దునా”.  ఈ పాట‌కూడా గ్రామాల్లో దొర‌ల దాష్టికాన్ని బ‌ట్ట‌బ‌య‌లు చేసింది. రైతుల‌కు అప్పులిచ్చి పంట‌లు జ‌ప్తు చేసే దొర‌ల దుర్మార్గాల‌కు బ‌లై, ఊరిడిసి వ‌ల‌స‌పోయే ఓ పేద‌రైతు బాధ‌ను పాటీక‌రించాడు అంజ‌య్య‌.

ఈ పాట‌లో రైతు బాధ‌ను ఉన్న‌ది ఉన్న‌ట్టుగా, త‌న‌ను ప‌ల‌క‌రిస్తే వ‌ల‌పోసే తీరును స‌రిగా ప‌ట్టుకున్నాడు ర‌చ‌యిత‌. అందుకే అప్పుతెచ్చిన మాట‌నిజ‌మే. అది వ‌డ్డీకి తెచ్చింది నిజ‌మే అంటాడు. ఈ పాట‌తో మొద‌లైన అంజ‌య్య ప్ర‌స్థానం విప్ల‌వోద్య‌మం మీదుగా ద‌ళిత‌, తెలంగాణ ఉద్య‌మాల‌ను చేరి మ‌రింత ప‌దునెక్కింది. గూడా అంజ‌య్య పాట‌ల్లో బాణీలు కఠినంగా ఉండ‌వు. సామాన్యుడు సైతం, కోర‌స్‌గా గొంతుక‌లిపే విధంగా ఉంటాయి. తెలంగాణ సాయుధ రైతాంగ పోరాటంలో ప్ర‌జ‌ల బాణీల‌ను తీసుకొని, ప్ర‌జా స‌మ‌స్య‌ల‌ను వ‌స్తువుగా జ‌త‌చేసిన  బండియాద‌గిరి, సుద్ధాల హ‌నుమంతుల‌కు వార‌సుడు గూడ అంజ‌య్య‌. అందుకే వారి బాట‌లోనే వారిలాగే ప్రాణ‌మున్న పాట‌ల‌ను ర‌చించాడు. పాట‌కు త‌గిన బాణి, భావానికి త‌గిన ప‌దాల పొందిక‌, అందులో అంజ‌య్య జాగ్ర‌త్త‌గా ఇమిడ్చే ప్ర‌జ‌ల నుడికారాలు, సామెత‌లు పాట‌ను శ‌క్తివంతంగా తీర్చిదిద్దుతాయి.

తొంభ‌య‌వ ద‌శ‌కంలో తెలుగునేల మీద ద‌ళితోద్య‌మం పుట్టింది. ఆ ఉద్య‌మంలో కూడా అంజ‌య్య ముందున‌డిచాడు.

“ద‌ళిత ర‌చ‌యిత‌ల క‌ళాకారుల మేధావుల ఐక్య‌వేదిక” ఏర్పాటుకు 1992లోనే పునాది వేశాడు. కంచిక‌చ‌ర్ల‌ల‌లో ద‌ళితుడైన కోటేశును స‌జీవ‌ద‌హ‌నం చేసిన‌పుడు అంజ‌య్య ఆ దారుణం మీద పాట రాశాడు. అప్ప‌టిదాకా పాట‌లు మాత్ర‌మే రాసిన అంజ‌య్య‌, ద‌ళితోద్య‌మంలో ప‌నిచేసే క్ర‌మంలోనే సాహిత్యంలోనే మిగిలిన ప్ర‌క్రియ‌ల వైపు మ‌ర‌లాడు. అంబేద్క‌రిజం ప‌రిచ‌య‌మ‌య్యాక అంజ‌న్న‌కు సాహిత్య ప్ర‌క్రియ‌ల‌తో మ‌రింత ప‌రిచ‌యం ఏర్ప‌డ్డ‌ది. ద‌ళిత‌క‌థ‌లు రాసి పుస్త‌కం వెలువ‌రించాడు. అలాగే “పొలిమేర‌లు” అనే న‌వ‌ల రాసి, తెలుగు విశ్వ‌విద్యాల‌యం చేత‌, ఆ యేటి ఉత్త‌మ న‌వ‌లగా అవార్డు కూడా అందుకున్నాడు. ఇది అంజ‌య్య‌లో మాత్ర‌మే ఉన్న ప్ర‌త్యేక ల‌క్ష‌ణం. వాగ్గేయ‌కారులంతా పాట‌ల ర‌చ‌న‌వ‌ర‌కే ప‌రిమిత‌మ‌వుతారు. అంజ‌య్య మాత్రం ఉద్య‌మ అవ‌స‌రాల్లో భాగంగా, ద‌ర‌క‌మే సాన్నిహిత్యంతో క‌థ‌కునిగా, న‌వ‌లాకారునిగా మారాడు.

తెలంగాణ ఉద్య‌మానికి పాటే ప్రాణం పోసింది. క‌నిపించ‌ని శ‌త్రువును, కాటేసే కుట్ర‌ల‌ను కండ్ల‌ముందుంచింది పాటే. తెలంగాణ ఉద్య‌మం అర‌వైతొమ్మిదిలో పాల‌కుల చేతిలో ద‌గాకాబ‌డి మ‌ళ్లీ 90ల త‌ర్వాత పుంజుకోవ‌డానికి పాటే ఆయుధంగా నిలిచింది. అలాంటి స‌మ‌యంలో గూడా అంజ‌య్య ర‌చించిన అనేక పాట‌లు తెలంగాణ ఉద్య‌మాన్ని ప‌ల్లెప‌ల్లెకు చేర్చాయి. “నా తెలంగాణ…న‌నుగ‌న్న నా త‌ల్లి నా తెలంగాణ” అంటూ పాట‌రాశాడు.  అది మొద‌లుగా తెలంగాణ ఉద్య‌మం కోసం అంజ‌న్న రాసిన పాట‌ల్లో పుడితె ఒక‌టి స‌త్తెరెండు రాజ‌న్న ఒరె రాజ‌న్న అన్న పాట సుమారు ద‌శాబ్దంన్న‌ర కాలం పాటు తెలంగాణ ప‌దిజిల్లాలో మార్మొగింది. ప్ర‌జ‌ల‌ను ఉర్రూత‌లూగించే ఈ పాట బాణీ, ఉద్య‌మానికి జ‌వ‌జీవాల‌నిచ్చింది.

అంజ‌న్న ఈ పాట‌లో ఉద‌హ‌రించిన ఊర్ల‌పేర్లు, వ్య‌క్తుల పేర్లు తెలంగాణ‌లో బాగా పాపుల‌ర్‌వే కావ‌డం మ‌రింత ప్ర‌జ‌ల‌ను ఆక‌ర్షించింది. ఈ పాట‌లో తెలంగాణ ఉద్య‌మానికి ఒక దిశానిర్ధేశం చేశాడు. తెలంగాణ రాదేమో అని నిరాశ చెందేవారికి గొప్ప ధైర్యాన్నిచ్చిండు. బ‌రిగీసి బ‌డితందుకోర రాజ‌న్న ఒరె రాజ‌న్న‌, తెలంగాణ రాకుంటె ఒట్టు రాజ‌న్న మా రాజ‌న్న అంటూ ఈ పోరాటం వృధాపోదు, తెలంగాణ వ‌చ్చి తీరుతుంద‌ని ధీమాను వ్య‌క్తం చేశాడు. ధూంధాం వేదిక‌ల మీద ఈ పాటొక ఫిరంగిలా పేలింది.

ఆక‌లిపోరాటం మాత్ర‌మే కాదు, తెలంగాణ ఉద్య‌మంలో ఆత్మ‌గౌర‌వ స‌మ‌స్య కూడా ఇమిడి ఉంది. అందుకే గూడ అంజ‌య్య పాట‌లో ఆ ఆరాటం ప్ర‌తిధ్వ‌నించింది. తెలంగాణ ప్ర‌జ‌ల యాస‌ను బాస‌ను కించేప‌రిచిన వారిని నిల‌బెట్టి క‌డిగిపాడేసాడు. “అయ్యోనివా నువ్ అవ్వోనివా…” అనే పాట‌లో ఆంధ్రాపెట్టుబ‌డిదారులను నిల‌దీశాడు. అంతేకాదు వారిని తెలంగాణ కోసం ఏం చేశార‌ని ప్ర‌శ్నించాడు. “చార్మినారుకు సున్న‌మేసిన‌వా…గోలుకొండ‌కు రాళ్లు మోసిన‌వా” అంటూ అంజ‌న్న తెలంగాణ ప్ర‌జ‌ల ఆవేద‌నకు పాట రూప‌మిచ్చాడు.

తెలంగాణ ఉద్య‌మంలో ప్ర‌తీ వేదిక మీద ఈ పాట మార్మోగింది. అయిదున్న‌ర ద‌శాబ్దాల న‌లిగిపోయిన త‌నం నుండి వ‌చ్చిన ఈ ప్ర‌శ్న‌లు అంజ‌య్యవి మాత్ర‌మే కాదు, ఇక్క‌డి ప్ర‌జ‌ల‌వి కూడా అందుకే జ‌నం గుండెను సూటిగా తాకి ఆక‌ట్టుకున్నాయి. అలాగే ఆధిప‌త్యాన్ని పెంచి పోషించేవారికి ముచ్చెమ‌ట‌లు పోయించాయి.

అంజ‌య్య పాట‌లే కాదు, చాలా వ‌ర‌కు సామాజిక ఉద్య‌మాల్లో వ‌చ్చిన పాట‌లు కూడా రెండు ర‌కాల బాణీల్లోనే ఎక్కువ‌గా వెలువ‌డ్డాయి. ఒక‌టి ప్ర‌జ‌ల జీవితాన్ని పాట‌లుగా మ‌లిచేట‌పుడు వారు ప‌డుతున్న బాధ‌ల తీవ్ర‌త‌ను అర్థం చేయించ‌డానికి క‌రుణ‌రాస‌త్మ‌క బాణీలు, రెండవ‌ది ఉద్య‌మానికి సిద్ధం చేసే వీరర‌సబాణీలు. అందుకే అంజ‌న్న పాట‌ల్లో ఈ రెండు ర‌కాలైన బాణీల‌తో కూడిన పాట‌లే క‌నిపిస్తాయి. అవి కూడా సాదాసీదాగా రాయ‌డం అంజ‌న్న‌కు తెలియ‌దు. ఉద్య‌మ‌ల‌క్ష్యం నెర‌వేరేందుకు అందులో సంపూర్ణస్థాయికి చేరేలా పాట‌ను మ‌లుస్తాడు.  అందుకే ఉద్య‌మాల‌తో స‌మానంగా అంజ‌న్న పాట‌లు సినిమారంగంలో కూడా చెర‌గ‌ని స్థానాని ఏర్ప‌ర్చుకున్నాయి. “భ‌ద్రం కొడుకో నా కొడుకో కొముర‌న్న జ‌ర” అంటూ ముప్ఫై ఏళ్ల  క్రితం తాను రాసిన సినిమా పాట అత్యంత ప్ర‌జాద‌ర‌ణ‌ను పొందింది.

అలాగే స‌ర్కార్ ద‌వ‌ఖాన‌ల దీనావ‌స్థ‌ను తెలుపుతూ రాసిన నేను రాను బిడ్డో స‌ర్కారు ద‌వాఖాన‌కు పాట, కొడుకు కొముర‌న్నా…నువ్ కొల‌క‌టేరువ‌నూకుంటునిరో అంటూ రాసిన పాట వెండితెర మీద అంజ‌న్న మార్కు సంత‌కాన్ని చేశాయి.

ప్ర‌జ‌ల‌కోస‌మే క‌లం ప‌ట్టి, కడ‌దాకా ఉద్య‌మాల‌కోస‌మే బ‌తికిన ప్ర‌జావాగ్గేయ‌కారుడు గుడా అంజయ్య‌. అడ‌విబిడ్డెల అమ్మవొడి ఆదిలాబాద్‌లో ఒక మారుమూల గ్రామం లింగాపురంలో 1955లో పుట్టిన అంజ‌న్న 61 సంవ‌త్స‌రాలు మాత్ర‌మే జీవించాడు.  అందులో నాలుగున్న‌ర ద‌శాబ్దాలుగా ఉద్య‌మాలకే కేటాయించాడు. ఫార్మ‌సిస్టుగా కొలువు చేసిన‌ప్ప‌టికీ, పోరాటాల్లోనే అత‌ని జీవిత‌మంతా గ‌డిచింది. అలా ప్ర‌జ‌ల‌కోసం బ‌తికి, ప్ర‌జ‌ల‌కోసం క‌లంప‌ట్టి జీవ‌మున్న పాట‌ల్ని రాసిన అంజన్న‌ను కోల్పోవ‌డం, తెలంగాణ‌కే కాదు యావ‌త్ తెలుగు స‌మాజానికి ఒక తీర‌నిలోటు. ఆయ‌న క‌ల‌గ‌న్న పీడ‌న లేని లోకాన్ని సాధించ‌డ‌మే ఆ మ‌హావాగ్గేయ‌కారునికి నిజమైన నివాళి.

-ల.లి.త.

~

“There is always shame in the creation of an object for the public gaze”  —  Rachel Cusk.

చూపులు వెంటాడతాయి. చూపులు తడుముతాయి. చూపులు గుచ్చుకుంటాయి.

మగచూపుల తాకిడి… వయసు వచ్చినప్పటినుంచి ఇంటి బైట అడుగుపెట్టిన ప్రతి ఆడపిల్లకీ తప్పదు. ఆ చూపులు ఆరాధిస్తున్నట్టు కనిపిస్తే గర్వంగా, వొట్టికామం కనిపిస్తే అసహ్యంగా అనిపించటం కూడా జెట్ స్పీడ్ లో జరిగిపోతూ ఉంటుంది. ఏరకం చూపులెలాంటి వొంకరలు పోతున్నాయో అప్రయత్నంగా తెలిసిపోతుంది ఆడవాళ్ళకి. చూపులు ముసుగులు వేసుకున్నా కొంచెంసేపట్లోనే ఆ ముసుగుల వెనుక ఏ భావముందో చెప్పగలరు. మగచూపుని గుర్తుపట్టే ప్రాథమికజ్ఞానం వయసుతో పాటే పెరిగి వృక్షం అవుతుంది.

సినిమాలు తీసేవాళ్ళూ రాసేవాళ్ళూ వాటిలో వేసేవాళ్లూ మూడొంతులమంది మగవాళ్ళే అయినప్పుడు వాళ్ళు ఆడవాళ్ళను చూడగానే కళ్ళతో చేసే స్కానింగ్ సినిమాల్లోకి రావటం కూడా అసంకల్పిత చర్యే. అది డబ్బులకోసం  సినిమావాళ్ళు చేసే సంకల్పిత చర్యకూడా. ఎలా చూస్తామో అలాగే రాస్తాం. తీస్తాం. అసలు సినిమా అనేదే ఒక voyeuristic tool. మనుషుల్ని ఎలా కావాలంటే అలా,  ఏ పరిస్థితిలో కావాలంటే ఆ పరిస్థితిలో చూపెడుతుంది. ఇతర్ల జీవితాల్లోకీ, ఇళ్ళలోకీ, పడగ్గదుల్లోకీ తిరిగి చూపించటానికి కావలసినంత స్వేచ్ఛ ఉంది మూవీ కామెరాకి.  సినిమా చూడటంలోని సామూహిక వాయరిజంలోని దృష్టికోణం కూడా మగవాళ్ళదే.  స్త్రీల శరీరాలను ఇష్టమొచ్చినంతమేరా చూపించే అవకాశం ఉండటంతో మేల్ డామినేటెడ్ సొసైటీలో సినిమా ‘మేల్ గేజ్’ నే ధరిస్తుంది.  ఈ విషయాన్ని గ్రహించని ఆడవాళ్ళు ఉండరు గానీ  దాన్నెలా ఎదుర్కోవాలో అర్థంకాదు.  ‘స్త్రీలను సినిమాల్లో అసభ్యంగా చూపిస్తున్నార’ని గోలపెట్టేది ఇందుకే.  కానీ ‘ఇది సభ్యత, ఇది అసభ్యత’ అని గిరులు గీయలేనిది కళాభివ్యక్తి.  ఇదే అదనుగా చాలామంది చేతుల్లో మూవీ కామెరా చెలరేగిపోతూ ఉంటుంది.

లారా ముల్వే స్త్రీవాది. ఫిలిం క్రిటిక్ కూడా. 1975లో  ఆమె ‘మేల్ గేజ్’ అనే మాటను మొదటిసారిగా వాడుతూ సినిమాల్లో ‘మేల్ గేజ్’ గురించి సిద్ధాంతీకరించింది. సినిమాల్లో, వ్యాపారప్రకటనల్లో, టీవీల్లో కనపడుతూ ఉండే మేల్ గేజ్ స్వరూపాన్ని వివరించింది.  మేల్ గేజ్ రెండురకాలు. ఒకటి సినిమాలోని పాత్రల చూపు.  రెండోది సినిమా చూస్తున్న ప్రేక్షకుల చూపు. ఎక్కడైనా చూసేది మగవాళ్ళు. చూడబడేది ఆడవాళ్ళు. సినిమాలోని పాత్రల చూపునీ బయటున్న ప్రేక్షకుల చూపునీ ఏకం చేసేది టెక్నాలజీ. అంటే సినిమాటోగ్రఫీ.  ఒక సీన్లో అమ్మాయి నడుస్తూ వెళ్తోంది. హీరో ఆమెని చూస్తుంటాడు. కామెరా హీరో చూపుని అనుసరిస్తూ వెళ్తుంది.  అమ్మాయిని హీరో ఎక్కడెలా చూస్తాడో ప్రేక్షకులను కూడా అక్కడలా చూసేలా చేస్తుంది.  సినిమా కథని నడిపేది హీరోనే.  అతనిలోనూ చూసేవాళ్లలోనూ శృంగారపరమైన ఉత్సుకత రేపే రూపంతో హీరోయిన్ కనిపించాలన్నది సినిమా ముఖ్యసూత్రం. సినిమాటోగ్రాఫర్ బలమైన విజువల్స్ తో ఈ రూల్ ని పాటిస్తాడు. మేకప్ ఆర్టిస్టులు, దుస్తులు కుట్టేవాళ్ళు హీరోయిన్లను అందంగా ప్యాక్ చేస్తారు. ఇదే అలవాటు  వ్యాపారప్రకటనల్లోనూ కనిపిస్తుంది.

లారా చెప్పిన ‘మేల్ గేజ్’ కి క్లాసిక్ ఉదాహరణగా చాలామందికి గుర్తొచ్చేవి జేమ్స్ బాండ్ సినిమాలు. 1962లో వచ్చిన  ‘డాక్టర్ నో’ సినిమాలో ఉర్సులా ఏండ్రెస్ సముద్రంలోంచి రావటాన్ని కామెరా, బాండ్ వేషం వేసిన సీన్ కానరీ, ప్రేక్షకులూ తదేకమైన మగచూపుతో చూస్తారు. అలాంటి దృశ్యాన్నే నలభై ఏళ్ల తర్వాత 2002 లో వచ్చిన ‘డై ఎనదర్ డే’ లో హేల్ బెరీతో మరోసారి తీసినపుడు మగచూపు ఆమెను మరీ ఎక్కువగా తడుముతుంది. ఆడవాళ్ళ ఇమేజ్ అంటే మగవాళ్ళని రెచ్చగొట్టేలా ఉండాలని చెప్తున్నట్టుగా ఉంటాయి జేమ్స్ బాండ్ సినిమాలు.

సినిమాల్లో స్త్రీలు రెండురకాలుగా ఉంటారని చెప్తుంది లారా. లైంగికంగా చురుగ్గా ఉండేవాళ్ళు ఒకరకం. బొత్తిగా బలహీనులు రెండోరకం. ఆమె హాలీవుడ్ గురించే చెప్పినా, మన సినిమాల్లో కూడా ఇవే మూసలు కనిపిస్తాయి. మొదటిరకం ఆడవాళ్ళను అప్పట్లో వాంప్ లనేవారు. ఇప్పుడు ఐటమ్ సాంగ్ గర్ల్స్ అంటున్నారు. వాళ్ళు శృంగారం కోసమే కనబడుతూ ఉంటారు.  రెండోరకం కథ నడకకి అడ్డం పడుతూ కన్నీరుకార్చే సచ్చీలురైన కలకంఠులు. అమ్మ, ఇంట్లోనే ఉండే భార్య, చెల్లెళ్ళ మూసలివి. వీళ్ళు కరుణరస ప్రదాయినులు. ఈ రెండు రకాలూ కాకుండా సగం శృంగారం, సగం పొగరూ లేదా మంచితనంతో హీరోయిన్ రూపాన్ని తయారు చేస్తారు. ఈ ఫార్ములాలు పెట్టుకుని వందల సినిమాలు వచ్చాయి.

మన సినిమాల్లోకి మొదట్లో  స్త్రీలు అడుగుపెట్టటమే అరుదు, అపురూపం. సినిమా వేషాలకోసం వచ్చినవారి కనుముక్కుతీరు, వాచకం బాగుంటే వేషాలిచ్చేవాళ్ళు. ఇప్పటి అందం కొలతల్లో ఇమడని భారీశరీరాలతో ఉన్న హీరోయిన్ల మీద కామెరా తన ప్రతాపం అంతగా చూపించలేదనే చెప్పాలి.  బిగుతైన బ్లౌజులు, పల్చటి పైటలు వేసుకునేవారుగానీ, వాళ్ళ అభినయంమీదా ముఖాలమీదే అందరి దృష్టీ ఉండేది.  తరువాత అరవైలనుండీ టైట్ పాంట్స్, బిగుతుషర్టుల్లో ఉన్న స్త్రీల శరీరాలమీద కామెరా క్లోజప్ షాట్స్ తో తన అజమాయిషీ మొదలెట్టింది. జయమాలిని, జ్యోతిలక్ష్మి, సిల్క్ స్మితల శరీరాలమీద మేల్ గేజ్ విశృంఖలంగా పాకింది. 70, 80, 90ల్లో వచ్చిన సినిమాల్లో ముఖ్యంగా మలయాళం సాఫ్ట్ పోర్న్ సినిమాల్లో శృంగారం పేరుతో ఆడవాళ్ళ శరీరాలను ప్రదర్శనకు పెట్టారు.

సినిమా చూసేటప్పుడు స్త్రీలు కూడా ‘మేల్ గేజ్’ తోనే చూస్తారని చెప్తుంది లారా. హీరోయిన్ల వొంటితో తమ వొంటినీ  బట్టలనూ పోల్చుకుని ఆడపిల్లలు కూడా మగవాళ్ళ కళ్ళలోంచే తమను తాము చూసుకుంటారు. మహిళాదర్శకులు కూడా ఎంత చేటు మేల్ గేజ్ తో  సినిమాలు తీశారో భానుమతి, విజయనిర్మలల సినిమాలు చూస్తే తెలుస్తుంది. వాళ్ళ సినిమాల్లో రేప్ సీన్లు మగదర్శకులు తీసేవిధానానికి ఏమీ తీసిపోకుండా నిర్దాక్షిణ్యంగా ఉంటాయి.

కళాత్మక సినిమాలు తీస్తున్నానంటూ కామెరాలోంచి స్త్రీల శరీరాలను మర్యాదలన్నీ అతిక్రమించి తడిమేశాడు రాజ్ కపూర్. ఈయన సినిమాల్లో హీరో (అంటే తనే) హీరోయిన్ కళ్ళలోకే తప్ప ఇంకెక్కడా చూడడు. మూడు రకాల మేల్ గేజ్ లలో రెండో రకాన్ని వదిలిపెట్టి హీరోచేత అమాయకపు మొహం పెట్టించి, ఆ మేరకి కామెరాతో ఆడవాళ్ళమీద మరింత దౌర్జన్యం చేస్తాడు. చిన్న దుస్తుల్లో తిరుగుతూ మోడల్స్ లా నడిచే పల్లెటూరి అమ్మాయిల వేషాల్లో ఆడవాళ్ళను  చూసి లొట్టలు వేసుకున్న సెన్సార్ మెంబర్లు రాజ్ కపూర్ mammary obsession ని కళాత్మక అభివ్యక్తిగా కొలిచారేమో అనిపిస్తుంది.

‘జ్యోతి’ లాంటి మంచి సినిమాలు తీసిన రాఘవేంద్రరావు ఒక్కసారిగా తీసుకున్న చారిత్రాత్మక యూటర్న్ గురించి చెప్పుకోవాలి. ఆడవాళ్ళ శరీరభాగాలను ముక్కలుకోసి పళ్ళూ ఫలాల్లా మగవాళ్ళ కళ్ళముందర పళ్ళెంలో పెట్టి అందించాడు. రాఘవేంద్రరావు టెక్నిక్ ని చాలామంది అనుసరిస్తూ పోయారు. పోర్న్ స్టార్ సన్నీలియోన్ కి కూడా మన హీరోయిన్లలాగే బట్టలుకట్టి సినిమాల్లో చూపిస్తుంటే సంతోషంగా మగాళ్ళు చూస్తున్నారంటే ఇలాంటి titillation టెక్నిక్ కి దేశంలో ఉన్న ఆకర్షణ ఎంతటిదో తెలుస్తోంది. ‘వేదం’ లాంటి కొంచెం భిన్నంగా ఉండే సినిమాలో కూడా  ‘ఎగిరిపోతే ఎంతబాగుంటుందీ’ పాటలోనూ ఇంకా చాలా దృశ్యాల్లోనూ అనుష్క మీద వాడిన కామెరా ఏంగిల్స్,  సెక్స్ వర్కర్ పాత్రేకదా అన్న సాకుతో molest చేస్తాయి.  పాటల చిత్రీకరణలో హీరోయిన్ బొడ్డూ పిరుదులూ రొమ్ముల క్లోజప్ లూ, ఆమె నడుంపట్టుకు వేలాడే హీరోలూ తెలుగు సినిమాలో కొల్లలు.

బలమైన వ్యక్తిత్వం ఉన్న స్త్రీల కథలను తీర్చిదిద్దిన దర్శకులు కూడా ఉన్నారు కదా. వాళ్ళ సినిమాల్లోకూడా  మేల్ గేజ్ లేకుండా ఉండదు. వుమన్ ఓరియెంటెడ్  సినిమాల్లో కూడా ఎక్కడో ఓ చోట మూవీకామెరా చూపు దానిపని అది చేస్తూనే ఉంటుంది. స్త్రీల సమస్యలమీద మంచి సినిమాలు తీసిన బాలచందర్ కూడా చాలాచోట్ల చూపులు తప్పాడు. ‘అంతులేనికథ’లో కామెరా జయప్రదతో ప్రేమలో పడిపోయి వదల్లేకుండా అయిపోవటాన్ని గమనించటం కష్టమేమీ కాదు. అలాగే ‘మరోచరిత్ర’ కూడా. ‘చక్ర’ సినిమాలో స్మితాపాటిల్ స్నానాన్ని చూపిస్తూ అప్రయత్నంగా కామెరా కొంచెంగా మోహంలో పడిపోయిందనిపిస్తుంది. అందం, బలమైన వ్యక్తిత్వం ఉన్న హీరోయిన్ అంటే మోహం, ప్రేమ సినిమాటోగ్రాఫర్లలోనూ దర్శకుల్లోనూ కలగటం చాలా సహజం. దాన్ని అదుపుచేసి సినిమాని స్క్రిప్ట్ కి తగ్గట్టు తీసినప్పుడే గొప్ప సినిమాలు వస్తాయి. కానీ సినిమా ఆడాలంటే మేల్ గేజ్ ని పూర్తిగా వదిలేసే ప్రయోగాలు చెయ్యకూడదని పాపులర్ అయిన దర్శకులందరికీ తెలుసు. హీరోయిన్ అంటే ఖచ్చితంగా అందంగా ఉండాల్సిందే.

హాలీవుడ్ లో బలం, ధైర్యం ఉండి, యుద్ధాలు చేసే స్త్రీలుగా Uma Thurman (Kill Bill),  Angelina Jolie (Lara Croft etc.), Sigoumey Weaver (Alien) ల ఇమేజెస్ నిలుస్తాయి. అయినా వాళ్ళలోని ఆకర్షణని దర్శకుల మేల్ గేజ్ కొంతయినా ఎత్తి చూపిస్తూనే వచ్చింది. స్త్రీ శరీరాన్ని ఇష్టమొచ్చినట్టు చూపించే అవకాశం ఉన్నా ఆ పని చేయకుండా అణచివేతలోని బాధనీ అన్యాయాన్నీ తీవ్రంగా చూపించిన ‘బాండిట్ క్వీన్’ ని  మేల్ గేజ్ కి చాలావరకూ మినహాయింపనే చెప్పుకోవచ్చు. బాండిట్ క్వీన్ తీసిన శేఖర్ కపూరే ‘మిస్టర్ ఇండియా’లో శ్రీదేవి మీద పూర్తిగా మగచూపుని ఎక్కుపెడితే జనం డబ్బుల వర్షం కురిపించారు.

సినిమాకళతో చాలా ప్రయోగాలు చేసిన యూరోపియన్ సినిమాలో మేల్ గేజ్ అన్వయింపు సులభం కాదు. పాత్ర స్వభావం ఏమిటన్నదే వాళ్ళ దృష్టి. నగ్నత్వం ఎంతగా ఉన్నా దానిలో రెచ్చగొట్టే కోణం ఉండదు. నగ్నత్వం దానంతట అదే అసభ్యత అయిపోదు. చిత్రీకరించిన పద్ధతిని బట్టి అది ఆ సన్నివేశానికి అవసరమా లేక titillation కోసమేనా అన్నది ఎవరికైనా అర్థమౌతుంది. ఉదాహరణకి Jean Luc Godard సినిమాల్లో స్త్రీ అంటే ఒక వ్యక్తిత్వమే. దానికి తోడు ‘బ్రెక్టియన్ ఎలియనేషన్’ టెక్నిక్ కూడా వాడి, అరాచకాన్నీ అన్యాయాన్నీ బట్టలిప్పి చూపిస్తాడు. Godard సినిమాలో పాత్రలకంటే ఆ పరిస్థితులే మనకి భయానకంగా గుర్తుండిపోతాయి.  కొరియన్, చైనీస్ జాపనీస్ సినిమాల్లో ఎవరి కల్చర్ కి వాళ్ళు మేల్ గేజ్ ని కలిపి తీసినవీ, మేల్ గేజ్ ని వదిలి తీసినవీ కూడా గమనించొచ్చు. తరాల సంస్కృతికి  మేల్ డామినేషన్నీ ఆధునికత్వాన్నీ కలిపితే వచ్చే మగచూపులోంచి రకరకాల సినిమాలూ వ్యాపార ప్రకటనలూ తయారౌతున్నాయి.

మేల్ గేజ్ ఉండకూడదని మడి కట్టుకుంటే శృంగారాన్నీ మోహాన్నీ సినిమాల్లో ఎలా చిత్రించాలన్నది ప్రశ్న. మంచి ఈస్తటిక్ సెన్స్ ఉన్న దర్శకులు, సినిమాటోగ్రాఫర్లు శృంగార దృశ్యాలు తీసేటపుడు ఆ పాత్రల మనస్తత్వాలను దృష్టిలో పెట్టుకుంటారు. వాళ్ళు కథలో ఏ సామాజిక వర్గానికి చెందినవారన్నది కూడా గుర్తిస్తూ శృంగారాన్ని చిత్రీకరిస్తారు. కథనిబట్టి అది మొరటుగా ఉండొచ్చు, సున్నితంగా ఉండొచ్చు, హింసాత్మకంగానైనా ఉండొచ్చుగానీ స్త్రీలని మాంసఖండాలుగా చూపించేటట్టు మాత్రం ఉండదు. మన సినిమాల్లో ఆడవాళ్ళని వస్తువులుగా చూపించవద్దని  అనుకునేవాళ్ళు శృంగార సన్నివేశాల జోలికే పెద్దగా పోకుండా సినిమా లాగించేస్తారు.  Titillation లేకుండా శృంగారాన్ని చక్కగా తీసేవాళ్ళు తక్కువ.  సెక్స్ ని సహజంగా చిత్రీకరించటంలో ఇప్పుడొస్తున్న మల్టీప్లెక్స్ హిందీ సినిమా, కామెరా తడుములాటకి దూరంగా కొంత ముందుకి వెళ్ళింది.  మిగతా పాపులర్ సినిమాల్లో మేల్ డామినేషన్ ఎలాగూ తప్పదుగానీ, మన వారసత్వసంపద, అదే.. మన తెలుగుహీరోలు.. వాళ్ళ సినిమాల్లోలా వ్యక్తిత్వంలేని ఆడవాళ్ళను  మేకప్ కిట్స్ తో సహా దొరికే బార్బీ డాల్స్ లా చూపించకుండా ఉండే మేల్ గేజ్ మేలనుకోవాలి ప్రస్తుతానికి.

మేల్ గేజ్ ని ఎదుర్కోవాలంటే విజువల్ మీడియాలో ఫిమేల్ గేజ్ ని తీసుకురావాలని కొంతమంది చెప్తారు.  ఫిమేల్ గేజ్ చెయ్యాల్సిన పని,  మేల్ గేజ్ కున్న వాయరిస్టిక్ లక్షణాన్ని అందిపుచ్చుకుని దానిలాగే తెరను ఆక్రమించటం కాదనీ  మగచూపుకున్న అధికారాన్ని తగ్గించటానికి కృషి చెయ్యాలంటే వేరే రకాలుగా కూడా దృశ్యాలను చూపించటం నేర్చుకోవాలనీ అంటోంది Lorraine Gamman.  అంటే తెరమీది స్పేస్ ని స్త్రీపురుషులిద్దరూ పంచుకోవాలని చెప్తోంది.  సినిమాటోగ్రాఫర్లలో స్త్రీలు చాలా తక్కువ. సరైన దర్శకులతో పోటీ పడగల సమర్థత ఉండి, స్త్రీవాదికూడా అయిన సినిమాటోగ్రాఫర్ ఎవరైనా, అలవాటైన మేల్ గేజ్ ని వదిలించుకుని, ప్రయత్నపూర్వకంగా తనవైన కామెరా ఏంగిల్స్ చూపిస్తూ సినిమా తియ్యగలిగిననాడు ఆడచూపును కూడా నిర్వచించవచ్చేమో.                 

***

యాభై ఏళ్ల కిందటైతే వెకిలిచూపులు ఎదురైతే చీరకొంగు భుజాలచుట్టూ నిండా కప్పుకుని తప్పుచేసినట్టుగా తల వొంచుకునేవాళ్ళు భద్రమహిళలు. ఇప్పుడు బహిరంగస్థలాల్లో మగవాళ్ళతో ఇంచుమించు సమానసంఖ్యలో తిరగ్గలగటం వల్ల వొచ్చిన ధైర్యంతో తలెత్తి లెక్కలేనట్టు మామూలుగా హాయిగా తిరుగుతున్నారు. ఆడవాళ్ళ బాడీలాంగ్వేజ్ ఎక్కడున్నా ఏ ఇబ్బందీ లేనట్టుగా మారిపోయింది.  స్త్రీవాదం, ఉద్యోగాలు, ఆత్మవిశ్వాసం స్త్రీలను నిటారుగా నిలబెట్టేవరకూ తెచ్చాయి. ఇదెంతో బాగుంది. కానీ మధ్యలో అన్నిటికీ నేనున్నానంటూ సర్వవ్యాపి మార్కెట్ జొరబడిపోయి, ఉన్న స్వరూపాలని మార్చి గందరగోళం చేస్తుందే!  “నీ శరీరాన్ని అందంగా వీటితో అలంకరించు ఒంటిని తీర్చిదిద్దుకుని చక్కగా స్వేచ్ఛగా ప్రదర్శించు. నీ స్వేచ్ఛకి ఆకాశమే హద్దు” అని ఫెయిర్ అండ్ లవ్లీలాంటి వేలకొద్దీ వస్తువులతో చుట్టుముట్టి  అన్ ఫెయిర్ ఆటలు ఆడుతోందే!  అసలే అలంకార ప్రియులేమో, మార్కెట్ దెబ్బను సగటు అర్భకపు ఆడప్రాణాలు ఎలా తట్టుకోగలవు? వొంటిని కుదించీ పెంచీ, రంగులద్దీ,   ప్రకటనలు ఎలా ఆదేశిస్తున్నాయో అలాగే తయారవటానికి పరుగు పెడుతుంటాయి.

నువ్వు నీలాగే ఉండమంటూ ఆ ‘నువ్వు’ ఎలా ఉండాలో చెప్తున్నారు.

సైజ్ జీరోలుగా చాలామంది అన్నపానీయాలు మానేసి రోగగ్రస్తులయాక అమెరికన్ fashion diva ‘కిమ్ కడాషన్’ ఈమధ్య కొత్త ట్రెండ్ ఒకటి తీసుకొచ్చింది. ఆమె తన పిరుదుల్ని సర్జరీతో పెద్దవిగా చేసుకుని అందమంటే ఇదేనంది. దానితో ‘బూటీ’ అని ఆడామగా అందరూ ముద్దుగా పిల్చుకునే పెద్దపిరుదుల మీదే ధ్యాసయిపోయింది కొంతమంది ఆడపిల్లలకి.  అవి పెద్దగా లేకపోతే బెంగ.  రేప్పొద్దున్న ఇంకే ఫాషన్ సీతాకోకచిలకో లేదా పిరుదుల్ని సాఫుచేసే మిషన్లని తయారుచేసేవాళ్ళో ముందుకొచ్చి,  ఫ్లాట్  హిప్స్ లేకపోతే బతుకు వ్యర్థమని  ప్రచారం చేస్తే ఆడపిల్లలకి కొత్తబెంగలు పుట్టుకొస్తాయి. మరోపక్క ‘నా వొళ్ళు నాయిష్టం’ అని సినిమాతారలు స్త్రీస్వేచ్ఛకి అర్థం చెప్పాలని ప్రయత్నిస్తూ ఉంటారు. అందంకోసం ముక్కులూ మూతులతో సహా శరీరభాగాలని కోయించుకుని, క్రీములు పూసుకుని మార్కెట్ గేజ్ కి తగ్గట్టు తయారై  ‘నాశరీరం నాయిష్టం’ అని చెప్పటం ఎంత తెలివితక్కువతనమో గమనించలేనంత మత్తులో మునిగున్నారు.  మన శరీరాలను తీర్చిదిద్దుకోవటంలో ఇప్పుడు మన ఇష్టం ఏమీ లేదనీ, కాస్మెటిక్ సర్జన్లూ బిలియన్లడాలర్ల కాస్మెటిక్ వ్యాపారం చేసేవాళ్ళూ బట్టలమ్ముకునేవాళ్ళూ కలిసి పిల్లలతో సహా అందరిమీదా మత్తుమందు జల్లుతున్నారనీ ఎవరికెవరు చెప్పగలరు?

పిట్టలపోరు పిల్లి తీర్చినట్టు ఈ మేల్ గేజ్  ఫిమేల్ గేజ్ ల గొడవని ‘మార్కెట్ గేజ్’ పరిష్కరించింది. ఇప్పుడు అన్నిటికంటే అదే బలమైనదని ఒప్పుకోవాలి. ఆడా మగా అందర్లోనూ నిద్దరోతున్న ‘Exhibitionism’ ని తట్టిలేపి దువ్వి ముద్దుచేస్తూ వేల వెరైటీల వస్తువులు అమ్ముకుంటోంది. అదీ మార్కెట్ చూపు.  సిక్స్ పాక్ ఛాతీలు ప్రదర్శించే ఫాషన్ వచ్చాక మగశరీరాన్ని కూడా ఖండాలుగా ప్రదర్శించేశారు.  అందరూ ఇప్పుడు ఉదారంగా, హక్కుగా, ఇష్టంగా తమ అందచందాలను ప్రదర్శిస్తున్నామని అనుకుంటున్నారు.

ముందు మనని మనం ప్రేమించుకున్నాక ఆ ప్రేమను అందరికీ చూపించుకోవాలి.  ఒకరు చేతిలో మొబైల్ ఫోన్ ని ఎత్తిపట్టుకుంటే ఐదారుగురు దానివైపే చూసే చూపు ట్రెండీ సెల్ఫీ గేజ్. ఎవరిని వాళ్ళు ఎప్పుడూ చూసుకుంటూ (narcissistic) అందరికీ తమని చూపెట్టుకుంటూ (exhibitionistic) ఉండేలా మార్కెట్ తన కనుసన్నల్లో జనాన్ని ఉంచుకుంటోంది.  మార్కెట్ గేజ్ ని ఎప్పటికైనా దాటగలిగితేనే కదా మన చూపుల్లో వేరే పోకడలు కూడా ఉండొచ్చని మనకు తెలియవచ్చేది!

*

-దాసరి అమరేంద్ర

~

మొదటి తెలుగు నవల వీరేశలింగం గారి రాజశేఖర చరిత్రము – 1878లో వచ్చింది, దాదాపు నూట నలభై ఏళ్ళ క్రితం.

కథ జీవితపు తునక అయితే నవల ఏకంగా జీవితమే.

జీవితం గురించీ, సమాజం గురించీ తపనపడే నవలల గురించి ఈ మాటలు.

జీవితానికీ సాహిత్యానికీ గాఢమైన అనుబంధం ఉన్నది అన్న నమ్మకంతో ఈ మాటలు.

గత నూట నలభై ఏళ్ళలో నవల పోయిన పోకడలూ, ధోరణుల గురించీ, గత ఇరవై ఏళ్ళలో వచ్చిన ముఖ్యమైన నవలల గురించీ, ఈ మధ్య కాలంలో మంచి నవలలు రావడం లేదు అన్న విషయం గురించీ – అందుకు కారణాల గురించీ ఈ మాటలు.

స్థూలంగా చెప్పాలంటే నవల నడచిన దారిని రేఖామాత్రంగా పరిచయం చేసే ప్రయత్నమిది.

***

ఒకప్పుడు సాహిత్యమంటే పాండిత్య ప్రకర్ష.

రాజులూ, జమీందార్ల వ్యవస్థకు వందిమాగధ ప్రక్రియ. వారి వారి మనోరంజక వ్యాసంగం.

భూస్వామ్యం విచ్చిపోతూ, ప్రజాస్వామ్యానికి దారి ఇచ్చినప్పుడు సమాజంలో ‘మనిషి’ ముఖ్యమయ్యాడు. సాహిత్యానికీ, మనిషే కేంద్రమయ్యాడు. స్వంతంగా, స్వశక్తితో తన జీవితాన్ని నిర్ణయించుకొనే మనిషిని గురించి సాహిత్యం రాసాగింది. అందుకు అనుకూలంగా ఉందే సాహితీ ప్రక్రియలు రూపుదిద్దుకొన్నాయి. కావ్యాలూ, ప్రబంధాల స్థానంలో కథ, నవల వచ్చి చేరాయి. ఆంగ్ల సాహిత్యంలో పద్దెనిమిదో శతాబ్దంలో మొదలయితే, మరో వందేళ్ళకు భారతీయ భాషలలోకి ప్రవేశించి నిలదొక్కుకుంది నవల. ఈ ప్రక్రియకు జన జీవితమే వస్తువయింది. నవల అంటే జీవితానికి ప్రతిబింబం అయింది.

***

ముందుగా రెండు ప్రశ్నలు.

నవలలు ఎందుకు రాస్తారూ?

నవలలు ఎందుకు చదువుతారూ?

ఏ మనిషిలో అయినా ఒక నిరంతర అసంతృప్తి ఉంటుంది.

పరిసరాల మీదా, పరిస్థితుల మీదా, సమాజం మీద ఎంతో కొంత అసంతృప్తి ఉంటుంది.

పరిస్థితి మారాలనుకొంటాడు. మార్పు కోరతాడు. ఆ మార్పు ముందుకూ అవవచ్చూ, వెనకకూ అవవచ్చు. మార్పు కోరతాడు. అందుకోసం తపన పడతాడు.

చలనశీలత ఉన్న వ్యక్తి ఆ మార్పు కోసం నడుం కడతాడు. తనదైన పరిధిలో ఏదో ఒకటి చేస్తాడు – నిర్లిప్తంగా ఉండలేడు.

ఆ మనిషికి తన ఆలోచనల మీదా, అక్షరాల మీద ‘అధికారం’ ఉంటే రచయిత అవుతాడు.

పరిస్థితులను ప్రశ్నిస్తూ, ఘర్షణ పడుతూ, జీవితాలను మెరుగుపరచాలని తపిస్తూ, ఆయా సమస్యల పరిష్కారాల కోసం ప్రయత్నిస్తూ, రెబెల్‌గా మారి –

తన అనుభవాలకు తనదైన చైతన్యం జోడించినప్పుడు జీవితాన్ని నడిపించే సూత్రాల గురించి అవగాహన ఉన్నప్పుడు, గతం ఆసరాగా వర్తమనం భవిష్యత్తు వేపుకు వెళుతుంది అన్న అవగాహన కలిగినప్పుడు,

తనదంటూ ఒక దృక్కోణాన్నీ, దృక్పథాన్నీ ఏర్పర్చుకొన్నప్పుడూ – రచయిత అవుతాడు. నవలా రచయిత అవుతాడు.

మరి చదవడం?

నేను ఒక గాఢ అనుభూతి కోసం ‘హిమజ్వాల’ పదే పదే చదివాను. ఒకానొక జీవితానుభవం కోసం ‘చదువు’ నవల చదివాను. విభిన్నంగా ఆలోచించగల శక్తినిచ్చే చెలాన్ని చదివాను.

విజ్ఞానమూ, సంస్కారాల కోసం ఉప్పల లక్ష్మణరావు గారి ‘అతడు – ఆమె’ లోని శాంతం, శుభ, లక్ష్మిలను పలకరించాను.

ఒక్కమాటలో చెప్పాలంటే జీవితపు చిక్కుముళ్ళు విప్పే శక్తి సాహిత్యానికీ, నవలలకూ ఉంటుందని చదివాను.

జీవితాలను సమూలంగా మార్చి, జీవితాలకు దిశానిర్దేశం చేసే శక్తి ‘జానకి విముక్తి’లకు ఉంటుందని చదివాను.

నా వరకూ నాకు ‘ది మూన్ అండ్ సిక్స్త్ సెన్స్’ అనే ఆంగ్ల నవల దీపస్తంభంలా నిలబడి దారి చూపించడం – స్వానుభవం.

ఒకే ఒక్క జీవితకాలంలో అనేకానేక జీవితాల అనుభవాలను మనకు అందించే శక్తి నవలకు ఉందని చదివాను.

ఈ నేపథ్యంలోంచి చూస్తే తెలుగు నవల నడచిన దారిలో కూడా సమకాలీన జన జీవితంలోని అన్ని పార్శ్వాలు, కోణాలూ, సంఘర్షణలు, పరిణామాలు కనిపిస్తాయి.

నూటా ఏభై ఏళ్ళ తెలుగు సాంఘిక, ఆర్థిక, రాజకీయ, చరిత్రను మన నవలలు మన ముందు ఉంచుతాయి.

***

ప్రభువుల వ్యవస్థ మారి సామాన్యుడు సాహిత్యానికి కేంద్రబిందువవడం గురించి చెప్పుకొన్నాం. ఆంగ్ల సీమలో పద్దెనిమిదో శతాబ్దానికల్లా కథా నవలా వికసించడం గురించి చెప్పుకొన్నాం.

పంతొమ్మిదో శతాబ్దం ప్రథమ పాదానికల్లా ఆయా మార్పులు మన దేశాన్నీ తాకాయి. ఇంగ్లీషు చదువు మొదలైంది. రాజారామ్‌మోహన్ రాయ్, అతని సంస్కరణలు మనిషికీ, సమాజానికీ వెలుగుబాట పరిచాయి. అదే ఒరవడిలో అక్కడ ఈశ్వరచంద్ర విద్యాసాగార్, ఇక్కడ కందుకూరి వీరేశలింగం.

యాదృచ్ఛికమే అనిపించినా తెలుగునాట అదే సమయంలో అతి ముఖ్యమైన పరిణామాలు చోటు చేసుకొన్నాయి. రెండు ఆనకట్టల పుణ్యమా అని సామాన్యుని కడగండ్లకు తెరపడింది. కడుపు నిండింది. సంపద సృష్టి ఆరంభమైంది. పట్టణాలు మొలకెత్తాయి. ఇంగ్లీషు పాఠశాలలు మొదలయ్యాయి. కొత్త ఆలోచనలకు అంకురార్పణ. కొత్త చైతన్యాలు… పరిస్థితుల మీద అసహనం… మార్పు కోసం తపన… సంస్కరణల అభిలాష…

అదిగో – అలాంటి సమయంలో వచ్చాయి తొలి తెలుగు నవలలు.

రాజశేఖర చరిత్రము – వీరేశలింగం – 1878

సహజంగానే ‘సంస్కరణ’ ఈ నవల ప్రధానాంశం. రాజశేఖరునునికి తన అజ్ఞానమంటే అసహనం కలుగుతుంది. తనలోని మూఢ విశ్వాసాలంటే ఏవగింపు కలుగుతుంది. తనలో తాను సంఘర్షించడం, పోరాడడం, జయించడం…

అదే కోవలో మరో నవల – రామచంద్ర విజయం – చిలకమర్తి.

రాజశేఖరుని సంఘర్షణ తనతోనే అయితే, రామచంద్రుని పోరాటం పక్కవాళ్ళతో, వాళ్ళ స్వార్థాలతో, పరిసరాలతో.

మనిషి తనను తాను సంస్కరించుకొంటే, పరిసరాలను మార్చే ప్రయత్నం చేస్తే పరిస్థితులు మారతాయి, ప్రపంచం మరింత బాగుపడుతుంది – అన్న నమ్మకంతో వచ్చినవీ – సంస్కరణ దశలోని నవలలు.

***

క్రమక్రమంగా – వ్యక్తి చైతన్యం, మనుషులు దగ్గరవడం, ఉమ్మడి ఎజెండాలు. 1885 నాటికి ఆ ఎజెండాలు కాంగ్రెసు సంస్థ ఆవిష్కరణకు దారితీయడం… జాతీయ భావాలు… శతాబ్దం మారేసరికి జాతిలో నవచైత్యన్యం.

ఈలోగా నవలకు తోడుగా కన్యాశుల్కాలు, ధనత్రయోదశిలు, దిద్దుబాటులు… వలపు నవలలు, చారిత్రక నవలలు, దుర్గేశ నందిని నకళ్ళు… ఏదైమైనా సాహిత్య ప్రక్రియగా నవల నిలబడటం…

సంస్కరణ బావాలకు ఉద్యమ స్ఫూర్తి తోడయితే నవలలకు కొదవ ఉండదు. అదే జరిగింది తెలుగు నవల విషయంలో.

1920ల నుంచి కనీసం 1960ల వరకూ జాతీయ ఉద్యమ నేపథ్యంగా ఎన్నో చెప్పుకోదగ్గ నవలలు వచ్చాయి.

అందులో బాలాంత్రపు వెంకటరావు రాసిన “మాతృమందిరం” – 1920 తొలి తెలుగు జాతీయోద్యమ నవల అంటారు చరిత్ర తెలిసినవారు. అందులోని ‘మాతృ’ శబ్దం మాతృ దేశానికి సంబంధించినది. గాంధీ ప్రతిపాదన కన్నా ముందుగానే మద్యపాన నిషేధం, హరిజన సమస్య, స్త్రీల సమస్యలు, వర్ణాంతర వివాహాలు, వితంతు వివాహాలు – ఇలా అనేకానేక విషయాలు చర్చించిదట ఈ నవల.

1922లో వచ్చిన మాలపల్లి ఈ ఒరవడిలోణి ఓ బృహన్నవల. జీవన విస్తృతి, వస్తు గాఢత ఉన్న నవల. భారతీయ సంప్రదాయం పట్ల ఎంతో అనురక్తి ప్రదర్శిస్తూ, ఆ సంప్రదాయం భౌతిక పరిస్థితులలో ఎన్ని మార్పులు వచ్చినా – ఆ మార్పులకు అనుగుణంగా తననూ ముందుకు నడిపించుకొంటోంది అన్న గొప్ప నమ్మకాన్ని వ్యక్తీకరించారీ నవలలో ఉన్నవ లక్ష్మీనారాయణ.

సరే రామదాసు, సంగదాసు, తక్కెళ్ళ జగ్గడు లాంటి సజీవ పాత్రలూ, గాంధీతత్వపు ప్రతిఫలన, జన జీవన సమగ్ర చిత్రణ – దాదాపు వందేళ్ళు గడిచినా ‘మాలపల్లి’ని తెలుగు నవలలకు తలమానికంగా నిలబెట్టడం అందరికీ తెలిసిన విషయమే.

మాలపల్లి నవలలో మరో ముఖ్యమైన విషయం చెప్పుకోవాలి.

సమాజంలోనూ, సామాజిక సంబంధాలలోనూ వస్తోన్న స్ఫుటమైన మార్పుల్ని ఆ నవల పట్టుకోగలిగింది. కొత్త చూపు, కొత్త దృక్కోణం, కొత్త దృక్పథం. సమాజాన్ని వ్యక్తిపరంగా గాకుండా సమిష్టి వ్యవస్థగా అర్థం చేసుకొని విశ్లేషించడం – దిగువ జాతులు చైతన్యం పొంది పోరాటం సాగిస్తేనే ప్రజా ప్రభుత్వం సాధ్యమవుతుంది. అలా కాని నాడు ధనస్వామ్యమే చెల్లుబాటు అవుతుందన్న అద్భుతమైన అవగాహన – వందేళ్ళ క్రితం!!

ఇదే ఒరవడిలో బాపిరాజు నారాయణరావులోనూ, విశ్వనాథ వేయిపడగలులోనూ జాతీయోద్యమం ఒక ప్రధాన పాత్ర పోషించింది. ‘అతడు-ఆమె’, ‘కొల్లాయిగట్టితేనేమి’, ‘రామరాజ్యానికి రహదారి’, ‘చదువు’ లాంటి నవలల్లోనూ జాతీయోద్యమ నేపథ్యం ప్రముఖంగా ఉంది.

అదే వలస పాలన, జాతీయ భావన, ఆధునిక జీవన విధానం – ఇవి ముప్పేటగా సాగుతోన్న సంధి దశలో – 1930లు నలభైలలో – ఈ విషయాలను చర్చిస్తూ, సంప్రదాయంలో వస్తున్న మార్పుల్ని గుర్తిస్తూ నవలా రచన సాగింది. ఉన్నవ లాంటి వాళ్ళు ‘సంప్రదాయం నిలిచి తీరుతుంది’ అంటే, విశ్వనాథ ‘ధ్వంసమయిపోయింది’ అని నిర్ధారించడం – వాస్తవ స్థితి చిత్రణ అనడం కంటే వారి వారి దృక్కోణ వైరుధ్యం అనడం సరైన పని.

ఈ మధ్యలో కొవ్వలి వెయ్యికి పైగా పాపులర్ నవలలు రాసి తెలుగు నవలలకు పాఠకులను ఏర్పరచడమన్నది నవల నడచిన దారిలో ఒక ముఖ్యమైన మైలురాయి.

***

స్వతంత్ర్యం వచ్చాకా సామాన్యుని జీవితం ఎలా పరిణమించింది? సాంఘిక వ్యవస్థలో ఎలాంటి మార్పులు వచ్చాయి? ఆర్థిక, రాజకీయ, పరిణామాల దిశ ఎటువైపు మళ్ళుతోంది? – అన్న ఆలోచన సాహితీకారుల్లో సహజంగానే వచ్చింది. ఆయా విషయాలను నవలలో చిత్రించే ప్రయత్నమూ జరిగింది.

1953లో వచ్చిన జీవీ కృష్ణారావు గారి ‘కీలుబొమ్మలు’ ఆ కోవకు చెందిన నవలల్లో మొట్టమొదట చెప్పుకోదగ్గది.

ఇది ప్రధానంగా అస్తిత్వవాద పోకడలున్న నవల అని విమర్శకులు నిర్ధారించినా – సమకాలీన జీవిత చిత్రణా, రాజకీయాలన్నవి ఏదో అధికార పీఠాలకు చెందినవి కావు – అవి సామాన్యుని జీవితంలోని అన్ని పార్శ్వాలను తాకుతాయి అన్న బలమైన ప్రతిపాదానా ఉన్న నవల ఇది.

ఆ తాకటం మనిషిని ఎంతగా దిగజార్చుతుందో 1961లో వచ్చిన బలివాడ కాంతారావు ‘దగాపడిన తమ్ముడు’లో కనిపిస్తుంది. 1940 వ దశాబ్దపు చివరి పాదంలో నడిచిన ఈ కథలో సన్నకారు రైతులు పట్నపు కూలీలుగా మారడమూ, చివరికి బిచ్చగాళ్ళుగా దగాపడడమూ బలంగా చూపించిన నవల ఇది.

ఇదే ఒరవడిలో 1969 నాటి బీనాదేవి ‘హేంగ్ మీ క్విక్’ లో రాజమ్మ ఉరిశిక్ష కోసం త్వరపడుతుంది. 1975 నాటి అర్నాద్ ‘చీకటోళ్ళు’ లో అదే పరిణామం మరింత బలంగా కొనసాగడం కనిపిస్తుంది. అరవైలలో వచ్చిన రావిశాస్త్రి నవలల్లో పట్టణాల పేద ప్రజల కన్నీళ్ళు, కడగండ్లూ – వ్యవస్థ ఆ కన్నీళ్ళతో ధనస్వామ్యపు పంటలు పండించడం – స్పష్టంగా తెలుస్తుంది.

పట్టణీకరణ తెచ్చిన మార్పుల గురించీ, అవి మానవ సంబంధాలలో తెస్తోన్న విపరీత పరిణామాల గురించీ, జీవితాలలో ధనమూ, స్వార్థాల ప్రమేయం గురించీ మాలతీ చందూర్ లాంటి వాళ్ళు 1950ల నుంచి రాయడం మొదలుపెడితే, అప్పుడే రూపుదిద్దుకొంటోన్న మధ్యతరగతి వారి జీవితాల గురించీ అందులోని స్వార్థాలూ, త్యాగాలూ, సంవేదనల గురించీ, అరవైల తొలి దినాలలో కొమ్మూరి వేణుగోపాలరావు ‘పెంకుటిల్లు’ వచ్చింది. మరో పదేళ్ళకు కొలిపాక రమామణి ‘ఏటి ఒడ్డున నీటి పూలు’…

***

అటు తెలంగాణా వేపు దృష్టి సారిస్తే బొల్లిముంత శివరామకృష్ణ ‘మృత్యుంజయుడు’ (1947) నవలలో అప్పటికీ తనదంటూ ఉనికే లేని తెలంగాణా సామాన్యుడు నవలా వస్తువుగా రూపొందడం కనిపిస్తుంది. మరో పదేళ్లకు వచ్చిన వట్టికోట ఆళ్వారుస్వామి ‘ప్రజల మనిషి’లో ఆ సామాన్యుడి ‘కంఠం’ ప్రస్ఫుటంగా ధ్వనిస్తుంది. మరో పదేళ్ళకు వచ్చిన దాశరథి రంగాచార్య ‘చిల్లర దేవుళ్ళు’ నవల – కథాకాలం 1930లకు చెందినదే అయినా – దొరలూ, గడీలూ, ఆడబాపల జీవితాలను కళ్ళకు కడుతుంది. మరో పదిహేనేళ్ళకు అల్లం రాజయ్య కొలిమి అంటించి జనజీవన కఠోరాలను ఆ మంటల వెలుగులో చూపించారు.

ఇటు ఉత్తరాంధ్రకు వస్తే అప్పటి రావిశాస్త్రీ, బలివాడ కాంతారావులకూ, ఇప్పటి అట్టాడ అప్పల్నాయుడికీ సామాన్యుని కతలూ, వెతలే నవలా వస్తువులు. సీమ వేపు వెడితే మధురాంతకం రాజారాం ఆనాడే సిరివాడ చిన్న ప్రపంచాన్ని సృష్టిస్తే, మొన్న కేశవరెడ్డీ, నిన్న నామినీ తమ తమ నవలలకు దిగువ తరగతి జీవితాలనే ముడిసరుకుగా తీసుకొన్నారు. ఈనాటి మధురాంతకం నరేంద్ర తిరుపతి పట్టణంలో గత వందేళ్ళుగా రియల్ ఎస్టేట్ వ్యాపారం ఏ విధంగా వేళ్ళూని విషవృక్షంగా పరిణమించిందో ‘భూచక్రం’ నవలలో ఎంతో ప్రతిభావంతంగా చిత్రించారు.

***

తెలుగు నవల అంటే అనువాద నవలలను గుర్తు చేసుకోకుండా ఉండలేం. శరత్ తెలుగు వాడా? అన్నది ఏ మాత్రమూ సందేహం లేని ప్రశ్న. బడీ దీదీ మాధవి, దేవదాసు పార్వతి, శ్రీకాంతూ మన మనుషులయ్యారు. గోర్కీ అమ్మ స్ఫూర్తితో నవలలే వచ్చాయి. రాహుల్ సాంస్కృత్యాయన్‌ని చదవని తెలుగు యాత్రాప్రేమి ఉండడు. గోపీనాథ్ మొహంతీ అమృత సంతానం – మన గిరిజనుల గురించేగదా? ‘మరల సేద్యానికి’లో శివరామ కారంత్ చెప్పుకొచ్చిన సరస్వతీ, పారోతీ తెలుగువాళ్ళు గాదూ? ప్రేమ్‌చంద్, యశ్‌పాల్, జయకాంతన్, తజకి, బిభూతిభూషణ్ బందోపాధ్యాయ, జమీల్యా, ఐతమతోవ్, నండూరి అనువదించిన ‘రెండు మహానగరాలు’; ఎన్నో ఎన్నెన్నో పరభాషా నవలలు తెలుగు నవలా సాహిత్యాన్ని సుసంపన్నం చేసాయి.

***

ప్రపంచమూ, సాహిత్యమూ, తెలుగు నవలలు మగవాడి చుట్టూ – అతని సమస్యలూ, పోరాటాల చుట్టూ తిరుగుతోన్న సమయంలో – స్త్రీలకు తమ తమ సమస్యలు లేవా? ఆకాంక్షలు లేవా? పోరాడాల్సిన విషయాలు లేవా? అన్న మౌలికమైన ప్రశ్నలను చలం 20లు, 30లలోనూ బలంగా బయటకు తెస్తే సమాజం ఉలిక్కిపడింది. తత్తరపడింది.

ఆ బాటలో మహిళా నవలాకారులు కొనసాగడం సహజ పరిణామం.

వట్టికొండ విశాలాక్షి 1956లో రాసిన ‘నిష్కామ యోగి’ నవలలో జాతీయోద్యమంలో పాల్గొనేంత చైతన్యమూర్తి అయిన ఓ మహిళ కూడా కుటుంబ వ్యవస్థ దగ్గరకు వచ్చేసరికి నిస్సహాయురాలవడం కనిపిస్తుంది.

మరో ఏడాదికే వచ్చిన డాక్టర్ శ్రీదేవి నవలలో ఇందిర, కళ్యాణిలతో పాటు వసుంధరా వైదేహిలు కూడా వ్యవస్థను ప్రశ్నించి, నిలదీసి, కాలాతీత వ్యక్తులుగా నిలబడడం కనిపిస్తుంది. ‘సహవాసి’ అన్నట్లు తర్వాత వచ్చిన స్త్రీవాదానికి ఆనాటి సజీవవాదం ఈ నవల.

తెన్నేటి హేమలత ఆలోచనలూ, వ్యక్తీకరణలూ ఒక విలక్షణ మార్గంలో సాగితే, రంగనాయకమ్మ కూలిన గోడలు దగ్గర్నించి జానకి విముక్తి దాకా తానే ఒక మార్గం ఏర్పరిచారు. ఎంతో మందికి మార్గదర్శి అయ్యారు. ఓల్గా ఎనభైలలో రాసిన ‘స్వేచ్ఛ’ స్త్రీవాద నవలలకు కొత్త దీపస్తంభం అయింది.

మరో వేపు మాలతీ చందూర్, మాదిరెడ్డి సులోచన, ద్వివేదులు విశాలాక్షి, కె. రామలక్ష్మి, వాసిరెడ్డి సీతాదేవి తమ తమ బాణీలలో మధ్యతరగతి స్త్రీల ఆలోచనలకూ, ఆకాంక్షలకూ, చైతన్యానికీ, వికాసానికీ కేంద్ర బిందువులయిన నవలలు రాసారు. ఇదే ఒరవడిలో సులోచనా రాణి ‘మీనా’ లాంటి బలమైన వ్యక్తిత్వం ఉన్న పాత్రలను సృష్టించారు.

అదే సమయంలో స్త్రీ చైతన్యాన్నీ, అస్తిత్వ స్పృహనూ సంతరించుకొన్న ‘గీతాదేవి’ని మనకు పరిచయం చేసారు వడ్డెర చండీదాస్.

తెలుగు నవలా సాహిత్యంలో 1950లు, అరవైల నాటి తాత్త్విక, అస్తిత్వ, మనోవిశ్లేషణాత్మక నవలలు ఒక ముఖ్యమైన పాయ.

“మనిషిని అర్థం చేసుకోవాలంటే ఏ మనిషిని ఆ మనిషిగా చూడాలి. ఉమ్మడి బతుకుల సిద్ధాంతాలు మనిషి ప్రత్యేకతని దెబ్బతీస్తాయి. మనిషిని యంత్రంగా చేస్తాయి. మనిషే ముఖ్యం.” అంటుంది అస్తిత్వవాదం.

“మనిషి అన్నివేళలా ‘సహజంగా’ ప్రవర్తించడు. అతనిలో అసహజ ప్రవర్తనా ఉండవచ్చు. దానికి కారణాలు ఉంటాయి. ఆ కారణాలు వెతకాలి. ఆ ప్రవర్తనను అర్థం చేసుకోవాలి. అతనికి అప్పుడు సాయం చెయ్యగలుగుతాం” అంటుంది మనోవిశ్లేషణా మార్గం.

మనిషిలోని ఉపచేతన – సబ్ కాన్షియెస్- ను దాటి వెళ్ళి, సుప్త చేతన – అన్ కాన్షియెస్ – లోని భావధారను పట్టుకొనే ప్రయత్నం చేస్తుంది చైతన్య స్రవంతి ప్రక్రియ.

ఈ నవలా కుటుంబానికి తలమానికం 1946లో బుచ్చిబాబు రాసిన ‘చివరకు మిగిలేది’. తన జీవితానికీ, తన ప్రవర్తనకూ తాను జవాబుదారీ కాదు అని భావించే దయానిధి అంతరంగపు పొరలలోకి వెళ్ళి ఆ ధోరణికిని ఆవిష్కరించే ప్రయత్నం ఎంతో సమర్థవంతంగా జరిగింది ఈ నవలలో. తర్వాత వచ్చిన శీలా వీర్రాజు ‘మైనా’ నవలకూ, చండీదాస్ ‘హిమజ్వాల’కూ ప్రేరణ అయింది ఈ చివరకు మిగిలేది నవల.

ఈ బాణీలో రావిశాస్త్రి అల్పజీవి రాసారు. గోపీచంద్ అసమర్థుని జీవయాత్ర రాసారు. హిమజ్వాలా, మైనాల గురించి చెప్పుకున్నాం. ఈ నవలలోని అస్తిత్వవాదం, మనో విశ్లేషణా, చైతన్యస్రవంతి ప్రక్రియలను ముప్పేటలుగా సాగితే, ‘అంపశయ్య’ నవలలో నవీన్ చైతన్య స్రవంతి ప్రక్రియను పరిపూర్ణ రూపంలో దాదాపు ఏభై ఏళ్ళ క్రితమే మనముందుంచారు.

***

ప్రతీకాత్మక నవలల గురించీ మనం చెప్పుకోవాలి.

రాజకీయాల ఊబిలో చిక్కుకుపోయిన ప్రజాస్వామ్యం దున్న గురించి రాసారు వినుకొండ నాగరాజు. కిక్కిరిసిన బస్సును దేశానికి ప్రతీకగా మార్చి స్వర్ణసీమకు స్వాగతం అన్నారు మధురాంతకం మహేంద్ర. దళిత రాజకీయాలలోని విపరీత లక్షణాలను తనదైన బాణీలో ‘నల్ల మిరియం చెట్టు’లో ఆవిష్కరించారు చంద్రశేఖరరావు. అటు చాళుక్యుల కాలాన్నీ ఇటు రాజశేఖరుల ఆవిర్భావాన్నీ ఒకే నవలలో – వీరనాయకుడు-లో చూపించారు పతంజలి శాస్త్రి. సినిమా రంగపు జీవితాలను బట్టబయలు చేసి మనముందు నిలిపారు ‘పాకుడురాళ్ళు’లో రావూరి భరద్వాజ.

***

ఇక్కడ పాపులర్ నవలల గురించి ఒక్కమాట.

అరవైల ఆరంభంలో కౌసల్యాదేవి ఆరంభించిన చక్రభ్రమణం ఈ ఏభై అరవై ఏళ్ళతో నిరంతరాయంగా యండమూరి సులోచనల సాక్షిగా సాగిపోతూనే ఉంది. ఆ నవలలన్నీ తెలిసోతెలియకో వ్యవస్థకు వంతపాడే బాణీవన్న మాట నిజమే అయినా – ఆయా నవలలూ, రచనలూ పాఠకుల సంఖ్యను గణనీయంగా పెంచాయి. కొత్త కొత్త పాఠకులనూ, యువతరాన్నీ అక్షరాల వేపు ఆకర్షించాయి. ఇది అన్ని భాషలలోనూ జరిగింది, జరుగుతోంది.

***

తెలుగు నవలల్లో భాష నడిచిన దారిని ఓ మారు చూద్దాం.

తొలి నవలలు – సహజంగానే – శుద్ధ గ్రాంథికంలో నడిచాయి.

ఇరవయ్యో శతాబ్దపు తొలి దినాలు వచ్చేసరికి నవలల్లో సరళ గ్రాంథికం సామాన్యమయిపోయింది.

నలభైలకల్లా శిష్ట వ్యవహారికం, ఏభైల నుంచీ ప్రజలు మాట్లాడే వ్యవహార భాష నవలలకు ఆధారపీఠమయిపోయింది.

ఎనభైలు వచ్చేసరికి నామిని లాంటి వాళ్ళ పూనిక వల్ల మాండలికం సాహితీభాష అయింది. ఒప్పుదల పొందింది.

అయినా నాలుగేళ్ళ క్రితం వచ్చిన ‘బోయకొట్టములు పండ్రెండు’ అన్న నవలను కరణం బాల సుబ్రహ్మణ్యం పిళ్ళె సరళ గ్రాంథికంలో రాయడం, పదిమందినీ ఒప్పించడం – భాష విషయంలో పాఠకులకూ, రచయితలకూ, తెలుగు నవలా సాహిత్యానికీ ఉన్న పట్టు విడుపులకు ప్రబల నిదర్శనం అని చెప్పుకోవాలి.

***

చారిత్రక నవలలంటే ఏమిటీ?

జీవితమే నవలకు ముడి వస్తువు అయినప్పుడు ఒక రకంగా చూస్తే ప్రతి నవలా చారిత్రక నవలే. తన కాలపు సమాజానికి అద్దం పట్టే నవలే.

అయినా మనకు మొట్టమొదట్లో వచ్చిన చారిత్రక నవలలు సహజంగానే – రాజ ప్రశంస, రాజ్య ప్రశంస, జాతీయ దురభిమానాలు ప్రాతిపదికగా, అభూతకల్పనలతో – వచ్చాయి.

కానీ మానవ పరిణామ క్రమంలో కొన్ని కొన్ని సంఘటనలూ, పరిస్థితులూ నిర్వహించిన పాత్రల గురించీ అవి చరిత్ర గతిని మార్చిన విషయం గురించీ కూడా తెలుగులో నవలలు వచ్చాయి. నిన్న మొన్నటి ‘అతడు – ఆమె’, ‘కొల్లాయిగట్టితేనేమి’ లాంటి నిన్నటి నవలల గురించి చెప్పుకొన్నాం.

మధ్య యుగాల నాటి సమాజం గురించి తెలుగులో వచ్చిన రెండు నవలల గురించి ప్రత్యేకంగా చెప్పుకోవాలి.

పదమూడో శతాబ్దపు గోబీ ఎడారులలోణి ఓ తండాకు చెందిన పనినాయకుడు ప్రతికూల పరిస్థితులలో ఏభై ఏళ్ళ పాటు అలుపు లేకుండా పోరాటం చేసి మానవ చరిత్రలోనే అతి పెద్దదయిన సామ్రాజ్యాన్ని నిర్మించిన వైనాన్ని ‘చెంఘిజ్‌ఖాన్’ నవలలో చెపుతారు తెన్నేటి సూరి. ‘రక్తపు ధారల్లో మునిగి తేలిన మనిషి కథ గదా ఈ నవల’ అన్న విమర్శకులకు – “పీడన ఉంటే అగ్ని పుడుతుంది నిజమే – చెంఘిజ్‌ఖాన్ ఓ అగ్నికణం. విధ్వంసకరమైన జ్వాల పుట్టగూడదు అనేవాళ్ళు ఆ పుట్టడానికి హేతువయిన పీడన ఎందుకు ఉందో చెప్పాలి.” అని సమాధానమిచారు తెన్నేటి సూరి.

ఎనిమిది తరాల ఓ బడుగు బోయ వంశం అటు చాళుక్యులు, ఇటు చోళుళ ఒడిదొడుకుల మధ్య చిక్కడిపోయి, తట్టుకొంటూ మనుగడ సాగించినా పాండురంగడు అన్న సేనాని క్రోధానికి మసి అయిపోయిన విధానాన్ని అతి చక్కని రీతిలో చిత్రించారు ‘బోయకొట్టములు పండ్రెండు’ అన్న నవలలో బాల సుబ్రహ్మణ్యం పిళ్ళె.

ప్రభువుల పల్లకీల గురించి కాకుండా, రాళ్ళెత్తిన కూలీల గురించి వచ్చిన అరుదైన నవలలు ఇవి.

***

నిన్న మొన్నటిదాకా వ్యవసాయ ప్రధానంగా ఉన్న తెలుగు జీవితంలో, వ్యవసాయమే జీవవ విధానంగా బతికిన సాంబయ్యల గురించీ, బక్కిరెడ్ల గురించీ నవలలు వచ్చాయి. మట్టిని తల్లిగా భావించే రోజులు మారి క్రమక్రమంగా వరూధినిలూ, వెంకటపతిలూ భూమిని వ్యాపార వస్తువుగా పరిగణించడాన్ని ‘మట్టి మనిషి’ బలంగా చిత్రించింది. అదే ఒరవడిలో కేశవరెడ్డి ‘మూగవాని పిల్లనగ్రోవి’ వచ్చింది. ఇరవై ఏళ్ళ క్రితం చంద్రలత ‘రేగడి విత్తులు’… నిన్నటికి నిన్న నల్లూరి రుక్మిణి ‘ఒండ్రుమట్టి’.

***

జీవితాలను అతి సజీవంగా, అతి సహజంగా చిత్రించిన రెండు పుస్తకాల గురించి – నవలలు కాని నవలల గురించి – చెప్పుకోవాలి.

పంతొమ్మిదో శతాబ్దపు ప్రథమ పాథంలో అర్థ అక్షరాస్యుడిగా భారతదేశంలో అడుగుపెట్టిన మెడోస్ టైలర్ అన్న బ్రిటీషు యువకుని ఆత్మకథ ‘సురపురం’. ఆ యువకుడు సమర్థవంతుడైన అధికారిగా, పరిణతి చెందిన రాజనీతిజ్ఞుడిగా, పరిపూర్ణ మానవుడిగా భారతదేశమే తన దేశమని భావించే మట్టిమనిషిగా 1825 – 65 ల మధ్య పరిణామం చెందిన వైనమూ, ఆ కథ చెపుతోన్న క్రమంలో ఆనాటి సాంఘిక, ఆర్థిక, రాజకీయ, చారిత్రక పరిస్థితుల చిత్రీకరణా – అరుదైన ‘నవల’ ఇది.

1930ల నాటి పట్టణాల్లోని ఓ పెద్ద దళిత కుటుంబంలో ‘చదువు’ మీద ఉన్న పట్టుదల ఎంత గణనీయమైన మార్పులు తెచ్చిందో, ఆ అతి సామాన్యమైన కుటుంబం చదుపు పునాది మీద ఎలా ఎదిగి నిలబడగలిగిందో రాగద్వేషాలకు అతీతంగా నిమిత్తమాత్రంగా చెప్పుకొచ్చిన బయోగ్రఫీ ‘మా నాయన బాలయ్య’. రాసిన మనిషి ఆ బాలయ్య గారి అబ్బాయి సత్యనారాయణ.

ఈ రెండు పుస్తకాలూ ఇంగ్లీషు మూలభాషగా కలవే అయినా వాటి అనువాదాలూ, అందులోని తెలుగు జీవితం – అపురూపం.

***

తెలుగు నవలల గురించి మాట్లాడేడప్పుడు నవలాభిమానులు, ‘విమర్శకులూ’ అడిగేది ఒకటే మాట – ఈ మధ్య కాలంలో మంచి నవలలు అంటూ వచ్చాయా?!

‘వచ్చాయి – లేదు’ అన్నది నా సమాధానం.

ఒక్కసారి గత ఇరవై పాతికేళ్ళను గమనిస్తే మరో ఐరవై పాతికేళ్ళు నిలబడగలిగే నవలలు చాలా కనిపిస్తాయి.

కేశవరెడ్డి నవలలు వచ్చాయి. ‘అంటరాని వసంతం’ వచ్చింది. ‘నల్ల మిరియం చెట్టు’ వచ్చింది. మునెమ్మ, దృశ్యాదృశ్యం, వీరనాయకుడు, బోయకొట్టములు, ఒండ్రుమట్టి, భూచక్రం, నిప్పుల వాగు, వేముల ఎల్లయ్య కక్క…

“వ్యాపార (పాపులర్) నవలల వెల్లువలో కొట్టుకుపోతోన్న తెలుగు నవలకు చేయూత ఇవ్వాలనే” మంచి ఉద్దేశంతో అమెరికాలోని ‘తానా’, ‘ఆటా’ సంస్థలు – ఇరవై ఏళ్ళ క్రితమే – ప్రయత్నం చేసాయి. రేగడి విత్తులు, వలస దేవర, అయిదు హంసలు లాంటి చెప్పుకోదగ్గ నవలలు వచ్చాయి. అమెరికా నేల మీద నుంచి కూడా గొర్తి బ్రహ్మానందం రాసిన ‘అంతర్జ్వలనం’, రెంటాల కల్పన ‘తన్హాయి’ వచ్చాయి. ‘కథతో పాటు నవల కూడా అమెరికా నేల మీద వికాసం చెందుతోంది’ అన్న నమ్మకం కలిగించాయి.

అప్పటి మాలతీ చందూర్లకు చక్కని కొనసాగింపుగా మంథా భానుమతి, గంటి సుజలలు చక్కని నవలలు రాస్తున్నారు.

గమనమే గమ్యంగా తెలుగు నవల సాగిపోతోంది.

అయినా –

ప్రశ్న ప్రశ్నగానే ఉండిపోయింది.

నూతన జీవన విధానాలనూ, ఆర్థిక రాజకీయ పరిణామాలనూ, సాంకేతిక సంక్లిష్టతలనూ ఈనాటి నవల పట్టుకోగలుగుతోందా?!!

లేదనే అనాలి!

ఎందుకనీ?!

నవల అంటే విస్తృత అధ్యయనం. నిరంతర పరిశీలన, విశ్లేషణ. మారుతోన్న జీవితాన్ని ‘పట్టుకోవడం’, కూలంకుషంగా అర్థం చేసుకోవడం… కార్యకారణ సంబంధం మీద మౌలికమైన అవగాహన కలిగి ఉండటం…

ఇది అనుకొన్నంత సులభంగాదు.

మన తెలుగు రాష్ట్రాలలో గత ఇరవై పాతికేళ్ళుగా కంప్యూటర్ వేగంతో మార్పులొచ్చాయి, వస్తున్నాయి. ఈ మార్పుల్ని ‘అందుకోడం’ సామాన్యులకు సాధ్యం కాదు. ఉదాహరణకు కారా గారు ఇరవై ఏళ్ళ క్రితమే తాను కథలు రాయకపోవడానికి మార్పుల్ని పట్టుకోలేకపోవడం ముఖ్య కారణమని అన్నారు. ఇదే మాట ఇంకో సందర్భంలో ఏభై ఏళ్ళ క్రితం కొడవటిగంటి అన్నారు.

ఒప్పుకున్నా లేకపోయినా మనవి ఉద్రేక స్వభావాలు. వెంటవెంటనే స్పందించే తత్వాలు. అవి కవిత్వానికీ, కథలకూ సరిపోతాయేమోగానీ నవల విషయంలో గ్రక్కున విడవాల్సిన విషయాలు. నవలకు సంయమనం, సమగ్రదృష్టి, ఆధార పీఠాలు. కొకు, ఉప్పల, మహీధర లాంటి వాళ్ళు ఆవేశకావేశాలను పక్కనబెట్టి రాసారు. తమ తమ నవలల్లో సిద్ధాంతాల ప్రకారం నడిచే జీవితాలను చిత్రించకుండా, జీవితాలు నడిచే విధానాలను సిద్ధాంతాల నేపథ్యంలోంచి చూపించారు. ఆ సంయమనం ఇప్పుడు – ఈ నూతన జీవన విధానాలలో – కొరవడుతోంది.

నవల రాయడం అంటే ఆరు నెలల తపన, ప్రేమ. కనీసం మూడు నెలల కష్టం. శ్రద్ధగా, ఓపికగా, నిబద్ధతతో, అంతంత కాలం నవల మీద ఖర్చు పెట్టడం – ఊహాతీతమయిపోతోంది!

అయినా

నవల నడిచిన దారిని మరోసారి చూసుకొంటే, గత పాతికేళ్ళ మందగమనాన్ని విస్మరించకుండానే, మనం సంతోషించవలసిన విషయాలు చాలా ఉన్నాయి.

దాదాపు నూట ఏభై ఏళ్ళ తెలుగువారి జీవితాలకు సాక్షీభూతంగా నిలిచింది తెలుగు నవల. అనేకానేక పరిణామాలను ఒడిసి పట్టుకొని నమోదు చెయ్యగలిగింది. గొప్ప సాంస్కృతిక సంపదగా మిగిలింది. అనుమానం లేదు.

ఈనాడూ, రేపూ సంగతి అంటే –

ఆశావాదంలో తప్పు లేదు గదా!

***

ఈ మాటలన్నీ నా పరిజ్ఞాన ఫలితంగా వచ్చినవి గావు.

సాహిత్యాన్ని అర్థం చేసుకోడానికీ, జీవితానికి అన్వయించుకోడానికీ నేను చేస్తున్న నిరంతర ప్రయత్నంలో ఒక భాగం ఈ  ‘నవల నడిచిన దారి’ కూర్పు.

కొండను అద్దంలో చూపించే ప్రయత్నమిది.

మరి అద్దంలో కొండే కనిపిస్తోందో – ఎత్తిపోతల బండరాళ్ళు కనిపిస్తున్నాయో – తెలియదు.

ఇది సమగ్రమనీ, దోష రహితమనీ, చర్చకు అతీతమనీ – ఆ భ్రమ నాకు లేదు. చర్చ అంటూ జరిగితే అందులోంచి నేను మరికాస్త నేర్చుకోగలనన్న ఆశ ఉంది.

ఈ మాటలు రాయడానికి మిత్రులు వివినమూర్తి, వాసిరెడ్డి నవీన్‌లతో జరిపిన సంభాషణలు బాగా సాయపడ్డాయి. సహవాసి వ్యాస సంకలనం – నూరేళ్ళ కథ, బాగా ఉపయోగపడింది. ఆ పుస్తకానికి కాత్యాయనీ విద్మహే రాసిన సుదీర్ఘమైన ముందుమాట ఒక సాహితీ గనిలా నా ముందు నిలబడింది. ఏ మాత్రమూ సిగ్గూ, మొహమాటాలు లేకుండా ఆ గని లోంచి మాణిక్యాలను ఏరుకొన్నాను. నా దగ్గర ఉన్న రాళ్ళను వాటితో కలిపాను.

వెరసి – ఈ ప్రసంగ వ్యాసం.

(27 మే 2016 నుంచి 29 మే 2016 వరకు మూడు రోజుల పాటు డాలస్ నగరంలో జరిగిన నాటా మహా సభలలో రెండో రోజు కార్యక్రమాలలో తెలుగు నవలా సాహిత్యం తీరుతెన్నులపై  దాసరి అమరేంద్ర చేసిన ఉపన్యాసపు పాఠం ఇది).

-ఆర్. దమయంతి 

~

మెదడు నెమరేసుకునే కథలు   రాయడంలో, మనసున నిలిచిపోయే పాత్రలను సృష్టించడంలో –  తనకు తానే సాటి అన్నట్టు పాఠకుల మన్నన పొందిన రచయిత్రి – శ్రీమతి మన్నెం శారద.

వీరి కథలు చదివించవు. అక్షరాల వెంట చూపుల్ని చకచకా పరుగులు  తీయిస్తాయి.  కథలో కొత్తదనం తప్పని సరి. భాషలో సంస్కారం ఒక సిరి. కథనం లో ఒక ఒత్తైన పట్టు వుంటుంది.  గమ్మత్తైన మలుపుంటుంది. ఒదిగినట్టుంటాయి కానీ, నిలదిసి ప్రశ్నిస్తుంటాయి – పాత్రాలు. రచనలో ఔన్నత్యం ప్రధానాంశం. ఉన్నత భావవ్యక్తీకరణం – వీరి సొంతం. వెరసి మంచి కథకు చిరునామాగా మారారు – మన్నెం శారద గారు.

దరిదాపు నాలుగు దశాబ్దాలుగా రచనా సాహిత్యాన్ని కొనసాగిస్తున్న సీనియర్ రైటర్. వెయ్యి కి పైగా కథలు రాసి ఒక రికార్డ్ సృష్టించిన సంచలన రచయిత్రి.       

వృత్తి రీత్యా ఇంజినీర్. ప్రవృత్తి రీత్యా – రైటర్.

ఉద్యోగమేమో – రహదారులు, భవన నిర్మాణ శాఖలో. కానీ, అక్షర నిర్మాణమేమో – గుండె గుండెనీ దగ్గర చేస్తూ –  కథావంతెనల కట్టడాలు! – రెండు విభిన్న వైనాల మధ్య ఎలా ఈ సమన్వయం ఎలా కుదురుతుంది ఎవరికైనా?  ఇటు ఉద్యోగ బాధ్యతలు నిర్వహిస్తూ, అటు గృహిణిగా ఇంటి బరువులు మోస్తూ, ఇంటా బయటా  వ్యతిరేకతలను ఎదుర్కొంటూ, మరో వెంపు – రచనా సాహిత్యాన్ని చేపట్టడం ఎంత కష్టం!?.. అయినా ఎంతో ఇష్టం గా చేపట్టి, గొప్ప విజయం సాధించడం ఎంతైనా ప్రశంసనీయం. మరెంతయినా అభినందనీయం. ‘అంతా దైవ కృప ‘ అంటూ నవ్వుతూ చెబుతారు కానీ,  తాను సలిపిన కృషి గురించి మాట మాత్రం గా అయినా పైకి చెప్పుకోరు.  తన రచనా ప్రతిభ కు ఎలాటి పబ్లిసిటీ ఇచ్చుకోని సింప్లిసిటీ – వీరి వ్యక్తి త్వం.

మృదు స్వభావి. చాలా సెన్సిటివ్.  మాట మెత్తన. మనసు చల్లన.

మనకున్న బ్రిలియంట్ రచయిత్రుల్లో ఒకరైన మన్నెం శారద గారితో – సారంగ తరఫున ఇటీవల ముచ్చటించడం, ఎన్నో ఆసక్తి కరమైన విషయాలు తెలుసుకోవడం జరిగింది. ఆ సంగతులేవిటో  – ఈ ఇంటర్వ్యూ చదివి మీరూ తెలుసుకోవచ్చు.

*****

మీరు –  దరి దాపు 40  సంవత్సరాలు గా కథలు రాస్తున్నారు కదూ?

* అవును.

మీరు   రాసిన మొదటి కథే ప్రచురణకు నోచుకోవడం జరిగిందా?

* అవును. నా మొదటి కథ – ‘అడవి గులాబి’ ఆంధ్ర జ్యోతి లో పబ్లిష్ అయింది.

 కథ రాయడం వెనక ఒక ఫోర్స్ వుంటుంది.  అది ప్రేరణ కావొచ్చు, ఉప్పొంగిన భావం కావచ్చు.  కథ రాయడం ఎలా జరిగింది?

* మాబావగారు సీలేరులో ఇంజనీర్ గా వున్నప్పుడు నేను మా అక్కతో కలిసి సీలేరు వెళ్లాను.  అంతా ఏజెన్సీ. అడవులు,సెలయేళ్ళు, కొండలు, లోయలు. అద్భుతం ఆ సౌందర్యం. నేను చిన్నతనంనుండి చదివిన సాహిత్య ప్రభావమో లేక నాకు ట్రాజేడీలంటే వున్నఇష్టమో…తెలియదుకానీ కిటికీలోంచి  చూస్తుండగానే ఒక విషాదాంత ప్రేమకధ నామనసులోరూపుదిద్దుకుంది.అంతే రాసేశాను. మరో సంగతి. మాఇంటిదగ్గర ఒకవిషాద ప్రేమకధకి  ఒకఅమ్మాయి బలికావడం కూడా కొంతనాపై ప్రభావంచూపించిందని చెప్పాలి.

 కథని తొలిసారిగా అచ్చులో చూసుకున్నప్పుడు ఏమనిపించింది?

* అప్పుడు నా  వయసు16 .  చాలాత్రిల్  ఫీల్ అయ్యాను. ఎన్నిసార్లుచదువుకున్నానో నాకే తెలియదు. అప్పట్లో ఒక రచనవెలుగు చూడాలంటే చాలాకష్టం.

  ఆ కష్టమేమిటో కాస్త వివరిస్తారా  ఈనాటి  రైటర్స్ తెలుసుకునేందుకు వీలుగా! 

* అప్పటిలో నిష్ణాతులైన ఎడిటర్స్ రచయితలు ..చాలా జల్లెడ పట్టేవారు. రచయితలకి కేవలం పోస్ట్లో  పంపడం, ఎదురుచూడటం అంతే.  ఇంట్లోరచనలు చేయడానికి పెద్దలుఒప్పుకునేవారుకాదు. ఇప్పటిలా పరిచయాలు ఉండేవి కావు. ఇంత విస్తృత అవకాశాలు అప్పట్లో లేవు.  రచయితలంటే   ఇంచుమించు దేవతలే.

రచయితలంటే దేవతలని  చాలా చక్కటి నిజం చెప్పారు. అంటే రచయిత లో దైవత్వ  లక్షణాలు వుంటాయని  పాఠకాభిమానులు  భావించే వారేమో?

* అవును .పూర్వ జన్మసుకృతంకొద్దీ సరస్వతీపుత్రులవుతారని భావించే సంస్కృతి మనది.అందుకే ఎంతధనవంతులైనా పండితుల్ని గౌరవించేవారు. అందుకే రచయితలకి అంతటి  ఉన్నత స్థానం ఆరాధనదక్కింది.

 రచనలు చదువుతున్నప్పుడు   రైటర్ పట్ల మనకొక ఇమేజ్ కలుగుతుంది. ఆరాధన కలుగుతుంది.  అలా తెలుగులో మీకనిపించిన అత్యుత్తమ రచన కానీ,  అత్యున్నత రైటర్ కానీ వున్నారా?

* నాకదేమిటో, నేనుచిన్నతనంనుండీ వ్యక్తులని ఆరాధించేదాన్నికాదు. రచనని బట్టే రచయిత. అన్నీచదివేదాన్ని. ఏ అక్షరమూపోనిచ్చేదాన్నికాదు. రంగనాయకమ్మగారి -కృష్ణవేణి, సులోచనారాణిగారి సెక్రెటరీ…అన్నీఆవయసులోఅభిమానించి ఆరాధించిన రచనలే.

 ఊహా కల్పిత రచనలమీద కొంత విమర్శ వుంది. స్త్రీ రచనలు  స్వప్న జగత్తున తేలుతుంటాయని. లేదా స్త్రీ పక్షపాతులై వుంటారని!.. ఈ వాదాన్ని మరి మీ రెంతవరకు సమర్ధిస్తారు?

*   ఏదిరాసినా కొంత అవగాహనతో రాస్తే కనీసం చదువరులకి ఆనందాన్నికలిగిస్తుంది. పురుషులంతా గొప్పరచనలు చేసేయలేదు. అంతులేని సమస్యలవలయంలో స్త్రీవున్నప్పుడు   తనగురించి తానుచెప్పుకోక పోతే ఇంకెవరికి స్త్రీ బాధలు అక్కరకొస్తాయి. అయితే కొందరు రచయిత్రులు అసలు సమస్యకానిదాన్ని-  సమస్యగా చూపిస్తూ… ‘మేముకూడాస్త్రీవాదులమే’అని చాటిచెప్పుకోవడానికి కొన్నిఅనారోగ్యకరమైన రచనలు చేస్తున్నారు. వాటికంత ప్రాధాన్యత ఇవ్వాల్సిన అవసరంలేదు.  స్త్రీ స్వాతంత్రమంటే లైంగికస్వేచ్చేనా? ( రచయిత్రి ప్రశ్నలో ఆవేదన తొంగిచూసింది.)

 స్వాతంత్రమంటే లైంగికస్వేచ్చేనా? సూటి అయిన ప్రశ్న! ..నేటి సమాజం లొ మనం చూస్తున్న ‘ లివిన్ రిలేషన్ షిప్’  బాంధవ్యాల పై  మీ అభిప్రాయం?   

* ఎందుకో  స్త్రీ ఈ బంధం లో మరికాస్త కష్టాలనే కొనితెచ్చుకుంటుందని నా ఉద్దేశ్యం. సమాజపు కట్టుబాట్లకే వెరవని  మగాడు.. భర్తగా తన ధర్మాన్ని విస్మరించిన మగాడు.. సహాజీవనంలో స్త్రీని గౌరవించి ప్రేమించగలడా? ఏ సీసాలో పోసినా  అదే సారాయి అయినట్లు, మగవాడి ఆలోచనా విధానం మారుతుందా అనేది పెద్ద సంశయంతో కూడిన ప్రశ్నే!  ఏ బంధం నిలవాలన్నాఅంతర్లీనంగా ప్రేమ, భాద్యత, గుర్తింపు వుండాలి. తిరిగి స్త్రీ చిక్కుల్లో పడి మళ్ళీకష్టాలే కొనితెచ్చుకుంటుందని నా భావన.

ఈ ఇతివృత్తాన్ని ఆధారం గా చేసుకుని కథలేమైనా రాసారా?

* నిజం చెప్పాలంటే – నే రాసిన కథల్లో నా రెండవ కధ  –  ‘దూరపుకొండలు’ ఇలాంటి సబ్జెక్టే .  అప్పటికినాకింకాపెళ్లికాలేదు .   సహజీవనంగురించితెలియదు.  కానీ రాసేసాను. ఆంధ్రప్రభవీక్లీలోవచ్చింది. బాపూగారుబొమ్మవేసారు. మా బావగారు –  ‘నీకిప్పుడే ఇంతింత ఆలోచనలోస్తున్నాయా,’ –  అనిబుర్రమీద ఒకటి కొట్టి, వందరూపాయిలిచ్చారు.

మీరు బహుమతి పొందిన కథలు చాలా రాసినట్టు గుర్తు నాకు! 

* అవునండి. చాలానేరాశాను. తాన కదలపోటీలో బహుమతిపొందిన కధ – ఆ ఒక్కరోజు. బహుమతిపొందిన సీతమ్మతల్లి ,ఛీ మనిషీ….ఇలా చాలానే రాశాను.

ఇన్ని బహుమతి కథలెలా రాయగలిగారు?

* ఎక్కువగా నాకధలు జీవితాల నుండి తీసుకున్నవే. వేదనలేకుండా నాకు రచనలుచేయడంరాదు. బహుశా అదే కారణమై వుండొచ్చు, నా కథలకి అంత ఆదరణ, గుర్తింపు కలగడానికి.

ముఖ్యంగా మరో ప్రశ్న శారద గారు! అప్పట్లో  మీ కథలు ఎంత తరచుగా గా పబ్లిష్ అయ్యేవో అంత త్వరగానూ పాఠకుల మనసుల్లో తిష్ట వేసుకునుండిపోయేవి. ఆ తర్వాత కాలంలో  క్రమక్రమం గా మీరు  కనిపించడం మానేసారు.  దూరం జరిగింది. కాదు, పెరిగింది.  ఈ గాప్ కి కారణం? రాజకీయాలా? లేక మీ వ్యక్తిగతమా?

*( రెండు క్షణాల మౌనం తర్వాత )      – బయట రాజకీయాలని చాలావరకు బాధపడుతూనే ఎదు ర్కొ న్నాను.  వ్యక్తిగతమైన సమస్యలకి …క్రుంగిపోయాను. ఇది వాస్తవం.

…ఈ దూరం ఎం తైనా బాధకరం. కదూ? 

* …  చాలానలిగిపోయాను దమయంతీ! ఇంకా చెప్పాలీ అంటె నన్ను నేను మరచిపోయాను.

 ఇంత కాల వ్యవధి జరిగినా,   మీ రచనల్లో – అదే గ్రిప్ మెయింటైన్ చేయడం ఎంతైనా విశేషం. అందుకు మీరు చేస్తున్న  ప్రత్యేకమైన కృషి ఏమైనా వుందా? 

* కృషిఏమీలేదు, దేవుడు నా కలానికిచ్చిన శక్తీ అంతే. నేను ఏనాడూ రఫ్ రాసి  ఎరుగను, రాయాల్సిందంతా ఒక్కసారే అనుకుని రాసేస్తాను. లేకపోతే నాకసలు టైం అనేదే వుండదు.

*  మీ రచనలు ఏవైనా సినిమా తెరకెక్కాయా?

* ఎక్కేయి .నాపేరుతోకాదు.వాళ్ళతోపోరాడే శతి నాకులేక వదిలేశాను. ‘ మనసునమనసై’ అనే నాకధ తెలుగులోనూ, హిందీ లోనూ హిట్టయిఆడుతుంటే చూస్తూఊరుకున్నాను. అలాగే ఎంతోమంది రెమ్యూనరేషన్స్ ఎగ్గొట్టేరు.  వ్యాపారాల్లో కొచ్చేసరికి ఇదిమామూలే.

? – ‘వాళ్ళతోపోరాడే శక్తీ నాకులేక వదిలేశాను ..’ –  ఇలాటి పరిస్థితి ఎదురైనప్పుడు, ఎదుర్కోలేని అసహాయతలో   అనిపిస్తుంది కదండీ? కలం బలం కన్నా, అహం బలం బలమైనదనీ, గుండె బలం కన్నా ‘గూండా బలం’  గెలుస్తుందని.. ఎంత ఆవేదన కదూ?   ఇతరులకెవరికీ అర్ధం కాని ఈ బాధ కేవలం రైటర్స్ కి మాత్రమే అనుభవైద్యకం. ఎలా తట్టుకుని నిలబడగలిగారు?

* ఒక్కపోరాటంకాదు. అడుగడుగునా ఎన్నోసమస్యలు ఎదుర్కొన్నాను . అటు వుద్యోగం, ఇటు ఇల్లు.  రచనారంగంలోసమస్యలు.  అప్పటికీఇప్పటికీ ఎన్నో…దైవమే తోడయి నన్నుముందుకు నడిపించింది.

ఒకసారి ఒకసినిమాకి మాటలు రాసేను. దర్శకుడు తనపేరు వేసేసున్నాడు. పోరాడేను. గెలిచే సమయానికి మాలాయర్ అటు జంప్. చాలారోజులు నిర్ఘాంతపోయి వుండిపోయాను.  ఎంతోకాలం ఇది నారచనల మీద ప్రభావంచూపింది. అందుకే తర్వాతఎన్నిసార్లుమోసపోయినా…మౌనంపాటించాను. రచయితని మోసం చేయడం తేలిక. డిస్కషన్స్ అంటూ రైంటర్ని పిలిపిస్తారు. కధవింటారు. మళ్ళీపిలుస్తాం అంటారు. ఇక అంతే. అలా నా కధ వాళ్ళచేతిలోకి వెళ్ళిపోయింది. చేసేదేమీలేదు.  కొన్నికోట్లుపెట్టి సినిమా తీస్తారు. కానీ సినిమాకి మూలమైన కథా రచయితని మాత్రం మోసం చేస్తారు. ( ఎంతో బాధ ధ్వనించింది ఆ మాటల్లో.)

  కొత్తగా పెయింటింగ్స్ కూడా చేస్తున్నారు.  :-)  నిజంగా అభినందించదగిన కళ. ఎలా అలవడింది?

* అవునుచిన్ననాటి నుండీ నాకు పెయింటింగ్ అంటేచాలాఇష్టం. నన్ను నేను రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్  ,అడవి బాపిరాజుగారి తో పోల్చుకుని మానాన్న గారికిచెప్పేదాన్ని.కానీనేర్చుకునేఅవకాశంరాలేదు.ఇప్పుడు ఫేస్బుక్ లో ఆ సరదా తీర్చుకుంటున్నాను.అందరూ అక్కా అని పిలుస్తుంటే సంతోషంగావుంది.

ఈ ఫేస్ బుక్ మీకు పునర్జన్మ వంటిదంటూ ప్రశంసించారు?    

* అవునండి. నిజంగానే.

. మీ రచనల్ని ఇంకా వెలుగులోకి తీసుకొచ్చే ప్రయత్నాలేమైనా చేస్తున్నారా?

* త్వరలో కథల సంపుటి వెయ్యాలనుకుంటూన్నాను.  కౌముది వెబ్ మాగజైన్లో నిదురించేతోటలోకి అనే సీరియల్ రాస్తున్నాను.

అనుభవజ్ఞురాలైన రచయిత్రి గా  చెప్పండి. కథ  అంటే ఎలా వుండాలి? ఎలా వుంటే పాఠకులని ఆకట్టుకుంటుంది? ఔత్స్చాహిక రచయితలకి   మీ సూచనలు సలహాలేవైనా  ఇవ్వగలరా?

* నేను ఇతరులకి చెప్పగలిగినదాన్నోఅవునోకాదో కానీ ఒక్కటిమాత్రం నాపరంగాచెప్పగలను.  శైలి అంటే చదివింపచేయగల శక్తి.  భావానికి తగుమాత్రం భాష ,చిన్నకొసమెరుపు. –  పాత సబ్జెక్ట్అయినా ఒక ఇనోవేటివ్ ఆలోచనా విధానం వుంటే చివరి వరకూ చదివేయొచ్చు.కధకి వ్యాసానికి తేడాతేలియాలి – ముందు.

 సమాజం పట్ల రైటర్ కి బాధ్యత వుంటుందా? వుంటే, ఎలాటి జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలని భావిస్తారు.

*  వుండాలి. బాధ్యత వుండాలి. కొన్నిరచనలు సరదాగా రాసినా, మధ్యమధ్యలో రచయిత తొంగిచూస్తూనేఉంటాడు.

మీ పరిశీలనలో మీరు చదువుతున్న మనుషుల మనస్తత్వాలలో కానీండి..జీవన విధానంలో కానీండి…ఆ కాలానికీ ఈ కాలానికీ తేడా  వుందనుకుంటున్నారా?

* వుంది. ఇప్పుడు అప్పుడు కూడా సమస్యలు వున్నా ఆలోచించేవిధానంలో  చాలామార్పువచ్చింది,పెద్దల అనవసర పెత్తనాలుఇప్పుడులేవు జీవనవిధానాలు చాలా ఇంప్రూవ్ అయ్యేయి.

స్త్రీలు శాంతి గా బ్రతుకుతున్నారంటారా?

* అని చెప్పను. అన్నివైపులా, మరింత బయటకి రావడమంటే మరింత  యుద్ధానికి తలపడటమే. ఒకటి గుర్తు పెట్టుకోవాలి. – పోటీయుగం ఇది.

 అవును శారద గారు. స్త్రీలు శాంతి పొందడం కోసం యుధ్ధన్ని చేయాల్సొస్తున్న మాట వాస్తవం. ఆ మాటకొస్తే యుగాల తరబడి నించి  కదూ?

* నిజమేనండి. అందరకీ హాయిగా కడుపులో చల్లకదలకుండా సుఖంగా బ్రతకాలనేవుంటుంది. కానీ,  కొందరికి బ్రతుకంతాపోరాటమే.. పురుషులుస్వార్ధంతో , స్త్రీలు అజ్ఞానంతో స్త్రీ జాతికి అన్యాయం చేస్తూనే వున్నారు. యుద్ధభూమిలో నిలబడి యుద్ధంచేస్తున్నవారి  పరిస్థితి – అంతఃపురంలోకూర్చుని వినోదించే వారికి అర్ధంకాదు.

సమస్యల్లో వున్న  స్త్రీని చూసి సాటి ఆడవాళు చులకన చేస్తారు. ఇలా గేలి చేసే  వారిలో పురుషుల కన్నా,  స్త్రీల  శాతమే ఎక్కువేమో కదూ?

* అవును. ఇప్పటకీ ఎప్పటకీ నన్నుతొలిచేసే ప్రశ్న ఒక్కటే. పవిత్రత గురించి ఉపన్యాసాలిచ్చే వారందరూ  స్త్రీని ఇన్నివిధాల అణచివేతకు గురిచేశారెందుకు? ఈ సమాజం లో స్త్రీ ఎక్కడో,  ఏదో ఒక విధంగా స్త్రీమోసపోతూనే వస్తోంది. గాయపడుతూనే వుంది. కన్నీరుపెడుతూనేవుంది.  ఒకచట్రంలో భద్రతగాకూర్చున్నస్త్రీలకి ఇవి అర్ధంకావు.

రచయిత్రి గా –   అమితమైన మానసిక  సంఘర్షణకు గురి అయిన  సందర్భం ఏమైనా వుందా? 

* నేను చాలాచిన్నతనంనుండీ ఎదోఒకటిరాస్తూనే వుండేదాన్ని. అప్పటకీఇప్పటకీ ఈమామూలు దైనందిక జీవితచట్రంలో ఇమిడి మనలోని సున్నితత్వాన్ని అలౌకిక భావనా సౌందర్యాన్ని పోగొట్టుకుని బ్రతకాల్సిరావడాన్ని జీర్ణించుకోలేకపోతుంటాను. ఈవిషయంలో నేను  చాలాపరితాపానికి గురయ్యానుకూడా!

పాఠకుని కి రైటర్ కి మధ్య గల దూరం పెరిగిందని ఒక అంచనా.  మీరేమనుకుంటున్నారు?

*దూరం అని కాదుగానీ, తెలుగు చదివేవారు తగ్గిపోతున్నారు. పిల్లలు వాళ్ళ పోటీ చదువులలో కాలాన్నంతా చదువుకోడానికే  వెచ్చిస్తున్నారు. ఇక టీవీ  సీరియల్స్ ఉండనేవున్నాయి.  సాహిత్యం పై ఆసక్తి వున్నవారు మాత్రమే పుస్తక సాహిత్యాన్ని చదువుతున్నారు.

  భవిష్యత్తులో  ఇక తెలుగు రచనలుండవన్న వారి జోస్యం పట్ల మీ అభిప్రాయం ?     

* ఉండకపోవడం జరగదుకానీ, ప్రభుత్వం కొంతచొరవ తీసుకుని మన సాహిత్యాన్ని రక్షించాల్సిన అవసరమైతే వుందని నమ్ముతాను.

టీవీ  మీడియా ప్రభావం పఠనాసక్తి మీద నీలి మబ్బు పరుచుకుందనే అభిప్రాయంతో మీరు ఏకీభవిస్తారా?  

* అవును.హాయిగా ఏమాత్రం శ్రమలేకుండా నోరావలించి చూడొచ్చు.  కధ వున్నాలేకపోయినా తలపట్టేసినా పడీపడీచూస్తునారు, ఊళ్లలో అయితే మరీ!.. పరగడుపునే  టీవీలు మోగిపోతుంటాయి.

మరో చిన్న ప్రశ్న. తెలుగు రైటర్స్ మధ్య ఐక్యత వుందనుకుంటున్నారా?

* లేదు ,వుండదు.  ఎవరూ పక్కవారి ప్రతిభ ఒప్పుకోలేరు. దానికి చాలా విశాలహృదయం వుండాలి.

అలసిపోయిన వేళ..విశ్రాంతి అవసరం కదూ? రిటైర్మెంట్ తర్వాత కాలాన్ని ఎలా గడపాలనుకుంటున్నారు? 

* మాఅబ్బాయికిచెప్పాను – మొన్నటిసారి అమెరికావెళ్ళినప్పుడు!  ‘నేను మీకు అమ్మనే. ఒక కూతురిగా, భార్యగా,  తల్లిగా నా పాత్రలకి  నేను ఎక్కువగానే న్యాయంచేశాను.  ఇక ఇప్పుడు నేనునేనుగా బ్రతకాలనుకుంటున్నాను. నామీద ఎలాంటి ఆంక్షలున్నా నేనురానని చెప్పాను.  నవ్వి,  ‘ సరే అమ్మ ‘ అన్నాడు. నన్నెంతో ప్రేమగా చూసుకుంటాడు.   ఎదుటి వారి  వ్యక్తిత్వాన్ని  గౌరవించి నప్పుడే వ్యక్తుల మధ్య  ఆప్యాయతానుబంధాలు పెరుగుతాయి.

జీవితం అంటే?..

*జీవితం గురించి చెప్ప్పుకోవడానికి ఏమీలేదు. ఇది ఒకబిందువు నుండి మరోబిందువుకి నడిచేఒకచిన్నప్రయాణం. కొందరికి కాలం సాఫీగాజరిగితే,  మరికొందరికి అన్నీ ఒడిదుడుకులే. అన్నీ సుడిగుండాలే. ఎవరైనా చేరేది ఒక్కచోటికే. ‘బ్రతికినన్నాళ్ళూ మనంన్యాయంగానే బ్రతికాం’ అన్నదొకటే గొప్పతృప్తినిస్తుంది మనిషికి. అంతే.  అనుకున్నవి ఏమీజరగ లేదు. జరిగేవి ఆపలేను. కాలాన్ని అనుసరించి సాగుతున్నఒక బాటసారిని నేను. నాదురదృష్టంకొద్దీ నామంచితనమే నాకు అనేక చిక్కులుతెచ్చిపెట్టింది. మనుషుల్ని మనుషులనుకుని నమ్ముతాను. నేను ఆదరించి సహాయపడినవారే నాకు ఎక్కువ హాని చేసారు. ఇదిజీవితం.  అంతే అనుకుంటాను.

చివరిగా ఇంకేమైనా చెప్పాలనుకుంటున్నారా? – సందేశం గా?   

* ‘హాయిగా బ్రతకండి.  పక్కవారిని బ్రతకనివ్వండి.’ –  ఇదే నేను చెప్పదలచుకున్నది దమయంతి!

ఇవీ – మన్నెం శారద గారి మదిలోని మాటలు. మనసు దాచుకోకుండా చెప్పిన సంగతులన్నీ సారంగ పాఠకులతో పంచుకోవాలనే నా  తహ తహ ఇలా నెరవేరింది.

ధన్యవాదాలు శారద గారు!

* మీకూ నా ధన్యవాదాలండి. ఈ అవకాశాన్ని కలగచేసిన  సారంగ పత్రికకి నా ప్రత్యేక ధన్యవాదాలు తెలియచేసుకుంటున్నాను.

( పాఠకాభిమానులు శారద గారిని సెల్ ద్వారా కానీ, ఫేస్ బుక్ ద్వారా కానీ కలిసి మీ అభిప్రాయాలను తెలియచేయవచ్చు)

సెల్ :  96189 51250

https://www.facebook.com/profile.php?id=100009804672869

***

రచయిత్రి గురించి :

అసలు పేరు :  పుట్టింటి పేరు మన్నెం. ( పెళ్ళికి ముందునుండే రాస్తున్నాను కాబట్టి, ఇంటిపేరు మార్చలేదు.)

జన్మ స్థలం :   కాకినాడ.

విద్యాభ్యాసం :  engineering graduation.  మానాన్నగారి ఉద్యోగరీత్యా అనేక ఊళ్లలో  చదువుసాగింది.

ఉద్యోగం : రహదారులు  భవనాల శాఖలో ఇంజనీరుగా పనిచేసి స్వచ్చందంగా రిటైర్మెంటు తీసుకున్నాను.

హాబీలు : నాట్యం,చిత్రకళ, రచనావ్యాసంగం – నాకు ఇష్టమయిన హాబీలు. ఇంటీరియర్ డెకొరేషన్ కూడా!

రచయిత్రి గా మీ వయసు :  35 సంవత్సరాలు.  అయితే మధ్యమధ్యలో చాలా బ్రేక్స్ వున్నాయి.

మీరు చదివిన నవలలు :  రంగాయకమ్మగారిబలిపీఠం, రావిశాస్త్రిగారిరచనలు, కొడవటిగంటివారికధలు, శరత్సాహిత్యం, పతంజలిగారి రచనలు..అన్నీఇష్టమే.  మంచి భావుకత వున్న కవిత్వాన్ని కూడా బాగాఇష్టపడి చదువుతాను.

ఆంగ్ల నవలలు? : ఇంగ్లీష్ సాహిత్యాన్ని కొద్దిగాచదివినా, అందులో అంత పెద్ద పట్టులేదు.ఇష్తమైన సినిమా : కన్యాశుల్కం, విజయావారి అన్నిసినిమాలూఇష్టమే. తమిళం.మళయాళసినిమాలుకూడాచూస్తాను. చెమ్మీన్ నవలచాలాసార్లు చదివాను. సినిమా చాలాసార్లుచూశాను.

పబ్లిష్ అయిన  రచనలు : నానవలలు అన్నీమహాలక్ష్మిపబ్లికేషన్స్, కొన్నిఎమెస్కోవారు, మరికొన్నినవభారత్ వారుప్రచురిచారు .

మీకు నచ్చిన మీ రచనలు :  వానకారుకోయిల నవల, ట్వింకిల్   ట్వింకిల్ లిటిల్ స్టార్,  సిస్టర్ సిస్టర్ – నవలలు నాకుబాగానచ్చిన రచనలు.

మొదటినవల : గౌతమి. మొదటిబహుమతి ఆంద్రజ్యోతి డైలీ పేపర్ లో. రెండవ నవల చంద్రోదయం. రెండవబహుమతి  ఆంద్రజ్యోతివీక్లీలో  1984 లో  కధలుచాలావున్నాయి. – ఉరిశిక్ష వుండాలని నేను రాసిన –  ‘ఆగండి ఆలోచించండి’ అన్నకదకి ఆంద్రభూమి వీక్లీ వారు ‘ బెస్ట్ స్టోరీ ఆఫ్ ద  ఇయర్ ‘ గా ప్రకటించి గౌరవించారు.  నానవలలన్నీ కన్నడంలోకి   అనువదింపబడ్డాయి.

మరపురాని సంఘటన : అనంతనాగ్ నారచనలుచదివి అభిమానంతో నన్ను చూడడానికి వచ్చారు.

ఇష్టమైన టూరింగ్ స్పాట్ : సహజసిద్ధమైన అడవులునాకు ఇష్టం. రైల్లో అరకుప్రయాణం  మరచిపోలేనిది

కథల సంఖ్య :  కధలు చిన్నవి, పెద్దవి అన్నీకలిపి 1000 దాకా రాశాను. నవలలు –  43

అవార్డులు : నాపదమూడు కధలు మంజులానాయుడు గారు సీరియల్ గా తీశారు. నేనేమాటలురాశాను. అందుకుగాను  ఉత్తమ రచయిత్రి అవార్డ్ ను రాష్ట్ర ప్రభుత్వంనుండి అందుకున్నాను. రెండు నందిఅవార్డులు,  పొట్టిశ్రీరాములు యూనివర్సిటీనుండి  – ఉత్తమరచయిత్రిగా శ్రీ సి.నారాయణరెడ్డి గారిచేతులమీదుగా అందుకున్నాను.

నేనుకధమాటలురాసిన టివి సీరియల్ ప్రేమిస్తే పెళ్లవుతుందా  కి ఆ ఏడు11 నంది అవార్డులువచ్చాయి.

– ‘ఒకే బహుమతి ’ పోటీ   ప్రకటించారు ఆంద్రజ్యోతివీక్లీవారు.  ‘అది నాకే వచ్చింది – ‘పిలుపునీకోసమే ‘అన్న నారచనకి!

కలిసిన రైటర్స్ : సభలకివెళ్ళేఅలవాటుతక్కువ. వాసిరెడ్డిసీతాదేవిగారు ఎక్కువగా పిలిచేవారు.వారిదగ్గరే ఇతర రచయితలని చూశాను. ఒక నవల వారికి అంకితమిచ్చినప్పుడు శ్రీదాశరధిరంగాచార్యగారు నవలగురించిప్రసంగించారు.

ప్రత్యేక కళ : పెయింటింగ్స్. అంతాస్వయంకృషే . జే.పి సింఘాల్ బొమ్మలకి ఏక లవ్య  శిష్యు రాలీని నేను.

ఖాళీ సమయాలలో : ఖాళీఅంటూవుండదు. గార్డెనింగ్ అంటే చాలాఇష్టం. ఎర్ర మంజిలి కాలనీలో  మా ఇంటి  తోట చూసిజనం ఆగిపోయేవారు.

ఆశయం: నవ్వుతూనవ్విస్తూ నిగర్వంగా జీవించడమే నా ఆశ, ఆశయం.

***

-అనిల్ డ్యాని

~

కప్పుకున్న ఆకుల చివర్లనుంచి

రాలిన వాన నీటి చెమ్మ

ఇల్లంతా పరుచుకుంది

భయం తెలియని పురుగులు

దీపం పైకి దూసుకొస్తున్నాయి

చలి పూసుకున్న దుప్పట్ట్లకి

దేహాల శ్వాశ వేడిని నింపుతుంది

చూరు కింద చినుకులకి

రాత్రంతా

చీకటి తడుస్తూనే ఉంది

వెలుతురు పెంచుకున్న

దీపం దగ్గర నేల

చలి కాచుకుంటుంది

దేహం చుట్టూరా

పరుచుకున్న శూన్యం

కళ్లలో వేడి ప్రవాహం

పసి దేహాల మధ్యలో పడుకున్న చాతీపై

రెండు చేతుల ఆలంబన

వాళ్లకి తను తనకి వాళ్ళు

రేపటికి సూర్యుడొస్తే చాలు

కిటికీ పక్కన

విరిగి పడిన కొమ్మ గూటి మీద

పక్షుల నోళ్ళు తెరుచుకుంటాయి

కూయడానికి కాదు కూసింత తినడానికి.

*

-చందు తులసి 

~

ఈ మధ్య సోషల్ మీడియాలో బాగా వ్యాప్తిలో వున్న ఓ పోస్టు….
ఓ పాప వాళ్లమ్మను అడిగిందట…..
”అమ్మా…మీరు మన బీరువా తాళాలు మన ఇంటి పనిమనిషికి ఎందుకివ్వరు…?” అని…తల్లి ఆశ్చర్యపోయింది. ఐనా అడిగింది తన చిన్నారి తల్లి కాబట్టి ఓపికగా….
” నువ్వు చిన్నపిల్లవు కదా…నీకు తెలీదమ్మా. అలా ఇవ్వకూడదు …”అని చెప్పింది.
 

మళ్లీ ఇంకో ప్రశ్న.
”పోనీ మీ ఏటీఎమ్ కార్డు…మన వంటమనిషికి ఎందుకివ్వవు…?”
తల్లి ఈ సారి…ఆశ్చర్యపోతూనే కోప్పడింది.
”నీకు ఇపుడు చెప్పినా అర్థం కాదమ్మా…చిన్న పిల్లవు కదా”  అంది.
” పోనీ మన దగ్గర ఎంత డబ్బు ఉందో మన ఇంట్లో పనిచేసే తోటమాలికి ఎపుడైనా చెప్పావా..?”
 

ఈ సారి తల్లికి విసుగు, అంతకన్నా కోపం వచ్చింది.
” వొక్క సారి చెబితే అర్ధం కాదా.. మన దగ్గరున్న విలువైన వస్తువుల గురించి పరాయివాళ్లకు చెబుతామా..? చెబితే వాళ్లు దోచుకోరూ…”అంది.
” డబ్బులు, ఏటీఎమ్ కార్డులు, మాత్రం జాగ్రత్తగా చూసుకుంటారు. మరి నన్ను మాత్రం ఎందుకు ఆయా దగ్గర వదిలేసి వెళతారు.  నేను మీకు విలువైన దాన్ని కానా..? ”  అని ఏడుస్తూ అడిగిందట చిన్నారి.

***
కొంత అతిశయోక్తిగా అనిపించినా……ఆ పాప అడిగిన ప్రశ్నలో మాత్రం నిజం వుంది.  ఆ ప్రశ్న కేవలం ఆ చిన్నారిదే కాదు. మన సమాజంలోని అందరి చిన్నారులది.  కారణాలేవైనా కావచ్చు కానీ ఇవాళ అన్నిటికన్నా ఎక్కువగా నిర్లక్ష్యం చేయబడుతోంది బాల్యం.
సరైన తిండి పెట్టక పోవడం, వయసుకు మించిన పని చేయించడం, చిత్రహింసలు పెట్టడం….ఎంత నేరమో వాళ్లకు అవసరమైన జ్ఞానాన్ని అందించకపోవడమూ అంతే నేరం. వాళ్ల ఆలోచనలను పట్టించుకోకపోవడం, వాళ్లను సక్రమ మార్గంలో తీర్చిదిద్దక పోవడమూ అంతే నేరం.
పిల్లలంటే కేవలం…ఇంటర్నేషనల్, టెక్నో, కాన్సెప్ట్….ఇలా రకరకాల ముసుగులు తగిలించుకొన్న కార్పోరేట్ కోళ్లఫారాల్ని నింపడానికే పుట్టే అభాగ్యులు కాదు కదా….??
తల్లిదండ్రుల సాధించలేని కోరికలు,  సాధించి పెట్టడానికి దొరికిన కోరికల కొనసాగింపులూ కాదు కదా……??
మరో ఇరవై ఏళ్ల తర్వాత…..మల్టీ నేషనల్ కంపెనీల అవసరాలు తీర్చడం కోసం….తయారవుతున్న రోబోలు కాదు కదా..! …??
 

హరివిల్లుపై జారాలనో, నెలవంకకు ఊయల కట్టి ఊగాలనో…వెన్నెల్లో గోరు ముద్దలు తినాలనో కాకున్నా…..
అమ్మా నాన్నతో కబుర్లు చెప్పాలనో, నాన్నమ్మ, తాత దగ్గర కథలు వినాలనో….లేదా తమకు నచ్చినట్లు తామే కథలు చెప్పుకోవాలనో ఉంటుంది కదా….!
పిల్లలకూ ఆలోచనలుంటాయని, వాళ్లకూ అంతులేని సృజన ఉంటుందనీ ఎవరు గుర్తించాలి…? అవకాశం ఇవ్వాలే కానీ వాళ్లూ సృజనాత్మకత విషయంలో పెద్దవాళ్లకూ తీసిపోరని ఎవరు నిరూపించాలి…? పంజరాల్లాంటి తరగతి గదుల్లోంచి బయటకు తీసుకొచ్చి…. పాఠాలు, పంతుళ్లు, పుస్తకాలకు అందనంత దూరంగా తీసుకెళ్లి, ఓ పెన్నూ పేపరూ ఇచ్చి…. ” పిల్లలూ మీకోసం మీరే ఏం రాసుకుంటారో రాసుకోండర్రా”  అని అంటే….పిల్లలు ఏం రాస్తారు…? ” పిల్లలూ మీకు రెక్కలొచ్చాయి అనుకోండి….అపుడేం చేస్తారు….” అని అడిగామే అనుకోండి. ఊహకైనా అందని ఆ ఆనందాన్ని పిల్లలు ఎలా పంచుకుంటారు.? అలాంటి అబ్బుర పరిచే ఆలోచనల సమాహారమే  సంస్కృతి పబ్లికేషన్ ప్రచురించిన పండు వెన్నెల పుస్తకం. తమ లాంటి చిన్నారుల కోసం…తామే కవులూ, రచయితలూ అయిపోయి కలాలు భుజాన వేసుకుని రచనల సంకలనం.  ఇంతకీ ఈ పండు వెన్నెల ఎలా మొదలైందో చెప్పాలంటే ఓ నెల వెనక్కు వెళ్లాలి.
 

చిన్నారుల్లో దాగి ఉన్న సాహిత్యాభిలాషను, అభిరుచులను, కళలను వెలికి తీసేందుకు వారి అభిప్రాయాలను స్వేచ్ఛగా వెల్లడించేందుకు సంస్కృతి గ్లోబల్ స్కూల్ యాజమాన్యం నవతరంతో యువతరం అని ఓ కార్యక్రమం నిర్వహించింది. ఈ కార్యక్రమాన్నంతా భుజాల మీద మోసింది  ప్రముఖ కథా రచయిత్రి  డా. కె.ఎన్. మల్లీశ్వరి ( ప్రజాస్వామిక రచయితల వేదిక),  కత్తి పద్మ ( మహిళా చేతన సంస్థ),  నిశాంత్ లు. చిన్నారి సాహిత్య కారులు….యువతరం రచయితలతో సమ్మేళనం చేసే ఈ కార్యక్రమంలో సీనియర్ రచయితలూ చాలామంది పాల్గొని తమ ఆలోచనలూ పంచుకున్నారు.
 

కేవలం కథలు చదవడం, రాయడం…వాటి గురించి చర్చించడమే కాదు. పక్కనే ఉన్న గిరిజన ప్రాంతాన్ని సందర్శించారు. దోపిడీని ప్రతిఘటిస్తున్నందుకు అణచివేతను ఎదుర్కొంటున్న అడవిబిడ్డలతో మీకు తోడుగా మేమున్నాం…అని ధైర్యం చెప్పారు.  ఇలా సాహిత్యం, సామాజిక స్పృహ కలగలిసిన ఈ కార్యక్రమం  కేవలం విశాఖ జనాన్నే కాకుండా….తెలుగు సాహిత్య కారులందరినీ ఆకట్టుకున్నది.
 
ఆ నవతరంతో యువతరం కార్యక్రమంలో పాల్గొన్న నేటి, రేపటి తరం సాహిత్య కారుల ఆలోచనలని పండు వెన్నెల పేరుతో ప్రచురించింది సంస్కృతీ పబ్లికేషన్ సంస్థ. ఈ పుస్తకంలో అనుభవాలే కాకుండా బాల రచయితల కథలు, కవితలు కూడా ఉన్నాయి. రాసింది చిన్నారులే ఐనా ….పెద్ద రచయితలకు తామే మాత్రమూ తీసిపోమని నిరూపించారు.
 

కంటనీరు కూడా కలుషితమవుతున్న కాలమిది…అంటూ తన కవితలో ఆవేదన వ్యక్తం చేస్తుంది సోనా-శాంతి. సాహిత్య కారులు ఎటువైపు నిలబడాలో సూచిస్తాడు పృధ్వీ.  పెన్నుతో కాదు భావోద్వేగంతో రాస్తున్నానంటాడు జస్వంత్.   ప్రకృతి విధ్వంసాన్ని ప్రశ్నిస్తుంది…. మన్విత.   అంతం కాదిది ఆరంభం అంటుంది మహాలక్ష్మి. శ్రీశ్రీని గాఢంగా అభిమానించడమే
కాదు…శ్రీశ్రీలా కవిని అవుతానంటాడు మరో చిన్నారి. ఇలా ఈ బుల్లి సాహిత్య కారులు తమ రచనల్లో వయసుకు మించిన పరిణతి ప్రదర్శించారు.  చిన్నారులతో పాటూ కార్యక్రమంలో పాల్గొన్న యువ రచయితలు, సీనియర్ రచయితలూ తమ అనుభవాలనూ, పరిశీలనలూ వివరించారు.
 
సంపాదకులు చెప్పినట్లు ఈ పుస్తకం బాల సాహిత్యం మాత్రమే కాదు…పెద్దల సాహిత్యమూ కాదు. ఈ పుస్తకం విడి విడిగా రాసిన రచనల సంకలనమూ కాదు. అందరి ఆలోచనల సమాహారం.  ప్రతీ పేజీని అందంగా,  చిత్రాలతో రూపొందించడం వల్ల
పిల్లలను ఆకట్టుకుంటుంది.

చివరగా ..ఇలా రేపటి తరం సాహిత్య కారులను గుర్తించి, వారికి సానబెట్టి సమాజానికి అందించే అరుదైన కార్యక్రమాలు రాష్ట్రంలోని అన్ని ప్రాంతాల్లోనూ ముఖ్యంగా …ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లో చేపడితే ఎంతో మేలు జరుగుతుంది. తెలుగు నాట అనేక సాహిత్య కార్యక్రమాలు జరుగుతుండడం అందరికీ తెలిసిందే. సన్మానాలు, అభినందన సభల కన్నా…ఇటువంటి కార్యక్రమాల వల్ల సాహిత్యానికి ఉపయోగం. సాహిత్య సంస్థలు, సాహిత్య కారులు  దృష్టి సారించాల్సిన విషయమిది.

(ఈ నెల 16వ తేదీన విశాఖలో పండు వెన్నెల పుస్తకం ఆవిష్కరణ సభ సందర్భంగా…..)

“ఈ పుస్తకం ఎవరూ చదవడానికి వీల్లేదు” అని ఒక పుస్తకాన్ని ప్రభుత్వం నిషేధించడం, చాలా అస్తవ్యస్తమైన సమాజంలో జరిగే పనిలా కనిపిస్తుందా లేదా? ఈ పుస్తకం చదవడానికి వీల్లేదు, నువ్విలా రాయడానికి వీల్లేదు, ఈ సినిమా నువ్వు చూడ్డానికి వీల్లేదు, ఈ సినిమా నలుగురిలోకీ రావడానికి వీల్లేదు___________ఈ ధోరణి నిరంకుశమే కాదు, ఇది పాఠకుల, ప్రేక్షకులను వ్యక్తిగతంగా వారి ఆలోచనా శక్తిని అవమానించే ధోరణి కూడా! ఏ సమాజంలో అయినా సరే –

మరీచిక నవలని అలాగే ఆంధ్ర ప్రదేశ్  ప్రభుత్వం ఆరునెల్ల పాటు నిషేధించింది. ఎప్పుడో మాల పల్లి నవల తర్వాత కొన్ని దశాబ్దాలకు ప్రభుత్వ ఆగ్రహానికి ఆ పైన నిషేధానికి గురైన తెలుగు నవల.

ఇది కాలేజీలో ఉండగా చదివినపుడు దీన్ని ఎందుకు నిషేధించారో బొత్తిగా అర్థం కాలేదు. ఇందులో అంతగా రక్తాన్ని మండించి నక్సలైట్లలోకో, లేక హిప్పీల్లోకో తోసి అటేపు పరిగెత్తించే అంశాలేవీ కనిపించలేదు, 90 లలోని పరిస్థితుల ప్రకారం !  కానీ నవలా కాలం 1978 కాబట్టి అప్పటి సాంఘిక  వాతావరణం ప్రకారం దీన్ని అర్థం చేసుకోవాలి

సాంఘిక సమస్యల గురించి రాసి, తద్వారా ఆ నవల నిషేధానికి గురవడం వల్ల వాసిరెడ్డి సీతాదేవి ఒక ప్రత్యేక గౌరవాన్ని పొందినట్టే! ఆ సమయంలో ఆమెకు పాఠకులు, ప్రజా సంఘాల మద్దతు పుష్కలంగా లభించింది. మహా కవి నుంచి మామూలు పాఠకుడి వరకూ అఖిల భారత స్థాయిలో సీతాదేవి కి తోడుగా నిలబడి గొంతెత్తారు.

అసలింతకీ మరీచిక ను ఎందుకు నిషేధించినట్టు? అందులో అంత నిషేధించాల్సిన అంశాలేమున్నాయి? ఎవరిని ఏ వైపుగా ప్రేరేపించగలిగి ఉండేదని ప్రభుత్వం భావించింది? సవాలు చేసిన సీతాదేవి కి కోర్టులో ఏం దొరికింది? నిషేధమేమైంది?

ఈ నవల ప్రారంభానికి ముందు సీతాదేవి ఇది ఇంత సంచలనం సృష్టిస్తుందని ఊహించి ఉండరు బహుశా! రెండు కుటుంబాలకు చెందిన ఇద్దరు అమ్మాయిల రెండు కథల కథ ఇది. బాగా డబ్బున్న కుటుంబం  నుంచి వచ్చిన శబరి, పట్టుమని పద్ధెనిమిదేళ్లు కూడా నిండని పసిది. డబ్బులో పుట్టి డబ్బులో  పెరగడం వల్ల సామాన్యమైన జీవితం ఎలా ఉంటుందో,ఆకలి ఎలా ఉంటుందో, కష్టం ఎలా ఉంటుందో,శ్రమ ఎలా ఉంటుందో  అనుభవం లోకి రాని  సుకుమారి . బాధ, కనీసం ఆకలి, అవసరం   ఎలా ఉంటాయో చవి చూడాలని, డబ్బు, నగలు, విలాసాలతో నిండి కుళ్ళి రొటీన్ కంపు కొడుతున్న జీవితం నుంచి బయట పడాలని అమాయకంగా ప్రయత్నించే అమ్మాయి. మరో వైపు ఆమె స్నేహితురాలు మిడిల్ క్లాస్ జ్యోతి,వ్యవస్థను నిశితంగా పరిశీలిస్తూ, ఆలోచనలన్నీ విప్లవోద్యమాల వైపు పయనిస్తుంటే, అటు వైపు మళ్ళే దారిలో ఉంటుంది.

లోకాన్ని పూర్తిగా అర్థం చేసుకోలేని శబరి కి డబ్బు పిచ్చిలో పడి కొట్టుకునే తల్లిదండ్రులు! తెలిసిన వాళ్ళలో బాగా డబ్బున కుర్రాడిని చూసి వాడికి శబరిని ఇచ్చి పెళ్ళి చేసేయాలనే తొందరలో ఉంటారు తప్ప కూతురు కాలేజీలో ఏం చదువుతోందో కూడా పట్టించుకునే ఆసక్తి  ఉండదు వాళ్లకి . వాడంటే శబరికి ఏ ఇంటరెస్టూ ఉండదు. ఎప్పుడూ చెదరని బట్టల్లో, ఖరీదైన అలంకరణలో డబ్బుకు ప్రతీక గా కనపడే అతడంటే శబరికి చీదర.

ఆ పిల్ల సర్కిల్లో ఎటు చూసినా డబ్బు, దాని వల్ల వచ్చే విలాసాలు , డబ్బులో పొర్లే మనుషులూ! వీటన్నిటికీ దూరంగా వేరే జీవితం, మామూలుగా హాయిగా, హడావుడి లేని జీవితం కావాలి! ఉక్కిరికి బిక్కిరి చేసే ఈ డబ్బు లేకుండా హాయిగా ఊపిరి పీల్చుకునే వెసులుబాటు కావాలి. అది ఎక్కడ దొరుకుతుందో తెలీదు. ఎవరి దగ్గరికి పోతే దొరుకుతుందో తెలీదు.

ఎటూ కాని వయసులో ఉన్న పిల్లలు ఎలాటి పరిస్థితుల్లో బురదలో అడుగేస్తారో సరిగ్గా, శబరి కోసం కూడా అలాటి అవకాశం ఒకటి వెదుక్కుంటూ వస్తుంది. కాలేజీ నుంచి కార్లో ఇంటికి వస్తూ, దార్లో మత్తులో పడి పిచ్చి పిచ్చి గా ప్రవర్తిస్తున్న ఇద్దరు యువతీ యువకుల్ని చూస్తుంది. ఒంటి మీద బట్టలూ, సరైన స్పృహా రెండూ ఉండవు వాళ్ళిద్దరికీ!

తెలీని ఉత్సుకతతో వాళ్లతో మాట్లాడ్డానికి ప్రయత్నిస్తే వాళ్ళు మత్తుతో ఏవేవో మాట్లాడ్డమే కాక కాక ఇంకో సారి రమ్మని, స్వర్గానికి తీసుకుపోతామని చెప్తారు. ఫలితంగా మరో సారి వాళ్ల దగ్గరికి వెళ్ళి మొదటి సారిగా LSD టాబ్లెట్ వేసుకుని మాదక ద్రవ్యం అనుభవాన్ని చవి చూస్తుంది. . శబరిని తమ హిప్పీ గ్రూప్ లోకి లాగాలనే వాళ్ల ప్రయత్నం సఫలమవుతుంది.  పెళ్ళి కొద్ది రోజుల్లో ఉందనగా, శబరి నగలు డబ్బు తీసుకుని జాన్ అనే హిప్పి తో పారి పోతుంది. పోయే ముందు “తాను ఆత్మ హత్య చేసుకుంటున్నాని”ఉత్తరం  రాసి పెట్టి,కట్టుకున్న చీర చెప్పులు కాలవొడ్డున విడిచి పోతుంది.

లోగో: భవాని ఫణి

ఆ తర్వాత గుర్తు తెలీని శవమేదో కుళ్ళి పోయి దొరికితే అదే శబరి అనుకుని సంస్కారాలు చేస్తారు కుంగి పోయిన ఆ తల్లి దండ్రులు! (హిప్పీల వ్యవహారం కొంత తీవ్రంగానే ఉండుండాలి నవలా కాలం లో). బాంబే లో రోడ్ల వెంట పిచ్చి వాళ్లలా ఒంటి మీద స్పృహ లేకుండా తిరిగే హిప్పీలను,వాళ్లలో రకాలని చూసి తెల్సుకుని భయపడి పోతుంది. తప్పటడుగు వేశానని గ్రహిస్తుంది.  ఇంటికెళ్ళి పోతానని ఏడుస్తుంది. పోనివ్వరు వాళ్ళు . కానీ అలా ఏడ్చి గొడవ చేసినపుడల్లా ఒక మత్తు టాబ్లెట్టో పాకెట్టో ఇచ్చి ఆ పిల్లను మత్తులోకి తోసి అక్కడే ఉంచేస్తారు వాళ్ళు.

మరో పక్క జ్యోతి, సమాజంలో అసమానతలను  చూస్తూ భరించలేక వాటిని రూపు మాపడానికి ఏదో ఒకటి చేయాలనుకుంటుంది. శబరి తో హిప్పీలను కలవడానికి వెళ్ళినపుడు , తన వాదనతో వాళ్లని మార్చి తన మార్గం వైపు తీసుకురావాలనుకుంటుంది. అది సాధ్యం కాక తిరిగి వచ్చ్చేస్తుంది. కొన్నాళ్ళకి , విప్లవోద్యమం వైపు వెళ్ళక తప్పదని నిశ్చయించుకుని, తను నక్సలైట్లలో చేరుతున్నానని తండ్రికి ఉత్తరం రాసి పెట్టి వెళ్లి పోయి ఉద్యమంలో చేరుతుంది.

నెమ్మదిగా అక్కడి కఠిన జీవితానికి అలవాటు పడుతుంది. ఎవడో ఒక భూకామందుని చంపే ఆపరేషన్ లో అవకాశం పొంది సత్యం అనే తన సహ నక్సలైట్ తో కల్సి వెళ్తుంది. కానీ ఆపరేషన్ ఫెయిలై పోలీసుల కాల్పుల్లో సత్యం గాయపడతాడు.అతడిని తీసుకుని కొండల్లో పడి పారి పోతుంది. అలా మైళ్ళ కొద్దీ నడిచాక, పోలీసులు దరి దాపుల్లోనే కనిపిస్తారు కొండ మలుపులో! ఇక తప్పించుకోవడం అసాధ్యమని గ్రహించి సత్యం , ఆమెను వెళ్ళిపొమ్మని తను పోలీసులు చేతిలో మరణిస్తాడు. జ్యోతి అడవి దాటి గ్రామంలో అడుగు పెట్టడం తో కథ సమాప్తం!

నవల నిషేధానికి గురి కాకపోయి ఉంటే, ప్రభుత్వం దృష్టితో చూసినా  పాఠకులకు ఇందులో నిషేధించాల్సిన తీవ్రమైన అంశాలున్నాయని తోచదు. అయితే 1978-82నాటి సాంఘిక వాతావరణాన్ని బట్టి ఈ నవలను దాని నిషేధాన్ని చూడాలి కాబట్టి, ఇప్పటి ధోరణుల్ని బట్టి అంచనా వేయడం కష్టమే! నవల విడుదల అయ్యాక ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ప్రభుత్వం 1982 ఫిబ్రవరిలో నిషేధం విధించగా, ఆర్నెల్ల తర్వాత 1982 ఆగస్ట్ 10 న హైకోర్టు ధర్మాసనం నవలపై నిషేధం చెల్లదని తీర్పు ఇచ్చింది. కట్లు తెంచుకుని మరీచిక మళ్ళీ స్వేచ్చగా  రెక్కలు విదుల్చుకుని  బయటికి వచ్చింది. ఈ ఆర్నెల్ల  కాలం లో  పౌర హక్కుల సంఘాలే కాక సామాన్య పాఠకులు, ప్రజాస్వామిక వాదులు, పాఠకులు ఎందరో మరీచిక ను విడుదల చేయాలని నిరసనలు చేశారు. అరసం, విరసం,విశ్వసాహితి, జనసాహితి,హిందీ లేఖక్ సంఘ్,వంటి సంస్థలన్నీ సీతాదేవికి సంఘీభావాన్ని ప్రకటించాయి. సహజంగానే నిషేధం ఎత్తి వేశాక పుస్తకం కోసం పాఠకులు ఎగబడ్డారు.అంతకు ముందు పెద్దగా పట్టించుకోని వారు సైతం కొని చదవడం తో అమ్మకాలు ఒక్కసారిగా పెరిగాయి.

బోయి భీమన్న, శ్రీ శ్రీ, కె. రామ లక్ష్మి,కన్నాభిరన్ వంటి పలువురు ప్రముఖులు నిషేధం పై, పోలీసు వైఖరి పై తీవ్ర వ్యాఖ్యలతో నిరసన వ్యక్తం చేశారు

ఈ నవల్లో నక్సలిజం  పట్ల సీతాదేవి అటు సానుభూతి గానీ, ఇటు వ్యతిరేకత గానీ, ప్రకటించినట్లు స్పష్టంగా ఏమీ కనిపించదు. నవల చివర్లో జ్యోతిని గ్రామం వైపు వెళ్ళిపొమ్మని సత్యం బలై పోతాడు. జ్యోతి గ్రామం వైపు వెళ్ళింది అంటే జన జీవన స్రవంతి లో కలవడానికి వెళ్ళిందని అర్థం కాదు.పైగా నవల ముందు మాటలో సీతాదేవి “జ్యోతి ప్రజా జీవనాన్ని ఊపిరిగా పీలుస్తూ, రైతు కూలీల మధ్య ఉండే ఉంటుందనే అభిప్రాయాన్ని వ్యక్తం చేస్తారు. అంతే కాక జ్యోతి పాత్రతో మరో నవల రాస్తానని కూడా పాఠకులకు మాట ఇచ్చారు. నక్సలిజం వైపు మళ్ళేటపుడు, దుందుడుకు స్వభావంతో తాత్కాలికావేశంతో నిర్ణయాలు తీసుకోడం పనికి రాదనే సందేశం మాత్రం అందుతుంది.

వర్గ శత్రువులను హత్యలు చేయడం ద్వారా నవ సమాజం నిర్మాణం జరగదని, ఒకడు చస్తే వేల మంది పుట్టుకొస్తూనే ఉంటారని, క్షేత్ర స్థాయిలో ప్రక్షాళన జరగాలనీ జ్యోతికి వచ్చిన కల ద్వారా రచయిత్రి సూచిస్తారు. ఈ కలలో జ్యోతి తన గ్రూప్ తో కల్సి భూషయ్యను చంపడానికి వెళ్తుంది. స్వయంగా జ్యోతే వాడి తల  నరికి పారేస్తుంది. అయితే ఆ తెగి పడిన తల జ్యోతితో మాట్లాడుతుంది.”నన్ను చంపావు సరే, నా కొడుకున్నాడు గా. వాడు కూడా రేపు నాలాగే భూస్వామే అవుతాడు.నువ్విప్పుడు దోచుకెళ్ళే డబ్బుని వాడు ఏడాది తిరక్కుండానే మళ్ళీ సంపాదిస్తాడు” అని ఎద్దేవా చేస్తూ, వ్యవస్థ లో మార్పు రానంత వరకూ వ్యక్తిగత హత్యల వల్ల ప్రయోజనం లేదని కథానాయిక కు క్లాస్ తీసుకుంటుంది.

ఆరుద్ర ఈ నవల కు ముందుమాట గా రాసిన వ్యాసంలో “సీతాదేవి కి నక్సలిజం  పై ఎంత సానుభూతి ఉన్నా, ఆమె దానికి సంపూర్ణంగా వ్యతిరేకి” అని, “నక్సలిజం  వైఫల్యాన్ని ఆమె సంపూర్ణంగా నవల్లో చిత్రించారు” అనీ అంటారు.. ఒక ఆపరేషన్ విఫలమైతేనో, ఒక సత్యం మరణిస్తేనో నక్సలిజం  విఫలమైనట్టు కాదని, జ్యోతి తిరిగి గ్రామం వైపు నడవడం ద్వారా రచయిత్రి సూచిస్తారు.  కానీ ఒక ఇంటర్వ్యూలో స్వయంగా వాసి రెడ్డి సీతాదేవే నవల నక్సలిజం వైఫల్యాన్నే చర్చిస్తుందని అంగీకరించారు. నవల లోని నిషేధిత భాగాలు ఏ విధంగా యువతను నక్సలిజం వైపుగా ఏ విధంగా ప్రేరేపిస్తాయనే విషయాన్ని నిషేధించేటపుడు ప్రభుత్వం ప్రజలకు వివరించాలని ఆమె ఆభిప్రాయ పడ్డారు.

ప్రభుత్వం నిషేధించిన పేజీల్లో మాత్రం కొంత చర్చ, సంభాషణల రూపం లో నడుస్తుంది.  ఆ పేజీల్లో అప్పుడు వార్తా పత్రికల్లో రోజూ నడుస్తున్న భూస్వాముల హత్యలూ, గిరిజనుల ఆక్రోశాలూ, వాటి మీద రఘురాం, మూర్తి, సతీష్ పాత్రల మధ్య సంభాషణలున్నాయి.యువతీయువకులు అటువైపు ఆకర్షితులు కావడానికి ఏ యే అంశాలు ఆలోచనలు రేకెత్తిస్తాయో, వారి రక్తాన్ని ఉరకలు పెట్టించే అంశాలేంటో సతీష్ చేత చెప్పిస్తారు రచయిత్రి. ప్రభుత్వాన్ని కలవర పెట్టిన అంశాలివే అప్పట్లో!  ఆ నాడు ఉనికిలో ఉన్న సాంఘిక పరిస్థితుల మూలాన ఆ సంభాషణ యువతను చెడు దారి పట్టించేలా ఉందని ప్రభుత్వం భావించిందన్నమాట.

ఆరుద్ర ఒక వాలిడ్ పాయింట్ లేవనెత్తారు. ఈ నవల్లో హిప్పీల జీవితాలు, వాళ్ళు వాడే మాదక ద్రవ్యాల వివరాలు, వాటి పేర్లు మొత్తం వివరిస్తారు రచయిత్రి. “ప్రభుత్వానికి హిప్పీ పిల్ల కథ గురించి ప్రభుత్వం వారికి ఏ విధమైన అభ్యంతరం లేదని వారు ఉటంకించిన పేజీల సంఖ్య చూస్తే తెలుస్తుంది. సాంఘిక దురన్యాయాలకు ఎదురొడ్డి పోరాడాల్సిన యువత హిప్పీలలో చేరి క్షీణించి పోతే పాలకవర్గీయులకు పబ్బమే! ఎటొచ్చీ విప్లవకారులైతేనే తంటా” అంటారు . ఈ నవల రాస్తున్నపుడు సీతాదేవి ఆంధ్ర ప్రదేశ్ యువజన సర్వీసుల విభాగంలో డైరెక్టర్ స్థాయిలో ఉన్నతోద్యోగిగా ఉన్నారు. డిపార్ట్మెంటల్ గొడవలకు ఆమె సాహిత్య శిశువును బలి చేయడం తగదని రాస్తూ ఆరుద్ర ఈ నవల నిషేధానికి ఇతరత్రా కారణాలున్నాయనే హింట్ కూడా ఇచ్చారు

ఈ నవల్లో మొత్తం అక్కడక్కడా 20 పేజీల్లో అభ్యంతర కర విషయాలున్నాయని పేర్కొంటూ ప్రభుత్వం దాన్ని నిషేధించింది. ఏ యే  పేజీలు అభ్యంతరకరమో గవర్నమెంట్ గెజిట్ ఆర్డర్ లో వివరంగా ఆ పేజీలు ప్రింట్ చేసి మరీ ఇచ్చారని విన్నాను. అంటే నవల నిషేధంలో ఉన్నా, ఆ నిషేధించిన పేజీల్లో ఏముందో ప్రభుత్వ గెజిట్ చూసి చదివి తెలుసుకోవచ్చన్నమాట! ప్రభుత్వ గెజిట్ అందరికీ అందుబాటులోనే ఉంటుంది :-) ! అలా ఉంటాయన్నమాట నిషేధాల ప్రహసనాలు !

ప్రశ్నించిన వాళ్ళని, గొంతెత్తిన వాళ్లని నిషేధించడం, నిర్మూలించడం చరిత్రలో ఎంత సహజమో నిషేధం పట్ల నిరసనా, తిరుగుబాటూ అంతే సహజమూ , ప్రజాస్వామ్య వ్యవస్థలో అది అనివార్యమూ కనుక ప్రజా సంఘాలు, సాహితీ సంఘాలు ,పాఠకులు కళాకారులు, రచయితలు పెద్ద ఎత్తున నిరసనలు చేసి కోర్టుకెళ్ళారు. న్యాయం కావాలని గొంతెత్తి వాసి రెడ్డి సీతాదేవి తరఫున నిలబడ్డారు. నిలబడి గెలిచారు.

పుస్తకాల నిషేధం గురించి రంగనాయకమ్మ విలువైన, ఆలోచించ దగ్గ అభిప్రాయాలను మరీచిక నిషేధానికి ముందే ఒక చోట వ్యక్తపరిచారు . యండమూరి తులసి దళం మీద తీవ్ర స్థాయిలో విమర్శలు చేసినా, ఆ నవలను నిషేధించాలనలేదు ఆమె !

‘ఆదివారం ’ అనే వారపత్రిక  13-9-1981 సంచికలో ఆమె పుస్తకాల నిషేధం గురించి  తన అభిప్రాయాలను ఇలా చెప్పారు-

‘‘ఒక రచనని నిషేధించడం అంటే , దాన్ని ప్రచురించకుండా ఆపుతారు. అప్పటికే ప్రచురణ అయిన పుస్తకాల్ని పోలీసులు పట్టుకుపోతారు. ఆ నిషేధ రచనల్ని చదివే పాఠకుల్ని అరెస్టులు చేసి, లాకప్పుల్లో పెట్టి వారి నించీ లంచాలు లాగుతారు. చివరికి వారి మీద కేసులుపెట్టి శిక్షలు వేస్తారు.  ఇది ఏ రకంగానూ ఆర్గ్యుమెంటకి నిలబడే విషయం కాదు.

ఎందుకంటే-

 పాఠకులు ఒక ‘రచన’ను చదవడానికి  సిద్ధంగా వున్నప్పుడు ఒక ‘చట్టం’ వచ్చి వారిని

దండించాలనడం  పరమ హాస్యాస్పదమైన, ప్రజాస్వామ్య వ్యతిరేకమైన విషయం. మనుషుల్ని భయపెట్టి  ఒక పని నించీ ఆపగలమనుకోవడం మనుషుల శక్తీ, మనుషుల ప్రత్యేకతా తెలియని వాళ్ళు చేసే ఆలోచన.   ‘భయం’ అనేదానికి జంతువులు లొంగుతాయి గానీ మనుషులు లొంగరు. లొంగకూడదు.

…. ..

ఒక పుస్తకాన్ని నిషేధించడం అంటే కొందరు ‘మేధావులు’ మొదట దాన్ని చదివి- ‘ఇది చెడ్డ పుస్తకం,  మిగతా వాళ్ళంతా దీన్ని చదవకూడదు’ అని నిర్ణయించడమే. ఆ మేధావులు, ‘మేధావులు కాని’ వారితో  ఇలా అంటారు- ‘‘ఫలానా పుస్తకం మీరు చదవకండి, చెడిపోతారు. మేం మొదట చదివి చూశాం. మేం  మేధావులం కదా? అంచేత ఎంత చెడ్డ పుస్తకాలు చదివినా మేం చెడిపోం. మీరున్నారే, మీరు మాలాగా  మేధావులు కారు గదా, ఇలాంటి పుస్తకాలు చదివితే మీరు చాలా చెడిపోతారు. కాబట్టి ఏది మంచి పుస్తకమో,   ఏది చెడ్డ పుస్తకమో మేం చదివి మీకు చెపుతూ వుంటాం…

ఈ రకంగా ఏది మంచో ఏది చెడ్డో మేధావులే నిర్ణయిస్తూ వుంటారు.

కొందరు మేధావులు చేసే నిర్ణయాలకి కోట్ల కోట్ల మంది జనం కట్టుబడివుండాలనడం మేధావుల దురహంకారం తప్ప  ఇంకేమీ కాదు.

ఫలానా  పుస్తకాన్ని ప్రచురించకూడదనీ, చదవకూడదనీ చట్టం వచ్చినంతమాత్రాన దాన్ని ప్రచురించడమూ ఆగదు,  దాన్ని చదవడమూ ఆగదు. కాక పోతే రహస్యంగా…..బహిరంగ రహస్యంగా!

అందుచేత నిషేధాలకన్నా సరియైన, బలమైన, ఆయుధం ఏమిటంటే ఆవిషయంలో పాఠకులకు సరియైన   అభిప్రాయాలు కలిగిస్తూ ‘ఎడ్యుకేట్’ చెయ్యడం. పాఠకుల్ని హేతుబద్ధంగా ఆలో్చించేటట్టు చేసే మార్గం ఒక్కటే  ఈ విషయంలో    సరైన మార్గం.’’

నిషేధం సంగతి పక్కన ఉంచి,నవల కంటెంట్ విషయానికొస్తే నవల గబ గబా నడిచి పోయిన అనుభూతి కల్గుతుంది. రెండు సీరియస్ ఇష్యూలను తీసుకున్న రచయిత్రి వాటి మీద  సీరియస్ గా కాన్సంట్రేట్ చేయలేదనిపిస్తుంది కొన్ని చోట్ల.

శబరి జీవితం అలా ముగిసి పోవాల్సిందేనా? ఆ పిల్ల హిప్పీల్లో కల్సి పోయి ఉంటుందనే సందేహం డ్రైవర్ మాటల వల్ల తండ్రికి వచ్చి అది ధృడపడినా, ఆ వైపుగా ఆమె ఆ ఆచూకీ కనుక్కునేందుకు గట్టి ప్రయత్నాలేమీ సాగవు. అలాటి పిల్లను మళ్ళీ ఇంటికి తీసుకు రావడానికి భయపడ్డారా? ఒక్కగానొక్క కూతురు! నవల చివర్లో శబరి ఆచూకీ కనుక్కునేందుకు కొంత ఆసక్తి చూపిస్తాడు తప్ప, మరేదో పని వచ్చి దాన్ని పక్కకు పెడతాడు తండ్రి! అది చాలా అసహజంగా కనిపిస్తుంది. ఇహ ఆ తర్వాత అమాయకంగా వెళ్ళి ఇష్టం లేకుండా హిప్పీల్లో ఇరుక్కు పోయిన శబరి జీవితం, పద్ధెనిమిదంటే పద్ధెనిమిదేళ్ళ శబరి జీవితం అలా అంతమై పోవలసిందేనా?

ఇక జ్యోతికి విప్లవ భావాలు ఏర్పడడానికి, నక్సలిజం వైపు మళ్ళాలన్నంత తీవ్రంగా ఆ ఆలోచనలు  డెవలప్ కావడానికి గట్టి బేస్ దొరకదు నవల్లో! విప్లవోద్యమ నాయకుల్ని ప్రత్యక్షంగా కల్సుకున్నట్టు గానీ, విప్లవ సాహిత్యం విరివిగా చదివినట్టు గానీ ఉండదు. ఎక్కడికో వెళ్ళొస్తున్నట్టు మాత్రం చూపించి వదిలేస్తారు రచయిత్రి. అన్నిటికంటే ఘోరంగా అనిపించే విషయం, మాట్లాడితే విప్లవ సూక్తులు వల్లించే జ్యోతి, శబరి పట్ల అసలు బాధ్యత లేకుండా ప్రవర్తిస్తుంది నవల్లో! శబరి హిప్పీల వైపు మళ్ళుతోందని జ్యోతికి తెలుసు. హిప్పీల దగ్గరికి తను కూడా వెళ్ళి మాట్లాడుతుంది. వాళ్ళని తన వైపు తిప్పుకోవడం అసంభవం అని గ్రహించగానే విసుగు చెంది వాళ్లను వదిలేసి వస్తుంది తప్ప శబరిని అటు వైపు వెళ్లకుండా, ఆ ఉచ్చు లో పడకుండా ఆపాలని ఏ ప్రయత్నమూ గట్టిగా చెయ్యదు. తను చెయ్యడం అటుంచి “మీ అమ్మాయి యాక్టివిటీస్ ఇలా ఉన్నాయి” అని శబరి తల్లి దండ్రులకు కూడా సమాచారం ఇవ్వదు. విప్లవ నినాదాలు చేసుకుంటూ నక్సలైట్లలో కల్సి పోతుంది. తర్వాత శబరి కొంపదీసి హిప్పీల్లొ గానీ కల్సి పోయిందా అనే ఆలోచన అయినా రాదు .

సాటి స్నేహితురాలి జీవితం నాశనం కాబోతున్నదని తెలిసీ ఆ వైపుగా ఏ బాధ్యతా చూపించని జ్యోతి విప్లవోద్యమాల్లో ఏ మాత్రం బాధ్యత వహిస్తుందనే ప్రశ్న అప్పుడే తలెత్తుతుంది. దానికి తగ్గట్టే,చివర్లో ఆమె గాయపడిన సత్యాన్ని పోలీసులకు వదిలేసి (అదొక్కటే మిగిలిన చాయిస్ అనుకోండి)గ్రామం వైపు వెళ్ళి పోతుంది. ఆమె పలాయనం చిత్తగించిందా లేక గ్రామం లో పీడిత వర్గాలను ఉత్తేజితం చెయ్యడానికి వెళ్ళిందా అనే సందేహానికి జవాబు మన ఉహకు వదిలేస్తారు రచయిత్రి .

రచయిత్రి మాత్రం జ్యోతి రైతు కూలీల కోసమే పని చేస్తూ ఎక్కడో ఉండే ఉంటుందని నమ్ముతారు. తిరిగి ఆమె పాత్రను కొనసాగిస్తూ మరో నవల రాయాలని కూడా అనుకున్నారు

రెండు తీవ్ర సమస్యల్ని చర్చించి, వాటి వల్ల కంటే నిషేధం వల్ల జనాకర్షణ పొంది, సంచలనం సృష్టించిన మరీచీక నవల ఆన్ లైన్లో ఉచితంగానే దొరుకుతుంది. నవల పై ప్రభుత్వం విధించిన నిషేధాన్ని ఎత్తి వేస్తూ హై కోర్టు ఇచ్చిన తీర్పు కూడా ఆన్ లైన్లో చదవొచ్చు

వెదికి చదవడమే తరువాయి

చిన్న సరదా కొసమెరుపు:

ఆంధ్ర జ్యోతి 1982 దీపావళి సంచిక  వాసిరెడ్డి సీతా దేవి కి ఒక సరదా బిరుదునిచ్చింది “నిషిద్ధ నవలా శోభిత” అని :-)

*

-శివాజీ 

~

       చాలా మంది ఆర్టిస్టు లకి మల్లె చారిలోనూ పాత ప్రశ్నే వచ్చి పడింది… జనం మెచ్చినది మనం చేయవలెనా?  మనం చేయునది జనం చూడవలేనా?  అనే.  కానీ  మధ్యస్తంగా వుంటే పోలా ?  అనే మరోప్రశ్న బిట్క్వశ్చన్లా వచ్చి పడిందతనికి.  ఫలితంగా ‘ చారి చిత్రకళ’ అనేది చారి ‘ఇలస్ట్రేషన్ ‘ పనితో మొదలయింది.

పూర్వంనుంచీ గల డ్రాయింగుల పిచ్చి పాకానపడింది, అది మోహన్ ఆశ్రమంలో మొగ్గలు వేసింది.  కొన్ని పత్రికలకు పని చేసి చూశాడు.  ఇతని పాదాలకు పేద్ద చక్రాలు కలవని, వున్నచోట ఉండడనీ చక్కని పేరు పొందాడు.  కథలకి, వ్యాసాలకి, అట్టమీది బొమ్మలకీ ఇతనినే వాడండి అనే పబ్లిసిటీ వచ్చేలోగానే చిత్రకళ అనే కేన్వాస్ పెయింటింగ్ లో శ్రద్ధ వహించాడు.   అడపాదడపా గేలరీ గ్రూప్ షోల్లో చిన్నపాటి తడాఖా ప్రదర్శించాడు.  నల్లటి రేఖలతో కళకళ లాడే రంగుల్లో బొమ్మల్ని వృద్ది  చేశాడు…

         ఇది ఇలా వుండగా చారి ఇంట్లో గల పొయ్యి లో పిల్లి  లేవకపోగా పిల్లల్ని పెట్టి పెద్ద చేస్తోంటే, మరోవంక చారి చార్కోల్, అక్రిలిక్స్ తో పెయింటింగుల సంఖ్య పెంచాడు.

ఆమధ్య కొన్ని పెయింటింగ్స్ చేసేకా అతనికి మరొక చిక్కని సందేహం వచ్చింది.   తను వేస్తున్నది రంగుల ఇలస్ట్రేషనా ?  రేఖలు గల పెయింటింగా ?  అని.  అలాగే మనం చూసేది, చదివే పదార్ధం వలె ఆధునికమైనది కాదా?  శైలి పెంచినపుడు వేసిన బొమ్మ వెలిగిపోతే అదే చాలదా? …  ఒకసందేహం మరో సందేహానికి దారి వేసింది.  అంతా ఒకటే అని, వేసింది ఏదయినా బాగా వేయాలి, పనితనం గొప్ప తెలియాలి, అప్పుడదే అద్భుతం కాదా అనే సమాధానమూ పుత్తుకొచ్చిన్దతనికి.  అసలు ఏ చింతా లేకుండా గోడలకు తగ్గ బొమ్మలు, రంగులకు  తగ్గ ఫ్రేములతో మార్కెట్ రంగంలో రాణించే చిత్రకళ కన్నా సొంత బుద్ధితో, నేర్చి శ్రమించి   మంచి  పెయింటింగ్ అని మనకి ముందుగా నచ్చేదే నయం  అని

చారీకి అనిపించింది.  అందుకే కేన్వాస్ లపై తన ముచ్చట తీర్చి దిద్దుకుంటున్నా…  ‘ నిన్నటికంటే ఇవ్వాళ, నేటికంటే రేపు  ఇంకా బాగా అనిపించేదాకా ఊరుకునే ప్రసక్తే లేదంటాడు.  ఇకనేం?!  ఉద్యోగం సద్యోగం లేకుండా పెయిన్టింగే  పనిగా  పెట్టుకుని బోలెడు పెయింటింగ్ లు చేసేడు.  “నడుస్తుందిలే ” అని సరిపెట్టుకునే ధోరణికి పొదల్చుకోలేదన్నాడు.

         ‘మార్కెట్ బూమ్’ వల్ల మాత్రమే స్థిరపడిన చిత్రకళాకారులు, పెద్దకళాకారులూ ఆశీర్వదిస్తేనే ముందుకు పోవాలన్న ముచ్చట కట్టిపెట్టి పెయింటింగ్ చేయడం  మీదనే మనసు పెట్టడం వలన కాబోలు కేన్వాసులు అతనిచేతిలో ధగ ధగలాడాయి. మన ఊరే, మన పాటే, మన మాటే కావచ్చుగాక, అది సుస్వరం, సు’వర్ణం’ (రంగులేనండీ బాబోయ్) స్వీయశైలీ కావడం అత్యవసరం అన్న చూపు కలిగిన పని మొదలయింది చారిలో –

మనుషులూ, వస్తువులూ, కదలికలు- దేనిమీద మనసుపడినా చారి వాటిని రంగుల్లోకి ‘దించే’ శ్రద్ధలో పడ్డాడు.  ఫలితమూ బాగుంది.  సిద్దిపేటలో పుట్టి ,  కార్తూనింగ్ తో కొంచెం పెరిగి  ఇంకా బాగా ఎదగటానికి 90 ల్లో హైదరాబాదుకు సరఫరా అయ్యాడు.  చిత్రకళాశాల సర్టిఫికేట్ పేచీలేదతనికి.  బ్రష్ లు, పెన్సిళ్ళు, చార్ కోల్ లు అరిగి, కరిగేలా బోలెడు కృషి చేశాడు.  ఇప్పుడు కొత్త బొమ్మల్లో కొత్తదనం కోసం, శైలి కోసం పడ్డ చారి తపన నెరవేరింది.  వీలయితే ఓసారి అతని బొమ్మల్ని నెట్లోనో, ఎగ్జిబిషన్ లోనో చూసి చారిని మనసారా అభినందించండి.

చారీ నువ్వింక ఎనక్కి తిరిగి చూడాల్సిన పని లేదన్నట్టు ….

                                                                                       *

Filed Under: ఈ వారం కబురు Tagged With: శివాజీ

కవిత్వంలో జేన్ దారి!

~ మమత కొడిదెలJune 9, 2016 1 Comment

మమత కొడిదెల

~

జేన్ హర్ష్ ఫీల్డ్ 1973 లో తన ఇరవైవ ఏట మొదటి కవితను రాసింది. ప్రిన్సెటన్ యునివర్సిటీలో మొట్టమొదటిసారి మహిళలకు ప్రవేశం కలిగించిన బ్యాచిలో  ఉత్తీర్ణురాలయ్యింది.

జీవితాన్ని సరిగ్గా అర్థం చేసుకోకుండా కవిత్వం రాయకూడదని ఎనిమిదేళ్లు కవిత్వానికి విరామమిచ్చింది. ఆ సమయంలో సాన్ ఫ్రాన్సిస్కోలోని జెన్ సెంటర్లో చదువుకుంది. “కవిత్వానికి కేవలం కవిత్వమే ఆధారం కాదు. పరిపూర్ణంగా జీవించిన జీవితంలోంచే మంచి కవిత్వం వస్తుంది. అందుకనే ఎట్లాగైనా సరే కవిత్వం రాయాల్సిందేనని అనుకోలేదు. ముందు జీవితానికి అర్థం తెలుసుకోవాలనుకున్నాను” అని చెబుతుంది జేన్ . తనను ఎవరైన ‘జెన్ కవయిత్రి’ అంటే ఒప్పుకోదు. “జెన్ కవయిత్రిని కానే కాదు. నేను మానవీయ కవయిత్రిని” అని స్పస్టం చేస్తుంది.

“మరీ నిగూఢంగా లేకుండా అదే సమయంలో సంక్లిష్టతను మినహాయించకుండా సాగే ఆలోచనలు, సంభాషణల్లా, ప్రపంచాన్ని ఒకేసారి – హృదయం, బుద్ధి, కంఠధ్వని, దేహము- ఇలా ఎన్నోవిధాలుగా తెలుసుకునే కవిత్వంలా, సరళత లేకుండా స్పస్టతను సాధించే కవిత్వం నాకు ఆసక్తి కలిగిస్తుంది.” అని కవిత్వం పట్ల తనకున్న ఇష్టాన్ని వ్యక్తం చేస్తుంది జేన్.

ఆమె కవిత్వం సామాజిక న్యాయాన్యాయాలు, పర్యావరణం వంటి నేపధ్యాలను అన్వేషిస్తుంది. ముఖ్యంగా ప్రకృతి, మానవ ప్రపంచం మధ్య విడగొట్టలేని లంకె ఉందన్న నమ్మిక ఆమె కవిత్వంలోని ప్రధానాంశం. ఆమె కవితలు రాజకీయాంశాలను సూటిగా వ్యాఖ్యానించవు కానీ, తన చుట్టూ సమాజంలోని యదార్థాలను ఎత్తి చూపుతాయి.

నిర్మలంగా, పారదర్శకంగా ఉండే ఆమె భాష, విశేషమైన సవాళ్ళను విసురుతుంది. ఒకేసరి భావగర్భితమూ, సాధారణమూ అయిన భాషతో, ఒక్కొక్క వాక్యంతో, ఒక్కొక్క చిత్రంతో ధ్యానానికీ, మార్పుకు అవకాశాన్నిస్తాయి ఆమె కవితలు.

~

శరణాగత  తేనె

~

ఒక చెక్కడపు బొమ్మ: ఒక కొమ్మ మీద ఖాళీ తేనెతుట్టెతో  ప్రపంచ వృక్షం

 

ఒక అతి సుందర దృశ్యం మనస్సును తిరస్కరిస్తోంది

తెగ వాగే నోరే గాని వినే చెవుల్లేని మనిషి లాంటిదది.

 

బషో నెలల తరబడి సాగిన నడకను పూర్తి చేసినప్పుడు

అరిగిపోయిన చెప్పులు విప్పి

అలా పడేశాడు.

 

ఒకటి వాడిపోయిన చామంతి పరిమళమయ్యింది

ఇంకొకటి కథలోంచి నడుచుకుంటూ వెళ్లిపోయింది

 

నొప్పిని గమనించిన తరువాతే అదెప్పుడూ వుండిందని నువ్వు తెలుసుకుంటావు

పక్క తెర నుంచి వేదిక మీద అడుగు పెట్టక ముందు కూడా నటుడు వుండినట్లు

 

మరో బషో హైకూ:

శిథిలమైన ఒక పుర్రె, దాని కళ్లలోంచి పెరుగుతుంది పొడుగ్గా గాలికి వూగే గడ్డి

 

వాళ్లిప్పుడు ఒక ఫోటోగ్రాఫులోకి చూస్తున్నారు,

ఫ్రాన్సులో ఒక చదును పొలం, సెప్టెంబరు 1916:

కొందరు మనుషులు వంగి, పొగ తాగుతూ, చిరిగిన సంచుల్లో వెతుకుతున్నారు

ఉత్తరాల కోసం

 

యుద్ధం, నడక, చామంతి, చెప్పులు, గోధుమ పొలం,

కెమరా లెన్సు మీద తేనెటీగ-పొగ, యుద్ధం

 

అవన్నీ గత కాలానికి చెందినవి, మనం ప్రయాణిస్తుంటాం వాటివైపు, వాటికి దూరంగా

మోసుకు తిరుగుతుంటాం మిగిలిపోయిన, మనం కాపాడగల్గిన

 

శరణాగత  తేనెను.

 

Filed Under: అనునాదం Tagged With: మమత కొడిదెల

“ఇదీ ఓ కథే”

~ భువనచంద్రJune 9, 2016 16 Comments

 

 

-భువనచంద్ర 

~

 

అదో పిచ్చిముండ. చెప్పినా విని చావదయ్యా.. ఏం చెయ్యనూ? “పటపటా తలబాదుకుంటూ అన్నది శేషారత్నం. శేషారత్నంది కృష్ణాజిల్లా. పుట్టింది పల్లెటూళ్ళో అయినా పెరిగింది మాత్రం విజయవాడలో. తల్లిదండ్రీ ఉన్నవాళ్లు గనక 10thవరకు చదివి, ఫస్టుక్లాసులో పాసై, డిగ్రీ 2nd  yearలో ప్రేమలో పడి, వాడికోసం నగానట్రాతో సహా మద్రాసు పారిపోయి వచ్చింది. తోడొచ్చినవాడు తెచ్చినవన్నీ ఊడ్చుకుపోతే, ఎలాగోలా మళ్లీ తల్లిదండ్రుల పంచన చేరి జీవితాన్ని మళ్ళీ సజావుగా మలుచుకునే  ప్రయత్నంలో సక్సెస్ అయింది.”అక్షమాల” శేషారత్నం కూతురు. మహా మొండి. అయితే ఆ పిల్ల అందం చెప్పనలవిగాదు.

ఆడపిల్ల అందగత్తె కావడం అదృష్టమే. కానీ, ఆడపిల్లకి తాను అందగత్తెనని తెలిస్తేనే తలనొప్పులు వచ్చేది. అక్షమాలకి నూటికి నూరుపాళ్ళు తాను అందగత్తెనని తెలుసు. అందుకే పట్టుపట్టింది. విషయం చాలా సింపుల్. హైద్రాబాదులో నూతన నటీనటులకోసం ‘సెలక్షన్’ నిర్వహిస్తున్నారు. అక్షమాల అందులో పాల్గొంటానంటుంది. శేషారత్నానికి ఏమాత్రం ఇష్టం లేదు.

“శేషమ్మా.. ఎట్లాగూ వినదని తెలుసుగదా.. పోనీ ఓసారి పంపిస్తే ఏంబోయిందీ? సెలక్టయితే వెరీగుడ్. కాలేదనుకో.. తిరిగొస్తుందీ! అంతేగా..!” నచ్చచెప్పే ప్రయత్నం చేశాడు తిరగలినాయుడు. తిరగలినాయుడిది ఏలూరు. అసలు పేరు రాజశేఖరనాయుడు. అతనిది చిత్రమైన వ్యాపారం. రోళ్ళూ, రోకళ్ళూ, తిరగళ్ళూ ఉన్నాయి.. ఊరగాయలకి కావలసిన సమస్తం అంటే కారం, ఆవపిండి, మెంతిపిండీ, పసుపూ, అన్నీ మేన్యువల్‌గానే తయారుచేయిస్తాడు. పప్పునూనె, కొబ్బరినూనె, నువ్వుల నూనె, వేరుసెనగనూనె కూడా గానుగ ఆడే సిద్ధం చేస్తాడుగానీ,, మిల్లునూనెలతో వ్యాపారం చెయ్యడు. నిఖార్సయిన సరుకు సప్లై చెయ్యాలంటే నాయుడి తరవాతే ఎవరైనా. ఖరీదు కాస్త ఎక్కువయినా క్వాలిటీలో నంబర్ వన్ గనక వ్యాపారం మూడు పువ్వులూ ఆరు కాయల్లా వృద్ధి చెందుతోంది.

నాయుడికీ శేషారత్నానికి పరిచయమైంది మద్రాసులోనే. పారిపోయి వచ్చినప్పుడు టి.నగర్‌లో ఉన్నది శేషారత్నం(తోడు వచ్చినవాడితో).  ఆ పక్కనే మరో గదిలో అద్దెకుండేవాడు నాయుడు. తోడొచ్చినవాడు ఉడాయించినప్పుడు ఆదుకుని, ఆదరించి, మంచీ చెడూ వివరించి, దగ్గరుండి మరీ తల్లిదండ్రులకి అప్పగించిన నాయుడంటే శేషారత్నానికి దేవుడితో సమానం.

దేవతలూ దానవులూ కూడా ఉండేది మనుషుల్లోనే. నాయుడు నిజంగా గొప్పమనిషి. అంతేకాదు కాలంతోపాటు మార్పు సహజం అనుకునే మనస్తత్వం  వున్నవాడు. తప్పని పరిస్థితుల్లో ఏటికి ఎదురీదాలనీ అతనికి తెలుసు.

సినిమాల్లో ‘పాదరసం’లాంటివాళ్ళు చాలామందే వున్నారు. రాకేష్ అలాంటివాళ్లల్లో ఒకడు. పదిహేడో ఏట సినిమా మీది పిచ్చితో మద్రాసు వచ్చాడు. ‘రెండురోజులు మాత్రం వుంటానని రిక్వెస్టు చేసి, ఆ ఇంట్ళోనే నెలరోజులున్నాడు. ఆ నెల రోజుల్లోనే ‘వడపళని’లో ఓ తమిళియన్ ఇంట్లో రూం సంపాదించి, ఓనర్ మనవరాల్ని మెల్లగా ముగ్గులో దించాడు. ఇతనికి పదిహేడూ పద్ధెనిమిది మధ్య.  ఆ పిల్లది 28. పెళ్ళి కాలేదు. ఇతనేమో అందగాడే. ఆ పిల్ల అనాకారి కాదుగానీ అందగత్తె కూడా కాదు. ఇంటద్దె మొత్తం దొంగతనంగా ఆ అమ్మాయే రాకేష్ చేతికిచ్చి, ఆ డబ్బుని వాళ్ల తాతకి ఇప్పించేది. అంతే కాదు పాకెట్ మనీ కూడా ఇచ్చేది. ఆ పిల్లకి తల్లిదండ్రీ చిన్నప్పుడే పోయారు. తాత అమ్మమ్మలే పెంచారు. అమ్మమ్మ కూడా రెండేళ్ల క్రితం కాలం చేసింది. ఆ అమ్మాయి పేరు ‘అఖిల’.

ఇంటి ఓనర్ పేరు తోతాద్రి. వాళ్లు తమిళ బ్రాహ్మళ్లు. తోతాద్రి తహసీల్‌దార్‌గా పనిచేసి రిటైర్ అయ్యాడు. బాగా సంపాయించాడు. టి.నగర్‌లో మూడు ఇళ్లున్నాయి. ఒక్కో ఇంట్లోనూ నాలుగు పోర్షన్లు. పెన్షన్ + ఇంటి అద్దెలు కలుపుకుంటే  బ్రహ్మాండమైన రాబడి. ఒక్కతే కూతురు. ఆ కూతురు, అల్లుడు చనిపోయారు. తోతాద్రికి మిగిలింది అఖిల ఒక్కతే.

“నేను పెళ్లి చేసుకుని వెళ్లిపోతే నిన్నెవరు చూస్తారూ?”అంటూ ఇంతకాలం పెళ్ళి చేసుకోకుండా వున్న అఖిల అంటే ఆయనకు ప్రాణం.

రాకేష్ అఖిలని ముగ్గులోకి దించడం గమనించినా, గమనించనట్టు వూరుకున్నాడు తోతాద్రి.’చిన్నవాడో, పెద్దవాడో ఎవడైతేనేం. అఖిల ‘సెటిల్’ కావడం ముఖ్యం’ అనుకున్నాడు.

రాకేష్‌కి హాయిగా గడిచిపోతోంది. మొదట్లో ‘మెస్’కి వెళ్ళేవాడు. అదీ అఖిల ఇచ్చే డబ్బులతోనే. ఆ తరవాత అఖిలే ‘పేయింగ్ గెస్ట్’పేరిట అతనికి కూడా వండేది.

అఖిలకి ఆ ‘యావ’ ఎక్కువ. ప్రతి శుక్రవారం మొహం, కాళ్లూ, చేతులకి చక్కగా పసుపు రాసుకుని, తలంటి పోసుకుని  మహాలక్ష్మిలా కనిపించేది. అందగత్తె కాకపోయినా ఆమెకి వున్న తెలివితేటలు అమోఘం.

కొత్త బిచ్చగాడు పొద్దెరగడన్నట్టుగా వెంటబడుతున్న రాకేష్‌ని జాణతనంతో దూరంగా పెడుతూ, మళ్లీ తనే  దగ్గరగా వచ్చినట్టు వస్తూ ఓ బ్రహ్మాండమైన కైపులో ముంచింది.  ఒకసారి ఆ ‘రుచి’ మరిగినవాడెవడూ వదిలి పోలేడని అఖిలకి తెలుసు.

తోతాద్రికి జరుగుతున్నదంతా తెలుసని అఖిలకి తెలుసు. ‘రాకేష్’ మాత్రం ఫ్రీ బోర్డింగ్ , లాడ్జింగ్‌ని సంపాయించుకున్నందుకు మహదానందంగా వున్నాడు.

పొద్దున్నే దిట్టంగా టిఫిన్ పట్టించి పాండీబజారుకి పోవడం. అక్కడ చెట్లకింద వాలే సినీపక్షులతో పరిచయాలు పెంచుకోవడం చేశాడు. రాకేష్ ‘పాదరసం’లాంటివాడని ముందే అనుకున్నాం కదా.. ఆమాటే నిజం చేశాడు. కరెక్టుగా అఖిలతో ‘పరిచయం’ పెరిగిన నెలరోజులకల్లా సూపర్ డైరెక్టర్ మోహన్ ప్రసాద్ దగ్గర అసిస్టెంట్‌గా చేరిపోయాడు. మోహన్  ప్రసాద్ పట్టిందంతా బంగారమే. ఆయన చేసిన సినిమాల్లో 90% నూర్రోజులకి పైగా ఆడినవే. మిగతావీ ఎబౌ ఏవరేజేగానీ, ఒక ఫ్లాప్ కూడా లేదు.

మోహన్ ప్రసాద్ కి ముగ్గురూ ఆడపిల్లలేగానీ మగపిల్లలు లేరు. రాకేష్‌ని చూడగానే ఆయనకి మనసులో మెదిలిన వ్యక్తి తన మూడో కూతురు. పెద్దపిల్లలిద్దరూ బుద్ధిమంతులు. చెప్పినట్టు వింటారు. మూడోపిల్ల మహా పెంకిది.తను పట్టుకున్న కుందేటికి రెండే కాళ్లు అనే రకం. అదీగాక కులం పెర్‌ఫెక్టుగా కలిసింది. మెల్లిగా కుర్రాడ్ని దారిలో పెడితే పైకి రావడమేగాక ‘ఇల్లరికం’ కూడా తెచ్చుకోవచ్చు.

వేలు చూపిస్తే చెయ్యి మింగేసే  రకం రాజేష్. డైరెక్టర్‌గారిదగ్గర సిన్సియర్‌గా పని నేర్చుకుంటూనే ఆయనకి చేతిలో పెన్నూ, తలలో నాలికలాగ మారాడు.

“పూర్ణానందంగారూ, యీ కుర్రోడు చాకూ, కత్తీ లాంటోడు గాదు, పుటుక్కున పొట్టలో దిగే కైజార్‌లాంటోడు. మోహన్‌గారు అమాయకంగా నమ్ముతున్నాడీయన్ని. ఏదో ఓ రోజు యీడు ఆయనకే వెన్నుపోటు పొడవకపోతే నన్ను చెప్పెట్టి కొట్టండి.” అన్నాడు కో డైరెక్టర్,   సీనియర్‌మోస్ట్ రైటర్ పూర్ణాంద్‌తో. చిన్నగా నవ్వాడు పూర్ణానంద్. ఆయన పక్కా మితభాషి మాత్రమే కాదు. ఎక్కడ, ఎవరితో, ఎంతసేపు మాట్లాడాలో ఖచ్చితంగా తెలిసిన మేధావి. “ఇదిగో సురేషూ, విత్తనం ఎక్కడిదీ, ఎవరిచ్చారూ అనేది ముఖ్యం కాదయ్యా. మొక్క ఎలా పెరుగుతోందనేది ముఖ్యం.

వీడు ఎవర్ని ముంచుతాడో, ఎవర్ని వెన్నుపోటు పొడుస్తాడో తరవాత సంగతి. ఒకటి మాత్రం నిజం. వీడు గనక వీడికున్న తెలివితేటల్ని సక్రమంగా ఉపయోగించుకుంటే మరో దిగ్దర్శకుడవుతాడయ్యా…!” అన్నాడు పూర్ణానంద్ 555 సిగరెట్ పీలుస్తూ. ఏడాది గడిచింది.

కొందరి మాటలు ఫలిస్తాయి. కారణం చెప్పలేం. పూర్ణానంద్ మాట ఫలించింది. ఓ పేద్ద హీరో రాకేష్‌కి డైరెక్షన్ ఆఫర్ ఇచ్చాడు. అంతేకాదు, “నేనితని వయసు చూడలా. పరిణితిని మాత్రమే చూశా.!” అని ఓ గొప్ప స్టేట్‌మెంట్ కూడా ఇచ్చాడు. ఇక్కడి పాలిటిక్స్ ఎలా ఉంటాయంటే, నీ పక్కన వుంటూ,  నీ మీల్స్ టికెట్ మీద భోంచేస్తున్నవాడే, వాడికి లాభం వుందనుకుంటే నీ మీదే విషం చిమ్మగలడు.

తెలివైనవాడు సినిమా సినిమాకీ, పదింతలు ఇరవయ్యింతలు రెమ్యూనరేషన్ పెంచుకుంటూ పోతే, ‘లౌక్యం’ తెలీనివాడు ఎన్ని హిట్లిచ్చినా పేరు తప్ప ‘డబ్బు’ కూడబెట్టుకోలేడు. అందుకే రచయితలు చాలామంది బీదగా మిగిలేది. ఎందరో క్రియేటివ్ డైరెక్టర్స్ పరిస్థితీ అదే.

సినిమా స్క్రిప్ట్ తయారవుతోంది. కథ, మాటలూ పూర్ణానంద్‌గారివే. చిత్రంగా కోడైరెక్టర్ మళ్ళీ  సురేషే. ఈ పరిశ్రమలో ఇదో విచిత్రం. ఇక్కడ సీనియరా, జూనియరా అనేది ఎప్పుడూ నిజంగా కౌంట్ కాదు. సక్సెస్సా కాదా అనేదే ముఖ్యం. ఓ  పెద్ద హీరో కాల్‌షీట్ ఇచ్చాడంటే , పిక్చర్ సంగతెలా వున్నా నూటికి 50 శాతం సక్సెస్ సాధించినట్టే.

అన్నిటికంటే చిత్రం ఏమిటంటే, మూడో కూతురి కోసం రాకేష్‌ని ట్రెయిన్ చేసిన మోహన్‌ప్రసాద్‌గారే, రాకేష్‌కి ఆఫరొచ్చాక ఆశీర్వదించి పంపడమేకాక తన కోడైరెక్టర్‌ని కూడా రాకేష్ దగ్గర పెట్టాడు. రాకేష్‌కి 10% పని తెలిస్తే, సురేష్‌కి 95% తెలుసు. అలాంటివాడ్ని కోడైరెక్టరుగా పెట్టుకుంటే సినిమా తియ్యడం నల్లేరు మీది నడకే.

మనిషికి ఏది ముఖ్యం? నిజంగా మనుషులు దేన్ని కోరుకుంటారు? కొందరు ధనం అంటే, కొందరు ప్రేమ అంటారు. కొందరు పదవీ పేరూ అంటే, కొందరు మనశ్శాంతి అంటారు. అయితే ఇవన్నీ మామూలుగా చెప్పేవి. పనిలో పడితే తప్ప అసలు సిసలు వ్యవహారం తేలదు.

పని లేనంతకాలం ‘ప్రేమ’ అద్భుతం అనిపిస్తుంది. ఎంతగా మురిపిస్తుందంటే, చిన్న చిన్న అలకలూ, కోపాలూ, బుడిబుడి దీర్ఘాలు, ముక్కు చీదటాలూ కూడా అద్భుతంగా, అత్యంత సుందరంగా కనిపిస్తాయి. యుగమో క్షణంలా గడుస్తుంది.

సరేనయ్యా.. అదృష్టం తలుపుతట్టి బ్రహ్మాండమైన పని చేతిలో పడ్డాక? ??

అవకాశం కోసం ఎదురు చూస్తూ కాలం గడిపేవాడు మూర్ఖుడు. అవకాశాన్ని సృష్టించుకునేవాడు బుద్ధిమంతుడు. వచ్చిన అవకాశాన్ని పూర్తిగా సద్వినియోగ పరుచుకునేవాడు మహాజ్ఞాని. ఎవరికీ  దొరకని అదృష్టం రాకేష్‌కి దొరికింది. “నన్ను నేను ప్రూవ్ చేసుకోవాలి గురూజీ. మీరు ఎంతో అనుభవం కలవారు. దయచేసి నన్ను ‘గైడ్’ చేయ్యండి. ఒకవేళ నేను తప్పు చేస్తున్నాననిపిస్తే వెంటనే హెచ్చరించండి. అస్సలు సందేహించకండి..” ఈ ఒక్క డైలాగ్‌తొ రాకేష్ సురేష్‌ని పూర్తిగా గెల్చుకున్నాడు. అదీ. పూర్ణానంద్ ముందర.

“ఏదో అనుకున్నాగానీ పూర్ణానందంగారూ,యీ కుర్రోడు పెద్దలతో ఎలా మెలగాలో తెలిసినవాడండీ!” ఉబ్బిపోయి మహాసంతోషంగా అన్నాడు సురేషు.

“అందుకే ఇన్నేళ్ళయినా నువ్వు కోడైరెక్టరుగా వున్నావు. ఉత్తి వెర్రిమాలోకానివి.” లోపల్లోపలే సురేష్ గురించి అనుకున్నాడు పూర్ణానంద్. ఒకటి మాత్రం నిజం. రాకేష్ పగలూ రాత్రీ స్క్రిప్టు మీదే కూర్చొంటున్నాడు. ఎవ్వరూ ‘పిండనంతగా’ పూర్ణానంద్‌ని బెటర్‌మెంట్ కోసం పిండేస్తున్నాడు. సిట్టింగ్స్ సవేరా హోటల్లో జరుగుతున్నాయి. అఖిలని కూడా పక్కకు నెట్టి ‘మేక్జిమం’ టైం అక్కడే గడుపుతున్నాడు రాకేష్.

అఖిల అంతా చూస్తూనే వుందిగానీ ఏ మాత్రం బయటపడలేదు. అల్లరి చేసి లాభం ఏమిటీ? అదీగాక పెళ్లి కూడా కాలేదాయె. అప్పటికే చుట్టుపక్కలవాళ్లు కొంచెం చెవులు కొరుక్కుంటున్నారని  అఖిలకి తెలుసు. కారణం వయసుల్లో వున్న తేడా.

తుఫాను గాలికి చెట్లు పడిపోయినా , గడ్డిపోచలు అలానే ఉంటాయి. ఓ సమస్య వచ్చినప్పుడు గడ్డిపోచలా నిబ్బరంగా ఉండగలిగేవారిదే గెలుపు. తొడలు కొట్టి జబ్బలు చరుచుకుని చాలెంజ్ చేసేవాళ్లది కాదు.

అఖిల అవసరమైతే వృక్షమూ కాగలదు, సమస్య వస్తే గడ్డిపోచలాగానూ మారగలదు. ఇప్పుడామె గడ్డిపోచగా మారి పరిస్థితిని నిబ్బరంగా ఎదుర్కొంటోంది.

సినిమాఫీల్డుకి ‘దేవుడు’ అంటే చచ్చేంత సెంటిమెంటు. పూజ అంటే చాలు బోలెడు ఖర్చు చేస్తారు. ముహూర్తం షాట్లు చూడండి. ఎంత వినయంగా, ఎంత భక్తితో వొంగి వొంగి దండాలు పెడుతూ వుంటారో

దర్శకులూ ,నటీనటులూ  నిర్మాతలూ .

రోజూ ,అంటే , రాకేష్ ఇంటికి  రాని రోజుల్లో ఠంచనుగా తొమ్మిదింటికల్లా మహాలక్ష్మిలా, ‘ముప్పత్తమ్మ’ గుడినించి ప్రసాదం తీసుకుని, సవేరాకి వెళ్ళేది అఖిల. అప్పటికే పూర్ణానంద్, సురేషూ, మిగతావాళ్లూ అక్కడ వుంటారని ఆమెకి తెలుసు. భక్తిగా అందరికీ ప్రసాదం పంచి, “మీరందరూ వెయ్యేళ్ళు చల్లగా, సుఖంగా ఉండాలి. ఎప్పుడూ విజయం మీ వెంట నీడలా వుండాలి.. ఇదే నేను రోజూ మొక్కుకునేది. అందరికంటె ‘ఆయన’ చిన్న. అయినా మీరంతా వున్నారుగా..!” అని వినయంగా నమస్కరించి బయటికొచ్చి ఇంటికెళ్ళే బస్సెక్కేది. అఖిలగురించి మొదట్లో కొంత ‘వింత’గా వాళ్ళనుకున్నా, తరవాత్తరవాత ఆమె ‘చూపించే’ వినయానికి ఫిదా అయిపోయారు.

“ఏజ్ ది ఏవుందోయ్! కృష్ణుడికన్నా రాధ పెద్దదికాదూ, ఉండాల్సింది స్వచ్చమైన ప్రేమ!” అంతటి పూర్ణానందే అఖిలని చూసి ముచ్చటపడి అనేవాడు.

సినిమా మొదలైంది. ఓ రోజున మోహన్‌ప్రసాద్‌గారు రాకేష్ వర్క్ ప్రోగ్రెస్ చూద్దామని సవేరాకి వచ్చారు.. అదే సమయానికి అఖిల ప్రసాదం తీసుకొచ్చింది. మామూలుగానే వినయంగా ప్రసాదం పంచి, నాలుగు మంచి శుభాకాంక్షల్ని అందించింది.

“ఎవరీవిడా?” కుతూహలం బయటికి కనపడకుండా మామూలుగా అడిగినట్టు అడిగాడు మోహన్‌ప్రసాద్.

“వాళ్లింట్లోనేనండి రాకేష్ వుండేది!” ఉత్సాహంగా చెప్పాడు కో.డై.సురేష్.

“మరి యీ ప్రసాదాలేంటి?” నవ్వి అన్నాడు కానీ లోపలలోపల ఓ అనుమానం సుడి తిరుగుతోంది.

“సినిమా సూపర్  హిట్టు కావాలనిట. అబ్బ… ఆ అమ్మాయికి ఎంత వినయమో!” అద్దంలాగా మనసుని బయటపెట్టాడు సురేష్. “అలాగా!” అని బయలుదేరాడాయన. ఆయనతోబాటు పూర్ణానంద్ బయటికొచ్చాడు.

“ఏమిటి పూర్ణా యీ పిల్ల వ్యవహారం…!” నెమ్మదిగా అన్నాడు మోహన్‌ప్రసాద్.

“వాళ్లిద్దరి మధ్యా ఎఫైర్ ఉందనుకుంటాను. ఆ పిల్ల సిన్సియరే. రాకేష్ మహాతెలివైనవాడు.”క్లుప్తంగా చెప్పాడు పూర్ణానంద్.

ఆ మాత్రం హింట్ చాలు. ఆ అమ్మాయి సిన్సియర్. రాకేష్ తెలివైనవాడంటే, ఏ ఎండకి ఆ గొడుగు పట్టగలిగే నేర్పు వుందనేగా… ,  నిశ్చింతగా ఇంటికెళ్లాడాయన. ఎఫైర్స్ ఎన్నున్నా ఫరవాలేదు. పెళ్ళి మాత్రం ఒకటే వుండాలి. భార్యా ఒక్కతే వుండాలి. చిన్న యిళ్ళు  ఎన్నున్నా , పెద్దిల్లు పెద్దిల్లేగా! మోహన్‌ప్రసాదూ ఒకప్పుడు గ్రంధసాంగుడే. ఏ హీరోయిన్నీ వదల్లేదని పెద్దపేరుఆయనకి .

స్క్రిప్టు రెడీ. ఇంకో మూడు రోజుల్లో షూటింగ్ మొదలు కాబోతుంది..’విజయా డీల క్స్   లో సాంగ్ రికార్డింగ్.  ‘విజయ’లో రికార్డింగ్ అంటే’విజయం తథ్యం’ అని అందరికీ నమ్మకం.

(నా పాట  మాత్రం ప్రసాద్ old, థియేటర్లో రికార్డయింది. సినిమా పేరు: ‘నాకూ పెళ్లాం కావాలి‘. నటీనటులు, చంద్రమోహన్, రాజేంద్రప్రసాద్, కల్పన, నిరోషా). దర్శకత్వం శ్రీ విజయాబాపినీడు. నిర్మాతలు: ఆలపాటి రంగారావు, శ్రీ శివలింగేశ్వరరావు. సంగీతం వాసూరావుగారు. గానం: SPB, పల్లవి ” వినోదాల విందురా, బాధలన్నీ బంద్‌రా.. సినిమా సాటి లేదురా.. డాన్సూ ఫైటూ ‘మిక్స్‘రా.. మళ్లీ మళ్లీ మళ్లీ చూడరా” Date of Recording 1-1-1987)

 

అతిరధమహారధులందరూ విజయా గార్డెన్స్   కి వచ్చారు. ఓ కుర్రాడ్ని డైరెక్టర్‌గా చూడ్డం అందరికీ ఆశ్చర్యమే.

******                                     *******                           **********

సినిమా సూపర్‌హిట్. అఖిల ఆ రోజున ముప్పత్తమ్మ గుళ్ళో 101 కొబ్బరికాయలు కొట్టింది.. రాకేష్‌తో కలిసి వచ్చి.

వారం రోజుల్లో రెండో సినిమా మొదలు. ఈసారి ‘స్క్రి ప్ట్  వర్క్’ పెద్దగా జరగలేదు. కారణం ఆ సినిమా ‘తమిళం’నించి తెలుగులోకి రీమేక్. స్క్రిప్టుని పూర్ణానంద్‌గారే సవరించి తెలుగు నేటివిటీకి తీసుకొచ్చారు.

సురేష్ కో డైరెక్టర్. మిగతా అందరు  టెక్నీషియన్స్ మొదటి సినిమాకి పని చేసినవాళ్ళే కావడంతో చకచక షూటింగ్ నడిచి మూడు నెలల్లో పూర్తయింది.

అదీ సూపర్ హిట్టే.

మూడో సినిమా.. మళ్లీ తమిళ్ టు తెలుగు రీమేక్.

నాల్గో సినిమా హిందీ టు తెలుగు రీమేక్.

నాలుగో సినిమా రిలీజ్ నాటికి అఖిలకి వాంతులయ్యాయి.

సరిగ్గా ఆ రిలీజ్ డేట్ ముందు రోజునే మోహన్‌ప్రసాద్‌గారు తన మూడో కూతుర్ని రాకేష్‌కివ్వడానికి రాకేష్‌తో సంప్రదించాడు.

రాకేష్ వినయంగా అఖిల గురించి చెప్పాడు. “ఆ అఫైర్ నాకు తెలుసు. ఒకవేళ అది బయటపడ్డా అందరూ ఆవిడే నిన్ను చిన్నవాడ్ని చేసి ముగ్గులొకి దించిందని బ్లేమ్ చేస్తారు గానీ, నిన్నెవరూ ఏమీ అనరు బాబూ, నువ్వు నిచ్చెనమెట్లు ఎక్కుతున్నావు. కానీ ఇదో వైకుంఠపాళీ అని నీకు తెలీదు. నిచ్చెనల పక్కనే పాములూ వుంటై. కాటు వెయ్యడానికి సిద్ధంగా…! అన్ని అనుభవాలు కలిగినవాడ్ని.. నువ్వు నా అల్లుడివైతే సంతోషిస్తా. లేదంటే నీ యిష్టం. ఇందులో బలవంతం ఏమీ లేదు”   అని  తన బ్రాండ్ నవ్వుతో నవ్వుతూ చెప్పాడు మోహన్‌ప్రసాద్. ఆ మాటల వెనక హెచ్చరిక రాకేష్‌కి స్పష్టంగా అర్ధమయింది.

********                          ************                             ********

తోతాద్రి చనిపోయి దశాబ్దంన్నర దాటింది. అఖిల ఇప్పుడు ప్రతిరోజూ ముప్పత్తమ్మ గుడికి వస్తూనే వుంటుంది. ఆవిడ కొడుక్కి ఇప్పుడు ఇరవై రెండేళ్ళు. చదువులో ఏవరేజ్ అయినా సినిమా  నాలెడ్జి మాత్రం అద్భుతం. తెలుగు సినిమా ఇండస్ట్రీ అంతా హైద్రాబాదుకి తరలి వెళ్లిపోవడంతో ఆ పిల్లాడు తమిళ సినిమా ఇండస్ట్రీలో తన వంతు ప్రయత్నాలు ప్రారంభించాడని అఖిల నాతో అన్నది. అన్నట్టు ఆ పిల్లాడికి తెలుగు రాదు. నేర్పేవాళ్లెవరూ? తల్లికీ, తాతకీ వచ్చిన తమిళాన్నే అతనూ నేర్చుకున్నాడు.

మీకు అనుమానం రావొచ్చు. పిల్లాడి తండ్రి ఎవరా అని.. ఆ విషయంలో ఎవరైనా  ఖచ్చితంగా చెప్పగలరు  తండ్రి రాకేషేనని. కానీ అఖిల మాత్రం కొడుక్కి అబద్ధం చెప్పింది, తండ్రి మిలటరీలో పని చేస్తూ చనిపోయాడని.

ఇహ రాకేష్ సంగతా      ?   మోహన్‌ప్రసాద్‌తో జరిగిన సంభాషణని యథాతథంగా పూర్ణానంద్‌కి  చెప్పి అతని సలహా అడిగాడు….. పూర్ణానంద్ అఖిలకీ,  మోహన్‌ప్రసాద్ కూతురికీ  వున్న ప్లస్‌లూ, మైనస్‌లూ వివరించి, నిర్ణయాన్ని రాకేష్‌కే వదిలేశాడు.

తిరుపతిలో జరిగిన రాకేష్, వింధ్యల పెళ్లికి అతిరథమహారథులందరూ ఎటెండై, మోహన్‌ప్రసాద్‌గారిని అభినందనలతో ముంచెత్తారు. అదో ‘టాక్ ఆఫ్ ద  టౌన్..’! దేవుడు గొప్పవాడు. అందుకే చిట్టచివరిదాకా తోతాద్రిని సంరక్షించడమే గాక, అతను సంతోషంగా ఆడుకోవడానికి ఓ మనవడ్ని కూడా ఇచ్చాడు.

మొగుడు లేకుండా బిడ్డని కన్నదని అయినవాళ్లూ, కానివాళ్లూ ఆడిపొసుకున్నా, అఖిల మాత్రం చలించకుండా నిలబడటం నిజంగా గొప్పవిషయమే. ఆ మాటే నేనంటే..,

“అన్నా… ప్రపంచం ఎప్పటికప్పుడు కోరేది కొత్త వింతల్నేగానీ, పాతవికాదు. అయినా పాట విషయాలు  ఎంతకాలం గుర్తుంచుకుంటుందీ?సంవత్సరమో, రెండేళ్ళో మాట్లాడతారు.. ఆ తరవాత?” అని పకపకా నవ్వింది.

లోకంలో ఏదీ శాశ్వతం కాదు. ఒక ‘కాలపు అల’  రాకేష్‌ని అంతెత్తున నిలబెడితే, మరో ‘అల’ అతన్ని నేలమీదకి విసిరింది.

రోజూ అతను ‘అఖిల’ గురించి కనీసం పదిసార్లయినా ఆలోచిస్తాడు. ‘వింధ్య’ పెంకితనం నానాటికీ పెరుగుతూనే వుందిగానీ తరగలేదు. మోహన్‌ప్రసాద్‌గారు అనారోగ్యంతో బయటికి రావడం లేదు. ఆయనకి ఎనభై రెండేళ్ళు. రాత్రిళ్లు నిద్దర పట్టదు. కానీ,

రాకేష్ వొంటరిగా ‘మందు కొట్టడం’ మాత్రం అతను రోజూ చూస్తూనే వుంటాడు. కూతురు క్లబ్ నించి వొచ్చేసరికి రాత్రి రెండు దాటుతుంది. అప్పుడు కూడా వాళ్లిద్దరూ భార్యాభర్తల్లా వుండరు. ఎవరి పక్క వారిదే, ఎవరి భోజనాలు వాళ్లవే. వాళ్లకి పుట్టిన పిల్లలిద్దరూ కూడా ‘పోష్’ టైపు.

మోహన్‌ప్రసాద్ అప్పుడప్పుడు బాధపడుతూ వుంటాడు. ‘’లెక్కలేనంత ‘ఆస్తి’ సంపాయించి తప్పు చేశానా? ‘’ అని.

ఒకమాట చెప్పకపోతే అఖిలకి నిజంగా అన్యాయం చేసినట్టు అవుతుంది.

రాకేశ్ పెళ్లి అయ్యాక అఖిల ఎవ్వరినీ దగ్గరకి చేరనివ్వలా , ఆఖరికి రాకేష్ ని  కూడా !  సిన్సియర్ గా చిబితే  ఆమె లాంటి ఆడది మాత్రం సినీ ఫీల్డ్  లో  ఈనాటివరకూ నా కంటబడలా   !

మళ్లీ కలుద్దాం

మరో కథతో

మీ

భువనచంద్ర.

 

Filed Under: Untold stories Tagged With: భువనచంద్ర

ఎందుకిలా —?

~ ప్రసాద్  బోలిమేరుJune 9, 2016 3 Comments

– ప్రసాద్  బోలిమేరు

~

ఈ లోలోపలి నది , ఈ ధ్యానం

అగరుబత్తి పొగలా అటూ  ఇటూ , ఎటో లాక్కెళుతూనే వుంటుందా?

నువ్వేమో వొంపుతిరిగిన మెత్తటి గాలంలా అమూర్తభావంలా-

చిరుతరగనై  కల్లోల తరంగాన్ని భరించాలని ప్రతిబింబించాలని

నేను

అందీఅందక అల్లంత దగ్గరలోనో దూరంలోనో

మనసు రెప్పలమీద వేలాడుతూ ,,

వన్నెలతో  ,వేళ్ళ కుంచెలతో

రాగాలు రంగరిస్తూ వాసనలద్దాలని,

కాంక్షల శిరస్సుపై నిప్పురవ్వలా భ్రాంతిని , మోస్తూ —

నువ్వేమో

ఈ పురాకృత నదీ నడుమన

అవిధేయ ప్రయాణానివి

గడుసైన అలవికాని చిత్రానివి

నా ప్రేరణకు అందని గేయానివి

మొదటి రాత్రిని ముద్దిడిన మొట్టమొదటి చంద్ర కిరణానివి–

ఎందుకు నేనిలా ?

ఒడ్డున ఆకులురాలిన పొదకు కట్టేసిన

లంగరు వేసిన భావాన్ని ,

రంగుల కళలు తాగని రాత్రిని

పురాతన ఇంద్రియ జ్ఞానాన్ని, మోహాన్ని–

Filed Under: తరంగ Tagged With: ప్రసాద్  బోలిమేరు

• 1
• 2
• Next Page »

సారంగ సారథులు

అఫ్సర్

కల్పనా రెంటాల

రాజ్ కారంచేడు

హెచ్చార్కె/ మహమూద్/ ఎమ్వీ రామిరెడ్డి

తెలుసు

  ఈ రాత్రి వొడవదు ఎన్నో రాత్రి ఇది చెంప మీద ఎన్నో కన్నీటి చుక్క జారి ఆరిపోతున్నది   తెల్లని మంటయ్ కురుస్తున్న మంచు కిటికీ అద్దం మీద వీధి లాంతరు విసుగు ఒక్క వెచ్చని వూహ లేదని ఫిర్యాదు దృశ్యం మారితే బాగుండు, మార్చేది ఎవరు   నేనెప్పుడూ చీకట్లో ఆడుకుంటున్న ఆడపిల్లనే   నా చుట్టూరా నల్లని కందకం, ప్రతిబింబం లేని అద్దం వృత్తాకార కందకంలో నాచు పట్టిన కత్తులు కందక ఖడ్గానికి పొదిగిన పచ్చల వలె చుక్కలు   నల్లని అద్దాన్ని దాటే … [ఇంకా చదవండి ...]

సుగాలిపిల్ల

నువ్వంతే ఎప్పుడూ నిత్య వికసిత కుసుమానివై పరిమళం వెదజల్లుతుండు నిను కాంచే చూపుల పై... దేహాలపై... ~ నీ నవ్వుకు వేలాడుతుంది ఓ ముక్క ఆకాశం కాంతి సముద్రాన్నెత్తుకొని నీ నడుమ్మోసే చంటిపాపలా ఓ మాయని మాయలా ముడతలు కొన్ని నీ ముఖంమ్మీద అందం చెక్కిన ఆనందాలౌతుంటాయి అసలే నలుపు ఆపై చెవికి చెవులై వేలాడే లోలాకులు నక్షత్రమంత కాకపోయినా అలాంటిదే ఓ ముక్కు పుడక నీ ముక్కు అందం జుర్రేసుకుంటూ అంత వరకూ చూడని రంగురంగుల సీతాకోకచిలుక దేహపుహోళిలా నిను చుట్టేసిన బట్టల అద్దాల్లోంచి తొంగి … [ఇంకా చదవండి ...]

నిర్భయారణ్యం

నా లోపలి సతత హరితారణ్యానికి ఎవడో చిచ్చు పెట్టాడు మట్టిదిబ్బలూ ముళ్లపొదలూ తప్ప తుమ్మముళ్లూ బ్రహ్మజెముళ్లూ తప్ప పూల పలకరింపుల్ని ఆఘ్రాణించలేని పక్షుల రెక్కల ఆకాశాల్ని అందుకోలేని సెలయేళ్ల లేళ్లను తనలోకి మళ్లించుకోలేని జంతుజాతుల జన్మరహస్యాల్ని పసిగట్టలేని మనిషిరూపు మానవుడొకడు ఒళ్లంతా అగ్గి రాజేసుకుని అంటించేశాడు వాడు విధ్వంసపు మత్తులో తూలుతూ మంటల ముందు వెర్రిగా తాండవమాడుతూ ++++++ కాలమాపకయంత్రం మలాము పూసింది కాలిన గాయాలు కనుమరుగవుతున్నాయి పచ్చదనం మళ్లీ … [ఇంకా చదవండి ...]

రచయితలకు సూచనలు

‘సారంగ’ వెబ్ వార పత్రిక ముఖ్య లక్ష్యం ఉత్తమ స్థాయి సాహిత్యాన్ని ప్రచురించడం, ప్రోత్సహించడం! మీ రచన ను తప్పనిసరిగా యూనీకోడ్ లో కంపోజ్ చేసి పంపండి. పంపే ముందు మీరు ఒకటికి రెండు సార్లు ఎడిట్ చేసుకోండి. అచ్చు తప్పులు లేకుండా చూసుకోండి. అలాగే, ‘సారంగ’లో ప్రచురితమయిన ప్రతి రచన పైనా మీరు కేవలం ప్రశంసలే కాదు, సునిశితమయిన / అర్థవంతమయిన విమర్శ కూడా చేయండి [...ఇంకా చదవండి]

తాజా కామెంట్లు

• ప్రసాద్ చరసాల on కొన్ని నక్షత్రాలు…కాసిని కన్నీళ్ళు
• Bhuvanachandra on గుర్తింపు గోల పెట్టుకుంటే చేయవలసినవి చాలా చేయలేము : జలంధర
• సునీత పేరిచర్ల on భద్రలోకపు అడ్డుగోడలు కూల్చేసిన గొరుసు!
• vinnakota koteseararao on   ఎద లయలో ఇళయ”రాగం”
• Gudelli kiritibabu on ఒకే ఒక బలమైన ఆయుధం- ” అంబేద్కర్ “!
• krishna murty on ఆటా రచనల పోటీలు
• డి. రామచంద్ర రాజు on వీరం
• r.damayanthi on ఛాయ! 
• Giridhar reddy on పర్షియన్ రాముడు, గ్రీకు హనుమంతుడు!
• chandolu chandrasekhar on లోలోపలే మరణిస్తున్న ఎందరో….
• Sreekanth on ఆనందానికి ఒక అడ్రస్ ఇదిగో ఇక్కడ!
• bolloju on సూర్యుడి లోపల…మరి కొన్ని కవితలు
• హెచ్చార్కె on అమానత్
• Thilak on అలుపెరుగని పోరాటం – దంగల్ 
• nath on రాజ హంస
• sravanthi on తూర్పు వాకిటి పశ్చిమం!
• కూకట్ల తిరుపతి on కలెబడె కవి అలిశెట్టి  
• Mohan Penijerla on పురాస్మృతుల స్వర్ణ మధూళి
• Venkat on తూరుపు గాలులు ( పెద్ద కథ – మొదటి భాగం )
• Suryam Ganti on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• kandukuri ramesh babu on ఇక సెలవ్!
• gbsastry on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• Sandhya on గుర్తింపు గోల పెట్టుకుంటే చేయవలసినవి చాలా చేయలేము : జలంధర
• http://www./ on చిన్నతనం
• G.S.Lakshmi on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• G.S.Lakshmi on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• దేవరకొండ on అనుబంధానికి నిర్వచనం
• దేవరకొండ on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• G.S.Lakshmi on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• sujalaganti on అనుబంధానికి నిర్వచనం
• sujalaganti on అనుబంధానికి నిర్వచనం
• Shailaja on శ్రీమతి గన్నవరపు సరోజినీ, సత్యనారాయణ మూర్తి స్మారక కథల పోటీ ఫలితాలు
• Shailaja on శ్రీమతి గన్నవరపు సరోజినీ, సత్యనారాయణ మూర్తి స్మారక కథల పోటీ ఫలితాలు
• Shailaja on శ్రీమతి గన్నవరపు సరోజినీ, సత్యనారాయణ మూర్తి స్మారక కథల పోటీ ఫలితాలు
• శివకుమార శర్మ on ఇక సెలవ్!
• gbsastry on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• Saradhi Motamarri on నాకు నచ్చిన చిత్రం: జయభేరి
• G.S.Lakshmi on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• Jhansi Papudesi on వీరం
• Krishna murthy on ఆయన ఇంకా పాడుతున్నారు!
• విజయ్ కోగంటి on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• G.S.Lakshmi on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• కృష్ణుడు on ఇక సెలవ్!
• Bhargav chippada on మాయమ్మ నవ్వింది!
• Bhargav chippada on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• వివిన మూర్తి on ఇక సెలవ్!
• G.S.Lakshmi on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• G.S.Lakshmi on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• Krishna Prasad on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• Vijayanand on శ్రీమతి గన్నవరపు సరోజినీ, సత్యనారాయణ మూర్తి స్మారక కథల పోటీ ఫలితాలు
• కల్లూరి భాస్కరం on ఇక సెలవ్!
• Bhavani Phani on అలుపెరుగని పోరాటం – దంగల్ 
• RAJA SEKHAR M on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• G.S.Lakshmi on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• G.S.Lakshmi on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• G.S.Lakshmi on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• G.S.Lakshmi on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• సుందరం​​​​​ on ఇక సెలవ్!
• m.viswanadhareddy on చాయ్ కప్పులో గోదారి!
• subhash on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• ennela on నూరేళ్ళ రజని: పాట ఆయన ఎగరేసిన పావురం!
• Prasad P on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• వివిన మూర్తి on ఇక సెలవ్!
• Vasantha Buddhiraju on బాపూరమణల బళ్ళో ఓ బుడుగు కథ ..!
• D. Subrahmanyam on రావి శాస్త్రి గారి ఆరు సారా కధల్లో ….
• ari sitaramayya on ఇక సెలవ్!
• sandhya on మాయమ్మ నవ్వింది!
• Rajasekhar on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• Jayashree Naidu on చాయ్ కప్పులో గోదారి!
• Narayanaswamy on రావి శాస్త్రి గారి ఆరు సారా కధల్లో ….
• gbsastry on అలుపెరుగని పోరాటం – దంగల్ 
• రెడ్డి రామకృష్ణ on ఇక సెలవ్!
• డా.పసునూరి రవీందర్ on ఇక సెలవ్!
• GLNMurtthy on ఇక సెలవ్!
• G.S.Lakshmi on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• కట్టా శ్రీనివాస్ on ఇక సెలవ్!
• Kompella Sarma - Telugu Ratham on ఇక సెలవ్!
• madhurantakam narendra on సంకలనాలే ప్రమాణం కాదు : మధురాంతకం నరేంద్ర
• palamaneru balaji on ఇక సెలవ్!
• సిరి .లాబాల on మీ అమ్మ మారిపోయిందమ్మా!
• కె.కె. రామయ్య on ఇక సెలవ్!
• శ్రీనివాసుడు on లోలోపలే మరణిస్తున్న ఎందరో….
• Balasudhakarmouli on చాయ్ కప్పులో గోదారి!
• శ్రీనివాసుడు on లోలోపలే మరణిస్తున్న ఎందరో….
• శ్రీనివాసుడు on ఇక సెలవ్!
• K.Geeta on రెక్క చాటు గెలుపు
• Sreenivaas sattiraju on లోలోపలే మరణిస్తున్న ఎందరో….
• Sreenivaas sattiraju on సుగాలిపిల్ల
• Sreenivaas sattiraju on తెలుసు
• Sreenivaas sattiraju on ఇక సెలవ్!
• ప్రభాకర్ జైనీ on అనుబంధానికి నిర్వచనం
• venkateshwarlu boorla on ఇక సెలవ్!
• Kallakuri Sailaja on ‘పడగ’ల స్తబ్ధతా, ‘విండ్’ చలనమూ !
• గోర్ల on ఇక సెలవ్!
• Krishna Veni on అనుబంధానికి నిర్వచనం
• Srinivas Vuruputuri on ఇక సెలవ్!
• D. Subrahmanyam on రావి శాస్త్రి గారి ఆరు సారా కధల్లో ….
• Sasikala Volety on అనుబంధానికి నిర్వచనం
• usha on అనుబంధానికి నిర్వచనం
• Sharada Sivapurapu on రావి శాస్త్రి గారి ఆరు సారా కధల్లో ….

పాత సంచికలు

పాత సంచికలు Select Month January 2017 December 2016 November 2016 October 2016 September 2016 August 2016 July 2016 June 2016 May 2016 April 2016 March 2016 February 2016 January 2016 December 2015 November 2015 October 2015 September 2015 August 2015 July 2015 June 2015 May 2015 April 2015 March 2015 February 2015 January 2015 December 2014 November 2014 October 2014 September 2014 August 2014 July 2014 June 2014 May 2014 April 2014 March 2014 February 2014 January 2014 December 2013 November 2013 October 2013 September 2013 August 2013 July 2013 June 2013 May 2013 April 2013 March 2013