Archives for November 2015

స్లీమన్ కథ-17

స్లీమన్ వెళ్ళేటప్పటికే, ట్రాయ్ నలిగిన బాట. ఆ బాటలో పిచ్చి పిచ్చిగా పెరిగిన ముళ్ల పొదలు, శిథిల వృక్షాలు. వాటికింద పాడుబడిన బలిపీఠాలు. ఆ పీఠాల వద్ద ఘనతవహించిన ఎంతోమంది మొక్కులు చెల్లించుకున్నారు. తరం వెంట తరంగా ఆ దుర్గమ ఫ్రిజియన్ తీరాన్ని సందర్శించిన అనేకమంది అక్కడి కూలుతున్న గోపురాల మధ్య తిరిగారు. హెలెన్ (గొప్ప సౌందర్యవతి. మైసీనియన్ స్పార్టాను పాలించే మెనెలాస్ భార్య. ఈమెను ట్రాయ్ రాకుమారుడు పారిస్ అపహరించుకుని వెళ్ళాడు. అది ట్రోజన్ యుద్ధానికి దారితీసింది) నిర్బంధానికీ, పదేళ్ళ యుద్ధానికీ సాక్షులుగా నిలిచిన జీర్ణ శిలల మీద సేదతీరారు.

హెరోడొటస్ మాటలనే విశ్వాసంలోకి తీసుకుంటే, ప్రపంచంలోని అత్యధికభాగాన్ని ఏలిన పర్షియన్ చక్రవర్తి గ్జెరెక్సెస్(క్రీ.పూ. 519) టర్కీ నుంచి గ్రీస్ కు దండు వెడలుతూ ఇక్కడ ఒకరోజు ఆగాడు. కొండ ఎక్కి దుర్గాన్ని చేరుకున్నాడు. ఆ ప్రాంతానికి చెందిన విజ్ఞులను పిలిపించి అక్కడ జరిగిన ముట్టడుల కథలు చెప్పించుకుని విన్నాడు. ఆ తర్వాత ట్రోజన్ ఎథెనాకు వెయ్యి వృషభాలను బలిచ్చాడు. అక్కడి పూర్వజులైన మహనీయుల ఆత్మశాంతికి మద్యతర్పణాలు ఇవ్వవలసిందిగా పురోహితులను ఆదేశించాడు. ఏవో భయానక ప్రేతాత్మలు భూమిని చీల్చుకుంటూ వచ్చి మీద పడతాయన్న ఊహతోనే పర్షియన్ సేనలు ఆ రాత్రంతా వణికిపోతూ గడిపాయి.

పర్షియన్లకూ, ఇతరులకూ కూడా అది రకరకాల కథలూ, పీడకలలూ కలగలిసిన విచిత్ర భయాలను రేపే ప్రదేశం. అన్ని యుద్ధక్షేత్రాలలోలానే, ఈ ప్రాంతాన్ని కూడా ప్రతీకారదాహంతో ప్రేతాత్మలు పెట్టే పెడబొబ్బలు వెంటాడుతూ ఉంటాయి.  గ్జెరెక్సెస్ కూడా పాత పగలు తీర్చుకోవడమే తన లక్ష్యమని చెప్పుకున్నాడు. ట్రాయ్ పతనమే గ్రీకులకూ, తమకూ మధ్య శాశ్వతశత్రుత్వాన్ని రగిల్చిందని పర్షియన్లు అంటారు.

ట్రాయ్ గడ్డ మీద అడుగుపెట్టగానే, ఆసియా మొత్తం తమ చేజిక్కిందని గ్రీకులు అనుకున్నారు. హెల్స్ పాంట్ మీదుగా అలెగ్జాండర్ పర్షియన్లపై దండయాత్రకు వెడుతూ సెజియమ్(ఒక పురాతన నగరం)లోని ఓ గుట్టమీద ఉన్న అఖిలెస్ (ట్రోజన్ యుద్ధంలో పాల్గొన్న గ్రీకు వీరుడు) సమాధిని దర్శించుకున్నాడు. ఒంటి నిండా నూనె పట్టించి ఆ సమాధి చుట్టూ నగ్నంగా ప్రదక్షిణ చేశాడు. ఎథెనా ఆలయంలో భద్రపరచిన కొన్ని ఆయుధాలను తను ధరించాడు. ఆ నగరాన్ని తీర్చిదిద్దడానికి బ్రహ్మాండమైన ప్రణాళికలు వేసుకున్నాడు.

భూ, సముద్రమార్గాలలో పాంపే(క్రీ. పూ. 106: రోమన్ సేనాని, రాజకీయ నేత)ను వేటాడుతున్న జూలియస్ సీజర్(క్రీ.పూ.100: రోమన్ సేనాని, రాజకీయనేత) ఇక్కడి రోటియన్ గుట్ట మీదికి చేరుకున్నాడు. అప్పటికి నలభై ఏళ్లక్రితం రోమన్ దళాల చేతుల్లో దగ్ధమైన ఈ నగర శిథిలాల మధ్య తిరిగాడు. చుట్టూ కమ్మేసిన అడవీ; రాజప్రాసాదాలపైనా, ఆలయాలపైనా దట్టంగా పెరిగిపోయిన ఓక్ చెట్లు తప్ప అతనికేమీ కనిపించలేదు. అక్కడక్కడ ఇసుక మేటలు వేసిన ఒక ప్రవాహాన్ని అతడు దాటుతుండగా, “ప్రసిద్ధ నది జంతస్ ఇదే” నని ఎవరో చెప్పారు. అతనో పచ్చిక నేల మీద అడుగుపెట్టినప్పుడు; “హెక్టర్(ట్రోజన్ రాకుమారుడు, ప్రియామ్ కొడుకు, వీరుడు) భౌతికకాయాన్ని తీసుకొచ్చిన ప్రదేశం ఇది. అతని ప్రేతాత్మ కోపగిస్తుంది, జాగ్రత్త” అని ఎవరో బిగ్గరగా అరిచారు. అతను ఒక రాళ్ళగుట్టను సమీపించబోయినప్పుడు, ఎవరో అతని చొక్కా పుచ్చుకుని లాగి,”కనబడడం లేదా? అది హెర్కయన్ జూపిటర్ బలిపీఠం” అని గుడ్లు ఉరిమాడు.

చుట్టూ శిథిలాలూ, అలముకున్న అంధకారం తప్ప ఏమీ కనిపించకపోయినా అదో పవిత్రస్థలి అని సీజర్ కు తెలుసు. అక్కడి ప్రేతాత్మలను తలచుకుని భయపడ్డాడు. అప్పటికప్పుడు మట్టితో ఒక బలిపీఠాన్ని నిర్మింపజేసి, దాని మీద ధూపం వెలిగించాడు. తనకు గొప్ప శ్రేయస్సును ప్రసాదించమని ఆ క్షేత్రపాలకులైన దేవతలను ప్రార్థించాడు. అక్కడి కుప్పకూలిన నిర్మాణాలను పునర్నిర్మించి వాటికి పూర్వవైభవం తీసుకోస్తానని ప్రతిజ్ఞ చేశాడు. అంతలో తన బద్ధశత్రువైన పాంపే గుర్తొచ్చి, అతన్ని చంపే తహతహలో ఓడ ఎక్కి ఎక్కడా ఆగకుండా హడావుడిగా ఆసియాలోని సుసంపన్న నగరాల మీదుగా ఈజిప్టు రాజధాని అలెగ్జాండ్రియాకు వెళ్లిపోయాడు.

ఉన్మాదులూ, చక్రవర్తులూ కూడా ట్రాయ్ ను దర్శించుకున్నాడు. ‘కరకలా’ అనే పేరుతో ప్రసిద్ధుడైన ఉన్మత్త రోమన్ చక్రవర్తి ఆంటోనినూస్(క్రీ.శ. 188) ఇక్కడి ఆలయాలకు వెళ్ళి మొక్కులు చెల్లించుకున్నాడు. ఈ ప్రాంత గతవైభవస్మరణతో మతిభ్రమించి, మేసిడోనియాలో తనను అలెగ్జాండర్ ది గ్రేట్ గా ఊహించుకున్నట్టే, ఇక్కడ అఖిలెస్ గా ఊహించుకున్నాడు. తన ఆప్తమిత్రుడు పెట్రాక్లస్ మరణానికి అఖిలెస్ అంతులేని దుఃఖంలో కూరుకుపోయిన సంగతి గుర్తొచ్చి, తను కూడా అలాంటి దుఃఖాన్ని అనుభవించాలనుకున్నాడు. తనెంతో అభిమానించే ఫెస్టస్ అనే ఒక మాజీబానిసకు విషం పెట్టి చంపించి అతనికి బ్రహ్మాండమైన చితిని పేర్చవలసిందిగా ఆదేశించాడు. తను స్వయంగా జంతువులను బలిచ్చి, మృతదేహాన్ని చితి మీదికి చేర్చి, నిప్పు అంటించాడు. ఆ తర్వాత ఆ మంటలపై మద్యాన్ని చిలకరించి, తన ప్రాణమిత్రుడి మరణాన్ని పండుగ చేసుకోవలసిందిగా వాయువులను ప్రార్థించాడు. కరకలా ప్రభుత్వంలో చిన్న అధికారిగా ఉన్న హెరోడియన్ ఈ ముచ్చట వివరిస్తూ, తను కూడా పట్టలేని దుఃఖంతో తన తలవెంట్రుక నొకదానిని చితికి అర్పించబోయాననీ, తీరా తనది పూర్తిగా బట్టతల కావడంతో అక్కడ ఉన్నవాళ్ళందరూ నవ్వారనీ చెప్పుకున్నాడు.

ఆ తర్వాత, అఖిలెస్ సమాధి చుట్టూ అలెగ్జాండర్ నగ్నంగా ప్రదక్షిణ చేశాడన్న సంగతి గుర్తొచ్చి కరకలా కూడా అదే చేశాడు.

ఆ తర్వాతి కాలంలోనూ, పర్షియాకో, జెరూసలెంకో నిరంతర ప్రవాహంలా వెళ్ళే యాత్రికుల బృందాలు విధిగా ఆ పవిత్రస్థలి మీద కాలు మోపాయి. తూర్పు భూముల్లో రోమన్ సామ్రాజ్యానికి కొత్త రాజధానిని నిర్మించాలనుకున్న కాన్ స్టాంటీన్(క్రీ.శ.270) అందుకు బైజాంటియమ్ ను ఖరారు చేసేముందు, ట్రాయ్ అయితే ఎలా ఉంటుందన్న ఆలోచన చేశాడు. నోవమ్ ఇలియమ్(ట్రాయ్ సమీపంలోని ఒక గ్రామం) ను సందర్శించిన రోమన్ చక్రవర్తి జూలియన్(క్రీ.శ.336), ఏజాక్స్(గ్రీకు వీరుడు)అస్థికలకు కొత్త సమాధిని నిర్మింపజేశాడు. మృతవీరుల అస్థికలను ఆరాధించే క్రైస్తవులను చూసి ఎగతాళి చేసిన ఈ చక్రవర్తే, ఏజాక్స్ సమాధిని భక్తితో కొలిచాడు. ట్రోజన్లు ఆ తర్వాత కూడా మరి కొన్నేళ్లపాటు పురాతన బలిపీఠాల వద్ద రహస్యంగా బలులు ఇస్తూవచ్చారు. రోమ్ లో క్రైస్తవ చక్రవర్తుల రాకతో అది క్రమంగా తగ్గుముఖం పట్టి, ట్రాయ్ మతపరమైన ప్రాముఖ్యం కొల్పోయింది.

దర్దనెల్లెస్ కు వెళ్ళే దారులకు పదిహేనువందల ఏళ్లపాటు ట్రాయ్ కాపలా కాయగలిగింది. ఇప్పుడా వీధుల నిండా గడ్డి గాదం పెరిగిపోయాయి. ఆలయాలు, ప్రాసాదాల గోడలు కూలిపోయాయి. ఇప్పుడక్కడ ముళ్ళపొదలు, గడ్డితో నిండిన ఓ పెద్ద దిబ్బ మాత్రమే ఉంది. ట్రయాడ్ తీరం వెంబడి ప్రయాణించిన ఆంగ్లో-శాగ్జన్ చరిత్రకారుడు సావూఫ్ (క్రీ.శ. 1100), ట్రాయ్ శిథిలాలు అనేక మైళ్ళ దూరం వ్యాపించి ఉన్నాయని రాశాడు. ట్రాయ్ పూర్తిగా ధ్వంసమైందనీ, ఏమీ మిగలలేదనీ సర్ జాన్ మండవిల్ అనే మరో పర్యాటకుడు రాశాడు.

నిజమే, ట్రాయ్ ధ్వంసమైంది, అయినా మిగిలింది. జనం ఊహల్ని జ్వాజ్వల్యమానం చేయగలిగిన శక్తి ట్రాయ్ కు ఉన్నట్టు మరే నగరానికీ లేదు. బహుశా ఒక్క జెరూసలెం ఇందుకు మినహాయింపు. సాంస్కృతిక పునరుజ్జీవన కాలంలో ట్రాయ్ స్మృతిని హోమర్, వర్జిల్ సజీవం చేశారు. అఖిలెస్ నడిచిన బాటల మీద తాము కూడా నడిచే రోజు కోసం ఇటలీ పండితులు ఎందరో కలలు గన్నారు. రోమన్లు అనుకున్నట్టే, తాము కూడా ట్రోజన్ల వారసులమనీ, లండన్ అసలు పేరు ట్రాయ్ నోవంట్(నూతన ట్రాయ్) అనీ ఇంగ్లీష్ జనం అనుకుంటారు.

ట్రాయ్ కల్పన కాదు, నిజమనీ; హిస్సాలిక్ దిబ్బ కింద ఆ నగరం తాలూకు గోడలు, ప్రాసాదాలు, అలంకరణసామగ్రితోపాటు ట్రోజన్ల సాహిత్యం కూడా సమాధైందనీ 1870 లలో గట్టిగా నమ్మినవాళ్ళు ఇద్దరే: ఫ్రాంక్ కల్వర్ట్, హైన్ రిచ్ స్లీమన్.  ట్రాయ్ ఉనికి హిస్సాలిక్ దగ్గరే నని 1822లోనే నిరూపించే ప్రయత్నంచేసిన పురాతత్వనిపుణుడు చార్లెస్ మెక్లారెన్ 1870ల నాటికి జీవించిలేడు. బునర్ బషీయే ట్రాయ్ అనీ, హిస్సాలిక్ దిబ్బ మీద తవ్వకాలు జరపడం వల్ల ఎలాంటి ఉపయోగమూ ఉండదనేది దాదాపు అప్పటి పండితులందరి ఏకాభిప్రాయం.

హిస్సాలిక్ దిబ్బ మీద పూర్తిస్థాయిలో తవ్వకాలను చేపట్టగల ఆర్థికస్తోమత ఫ్రాంక్ కల్వర్ట్ కు లేదు, అతనికంత ఆసక్తీలేదు. ఆ దిబ్బలోని తూర్పు భాగం అతని సొంతం. పశ్చిమభాగం కమ్ కేల్ లో ఉంటున్న ఇద్దరు టర్కులకు చెందింది.

సముద్రం వైపు తిరిగి ఉన్న పశ్చిమ భాగంలోనే అతి ముఖ్యమైన నిర్మాణాలూ, విలువైన నిధినిక్షేపాలూ బయటపడతాయని స్లీమన్ నిర్ధారణకు వచ్చాడు. టర్కుల అధీనంలో ఉన్న ఆ ప్రదేశంలోనే మొదట తవ్వకాలు జరుపుదామనీ, కల్వర్ట్ కు చెందిన ప్రాంతంలో తర్వాత ఎప్పుడైనా జరపచ్చనీ అనుకున్నాడు. తను బయటపెట్టబోయే నిర్మాణాలను, నిధినిక్షేపాలను చూసిన తర్వాత; తమ అనుమతి లేకుండా తవ్వకాలు జరిపించిన తన తెంపరితనాన్ని ఆ టర్కులిద్దరూ క్షమిస్తారని భావించాడు.

ఏప్రిల్ 9 న, దగ్గర్లోని రెంకోయ్ అనే గ్రామానికి చెందిన పదిమంది టర్కిష్ కూలీలతో మొదటి కందకాన్ని తవ్వించాడు. ఒక్కొక్కరికి పది పియాస్టెర్ల(పియాస్టెర్: మధ్యప్రాచ్యంలో అనేక చోట్ల చలామణిలో ఉన్న ఒక ద్రవ్యకొలమానం. పౌండులో నూరోవంతు)చొప్పున చెల్లించాడు. పని జరుగుతున్నంత సేపూ బెల్టులో పిస్టల్ తోనూ, చేతిలో కొరడాతోనూ వాళ్ళ నెత్తి మీద నిలబడ్డట్టు నిలబడ్డాడు. తను ‘స్కెయిన్ గేట్’(ట్రాయ్ పశ్చిమ ద్వారం. ఇక్కటే గ్రీకులకు, ట్రోజన్లకు అనేక యుద్ధాలు జరిగాయి) ఉంటుందని ఊహించుకున్న వాయవ్య భాగంలో ఒకచోట మొదటి పలుగు దెబ్బ పడింది. ఒక గంటసేపు తవ్విన తర్వాత రెండు అడుగుల లోతున ఒక ప్రాకారం తాలూకు శిథిలాలు కనిపించాయి. స్లీమన్ ఉత్తేజితుడయ్యాడు. సూర్యాస్తమయానికల్లా 60 అడుగుల పొడవూ, 40 అడుగుల వెడల్పూ ఉన్న ఒక భవనం తాలూకు పునాదులు బయటపడ్డాయి.

మరునాడు మరో పదకొండు మందిని పనిలోకి తీసుకున్నాడు. క్రమంగా బయటపడుతున్న ఆ భవనం ఆగ్నేయ, నైరుతి మూలల్లో తవ్వకాలు ప్రారంభించాడు. చదరపు రాళ్ళు తాపడం చేసిన భవనం పై కప్పు పైకి తేలింది. దాని మీద రెండడుగుల మందంలో మట్టి, వందల ఏళ్ల నాటి గొర్రె పెంటికలు, మొక్కల శిథిలాలు, వాతావరణం తాలూకు ధూళి పేరుకుపోయి ఉన్నాయి. కుండపెంకులేవీ కనిపించలేదు. ఆ చదరపు రాళ్ళ అడుగున తవ్వించాడు. సరిగ్గా అతను ఊహించినట్టే అడుగున అగ్నిప్రమాదాన్ని సూచిస్తూ బూడిద కుప్పలూ, కాలిపోయిన పదార్థాలూ కనిపించాయి. ఒక పద్ధతిగా ఉన్న వాటి అమరికను బట్టి అక్కడ కనీసం పది కొయ్య ఇళ్ళు ఉండేవనీ, అగ్ని ప్రమాదంలో అవి తగలబడి పోయాయనీ, ఆ శిథిలాల మీద ఆ తర్వాత రాతి కట్టడం అవతరించిందనీ అతను నిర్ధారణకు వచ్చాడు. ఆ బూడిద కుప్పల్లో ఒకచోట ఒక నాణెం దొరికింది. దానికి ఒక పక్క రోమన్ చక్రవర్తి కమొడస్(క్రీ.శ. 161) చిత్రం, ఇంకో పక్క యుద్ధంలో ట్రోజన్ సేనలకు నాయకత్వం వహించిన ట్రాయ్ రాకుమారుడు హెక్టర్ చిత్రం ఉన్నాయి. ‘హెక్టర్ ఇలియోన్’ (ట్రాయ్ కి చెందిన హెక్టర్) అని రాసి ఉన్న ఆ నాణెం అత్యంత శుభసంకేతంగా స్లీమన్ కళ్లకు కనిపించింది.

రెండు రోజులపాటు ఆ భవనం చుట్టూనే తవ్వించాడు. మూడో రోజున, ఆ స్థలం యజమానులైన ఆ టర్కులిద్దరూ ఏ క్షణంలోనైనా వచ్చిపడతారనిపించి; తూర్పు నుంచి పశ్చిమానికీ; దక్షిణం నుంచి ఉత్తరానికీ రెండు పొడవైన కందకాలను హడావుడిగా తవ్వించడం ప్రారంభించాడు. అందువల్ల ఆ నగరం తాలూకు పూర్తి చిత్రం ఏర్పడుతుందని అనుకున్నాడు.

అవడానికి అతని ప్రణాళిక పక్కాగానే ఉంది. కానీ పని మొదలెట్టించాడో లేదో, ఆ టర్కులిద్దరూ వచ్చిపడ్డారు. తమ స్థలంలో తవ్వకాలు జరుపుతున్న ఈ చిన్నపాటి సైన్యాన్ని చూసి విస్తుపోయారు. తను శాస్త్రీయ ప్రాముఖ్యమున్న పని చేస్తున్నాననీ, ఇందులో తనకు ఎలాంటి స్వార్థం లేదనీ, నిజానికి తను చేస్తున్న పని టర్కీ గౌరవాన్ని ఎంతైనా పెంచుతుందనీ స్లీమన్ దుబాషీ ద్వారా వారికి వివరించాడు. అప్పటికీ దిగ్భ్రాంతి నుంచి తేరుకోని ఆ టర్కులిద్దరూ ఈ పని చేసేందుకు మీ కెలాంటి హక్కూ లేదు, తక్షణం ఇక్కడినుంచి వెళ్లిపోవాలని ఆదేశించారు. దాంతో స్లీమన్ వాళ్ళను బుజ్జగిస్తూ, బతిమాలుతూ తను తవ్వకాలు జరిపిన చోటికి తీసుకెళ్లి చూపించాడు. ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న పురాతత్వ శాస్త్రవేత్తలందరూ రేపు పొగడ్తలతో ముంచెత్తబోయే తన పరిశోధనాంశాల గురించి ఓ సుదీర్ఘ ఉపన్యాసం ఇచ్చాడు. ఇప్పటికే తను పల్లస్ ఎథెనా ఆలయం గోడలో కొంత భాగాన్ని, అసంఖ్యాకమైన అస్థికలను, తాపడం రాళ్ళను, పంది దంతాలను, అగ్నిప్రమాదం తాలూకు ఆనవాళ్లను బయటపెట్టానని చెప్పాడు.

టర్కులు కొంత మెత్తబడ్డారు. అన్నిటినీ మించి అక్కడ తవ్వి తీసిన పెద్ద బండరాళ్ళ మీద వాళ్ళ దృష్టి పడింది. సిమోయిస్ అనే చోట ఒక రాతి వంతెన కట్టించాలని వాళ్ళు అనుకుంటున్నారు. ఈ బండ రాళ్ళు అందుకు బాగా పనికొస్తాయనిపించింది. ఈ రాళ్ళను తమ వంతెనకు వాడుకునే షరతు మీద ఆ రెండు పొడవైన కందకాలను తవ్వడానికి వాళ్ళు ఒప్పుకున్నారు. స్లీమన్ వాళ్ళకు నలభై ఫ్రాంకులు చెల్లించాడు. అవి తీసుకుని వాళ్ళు నవ్వుకుంటూ వెళ్ళిపోయారు.

స్లీమన్ తను తవ్వి తీసిన వాటికి వెంటనే ఏదో ఒక చారిత్రకనామం ఉంచేవాడు. ఓ పెద్ద గోడ బయటపడగానే, ఆ కట్టడానికి పల్లస్ ఎథెనా ఆలయం అని పేరు పెట్టేశాడు. ఉత్తరపు కందకాన్ని తవ్వుతున్నప్పుడు అడుగున ఇరవై రెండు బూడిద పొరల కింద ఒక మృణ్మయ స్త్రీమూర్తి కనిపించగానే, దానికి హెలెన్ అని పేరు పెట్టాడు. తగిన ఆధారాలతోనే అలా పేర్లు పెడుతున్నాడా అన్నది అతనెప్పుడూ ఆలోచించుకోలేదు.

అయితే, టర్కులు వచ్చి వెళ్ళిన తర్వాత దీర్ఘాలోచనలో పడిపోయాడు. తన అదుపులో లేని శక్తుల దయాదాక్షిణ్యాలపై ఆధారపడి తప్ప తను ముందుకు వెళ్లలేడని అతనికి అర్థమైంది. నలభై ఫ్రాంకులు చెల్లించి, వంతెన కట్టుకోడానికి రాళ్ళు ఇస్తానని చెప్పి తను వాళ్ళతో తాత్కాలికంగా ఒప్పందం చేసుకున్నాడు కానీ, అది భగ్నమవదన్న నమ్మకం ఏమిటి? ఈ టర్కులు తమ హక్కులకోసం పట్టుబడితే ఏం చేయాలి? అక్కడికీ తను ఆ మొత్తం స్థలాన్ని కొనేయాలనుకుని బేరమాడాడు. వాళ్ళు చాలా ఎక్కువ ధర చెప్పారు. పైగా ఆ దిక్కుమాలిన వంతెన కోసం రాళ్ళు అడుగుతున్నారు. అంతకన్నా అపచారం ఉంటుందా? వీళ్లతో ఎలా వేగాలి? ఈ స్థలం మీద పూర్తి హక్కులు ఎలా సంపాదించాలి?

అతనిలాంటి ఆలోచనలతో సతమతమవుతుండగానే ఏప్రిల్ 21 న ఆ ఇద్దరు టర్కులూ మళ్ళీ వచ్చారు. ఇప్పటివరకూ తవ్విన రాళ్ళు వంతెనకు సరిపోతాయి, ఇక తవ్వకాలు ఆపేయండని హుకుం జారీచేశారు.

ఈ హుకుంను తోసిపుచ్చగల ఎలాంటి ఆయుధాలూ స్లీమన్ దగ్గర లేవు. వీళ్ళతో ఇక పోరాడి లాభం లేదు, వేరే మార్గాలు చూడాల్సిందే ననుకున్నాడు. తను ఇంతవరకూ చేసిన పనేమిటో, ఇప్పుడు ఎలాంటి సమస్యలు ఎదురవుతున్నాయో వివరిస్తూ జర్మనీ, ఫ్రాన్స్, ఎథెన్స్, కాన్ స్టాంటినోపిల్ లో ఉన్న మిత్రులకు వరసపెట్టి ఉత్తరాలు రాశాడు. ఒక జర్మన్ మిత్రుడికి ఇలా రాశాడు:

అతి పురాతన ప్రాసాదాలు, ఆలయాల శిథిలాలను నేను బయటపెట్టాను. పదిహేను అడుగుల లోతున, ఒక అద్భుత నిర్మాణానికి చెందిన ఆరడుగుల మందమైన పెద్ద పెద్ద గోడల్ని కనుగొన్నాను. ఇంకా ఏడున్నర అడుగుల లోతున ఇవే గోడలు ఎనిమిదిన్నర అడుగుల మందమైన గోడలపై ఆని ఉండడం చూశాను. ఇవి ప్రియాం ప్రాసాదం గోడలో, లేదా ఎథెనా ఆలయం గోడలో అయుంటాయని అనుకుంటున్నాను.

అయితే, దురదృష్టవశాత్తూ ఈ స్థలానికి యజమానులైన ఇద్దరు టర్కులు అదేపనిగా చికాకు పెడుతున్నారు. బహుశా  రేపటితో వాళ్ళు నా పని ఆపేస్తారు. ఈ లోపల ఆ స్థలం కొనేయడానికి నా శాయశక్తులా ప్రయత్నిస్తాను. ఏమైనా ప్రియాం ప్రాసాదాన్ని వెలికితీసే వరకూ విశ్రమించకూడదని నిర్ణయించుకున్నాను.

అలా రాశాడే కానీ, ఆ క్షణాన తను ఇక చేయగలిగిందేమీ లేదని అతనికి తెలుసు. పరిస్థితులకు తలవంచుతూ, పనివాళ్ళకు వేతనాలు చెల్లించి పంపేశాడు. ఈలోపల మైసీనియా తవ్వకాలకైనా అనుమతి వస్తుందని ఆశపడుతూ  ఎథెన్స్ కు వెళ్లిపోయాడు. కొన్ని వారాలు మైసీనియాలో గడిపి, టర్కిష్ ప్రభుత్వం నుంచి ఫర్మానాను, హిస్సాలిక్ దిబ్బ మీద యాజమాన్య హక్కును సాధించుకున్న తర్వాత  ట్రాయ్ వచ్చి తిరిగి తవ్వకాలను ప్రారంభిచవచ్చనుకున్నాడు.

(సశేషం)

అది పోలీస్ స్టేషన్. చుట్టూరా కోప్స్. ‘చైల్డ్ హర్రాస్మెంట్’ కేస్ కింద అరెస్టు అయ్యాడు రఫీ.

నా  పేరు రఫీ, మొహమ్మద్ రఫీ. మా నాన్నగారు సింగర్ మొహమ్మద్ రఫీ కి వీరాభిమాని. అందుకే నాకు ఆ పేరు పెట్టారు. అన్నట్టు మా నాన్నగారి పేరు మొహమ్మద్ అలీ. భారత దేశ స్వాతంత్ర పోరాటంలో ఆయన ఒక కీలక పాత్ర వహించారు. వరంగల్ లో ఆయన ‘జన శక్తి’ అనే వార్తా పత్రికకి సంపాదకీయం వహించారు. ‘కత్తి కంటే కలం గొప్పది’ అనే సిద్ధాంతాన్ని ఆయన నమ్మారు. అంతే కాదు! అప్పటి సమాజంలో ఉన్న దురాచారాలని అరికట్టేందుకు తన వంతు సహాయం చేసేవారు. మా నాన్నగారు ఒక సోషల్ రిఫార్మర్. ఆయన ముస్లిం అయినప్పటికీ ఒక బ్రాహ్మల అమ్మాయిని ప్రేమించి పెళ్లి చేసుకున్నారు. అందుకే మా నాన్నగారి స్నేహితులు అతనిని ‘షేక్ వీరేశలింగం’ అని పిలిచేవారు. అప్పటి కాలంలో వేరే వాళ్ళ ఇళ్ళలో ఉన్నట్టు ఉండేది కాదు మా ఇంట్లో పరిస్థితి. మా నాన్నగారికి మత పిచ్చి లేదు. కానీ దేవుడు అంటే అపారమైన నమ్మకం. నమాజ్ చేసేవారు, అమ్మ పూజలలో కూడా కూర్చోనేవారు.  మా అక్కలకు భారతి అని, సరోజినీ అని, మా తమ్ముడికి బోస్ అని పేర్లు పెట్టారు. వాళ్ళందరూ  చక్కగా చదువుకున్నారు. అక్కలు, తమ్ముడు – వీళ్ళందరూ  ప్రభుత్వ ఉద్యోగస్తులు. గొప్ప హోదాల్లో రెటైర్ అయ్యారు. 

 నాన్నగారికి నేనంటే ఎందుకో ప్రత్యేక అభిమానం.  నాకు బాగా గుర్తుంది, ఆయనకి యాభై అయిదేళ్ళు వయస్సప్పుడు ఒక రోజు బాగా ఎమోషనల్ అయ్యారు. నన్ను దగ్గరకు పిలిచి, “నీకు పదిహేను యేళ్ళు వచ్చినై . జీవితంలో ఏం చేయాలనుకుంటున్నావో ఇప్పుడే నిర్ణయం తీసుకో. ఏం చేసినా కానీ, నీ వాళ్ళకి తోడు గా ఉండు” అని అన్నారు. ఆ రోజు నాకు చాలా బాధ కలిగిన రోజు. ఆ రాత్రే కన్నుమూశారు. నాకు ఇంకా గుర్తుంది. నేను నా జీవితంలో ‘జర్నలిజం’ చేయాలనే అతి ముఖ్యమైన నిర్ణయం తీసుకున్న రోజు.

నా జీవితంలో జర్నలిజం ఉన్నదో, జర్నలిజం లో నా జీవితం ఉన్నదో నాకు తెలీదు. కానీ నాకు జర్నలిజం అంటే నా ప్రాణంతో సమానం. నలభై యేళ్లకు పైగా ఈ ప్రొఫెషన్ లో ఉన్నాను. ఎన్నో పలకరింపులు, ఎన్నో అడ్డంకులు, ఇంకేన్నో బెదిరింపులు-ఇలా నా జీవితం సాగిపోయింది. నేను కూడా మా నాన్నగారి అడుగుజాడల్లో నడిచాను. ఒక అమ్మాయిని ఇష్టపడి పెళ్లిచేసుకున్నాను. మా బాబు కళ్యాణ్ పుట్టిన మూడేళ్ళకి నా భార్య కాన్సర్ వచ్చి ఈ లోకాన్ని వదిలి వెళ్లిపోయింది. నా జీవితంలో అతి ముఖ్యమైన వ్యక్తులు ఇద్దరూ నన్ను చాలా జల్దీ విడిచి వెళ్ళిపోయారు. నాన్నగారూ, నా భార్యా ఇద్దరూ నన్ను ఒంటరి  వాడిని చేసేశారు. కానీ నేను మళ్ళీ పెళ్లి చేసుకోలేదు. జర్నలిజం లో మునిగిపోయాను. మా అక్కలు కళ్యాణ్ ని దత్తతు చేసుకుంటాం అన్నారు. కానీ కళ్యాణ్ ని పెంచే బాధ్యత నేనే తీసుకున్నాను.  మా నాన్నగారు మాకు పంచిన విలువలతో వాడిని పెంచాను. అవే మా నాన్నగారు నాకిచ్చిన ఆస్తి.  

“నాన్నా, పదండి వెళ్దాము” కళ్యాణ్ , రఫీ ని పిలవటంతో రఫీ ఈ లోకంలోకి వచ్చాడు.

కళ్యాణ్ తన తండ్రి అంగీకారంతోనే ‘వెరోనికా’ అనే ఒక అమెరికన్ ని పెళ్లి చేసుకున్నాడు. వాళ్ళకి ఎనిమిదేళ్ళ బాబు. కళ్యాణ్ తన తండ్రి పేరునే కొడుకుకి పెట్టుకున్నాడు ‘రఫీ’ అని. కాలిఫోర్నియా లో ఇల్లు కొనుక్కొని సెటిల్ అయ్యాడు. కళ్యాణ్ కి తండ్రి అంటే చాలా ప్రేమ, గౌరవం.  అరవై యేళ్ళు వస్తున్న తండ్రిని దగ్గరకి తెచ్చుకొని , కేర్ తీసుకోమని వెరోనికా సలహా ఇచ్చింది. రఫీ ని రిటైర్ అవ్వమని చెప్పి, తనతో పాటు కాలిఫోర్నియా లో ఉండమని కళ్యాణ్ కోరాడు. రఫీ కి యాభై యేళ్ళ సావాసం జర్నలిజం తో. కానీ పని వత్తిడి తట్టుకోవడం కష్టంగా అనిపించసాగింది. పైగా కొత్త కొత్త ఛానెల్స్ రావడంతో పాత జర్నలిస్టుల హవా తగ్గిపోయింది. ఇన్నేళ్లు కష్టపడ్డాడు. ప్రాక్టికల్ గా ఆలోచించాడు. తన తండ్రి అన్న మాటలు గుర్తుతెచ్చుకున్నాడు. ఇప్పుడు ఉన్న జీవితాన్ని వదిలేసి, ఫ్యామిలి తో ఒక కొత్త జీవితాన్ని మొదలుపెట్టాలనుకున్నాడు. అందుకే కళ్యాణ్ అడిగిన వెంటనే ఇష్టంగానే ఇండియా వదిలేసి అమెరికా వచ్చేశాడు.

వచ్చిన మొదటి వారంలో నే అరెస్టు అయి పోలీస్ స్టేషన్ లో ఉన్నాడు. కళ్యాణ్ తనకి తెలిసిన లాయర్ ని పట్టుకెళ్ళి, రఫీ ని విడిపించుకొని వచ్చాడు. ఇంటికి కార్ లో తిరిగొస్తున్నప్పుడు,

“నా తప్పే. పిల్లాడిని అనవసరంగా కొట్టాను” రఫీ బాధగా అన్నాడు.

“అయ్యో లేదు నాన్నా. ఇక్కడ పిల్లలని దారిలో పెట్టడం చాలా కష్టం. మీ తప్పు లేదు ఇందులో” కళ్యాణ్ డ్రైవ్ చేస్తూ తండ్రిని సముదాయిస్తున్నాడు.

“పిచ్చివాడిలాగా మాట్లాడకు. తప్పు నాదే. ఇంపేషన్ట్ అయిపోయాను సడన్ గా. వాడి అల్లరికి నాకు కోపమొచ్చేసి కొట్టేశాను. కానీ వాడు ఇలా పోలీసులకి కాల్ చేస్తాడని అనుకోలేదు” రఫీ అన్నాడు.

“మీకు తెలిసిందే కదా నాన్న… ఇక్కడ స్కూల్ లో నేర్పిస్తారు. ఇంట్లో ఎవరైనా కొడితే 911 కి కాల్ చేయమని. ఇంతకీ వాడు ఏమన్నాడు మిమ్మల్ని?”

“నన్ను ఒక అసభ్యకరమైన భూతు తిట్టాడు”

“నేర్చుకుంటాడులే నాన్న. ఇంటికెళ్ళాక అన్నీ సర్దుకుంటాయి. మీరు ఎక్కువగా బాధపడకండి” అని కళ్యాణ్ అన్నాడు.

“అలాగే”

ఇంటికొచ్చాక వెరోనికా చక్కగా నవ్వి పలకరించింది. తన మీద ఏం కోపం లేదా అని రఫీ అడిగితే, తన కొడుకే ఏదో వెధవ పని చేసుంటాడని తనకి తెలుసని చెప్పింది. కళ్యాణ్, వెరోనికాలు చూపించే అభిమానం గురించి గర్వపడాలో..ఒక చిన్నపిల్లాడిని కొట్టినందుకు బాధపడాలో రఫీ కి అర్ధంకాలేదు. కొడుకుని తండ్రికి సారీ చెప్పమని అడిగాడు కళ్యాణ్.

“ఐ యాం సారీ” మనవడు అన్నాడు.

“హే రఫీ, ఐ యాం సారీ టూ ” రఫీ మనవడితో అన్నాడు.

“డోంట్ కాల్ మీ దాట్. ఐ యాం రాల్ఫ్, నాట్ రఫీ”

“ఒకే రాల్ఫ్, ఏమైనా ఆడుకుందామా?”

“నో. ఐ డోంట్ లైక్ యు” అనేసి తన రూమ్ లోకి పారిపోయాడు రాల్ఫ్. అలా అనకూడదు అని తిడుతూ వాడి వెంటే వెరోనికా వెళ్లింది.

“మీ పేరు పలకటానికి మీకు ఎక్సైటింగ్ గా ఉంటుందేమో కానీ, వీడికి మాత్రం ఎందుకో ఆ ‘రాల్ఫ్’ అంటేనే ఇష్టం నాన్నా. మీరు ఇంకా వాడికి అలవాటు అవ్వలేదు. వదిలేయండి. వాడిని మీతో వదిలేద్దాం అనుకున్నాము ఈ సమ్మర్ కి. వాడికి కొంచం తెలుగు కొంచం ఉర్దు, కొంచం హింది వచ్చు, మీ చేత అవి బాగా నేర్పిద్దాము అనుకున్నాము. కానీ వద్దులెండి. మళ్ళీ ఏదొకటి చేస్తాడు. సమ్మర్ కాంప్ కి పంపించేద్దాము” అని కళ్యాణ్ అన్నాడు.

మరునాడు పొద్దునే రఫీ నమాజ్ చేసి, కళ్యాణ్ సమ్మర్ కాంప్ వాళ్ళకి కాల్ చేస్తుండగా దగ్గరకి వచ్చి, “నేనొక తండ్రిని. జర్నలిస్ట్ ని. ఇంత అనుభవం ఉన్న నేను నా మనవడితో సఖ్యంగా లేకపోతే నాకు సిగ్గుచేటు. సమ్మర్ కాంప్ వద్దు. నేనే వాడితో ఫ్రెండ్ షిప్ చేస్తాను” అని నవ్వుతూ అన్నాడు.

కళ్యాణ్ కూడా తిరిగి నవ్వాడు, రఫీ ఏదో మాస్టర్ ప్లాన్ వేశాడు అని. తండ్రి అంటే అంత అపారమైన నమ్మకం. తండ్రి మాటంటే అంత గౌరవం.  కళ్యాణ్, వెరోనికా లీ ఆఫీసు కి వెళ్ళిపోయారు. రఫీ మనవడికోసం బ్రెడ్ టోస్ట్ చేశాడు.

“హే రాల్ఫ్, హావ్ దిస్” అని నవ్వుతూ రాల్ఫ్ కి ఇచ్చాడు.

“నో”

“ఆకలి లేదా?”

“నో”

“ఓకే. చాలా టేస్టి గా ఉంది మరి” అని అంటూ మొత్తం తినేశాడు రఫీ. రాల్ఫ్ పెదవులను నాలుకతో తడపటం తప్ప ఏమి చేయలేదు.

మధ్యానం లంచ్ కి ఎగ్ కరీ, అన్నం పెట్టాడు రఫీ. రఫీ వండాడు కనుక రాల్ఫ్ ముద్ద కూడా ముట్టుకోలేదు. కడుపు మాత్రం కాలిపోతోంది. వెరోనికా నాలుగు రోజులకని తన చెల్లెలి ఊరికి వెళ్లింది.  డిన్నర్ టైమ్ కి కళ్యాణ్ ని కిచెన్ లో చూసి, “డాడీ ఇస్ కుకింగ్” అనుకోని కొంచం హాపీ ఫీల్ అయ్యాడు. ఆలు ఫ్రై, సాంబార్ అన్నంతో ఫుల్ గా తినేశాడు రాల్ఫ్.

“డాడీ, కుక్ డైలీ ప్లీజ్. ఐ మిస్ దిస్ ఫుడ్” రాల్ఫ్ కళ్యాణ్ తో అన్నాడు.

కళ్యాణ్ రఫీ తో “డాడీ, కుక్ డైలీ ప్లీజ్. ఐ మిస్ దిస్ ఫుడ్” అని అనేసి నవ్వాడు.

వంట చేసింది తన డాడీ కాదు అని, రఫీ అని తెలుసుకొని, ఉక్రోషం వచ్చింది రాల్ఫ్ కి. కానీ అప్పటికే లొట్టలేసుకుంటూ మొత్తం తినేశాడు. వాళ్ళిద్దరిని కోపంగా చూస్తూ తన రూమ్ లోకి వెళ్లిపోయాడు.

“కళ్యాణ్… నేను నా మెయిల్ చెక్ చేసుకోవాలి, కంప్యూటర్ లేదా ఇంట్లో?” అడిగాడు రఫీ.

“ఉంది నాన్నా, జూనియర్ రఫీ రూమ్ లో” అని కళ్యాణ్ కన్నుకొట్టాడు.

కాసేపయ్యాక, “మే ఐ కమిన్?” రఫీ మనవడి రూమ్ తలుపు కొట్టాడు.

రఫీ గొంతు విని, “నో” అన్నాడు రాల్ఫ్.

“ప్లీజ్”

“నో” అని గట్టిగా అరిచేశాడు. చేసేదేమీ లేక, కళ్యాణ్ లాప్టాప్ ని రఫీ వాడుకున్నాడు. ఆ రోజు అలా గడిచిపోయింది.

మరుసటి రోజు పొద్దునే రఫీ ఉప్మా చేశాడు. కళ్యాణ్ తినేసి ఆఫీసు వెళ్లిపోయాడు. రఫీ కూడా తినేసి టి‌వి చూస్తూ కూర్చున్నాడు. రఫీ కి వినపడేలాగా గట్టిగా ఫోన్ లో తన డాడీ తో వంట ఎందుకు చేయట్లేదని  అడిగాడు. “వంట చేయటం మర్చిపోయాను, తాత బాగా చేస్తాడు. తిను” అని ఫోన్ కట్ చేశాడు కళ్యాణ్. మళ్ళీ ఉక్రోషం తో ఏం తినకుండా పడుకున్నాడు రాల్ఫ్. రాల్ఫ్ ని చూస్తుంటే రఫీ కి బాధగా ఉంది. కానీ వాడిని దారిలో పెట్టాలంటే ఇలాంటి బాధించే పనులు చిన్నవి చేయక తప్పదు. ‘కుచ్ పానే కే లియే కుచ్ ఖోనా హేయ్” అనుకున్నాడు రఫీ.

ఏదో బ్రిల్లియంట్ ఐడియా తట్టినట్లు, రాల్ఫ్ లంచ్ టైమ్ కి రయ్ రయ్ మంటూ రఫీ దగ్గరికొచ్చాడు. లాల్చీ పైజామా లో ఉన్న రఫీ ని చూసి ‘అబ్బాహ్ ఓల్డ్ మాన్’ అనుకున్నాడు.

“ఐ యాం హంగ్రీ”

“ఓకే”

“ఐ వాంట్ ఫుడ్”

“ఓకే”

“నేను కంప్యూటర్ ఇస్తాను. నాకు లంచ్ ఇయి” రాల్ఫ్ అన్నాడు వచ్చి రాని తెలుగులో.

“డీల్” అని రఫీ అనగానే జూనియర్ రఫీ మొహం వెలిగిపోయింది.

లంచ్ చేశాక చెప్పాలా వద్దా అని వందసార్లు ఆలోచించి “థాంక్స్” అనేసి లోపలికి వెళ్లిపోయాడు. మనవడు దారిలో పడ్డాడు అని సంతోషించి తను చదువుతున్న ‘రివర్స్ సైకాలజీ’ బుక్ చూసి నవ్వుకున్నాడు.

రెండు రోజులు ఇలాగే డీల్స్ నడిచాయి ఇద్దరి మధ్యన. రాల్ఫ్ రఫీ ని రఫీ అనే పిలుస్తున్నాడు ఇంకా. తాతా అని పిలిపించుకోవాలని రఫీ కి ఎంతో ఇదిగా ఉంది. ఆ రోజు రాల్ఫ్ దగ్గరకెళ్లి “ఒక ఫోటో స్కాన్ చేసి అప్లోడ్ చేయాలి” అని తన చిన్నప్పటి బ్లాక్ అండ్ వైట్ ఫోటో ఇచ్చాడు రాల్ఫ్ కి. రాల్ఫ్ ఆ ఫోటో ని జాగ్రత్తగా పరిశీలించి, రఫీ ని గుర్తుపట్టాడు. ఎంతో యంగ్ గా, అప్పట్లో స్టయిల్ తగ్గట్టు పాంట్, షర్ట్ వేసుకొని ఉండటం గమనించాడు.

“యు వర్ సొ హాండ్సమ్” రాల్ఫ్ అన్నాడు.

“యు ఆర్ సొ హాండ్సమ్” అని రాల్ఫ్ జుత్తుని నిమిరాడు రఫీ. రాల్ఫ్ సిగ్గుపడ్డాడు.

సాయంత్రం టైమ్ కి నేను వాకింగ్ చేసోస్తాను అని రాల్ఫ్ తో రఫీ అన్న వెంటనే, షూస్ వేసుకొని “మి టూ” అని రఫీ తో బయలుదేరాడు.  నడుస్తూ మధ్యలో రఫీ ని ఎన్నో ప్రశ్నలు అడిగాడు, రఫీ ఒక గొప్ప వ్యక్తి అని రాల్ఫ్ చిన్న మనసుకు అర్ధమయింది. తన తాత ది కూడా లవ్ మేరేజ్ అని తెలుసుకున్నాడు.

“యు వర్ ఎ ఫ్రీడం ఫైటర్?” అడిగాడు రాల్ఫ్.

“ఇన్ ఎ వే, యెస్” రఫీ అన్నాడు.

“యు ఆర్ గ్రేట్ తాతా” రాల్ఫ్ అన్నాడు.

‘తాతా’ అని వినగానే రఫీ కళ్ళనుండి ఆనంద భాష్పాలు కారాయి. ఎన్నో భావాలు. జర్నలిస్ట్ గా సాధించిన సక్సెస్ అంతా ఈ ఒక్క పిలుపుతో వచ్చినట్లు అనిపించింది. నవ్వుతూ రాల్ఫ్ ని హగ్ చేసుకున్నాడు. రాల్ఫ్ కూడా తన తాత ని మనసారా హగ్ చేసుకున్నాడు.

ఇంటికొచ్చాక తాను తెలుసుకున్న విషయాలు అన్నీ కళ్యాణ్ తో రాల్ఫ్ చెప్పాడు. తన తండ్రి జీవితంలో ఎన్నో కష్టాలు ఎదురుకున్నాడు. చిన్నతనంలోనే రఫీ తండ్రి పోవటం, జర్నలిస్ట్ జీవితం, భార్యతో కూడా ఎక్కువ కాలం గడపలేదు.  అమ్మ లేని లోటు తెలియకుండా, ఎంతో ప్రేమగా, మోరల్స్ నేర్పిస్తూ పెంచిన తండ్రిని హగ్ చేసుకోవడం ఇప్పుడు కళ్యాణ్ వంతు. ఈ సెంటిమెంట్ సీన్ నుండి బయటపడాలని రాల్ఫ్ “తాత ఇవాళ పకోడీ, చికెన్ బిర్యానీ, కేక్ చేస్తాడు” అని అన్నౌంస్ చేశాడు.

“యెస్. పకోడీ ఫర్ ఉర్దు, బిర్యానీ ఫర్ హింది, కేక్ ఫర్ తెలుగు- డీల్స్. అవన్నీ నేర్చుకుంటావా మరి?” కన్నుకొడుతూ అడిగాడు సీనియర్ రఫీ.

“ఎనీథింగ్ ఫర్ ఫుడ్ అండ్ థాథా” అని ‘తాతా’ అనే పదాన్ని అమెరికన్ అక్సెంట్ లో అంటూ, తిరిగి కన్నుకొట్టాడు జూనియర్ రఫీ.

************************************************************************

-కందుకూరి రమేష్ బాబు

~

చాలా సాహసం అనిపిస్తుందిగానీ ఏమీ కాదు.
దైనందిన జీవితంలో యధాలాపంగా కనిపించే ప్రతీదీ మాట్లాడుతుంది.

అసలు రోజువారీ జీవనచ్ఛాయలోనే సమస్తం ప్రవహించి గడ్డ కడుతుంది.
ఫ్రీజ్ చేసి చూస్తే అన్ని వ్యాపకాలు పరుగులు పెడతాయి.

నిశ్శబ్దంగా చిత్రం పలు చిత్రాలు చెబుతుంది.

నిజానికి ఛాయాచిత్రకళ సింగిల్ ఎగ్జిబిట్.
దేనికదే ఒక గ్రంథం.

తొలుత పుట అనుకుంటాం.
కానీ, పిదప అది పుస్తకం, గ్రంథం.
ఒక్కోసారి ఖురాన్, భగవద్గీతా అవుతుంది.
లేదా ఏమీ కాకుండా చదివిన మర్మాలనెల్లా వదిలించే బ్యాక్ టు బేసిక్ లెసన్ ఒకటి చెబుతుంది.

లేదా సుసాన్ సాంటాగ్ ఆన్ ఫొటోగ్రఫీలా వివరణ.
వివరణలు పోతుంది.
మరోసారి హెన్రీ కార్టియర్ బ్రస్సన్ నిశ్చలం చేసే లిప్త- డిసిసివ్ ముమెంట్.
అంటే మన నుంచి తప్పుకునేదే కాదు, మనం తప్పుకోకుండా ఆగి చిత్రించేదీ అన్న సోయినీ కలిగిస్తుంది.

చిత్రం సామాన్యమైన కొద్దీ పరిపరి విధాలు.
మొదట పరామర్శ లేదా పరిచయం అనుకుంటాం
ఇంకా చూస్తే అంతిమ విశ్లేషణా అవుతుంది.

ఈ చిత్రం నా వరకు నాకు సంక్షిప్తం. విస్త్రృతమూ.
సామాన్యశాస్త్రం. ఒక సింగిల్ ఎగ్జిబిట్.

మొదట బాగోదు.
కానీ, చూడగా చూడగా ఒక డైజెస్ట్ చేసుకోతగ్గ ఫ్యాక్టు ఇందులో రిఫ్లెక్ట్ కావడం లేదూ అని ఎన్నిసార్లు అనుకున్నానో!

కానీ మొహమాట పడ్డాను.
ప్రచురణకు పంపాలంటే రెండేళ్లు పట్టింది.
ఇప్పటికీ అధిగమించడం నయమైంది.

తెలుస్తున్నదేమిటంటే చిత్రించినప్పుడే మొహమాటం అధిగమించానని!
చిత్రించినప్పుడే వికసించామని!

కెమెరా లెన్స్ కలువ పువ్వులా తెరుచున్నదీ అంటే బురద నుంచి వికసించిందనే అర్థం.
అక్కడే వికాసం ఉన్నదీ అంటే వస్తువు నిన్ను హత్తుకున్నదీ అంటే అది సత్యం శివం సుందరం
ఇది అదే మరి!

చూడండి.
మట్టి,
ఆ మట్టిలో కలిసేవి.

ఒకానొక ఉషోదయాన…మేడారం మట్టిలో…చిలకలగుట్ట దిగువన
ధన్యురాలైంది ఈ చిత్రాన్ని భద్రపర్చిన కుంకుమ భరిణె నా కెమెరా.
జీవితం, మృత్యువు. రీసైక్లింగ్ తో పావనం చేసింది ఈ మనిషిని.

ఒక ఫిజికల్ మెటాఫిజికల్ ఎనలైటెన్డ్ భావన.
తీసిన చిత్రం మహత్తరం అని తెలిసినప్పటికీ
ఆ తీసిన చిత్రాన్ని చూపించడం కూడా సామాన్యం కాదనీ తెలుస్తుంది.

చూపిస్తే నా పని పూర్తవుతుంది.
ఈ వారం నా వివరణే దృశ్యాదృశ్యం

నీడ,
జీవనచ్ఛాయ.
రెండూ చూడండి.

పేడు, పేడ.
రెండూ ఒక్కచోట.
సైకిల్, రీసైకిల్డ్.

సత్యం శివం సుందరం.

*

-భవాని ఫణి

~

-పి. విక్టర్ విజయ్ కుమార్

~

ప్రజాస్వామిక రచయిత్రుల వేదిక  సమావేశానికి హాజరై, ఇంటికి తిరిగి వస్తున్నప్పుడు అక్కడ జరిగిన  delibartions    గురించి ఆలోచిస్తూ వస్తున్నా. ఎంతో మంది రచయిత్రులు అక్కడ వేదిక మీద ప్రసంగించారు. ఆలోచిస్తున్నా – ప్రతి ఒక్కరిలోను ఏదో తెలీని ఆవేశం ! ఆవేదన ! ‘ ఎన్నో సంవత్సరాల నుండి వీళ్ళందరూ ఇన్ని  రచనలు చేస్తున్నారు. వీళ్ళ కథల్లో ఎన్ని ముస్లిం పాత్రలు, ఎన్ని క్రిస్టియన్ పాత్రలున్నాయి ?  వీళ్ళందరూ సృష్టించిన పాత్రల సంఖ్య లో, మత సహనం అనే ప్రత్యేక ఇతివృత్తం తో రాయకపోయినా, కనీసం పదహైదు  శాతం అన్నా మైనారిటీ లకు సంబంధించిన పాత్రలుంటే , అది  secular world of progressive writers    అయినట్టే కదా ? ముస్లిములు ఘాతుకంగా చంపబడిన 2002 సంవత్సరం తర్వాతైనా లేదా 2013 ముజఫర్ నగర్ ఊచకోత జరిగిన తర్వాతైనా సరే – మన తెలుగు రచనల్లో – ఎన్ని ముస్లిం పాత్రలొచ్చాయి ? ఎన్ని సన్నివేశాల్లో ముస్లిములు కనిపిస్తారు ? 2000 మొదట్నుండీ సామాజిక చిత్ర పటం లో ఇన్ని మార్పులు జరుగుతుంటే, గమనించని రచయితలు, రచయిత్రులు – చేస్తున్న ఈ ఆక్రందనల్లో శూన్యత లేదా ? ‘ ఆలోచనల స్రవంతి తెగదు ఇలా ఆలోచిస్తూ పోతే. నాకు ఎవరినీ నిందించాలనో, ఎవరి మీదో ఒక అసహనం ప్రదర్శించాలనో లేదు  గాని – కథ రాసి ఇంటికొచ్చి పిల్లలకు హోం వర్క్ చేయిస్తూ , మన పిల్లోడు కూడా మిగతా పిల్లల మాదిరిగానో, అంత కంటే ఎక్కువ గానో చదవాలి అనే ప్రెషర్ ను మనం తీసుకోవడమో, పిల్లల మీదకు రుద్దడమో ఎలా చేస్తామో – సింపుల్  గా చెప్పాలంటే అదే రకమైన ప్రెషర్ ఇది !!

మొహరం నెల. సూఫీ తత్వ వాదులు పవిత్రంగా పరిగణించే  రోజులు ఇవి.   మన దేశం లో సంస్కృతి ‘ భారత దేశ సంస్కృతి ‘ అని మత ఛాందస వాదులు, ఒక   hypothetical culture   ను జాతీయ వాదం లో భాగంగా ముందుకు తీసుకువచ్చి, ఇక ఏ ఇతర సంస్కృతి అయినా    subservient   అని గర్భితంగా ప్రజల సంస్కృతిని ప్రభావితం చేయదల్చుకుంటున్నప్పుడు –   composite culture  మానవ సంబంధాల్లో ఎలాంటి ఆర్ధ్రత నింపుతుందో తెలియ జేయడానికి , నాకు తెలిసి ఈ మధ్య కాలం లో జరగని ఒక ప్రయత్నం ఒక ముస్లిం చేసాడు. తన అస్తిత్వాన్ని, తను కోరుకునే సామాజిక సఖ్యతకు చమ్కీలద్ది మనకు ‘ చమ్కీ పూల గుర్రం’ ను అందించాడు.       అఫ్సర్ రాసిన ‘ చమ్కీ పూల గుర్రం ‘ మత తత్వానికి వ్యతిరేకంగా నినదించే సమయం లో – వచ్చిన   most well timed story .

కథ ఇతివృత్తం చూస్తే – ఇద్దరు చిన్న పిల్లల స్నేహానికి మత విశ్వాసాలు, పర మత విశ్వాస అసహనం ఎలా దీనావస్థను కలుగ జేస్తుందో తెలియ జేసే కథనం ఇది. మున్నీ పీర్ల ఆరాధన సంస్కృతికి   symbolic  గా ఉన్న చమ్కీ పూల గుఱ్ఱాన్ని బహుమతిగా ఆపూ కు ఇవ్వడం, ఆపూ –  మున్నీ స్నేహం లో ఉన్న అందాన్ని చమ్కీల  అందం లో చూసి ఆనందపడ్డం, హిందూ మత విశ్వాస విషం లో మునిగిన తండ్రి ఆపూ ను కొట్టి కలవకుండా ఇంట్లోనే ఉండమని హుకుం వేయడం, ఆపూకు విన్న పీర్ల కథలు నెమరేసుకోవడం,  ఆపూ తల్లి ఆపూ లొ ఉన్న విషాద అనుభూతిని చూసి నిస్సహాయంగా బాధ పడ్డం, ఆపూ మున్నీ స్నేహాన్ని కలవరిస్తూ చమ్కీ పూల గుఱ్ఱాన్ని  కలలో కలవరింపుల్లో దగ్గరగా హత్తుకుంటూ నిద్రలో ఒద్దిగలడంతో ఆర్ధ్రంగా ముగుస్తుంది కథ.

మొదటగా  కథా ఇతివృత్తం చూస్తే ప్రధానంగా గోచరించేది  “ culture of love and culture of acceptance “ .  మనమిప్పుడు చూస్తున్నది   “ Politics of hate “ ఇదే “ culture of hatred  “ ను పోషిస్తుంది . దీనికి కౌంటర్ గా  మనం ప్రజలకు రుచి చూపించాల్సింది  “ culture of love and affection “ . ప్రేమించే సంస్కృతి – పర విశ్వాస సహనం తొ ఒక స్థాయి వరకు కలిసి ఎదిగినా అల్టిమేట్ గా  ‘ సమ్మతి ‘ అన్నది ‘ సహనం ‘ కన్నా గొప్ప భావన. ఆ సమ్మతితోనే – ప్రేమలో ఒక ఆర్ధ్రత వస్తుంది. ప్రేమ ప్రజాస్వామికంగా ఉండడం వేరు. ప్రేమ ఆర్ధ్రంగా ఉండదం వేరు. మన దేశం లో సెక్యులరిజం ‘ పరమత సహనం ‘ దగ్గరే ఆగిపోయింది. ఈ కథ ఒకడుగు ముందుకేసి ‘ సహనం ‘ ను ‘ సమ్మతి ‘ అనే ఉన్నత స్థాయి దగ్గరకు తీసుకెళ్ళి , మనుష్యుల మధ్య ఉన్న అనుబంధాల్లో  essence  ను మనకు రుచి చూపిస్తుంది.

కథ చెప్పడం లో ఎన్నుకున్న పద్ధతి

పర విశ్వాస సమ్మతికి ప్రధాన అడ్డు గోడ   judgemental analysis of beliefs   .  రాన్ వైల్డ్ అనే ఒక ప్రఖ్యాత ప్రఖ్యాత కళాకారుడి  మాటలు గుర్తొస్తాయి  ”  Seek the wisdom of the ages, but , look at the world through the eyes of a child ”   . ప్రతి మతం గురించి , ప్రతి విశ్వాసం గురించి   dispassionate   గా తెలుసుకోవడం మేధావులుగా ఒక ఎత్తైతే , చిన్న పిల్లల దృష్టిలో చూస్తే మన ప్రపంచాన్ని మనమే ఎంత జఠిలం చేసుకున్నామో అర్థమౌతుంది.  ఇదే మాట ఆపూ వాళ్ళ అమ్మ ఇలా అంటుంది ” అది చిన్న పిల్ల. దానికి ఈ వయసులో ఏం తెలుస్తుంది ? ఆ దేవుడి బొమ్మ కూడా ఆట బొమ్మ తప్ప ఇంకేమీ కాదు దానికి. కాసేపు ఆడుకుంటుంది. అంతే ! పిల్లల ఆటలో దేవుళ్ళ గొడవ తెచ్చి పెడితే ఎట్ల ? అక్కడ దానికి భక్తి గురించి , దానికి ఇంకా అర్థం కాని ధర్మం గురించి చెప్తే ఎట్ల ? ” నిజమే కదా ?! మనిషికి మత విశ్వాసాలెందుకు ? తన మీద తనకు భరోసా కలిపించడానికి. దాన్ని ధర్మం పేరుతో ఎంత  complicate  చేసుకున్నాం మనమందరం ? దీనికో తత్వాన్ని అద్ది ఛాందస వాదులు ప్రజా జీవితాన్ని ఎంత దుర్భరం చేసారు ? ఆపూ తన కలలో పీర్ల సాయిబు , పీరు బరువు ఎత్తడానికి ఇబ్బంది పడ్డప్పుడు ‘ జై ఆంజనేయ ‘ అంటుంది. దీన్ని ‘ మన ధర్మం గంగ నీరు, పర ధర్మం ఎండ మావి ‘ లాంటి అసంబద్ధ మైన సిద్ధాంతాలు చెప్పి కల్మషం చేయాలని చూస్తుంది ఒక కేరక్టర్ ఇందులో.

కథ మొత్తం చాలా నిర్దుష్టంగా,  situation specific   గా నడుస్తుంది. మన సెక్యులర్ సాహిత్యం  బ్రాహ్మినిజం తో కాంప్రమైజ్ అయ్యి వచ్చిన అర కొరా సాహిత్యం కూడా   abstractise   అయ్యింది.   Abstractisation is actually the biggest threat to secular writing, which actually needs a specific exemplification, reasoned out writing and usage of empathised forms    అబ్స్ట్రాక్టైజ్ చేయడం వలన, సెక్యులరిజం   గురించి     general sense   లో మాట్లాడి బ్రాహ్మినిజం ను వెనక్కు తోసేస్తుంది. దీనితో పాటు, సమస్యల తీవ్రత తగ్గించి కొంత గందరగోళానికి గురి చేసే ప్రమాదానికి కూడా ఇది తోడ్పడుతుంది. మానవులందరూ సమానులే అని కథ రాస్తే, సెక్యులర్ రచన అయిపోదు. విశ్వాసాల మధ్య ఘర్షణ, మెజారిటి వాదం యొక్క నిరంకుశత్వం గురించి నిర్దుష్టంగా మాట్లాడాకపోతే కథ, కవిత, ఇంకేదైనా సెక్యులర్ రచన కానేరదు. కవితాత్మకంగా చెప్పాలని , ఏవో   abstract expressions  ను మధ్యలో దూర్చడం సెక్యులర్ దృక్పథాన్ని తీవ్రంగా  dilute  చేస్తుంది.  ఈ విషయం మన కథకుడికి బాగా అవగాహన కావడం వలననే ఈ కథ అందంగా రాగలిగింది.

చిన్న పిల్ల ద్వారా మత విశ్వాసాలను వివరించడం ఈ కథ లో ఉన్న గొప్ప ఎత్తుగడ.  మనలో ఈ  complexity   కి దూరంగా బతకాలనుకునే ఒక నిర్మల తత్వం చిన్న పిల్లల హృదయం నుండి వివరించడం వలన మనం కోల్పోయిన దేమిటొ తెలియడానికి – ‘ ఆర్ధ్రత ‘ ఒక ఫాం గా నిలబడగలిగింది ఈ కథలో.   ఆపూ బాధ ఈ కథలో ఉన్న ప్రతి స్త్రీ కేరక్టర్  empathise  చేస్తుంది.  పురుష పాత్రలన్నీ వ్యతిరేకమే ! ఎందుకంటే ఇది ఉత్తి పురుష్స్వామ్యం కాదు – బ్రాహ్మణీక పురుష స్వామ్యం కూడా !

ఇంకా చిన్న చిన్న వివరణలు ( నేను వీటిని కథలో ఎత్తుగడలే అనే అనుకుంటున్నా ) –  మున్నీ , ఆపూ తో మాట్లాడక ఐదు రోజులయ్యింది అని ఉంటుంది . మూడు రోజులు ఎందుకు కారాదు ? ఏడు రోజులు ఎందుకు కారాదు ? మనలో కొన్ని  schemas  ఉంటాయి. ఏది దూరం, ఏది దగ్గిర అనడానికి కొన్ని  schematic feelings   ఉంటాయి. ఇది చాలా చిన్న విషయమే కాని, పాఠకుడికి తెలీకుండా పాఠకుడి మనస్సు మీద కొని   schemas  ను తట్టి లేపుతుంది.  ఫాతమ్మ చేసిన పాల కోవా అంటే ఆపూ కు ఇష్టం. అది మున్నీ ఒక్కతే తింటుందా ? తాను కలిసినప్పుడు ఇస్తుందా – అని ఆపూ ఆలోచిస్తుంది. ఇదొక  affectionate jealousy  కి సంబంధించిన   schema . ఇలా ఇంకా ఎన్నో   schemas   ను , తను చెప్పదల్చుకున్న మెసేజ్ కు అనుకూలంగా వాడుకుంటూ వస్తాడు. పాఠకులకు   cognitive complexities  ఉంటాయి. అందుకు   narrative   గా చెప్పడం ఒక పద్ధతి, సిచ్యుయేషన్ మీదా వ్యాఖ్యానిస్తూ   చెప్పడం ఒక పద్ధతి, వాదన చేస్తూ వివరించడం ఒక పద్ధతి. ఆర్ధ్రత,    empathy  ని వివరించాలంటే కథకుడు   schemas   ను తీసుకుని వాటి ద్వారానే, పాఠకున్ని కన్విన్స్ చేయాలనే పద్ధతి ఎన్నుకున్నాడు. అది సరి అయినదే అని కథ చదివాక ప్రతి ఒక్కరు అర్థం చేసుకోక తప్పదు.  అసలు ‘ చమ్కీ ‘ అన్నదే గొప్ప  schema . అది ఆనందాన్ని, అమాయకత్వాని   symbolise   చేస్తుంది.

మన దేశం లో దర్గాలు , పీర్ల సాయిబులు – అతి శూద్ర హిందువులలో ఎక్కువ ప్రాచుర్యం పొందాయి. ఇది హైందవత్వం , వీళ్ళ జీవితాల్లోకి తగినంత  చొచ్చుకుపోక పోవడం వలన కలిగిన ఒక    modification of belief  . దర్గాలలో దేవుళ్ళు ఉండరు. ఆరాధ్యనీయమైన వ్యక్తిత్వం కలిగిన వ్యక్తుల ( ఆ వ్యక్తిత్వం మత తత్వమైనా సరే – అది వేరే విషయం )  సమాధులుంటాయి. పీర్ల చావిడిలో ఆర్భాటాలు ఉండవు. సింప్లిసిటీ ఉంటుంది. అక్కడ  Priests  కు తెచ్చిపెట్టుకున్న గొప్ప తనం ఉండదు. ఏ గొప్ప దర్గా సందర్శించినా   composite culture   మాత్రమే కనిపిస్తుంది. ఎవరన్నా సమానులే అక్కడ. ఎవరికీ స్పెషల్ ట్రీట్ మెంట్ ఉండదు.

ఈ కథను  నాస్తికులు, గానీ    conservative marxists   గానీ దేవుడికి సంబంధించిన విశ్వాసాన్ని ఇంకోలా  glorify   చేసారు అనొచ్చు. మన దేశం లో హిందూ మెజారిటీ వాదాన్ని ఎదుర్కోవాలంటే – మనం అర్థం చేసుకోవాల్సింది , బ్రాహ్మినిజం సృష్టించిన ప్రతి  sentiment  కు మనం   counter-sentiment   ను సృష్టించాలి.  అంబేద్కర్ బుద్ధిజం స్వీకరించాడంటే – అసలు మతం లేకపోతే మనిషి మనుగడే లేదు అనే నమ్మకం తో కాదు. దేవుడు – సమూలంగా మన జీవితాల్లో నుండి వెళ్ళిపోవాలంటే ఇంకో 500 సంవత్స్రాల పైనే పట్టొచ్చు. అంత వరకు ప్రజలకు  alternate  ఏం చూపించాలి ?  alternate belief system  డెవలప్ చేయకుండా , మనుష్యులను మనం కూడా గట్టుకోలేము. అలా కాక, ‘ అసలు ఏ దేవుడి గురించీ రాయొద్దు, దేవుడే లేదు అందుకోసం ఎవరూ కొట్టుకోవద్దు ‘  అని రాయండి అనడం  dogmatic argument  తప్ప ఏమీ కాదు.

ప్రతి ప్రజాస్వామిక రచయిత, రచయిత్రి – ఇలాంటి కథ ఏదో ఒకటి, ఇలాంటి పాత్రలతో ఏదో ఒకటి రాయండి చాలు. ఆంధ్ర జ్యోతి వేసుకోకపోవచ్చు, ఆంధ్ర భూమి వేసుకోకపోవచ్చు. నష్టం లేదు. ప్రగతి వాదం ఎప్పుడూ మైనారిటీ వాదమే. అదో దీర్ఘ కాలిక తిరుగుబాటులో భాగంగానే ఉంటుంది. అందుకు రచయిత/త్రి గా ఓపిక కావాలి.  అసలు ఇలాంటి కథ ఒకటి రాసి ఎవరూ  వేసుకోకపోతే, మీ దగ్గరే పెట్టుకోండి. మీ ఫేస్ బుక్ వాల్ మీద పెట్టుకోండి. ఎందుకంటే – మీరు రాస్తున్న దృక్పథం మహోన్నతమైంది కాబట్టి. అది ఏదోలా ఎక్కడో చోట వినబడాలి కాబట్టి.

నాకు మాత్రం ఈ కథ చదివినప్పుడు – కలిగిన ఫస్ట్ హేండ్ ఫీలింగ్ – ఈ కథ ఒక ముస్లిం మాత్రమే రాయగలడు. అది అఫ్సర్ కావడం  incidental  !!  ఆయనకు ఈ సాహితీ కళ ఉండడం సామాజికంగా యాదృచ్చికం.  ఇది ఆయన అస్తిత్వ ఫలం!

*

-నిశీధి 

~

Poetry is not a luxury . కవిత్వం ఎపుడు ఒక విలాసం కాదు . మన ఉనికికి అదో ముఖ్యమయిన ఆధారం ,మనుగడ కలకో ఊతనిచ్చే ఆలోచన ముందు భాష గా మారి మార్పు దిశగా పయనించి ఎప్పటికయినా ఆ కల సాత్కారం అవుతుందన్న నమ్మకమే కవిత్వం అంటారు Audre Lorde. ఎంత నిజం కదా కవిత్వం వైయక్తిక భావనగా మనిషికో ఎదుగుదల చూపినా అసలు ఒక సామాజిక కోణంలో , అణగారిన వర్గాల్లో వాక్యం విలువ ఎంత గొప్పదో . అది ఎన్ని  భయాల అనుభవాలను చెక్కితే  అవధులు లేని ఆశగా మార్పు చెందుతుందో అనుభవించని వాళ్లకి తెలియడం కష్టం .

Audre Lorde (1934–1992)  ఉప్పెనైన కవిత్వానికో పూర్తి చిరునామా . కాబట్టేనేమో ఇంత పదును నిజాలు ఈ రోజు మన మధ్య నిలబడ్డాయి . ఇవి చూడండి “ మనమధ్య తేడాలు కాదుమనల్ని నిజంగా  విడదీస్తుంది  అసలా  తేడాలున్నాయని గుర్తించి సాల్వ్ చేసుకోలేని మన  అశక్తత మనల్ని విడదీస్తుంది .”  అలాగే  “నన్ను నేను నిర్వచించుకోక తప్పదు లేకపోతే జనం వాళ్ళ  కల్పనల్లో నా అస్తిత్వాన్ని సజీవంగా నంచుకొని తింటారు. “ఇదే కాదు  “నా ధైర్యాన్నంతా వాడి శక్తివంతంగా ఉంటూ నాకో విజన్ అంటూ ఏర్పడితే అసలు నాకింకా  భయమేముంది  “ అని చెప్పినా అది తను మాత్రమే అవుతుంది . అలాగే తనని తాను  “ బ్లాక్ , లెస్బియన్ , మదర్ , వారియర్ , పోయెట్ “ గా నిర్వచించుకొనే ఈ రైటర్ సాహిత్యలోకపు కుదుపులు కుదపడమే కాకుండా  , రేసిజం , సెక్సిజం , హోమోఫోబియా ఇలా ప్రతి సామాజిక అన్యాయాన్ని తన చివరి శ్వాస వరకు పోరాడి ఎదురునిలిచింది .

లార్డ్ రాసిన  లవ్ పోయెం ఇంకా  , కోల్ తన కవిత్వాన్ని ఉన్నత స్తాయి కి తీసుకెళ్ళిన మాట నిజమే కాని వ్యక్తిగతంగా  నాకెందుకో తను రాసిన “ పవర్ “ కవితలో మొదటి వాక్యం “  కవిత్వం మరియు వాక్చాతుర్యాన్ని మధ్య వ్యత్యాసం మీ పిల్లల బదులు మీరే  చావడానికి సిద్ధంగా ఉండటం  “ అన్నది అసలు మొత్తం ప్రపంచ సాహిత్యానికే సవాలుగా అనిపిస్తుంది . సేఫ్ గేం  ప్లే చేస్తూ సోయగాల గురించొ సొరకాయ దప్పళం గురించో పద్యాలు రాసుకొనే 99% కవులు రచయితలు తర్వాత తరాలని బలిస్తున్నట్లేగా అనిపిస్తింది. కాని ఎక్కడో మన కలబుర్గీలు , Asharaf Fayadh లు పూర్తిగా  అమ్ముడుపోని లిటరరీ ప్రపంచాన్ని ఇంకా నమ్మగలిగే స్థైర్యాన్ని ఇస్తూనే  ఉంటారు .

అస్థిర పరిస్థితులలో వణుకుతున్న స్వరంలో అయినా అసహనాన్ని చూపుతున్న గుప్పెడు మందిని మందలో రచయితలు సైతం ఇంటాలరేన్సా  అంటే ఏమిటీ అని ప్రశ్నిస్తున్న కాలంలో

క్వీన్స్ లో  పదేళ్ళ పిల్లవాడి

రక్తంలో బూట్లు తడుపుకున్న పోలీసు

విచారణలో తన సొంత రక్షణకోసమే బాయినేట్ ఎక్కుపెట్టానని

పరిమాణాలు పరిణామాలు ఏవి చూడలేదు

రంగు మాత్రమే  కనిపించిందని చెప్పాడని

కవిత్వంలో జరుగుతున్న చరిత్రని ,జరిగిన ఎన్నో అన్యాయాలని ఆక్రమణలని భయపడకుండా రాయగలిగిన దమ్ము ఆమె కలానిదే . తన కవిత్వానిదే కదా .

అందుకే ఈసారి మనకోసం మరొక్కసారి power పోయెమ్ .

Power

BY AUDRE LORDE

The difference between poetry and rhetoric

is being ready to kill

yourself

instead of your children.

I am trapped on a desert of raw gunshot wounds

and a dead child dragging his shattered black

face off the edge of my sleep

blood from his punctured cheeks and shoulders

is the only liquid for miles

and my stomach

churns at the imagined taste while

my mouth splits into dry lips

without loyalty or reason

thirsting for the wetness of his blood

as it sinks into the whiteness

of the desert where I am lost

without imagery or magic

trying to make power out of hatred and destruction

trying to heal my dying son with kisses

only the sun will bleach his bones quicker.

A policeman who shot down a ten year old in Queens

stood over the boy with his cop shoes in childish blood

and a voice said “Die you little motherfucker” and

there are tapes to prove it. At his trial

this policeman said in his own defense

“I didn’t notice the size nor nothing else

only the color”. And

there are tapes to prove that, too.

Today that 37 year old white man

with 13 years of police forcing

was set free

by eleven white men who said they were satisfied

justice had been done

and one Black Woman who said

“They convinced me” meaning

they had dragged her 4’10” black Woman’s frame

over the hot coals

of four centuries of white male approval

until she let go

the first real power she ever had

and lined her own womb with cement

to make a graveyard for our children.

I have not been able to touch the destruction

within me.

But unless I learn to use

the difference between poetry and rhetoric

my power too will run corrupt as poisonous mold

or lie limp and useless as an unconnected wire

and one day I will take my teenaged plug

and connect it to the nearest socket

raping an 85 year old white woman

who is somebody’s mother

and as I beat her senseless and set a torch to her bed

a greek chorus will be singing in 3/4 time

“Poor thing. She never hurt a soul. What beasts they are.”

చివరగా ఇంకో మాట లార్డ్ poems  మిస్ అయినా పర్లేదు కాని కవిత్వం అంటే ఏమిటో ఎందుకో లాంటి ప్రతి ప్రశ్నకి సమాధానం కావాలంటే మాత్రం ఇంటరెస్ట్ ఉన్నవాళ్ళు  తను రాసిన Sister Outsider సాహితీ వ్యాసాలు మాత్రం అసలు మిస్ అవ్వకండి .

*

– రామా చంద్రమౌళి

~

రాత్రి పదీ నలభై నిముషాలు.

డిల్లీ రైల్వే ప్లాట్ ఫాం నంబర్ పన్నెండు.అటు చివర.ఎప్పటిదో.పాతది.దొడ్డు సిమెంట్ మొగురాలతో.సిమెంట్ పలకతో చేసిన బోర్డ్.పైన పసుపు పచ్చని పెయింట్ మీద నల్లని అక్షరాలు.’నయీ ఢిల్లీ ‘.పైన గుడ్డి వెలుగు.కొంచెం చీకటికూడా.వెలుతురు నీటిజలలా  జారుతుందా. కారుతుందా. చిట్లుతుందా. ప్రవహిస్తుందా. వెలుతురుపై. కురుస్తూ. వెలుతురును కౌగలించుకుంటూ.. సన్నగా.మంచుతెర.పైగా పల్చగా చీకటి పొరొకటి.అంతా స్పష్టాస్పష్టత.కనబడీ కనబడనట్టు.కొంత చీకటి..గుడ్డి గుడ్డిగా.కొంత వెలుతురు మసక మసగ్గా.తన జీవితం వలె.చీకటి ఒక లోయ.వెలుతురు ఒక శిఖరమా.లోయ ప్రక్కనే శిఖరం.చీకటి ప్రక్కనే.తోడుగా చీకటి.జతలు.జతులు.ద్వంద్వాలు.వైవిధ్యాలు.వైరుధ్యాలు.

డిసెంబర్ నెల. ఇరవై ఆరు. చలి. గాఢంగా . . అప్పుడప్పుడు వణికిస్తూ. అప్పుడప్పుడు . మృదువుగా స్పర్శిస్తూ. కప్పుకున్న శాలువాకింద శరీరం .  నులువెచ్చగా . భాషకందని గిలిగింత . కళ్ళుమూసుకుంటే..గుండెల్లో భైరవీ రాగంలో ఏదో.. ప్రళయభీకర గీతం.

మేఘాలు చిట్లిపోతూ . . ఆకాశం  పగిలిపోతూ . . ఇసుక తుఫానులతో ఎడారులు ప్రళయిస్తూ.శబ్దం విస్ఫోటిస్తూ.అంతిమంగా.శబ్దాలూ.రాగాలూ.గీతాలూ.అన్నీ.ఒక అతి నిశ్శబ్ద బిందువులోకి అదృశ్యమైపోతూ.చివరికి. ఒట్టి..శాంత మౌన ఏకాంతం.జీవితం ఇది.అంతా ఉండీ.చివరికి ఏమీ లేని.ఏమీ లేక అంతిమంగా అన్నీ ఉన్నట్టనిపించే ఒక సుదీర్ఘ భ్రాంతిగా మిగిలి.,

“జిన్ హే హం భూల్ నా చాహే..ఓ అక్సర్ యాద్ ఆతీహై “..అతి విషాద స్వరంతో ముఖేష్..దుఃఖం గడ్డకడుతున్నట్టు..యుగయుగాల పరితపన కన్నీరై ప్రవహిస్తున్నట్టు.,

ఉష..నలభై ఆరేళ్ళ ఉష.శరీరాన్ని.దళసరి ఉన్ని శాలువాలో దాచుకుని.అటు చీకట్లోకి చూస్తోంది. నిశ్శబ్దం లోకి  .ఆమెకు బయట అటు దూరంగా వందలమంది ప్రయాణీకులు . గోలగోలగా ఉన్నా లోపల తనొక్కతే . అంతా నిర్వాణ నిశ్శబ్దం.నిర్గమ నిశ్శబ్దం. నిరామయ నిశ్శబ్దం.

ఒక ఎలక్ట్రిక్ లోకో ఇంజన్ ఏదో అతి వికారంగా అరుస్తూ ప్రక్కనున్న ట్రాక్ పైనుండి మెల్లగా కదుల్తూ..అటు దూరంగా నిష్క్రమిస్తూ,వెలుతురులోనుండి చీకట్లోకి.పైన అన్నీ ఎలక్ట్రిక్ కేబుల్స్.చిక్కు చిక్కుగా.,

చిక్కు.చిక్కు పడ్డ దారం ఉండ జీవితం.ముళ్ళుపడి.అల్లుకుపోయి.కొస దొరుకక.వెదుకులాట.కొస కోసం.ఒక దరి కోసం.దారికోసం.వెదుకులాట.చిన్ననాటినుండి.ఈ క్షణందాకా.ఒకటే నిరంతరమైన అనంత అన్వేషణ.,

ఇంతవరకు వేల పాటలు. వందల సభలు.లక్షలమంది శ్రోతలు.కోట్ల చప్పట్లు.పట్టణాలు.నగరాలు.దేశాలు.ఖండ ఖండాంతరాలు.అంతర్జాతీయ వేదికలు.సన్మానాలు.సత్కారాలు.జ్ఞాపికలు.శాలువాలు.పర్స్ లు.పైవ్ స్టార్ హోటళ్ళు.బెంజ్ కార్లలో ప్రయాణాలు.ఆకాశంలో మేఘాలను చీల్చుకుంటూ..విమానాల్లో.మళ్ళీ శూన్యంలోకి..అన్నీ ఉండి..ఏదీలేని..ఒక ఖాళీలోకి.

ఇంటిగ్రేట్ .  జీవితాన్ని సమాకలించుకోవాలి .  లోయర్ లిమిట్ నుండి   అప్పర్ లిమిట్ వరకు. అవధులు..అవధులు.కిందినుండి పైకి.పుట్టుక నుండి మృత్యువుదాకా.మృత్యువునుండి..మళ్ళీ జన్మదాకా.

‘ మేడ  లోన  అల పైడి బొమ్మా

నీడనే చిలకమ్మా

కొండలే రగిలే వడగాలీ

నీ సిగలో పువ్వేలోయ్ ‘

..చందమామ మసకేసిపోతుందా.?

ఉష..మసక లోకి..మసక వెలుతురులోకి.మసక చీకట్లోకి.చూస్తోంది.

 2          

వర్షం కురుస్తూనే ఉంది.రెండు రోజులుగా.ఎడతెరిపిలేకుండా.

విజయవాడ..హోటల్ మనోరమ వెనుక గల్లీ..అంబికా వైన్స్.

రాత్రి తొమ్మిదిన్నర.రజియాబేగం కు చాలా అలసటగా..చాలా చికాగ్గా..చాలా దుఃఖంగా,జీవితంపట్ల చాలా విసుగ్గా,రోతగా కూడా ఉంది.

‘ఈ జీవితాన్ని జీవించి జీవించి అలసిపోయాన్నేను’..అని ఏ ఐదు వందలవసారో అనుకుందామె.అనుకుని చాలా నిస్సహాయంగా ఆ వర్షం కురుస్తున్న రాత్రి తనచుట్టు తానే చూచుకుంది.

అంతా నీటి తేమ వాసన.వెలసిన గోడలతో నిలబడ్డ అంబికా వైన్స్..షాప్ ముందు.తోపుడుబండి.ఒక కొసకు వ్రేలాడ్తూ.పెట్రోమాక్స్ లైట్.మసిపట్టిన గాజు ఎక్క.మసక వెలుతురు.. ‘ సుయ్ ‘..మని వొక వింత చప్పుడు..పెట్రోమాక్స్ దీ..ఆమె ఎదుట మూకుడులో నూనెలో వేగుతున్న చికెన్ కాళ్ళ దీ..లోపల గుండెల్లో బయటికి వినబడని యుగయుగాల దుఃఖానిది.ప్రక్కనే వాననీళ్ళు కారుతున్న చూరుకింద నిలబడి కస్టమర్ల ఎదురు చూపు.ఇద్దరుముగ్గురున్నారు.ఒకడికి చికెన్ కాళ్ళు రెండు.మరొకడికి బాయిల్డ్ ఎగ్స్.ఇంకొకడికి.రెండు బొచ్చె చేప వేపుడు ముక్కలు.

రెండ్రోజులుగా ముసురుగా కురుస్తున్న వర్షానికి..నగరంలోని వ్యాపారాలన్నీ మందగించాయి..కాని ఈ వైన్ షాప్ లు మాత్రం పుంజుకున్నాయి.తాగుబోతులకు వర్షాలు కురిసినా..శీతాకాలం మంచు కమ్ముకున్నా..ఎండాకాలం ధుమధుమలాడ్తూ సెగలు చిమ్మినా తాగుడుదిక్కే మనసు పోతుంది..అప్పుడు బ్రాండీ విస్కీలు..తర్వాత చల్లని బీర్లు.కాబట్టి వైన్ షాప్ లన్నీ..ఋతువుల్తో సంబంధంలేకుండా  సర్వవేళల్లో  కళకళలాడ్తూ కాసుల వర్షాన్ని కురిపిస్తూనే ఉంటాయి.అందుకే అవి ప్రభుత్వాలనూ..కొందరు బలిసిన మోతుబరులనూ పోషించే కామధేనువులు.అసలు ఈ భూమ్మీద మద్యాన్ని అమ్మేవాల్లదీ..తాగేవాళ్ళదీ ఒక ప్రత్యేక జాతిగా రజియా ఏనాడో గుర్తించింది.ఈ రెండు  జాతుల మనుషులతో  ఆమెకు పది సంవత్సరాల అనుబంధం.ఆ వైన్ షాప్ ముందు తోపుడు బండి మీద ‘ తిండి ‘ని అమ్ముతూ ఆమె అక్కడ ఒక శాశ్వత అడ్డా మనిషిగా మారిపోయింది.ఆ పది పదిహేనేళ్లలో షాప్ ఓనర్స్ మారిపోయారుగాని రజియా మాత్రం పర్మనెంటైపోయింది.రజియా చేతి ఐటంస్ రుచి అలాంటిది.ఒక్కతే బండిని చూచుకుంటుంది.సాయంత్రం ఏడునుండి.ఏ రాత్రి పదకొండుదాకానో.

తోపుడుబండికి.ఒక మూలకున్న గుంజకు ఒక పాత గొడుగును సుతిలి తాళ్లతో గట్టిగా కట్టుకుంది రజియా.పైన చత్రీ అక్కడక్కడ రంధ్రాలుపడి..కొద్దికొద్దిగా నీటి తడి కారుడు.కస్టమర్లు వేచిఉండడంవల్ల వడివడిగా పనికానిస్తూ,ప్రక్కనున్న వెదురు బుట్టలోని నాల్గయిదు చేపముక్కలను బేసిన్ గిన్నెలోని కలిపిన శనగపిండిలో వేసి కలుపుతూ..అనుకుంది..’చికెన్ ముక్కలూ,చేప ముక్కలూ ఐపోవస్తున్నాయి. లక్ష్మణ్. ఇంకా రాలేదు ఇంటినుండి సరుకు  తీసుకుని..ఒకవేళ లక్ష్మణ్ లారీ దిగి ఇంకా డ్యూటీ నుండి రాకుంటే అప్పల్రాజన్నా రావాలిగదా.వాడూ పత్తాలేడు.ఇక్కడ గిరాకేమో మస్తుగా ఉంది..ఇప్పుడెలా ‘..అనుకుంటూనే..చకచకా.. ఉడికిన కోడిగ్రుడ్ల పొట్టుతీస్తోంది.చుట్టూ అంతా మసాలా..కాగిన నూనె  కలెగలిసి..అదోరకమైన ముక్క వాసన.

రజియా మనసులో లక్ష్మణ్ కదిలాడు.

లక్ష్మణ్  చిన్ననాడు తమ ఇంటిప్రక్కనే ఉండే పుష్ప అత్తమ్మ కొడుకు.పుష్ప అత్తకు ఒక చిన్న చాయ్ హోటల్ ఉండె.ఆమె భర్త జట్కా నడిపించేటోడు.పుష్ప అత్తమ్మ చాయ్ అంటే చుట్టుపక్కల చాలా ఫేమస్.రోజుకు కనీసం రెండువందల చాయ్ లమ్మేది.లక్ష్మణ్ కూడా తల్లితో కలిసి గారెలు చేసుడు,సమోసాలు చేసుడు,రోటీ చికెన్,రోటీ కీమా తయారుచేసుడు.చాలా బిజీగా ఉండేటోడు.తర్వాత్త ర్వాత పుష్పత్త భర్త ఒక ప్రైవేట్ ఇసుక లారీకి డ్రైవర్ గా కుదిరి అప్పుడప్పుడు లక్ష్మణ్ ను తన వెంట క్లీనర్ గా తీసుకెళ్ళేవాడు.లక్ష్మణ్ ది చాలా శ్రావ్యమైన గొంతు.తల్లి హోటల్ లో రాత్రింబవళ్ళు మోగే రేడియోలోని పాటలను విని వెంటనే ఏ పాటనైనా రెండు నిముషాల్లో అచ్చం అలాగే మళ్ళీ పాడేవాడు.అందరూ ఆశ్చర్యపోయేవారు లక్ష్మణ్ ప్రతిభను చూచి.ఇంటిపక్క హోటలే కాబట్టి..చిన్నప్పటినుండి లక్ష్మణ్ తో ఉన్న దోస్తీ వల్లా దాదాపు ప్రతిరోజూ ఒక్క గంటన్నా ఆ హోటల్లో గడిపేది తను  . ఒకసారి ఎవరో ఒక పెద్దాయన పుష్పత్త చాయ్ పేరు విని తాగడానికొచ్చి లక్ష్మణ్ పాట విని..మెచ్చుకుంటూ “వీడు ఏకసంతాగ్రాహి”అని చెప్పాడు. అంటే ఏమిటిసార్..అని తాను ఆశ్చర్యంగా అడిగితే..వీనికి దేన్నైనా ఒక్కసారి వింటేనే దాన్ని యథాతథంగా ధారణ చేసుకుని పునరుత్పత్తి చేయగల సామర్థ్యముంది.అది భగవదత్తమైన ఒక వరం.అదే వీడు ఏ గొప్ప ఇంట్లోనో పుడితే కొన్ని కళల్లో శిక్షణ పొంది..గొప్ప కళాకారుడయ్యేవాడు.కాని..అని ఆగిపొయ్యాడు.ఆ క్షణం లక్ష్మణ్ నిస్సహాయంగా ఆ పెద్దాయన  ముఖంలోకి చూచిన చూపు తనకింకా జ్ఞాపకమే.

లక్ష్మణ్ లోని ఆ గొప్పతనం తనను ఆశ్చర్యపరిచింది. ప్రతిరోజూ..వీలు చిక్కినప్పుడల్లా ప్రక్కనే ఉన్న బుగ్గోల్ల తోటలోకి ఇద్దరమూ కాస్సేపు పారిపోయి..పాటలను వినేది.తను..అడిగేది..”గిట్ల ఎట్ల జ్ఞాపకముంటై నీకు” అని.కాని లక్ష్మణ్ నుండి ఏ జవాబూ వచ్చేదికాది..

ఊర్కే నవ్వేవాడు.నవ్వి “అంతే..దేవుని దయ అంతా..”అనే వాడు.లక్ష్మణ్ ముఖంలో ఏదో ఒక వింతకాంతి కనిపించేది  దీపం వత్తిలో వెలుగులా.తర్వాత్తర్వాత..మెలమెల్లగా లక్ష్మణ్ తన తండ్రి వెంట ఉండి తనూ డ్రైవర్ గా మారి,ఒక పర్ఫెక్ట్ లారీ డ్రైవర్ గా పేరు  తెచ్చుకున్నాడు.ఆ క్రమంలో ఏవేవో ఊళ్ళు తిరుగుతూ..ట్రిప్ ల కని..దూర దూర ప్రాంతాలకు ఎక్కువసార్లు వెళ్తూ..దూరమౌతున్న సందర్భంగా..అర్థమైంది తనకు..లక్ష్మణ్ పట్ల ఆ సహించలేని..భరించలేని ఎడబాటునే ‘ప్రేమ ‘ అంటారని.అప్పుడు తను ఒకరోజు లక్ష్మణ్ తో కలిసి అతని అశోక్ లేల్యాండ్ లారీలో కూడా ఎవరికీ చెప్పకుండా తీరుబడిగా మాట్లాడాలని భీమవరం వెళ్ళింది.ఒకరు హిందూ..ఒకరు ముస్లిం..తమ ముందు నిలబడ్డ బలమైన కలిసి బతకాలనే కాంక్ష.అప్పటికి తను ఎనిమిదవ తరగతి చదివింది.లక్ష్మణ్ ఇంటర్ ఫేల్.యౌవ్వనం..లక్ష్మణ్ స్పష్టంగానే నిర్ణయం తీసుకుని అన్నవరం సత్యనారాయణ సమక్షంలో..పెళ్ళడాడు ధైర్యంగా.అన్నాడు..’ రజియా..రెండు చేతులకు తోడు మరో రెండు చేతుల..కలిసి నడుద్దాం ‘ అని. ఆ రాత్రి ..వెన్నెల్లో ఎన్నో పాటలు పాడి వినిపించాడు.

విజయవాడ రైల్వే పట్టాలప్రక్కనున్న..మార్క్స్ కాలనీలో కాపురం..జీవితమంతా రాత్రింబవళ్ళు రైళ్ళ శబ్దాలతోనే సహవాసం.నిత్య  యుద్ధం.బతుకే ఒక సవాల్.లక్ష్మణ్ లారీ పై డ్యూటీలు..తను రోజువారీ సంపాదనకోసం వెదుకులాట.కూరగాయల బేరం..నాలుగిండ్లలో పాచిపని..చిన్న చిన్న హోటల్లలో వంటపని..లక్ష్మణ్ కు దేవుడిచ్చిన  స్వరంలాగనే తనకు..రుచికరంగా వంటలను చేయగల నైపుణ్యం అబ్బి.చివరికి.. హోటల్ మనోరమ కిచెన్ డ్యూటీనుండి..ఒక హోటల్ బాయ్ సహకారంతో..ఈ వైన్ షాప్ దగ్గర దొరికిన ఈ అడ్డా.

ఈ లోగా ఇద్దరు పిల్లలు..ముందు ఉష..తర్వాత షకీల్.

జీవితమంతా పోరాటమే.కమ్యూనిస్ట్ నాయకుల మధ్య విభేదాలతో తాముంటున్న గుడిసెవాసుల పై పోలీసుల దాడి అప్పుడప్పుడు.ఇళ్ళను కూలగొట్టుట.కాల్చివేయుట.పోలీస్ కేస్ లు.కోర్ట్ లు.నేలపై.బురద కుంటల ప్రక్కన నివాసం..ముక్కులు పగిలిపోయే బకింగ్ హాం కెనాల్  ఒడ్డుపై కొన్నాళ్ళు..’ సందులలో గొందులలో..బురదలలో పందులవలె’..చీకట్లో చీకిపోయిన బతుకు.,

తర్వాత..లక్ష్మణ్ లో ఒక మహమ్మారి అలవాటు ప్రవేశించి.తాగుడు.తాగి లారీ నడుపుడు.భగవంతుడిచ్చిన గొంతు నశించి.. మనిషి ముఖం నిండా ఒట్టి దైన్యం.బేలతనం.జాలి కల్గించే ఒట్టి శూన్యం.ఎక్కడికో వెళ్ళి పుస్తకాలు చదివేవాడు.గంటలకు గంటలు లైబ్రరీలో కూర్చుని..బుక్స్ తెచ్చుకునే వాడు ఇంటికి.చదువుతూ చదువుతూ అలాగే పడుకుని..ఏవేవో తనలో తానే తత్వాలను పాడుకుంటూ..సారాయి తాగుతూ,

ఇటు పిల్లలు పెరిగి పెద్దగౌతూ.,

ఎక్కడో పిడుగుపడ్డట్టు అకస్మాత్తుగా ఓ ఉరుము ఉరిమి..రజియా చేయి కొద్దిగా వణికి..ముందున్న నూనె మూకుడు పైనున్న గరిటె కొద్దిగా జారి.,

రెండుమూడు వేడి నూనె రవ్వలు చిట్లి..ఆమె చేతిపైబడి..ఉలిక్కి పడింది.

“జాగ్రత్తమ్మా..నూనె పైబడ్తుంది..”అన్నాడు ఆ ప్రక్క గోడనానుకుని నిలబడ్డ గిరాకీ.

అప్పటికే..చేపలను వేయించడం..చికెన్ లెగ్స్ ప్యాక్ చేయడం..నాల్గు బాయిల్డ్ ఎగ్స్ ఇవ్వడం..చేస్తూ,

జ్ఞాపకాలు చటుక్కున తెగిపోయేయి..చూరునీళ్ళ ధారవలె.

షాప్ లోపల ఇంకా ఫుల్ గా జనం.ఒకటే రద్దీ.

తన దగ్గర స్టాక్ ఐపోతోంది..లక్ష్మణ్ రాడు..అప్పల్రావూ రాడు.ఇప్పుడెలా.

రజియాలో ఆందోళన.గిరాకీ ఉన్నప్పుడే నాల్గు రూపాయలు సంపాదించుకోవాలి.ఎలా..ఎలా.

సరిగ్గా అప్పుడు ప్రత్యక్షమైంది ఎదుట ఉష..పూర్తిగా తడిచి..నీళ్ళలో ముంచి తీసిన కోడివలె.తలపైనుంది నీళ్ళు కారుతూ..నెత్తిపై, భుజాలపై.ఏదో ఒక పాలిథిన్ కాగితం చుట్టుకుని.

ఉష అప్పుడు ఎనిమిదవ క్లాస్..పొద్దంతా తన తోపుడు బండికి కావలసిన ఉల్లి గడ్డలు కోసుకోవడం..చికెన్ షాప్ లనుండి రెండవరకం మెటీరియల్ ను తెప్పించుకుని..దాన్ని శనగపిండిలో..కారం..మసాలాలలో కలుపుకుని నాన్చడం..కోడి గుడ్లను ఉడి         కించుకోవడం..ఈ పనిలో సహాయం చేసేది.షకీల్ గాడు ఒట్టి వెధవ.ఎప్పుడూ అక్కలా పనిలో సహాయం చేయడు.మళ్ళీ రైల్వే పట్టాలప్రక్కన మార్క్స్ కాలనీకి దగ్గరలో..బోస్ నగర్ కు మారినప్పటినుండి వాడికి అంతా స్నేహితులే.నిరంతరం పోరగాండ్లతో రైల్ పట్టాలపై ఆటలు..కూలిన గోడల్లో  సిగరెట్లు తాగుడు. తండ్రి వలెనే అప్పుడప్పుడు మందు.

“తల్లిదండ్రుల లక్షణాలు తప్పక పిల్లలకొస్తాయా.”అని తననుతాను ప్రశ్నించుకుంటే..’తప్పకుండా..వస్తాయనే ‘అనిపిస్తుంది తనకు.

లక్ష్మణ్ లో ఉన్న ఆ స్వరం..అమృతమయమైన గొంతు..ఉష పాడితే అద్భుతమైన మాధుర్యం..అవన్నీ వచ్చాయి బిడ్డకు..తండ్రి నుండి.

కాని షకీలే..ఒట్టి అవారా ఔతున్నాడు రోజురోజుకు. బడికి పోడు..చిల్లర దొంగతనాలు..పోలీస్ కేసులు.విడిపించుకు రావడాలు.తాగి ఎక్కడెక్కడో పడిపోవడాలు..ఏవేవో సినిమా హీరోల అభిమాన సంఘాలంటాడు. రాజకీయ నాయకుల కనుసన్నలలో.. ఊరేగింపులు. దౌర్జన్యాల్లో పాలుపంచుకోవడాలు.అన్నీ చిల్లర  అల్లరిమూకల  చేష్టలు.

ఆ రాత్రి..ఉష వర్షంలో పూర్తిగా తడుస్తూ..అమ్మ మీద..అమ్మయొక్క జీవనోపాధి ఐన చిన్న వ్యాపారంపైన గౌరవంతో చేయూతగా రావడం..రజియాకు పట్టరాని ఆనందాన్నిచ్చింది.

” క్యా హువా..లక్ష్మణ్ నహీ హై” అంది అప్రయత్నంగానే.

” రాలేదింకా.. బాగా తాగి..హోష్ లేకుండా ఎక్కడున్నాడో.అప్పల్రాజు కూతురుకు యాక్సిడెంటై దవాఖానకెళ్ళాడు.” అని తన చేతిలోని మెటీరియల్ ను అందించింది తల్లికి.

అప్పటికే కావలసిన  తిండి సరుకు లేదని చిన్నబుచ్చుకున్న వైన్ షాప్ కస్టమర్లు..బిలబిలా బండి దగ్గరికి పరుగెత్తుకొచ్చి..” రెండు చేప..పావుకిలో చికెన్ మంచూరియా..మూడు బాయిల్డ్ ఎగ్స్..” ఆర్డర్స్ కురిపిస్తూ.,

మూకుమ్మడి దాడిలో రజియాకు ఉషతో మాట్లాడే తీరికే లేదు.పనిలో మునిగిపోయింది.కాస్సేపాగి..”మరి నే వెళ్ళొస్తానమ్మా..నువ్వు..”అంది ఉష..వర్షంలో తడుస్తూనే.రజియా..తలెత్తి బిడ్డదిక్కు నిస్సహాయంగా చూచి.,

అనివార్యత..అనివార్యత.

” సరే బిడ్డా..నువ్వెళ్ళు..నేనొస్తా..షాప్ మూసుకుని”

‘ సంపాదన..ఒక తాగుబోతు తండ్రిని పోషిస్తూ..ఒక తిరుగుబోతు కొడుకును సాకుతూ..ఒక ఇంటర్ పాసై..గడప దగ్గర నిలబడ్డ బిడ్డకు దన్నుగా ఉంటూ..ఒక తల్లి..రాత్రి పదకొండు గంటలకు..వర్షంలో..తడుస్తూ..నిజాయితీతో కూడిన సంపాదనలో..ఈ దేశాన్ని అవినీతితో దోచుకుంటున్న అనేకమంది వైట్ కాలర్డ్ దొంగలకన్న నిర్మలంగా..తన తల్లి..తన అమ్మ..తన మా. ‘

ఉష తిరిగొచ్చింది  ఇంటికి.

వచ్చేసరికి..ఇంట్లో ఎవరూ లేరు.లక్ష్మణ్ యధావిధిగానే ఎక్కడో తాగుతూ..తమ్ముడు షకీల్ ఏ ఫ్రెండ్స్ తోనో.,

కాని..తమ ప్రక్కనే ఉన్న రేకుల షెడ్ లో ఉండే శరత్ మాత్రం ఎదురుచూస్తూ ఉన్నాడు ఉషకోసం.దాన్ని ప్రేమ అంటాడు శరత్.అది వట్టి బూటకం అని తెలుసు ఉషకు.

ఈ ఏ పూటకాపూట కుటుంబాల్లో..ఇంటి పరిస్థితులు మనుషులకు తప్పులు చేయడానికి చాలా అవకాశాలను కల్పిస్తాయి..ముఖ్యంగా ఒంటరితనాలను..స్వేచ్ఛను..యూజ్ అండ్ త్రో టైప్ సందర్భాలను..బలహీనతలను ఆసరా చేసుకుని.

శరీరం ఒక అగ్ని బాంఢం..వాంఛ ఒక పెట్రోల్ బావి.అగ్గి తారసపడ్తే భగ్గున మండి భస్మం చేస్తుంది.

ఇదివరకు ఉష ..ఒక ముసురుపట్టిన రాత్రి  ఒంటరిగా శరత్ కు ప్రక్కనే తారసపడ్తే.,

ఒక వెకిలి వవ్వుతో..ఒక చూపుతో గుచ్చి గుచ్చి చంపి..ఒక కవ్వింత..లోపల ఒక తీవ్ర జ్వలన.

‘ ఏదేమైనా తెగించి ఒక్కసారి సెక్స్  కార్యం జరిపితే..తీవ్రమైన కోరిక నెరవేరుతుంది..అగ్ని చల్లారుతుంది..ఒక కొత్త అనుభవం గురించిన రుచి తెలుస్తుంది.’అన్న ఉత్సుకత. తహతహ.

ఉష మౌనాన్ని అంగీకారంగా వ్యక్తపరిస్తే..శరత్ తెలుగు సినిమాల్లో దిక్కుమాలిన హీరోలా రెచ్చిపోయి,

ఆ స్వేచ్ఛాయుతమైన రాత్రి..ఓ నాల్గైదుసార్లు తృప్తి.

ఇది తప్పు ..ఇది శీలం పోవుట..ఎవరో ఎవర్నో లొంగదీసుకొనుట..అంతా ట్రాష్ అనుకుంది ఉష .ఉష కించిత్తుకూడా బాధపడలేదు..తనుకూడా  కావాలనుకుంది..చేసింది.సింపుల్ గా చెప్పాలంటే..’అంతే.’

ఒకసారి జరిగిన క్రియను..తప్పును..మళ్ళీ..మళ్ళీ పదే పదే చేసినా..పెద్ద తేడా పడేదేముండదన్న తెగింపు.

చాలాసార్లే జరిగి.,

అప్పుడు..ఆ రాత్రి..ఆ వెన్నెల రాత్రి అన్నాడు శరత్..”నువ్వు చాలా చాలా బాగా పాడుతావు ఉషా..ఒక్కసారి ఆ పాటను పాడవా ప్లీజ్” అని.

ఉష వెంటనే పాడింది..శరత్ పాడమన్నందుకు కాదు.పదే పదే తను నిజంగానే మంచి సింగర్ నేనా..అని నిర్ధారించుకునేందుకు.

ఆ రాత్రి ఉష..దేవుడు తనకిచ్చిన ఈ “ఏక సంతాగ్రాహి” లక్షణాన్ని ఏ రకంగా జీవితంలో శక్తివంతంగా ఉపయోచుకోవాలా అని మొట్టమొదటిసారిగా..కొత్తగా ఆలోచించింది.

ప్రేమలు.శీలాలు.త్యాగాలు.దేన్నో కోల్పోయినట్టు  రోదించడాలు..అన్నీ మరిచి..ఉష తన  కళ్ళముందున్న తెరలనూ,ముసుగులనూ తొలగించుకుంది తెలతెలవారుతూండగా.శరీరాన్ని ఆయుధంలా ఎక్కుపెట్టి..ఒళ్ళు విరుచుకుని..ఆవులించి..కళ్ళు తెరిచింది ఉద్యుక్త ఔతూ.

3

ఉష జీవితంలోకి అవినాశ్ ప్రవేశం ఒక పెద్ద మలుపు.లైబ్రరీలో పరిచయమై ఒకరోజు ఒక పుస్తకమిచ్చాడు అతడు. అది”మీ జీవితాన్ని మీరే నిర్మించుకోవాలి”.

ఆ వర్షం కురుస్తున్న రాత్రే ఆ పుస్తకాన్నంతా చదివింది తను.

SWOT . . అనాలిసిస్ . . S . . అంటే స్ట్రెంగ్త్. . నీ బలాలు..W ..అంటే వీక్నెసెస్..బలహీనతలు.. O అంటే..ఆపర్చునిటీస్..అవకాశాలు.. T   అంటే థ్రెట్స్.. అవరోధాలు.

ఎప్పుడైనా  ఒక కాగితం తీసుకుని నీ ఆలోచనలనన్నింటినీ   దానిపై రాయమని చెప్పాడు మేనేజ్ మెంట్ పితామహుడు..ఎఫ్. డబ్ల్యు. టేలర్.

రాసింది తను.మూడు పేజీలు నిండాయి..క్రోడీకరిస్తే.. తన బలం.. ఒక్కటే అని తేలింది.అది .. ఒక్కసారి వింటే చాలు..ఆ ధ్వనిని మళ్ళీ సరిగ్గా అలాగే పునరుత్పత్తి చేయగల తన దైవదత్తమైన సామర్థ్యం . .తన బలహీనత.. తన బీదరికం.

చాలా మంది  తను ఎదగడానికి తమ బీదరికం..తగు స్థాయిలో డబ్బు లేకపోవడమే కారణమని అనుకుంటారు.. కాని అది పూర్తిగా తప్పు అని  సెల్ఫ్ మేనేజ్ మెంట్ సిద్ధాంతకర్త  స్మిత్ ఎప్పుడో చెప్పాడు.దేన్నైనా సాధించడానిక్కావలసింది..స్పష్టమైన లక్ష్యం..దాన్ని చేరి అనుకున్నది సాధించాలన్న సంకల్పం..పట్టుదల..ప్రతిభ.

ఊష అనే తను ఇక..’ తన జీవితాన్ని తానే నిర్మించుకోవాలి ‘ అని బయలుదేరింది ఒక రోజు..హైదరాబాద్ కు.హైదరాబాదే  తన కార్యరంగమని తెలుసుకుందామె.

తన ఆయుధం పాట.

పాటకు ప్రాచుర్యమివ్వగలిగింది సినిమా ఒక్కటే.

తను ఒక ప్రసిద్ధ గాయని ఐ ఒక వెలుగు వెలిగి పోవాలి..అందుకు కావల్సింది ‘అవకాశం.’

.       ‘ మనిషికి దేనికైనా ఒక అవకాశం రావాలి.వచ్చినప్పుడు తెలివిగా దాన్ని గుర్తించి ఉపయోగించుకోవాలి.అవకాశం రానపుడు ఆ అవకాశాన్ని మనమే సృష్టించుకోవాలి.’

తనకు అవకాశాలు వచ్చే అవకాశం అస్సలే లేదు..కాబట్టి అవకాశాన్ని తనే సృష్టించుకోవాలి.

ఎలా..ఎలా..ఎలా..అన్వేషణ.సరియైన రీతిలో చేయినందించి నడిపించగల వ్యక్తికోసం..సమర్థునికోసం..అన్వేషణ.

మార్కెట్ స్టడీ..ప్రస్తుత మ్యూజిక్ రంగంలో..ఉన్నతుడూ..మార్కెట్ ఉన్నవాడు  ఎవరు..ఎవరు..ఎవరు.?

ఉష అనే తనకు..ఒక నిర్దుష్ట దృష్టితో..శాస్త్రీయంగా..దూసుకుపోతున్నకొద్దీ..మన దగ్గర ప్రతిభ ఉంటే..తనపై తనకు విశ్వాసముంటే..గమ్యాన్ని చేరడం సుళువే అని తొందరగానే అర్థమైంది.వెదికి వెదికి..పట్టుకుంది  ఓ మనిషిని..అతని పేరు..గణేశ్ శాస్త్రి.

గుర్రపు పందెంలో గెలవాలంటే తనకెంత సామర్థ్యమున్నా సరియైన గుర్రాన్ని ఎంచుకోవడం ఒక అత్యంత ప్రధానమైన మెలకువ.ఆ పందెపు గుర్రం ఇప్పుడు గణేష్ శాస్త్రి.

ఒక మనిషికి చేరువై..అతనితో మనం అనుకున్న పనిని సాధించేందుకు ముందు అతని అత్యంత వ్యక్తిగతమైన జీవితాన్ని అధ్యయనం చేయాలి. కొందరికి తిండి బలహీనత. కొందరికి డబ్బు.కొందరికి స్త్రీ.ఇంకొందరికి స్తుతి.కొందరికి కానుకలు.కొందరికి అధికార హోదాలు..ఏదో ఒక మత్తు.వ్యామోహం.ఇవన్నీ బలహీనతలే.యుక్తిపరుడు ఇవన్నీ గ్రహించి..ఒంటరిగానే  కావలసిన వ్యక్తికి చేరువై..కార్యరంగంలోకి దూసుకుపోయి అంతిమంగా  లక్ష్యాన్ని సాధిస్తాడు.

గణేశ్ శాస్త్రి బలహీనతలను పసిగట్టి సరియైన దిశలోనే కలిసింది తను..చాలా మంది పురుషుల్లో ఉన్న బలహీనతే అతనిక్కూడా ఉంది.మందు..మగువ.మందుకు కొదువలేదతనికి.తను తాగగలడు..వేరే వాళ్ళెవరైనా ప్రతిరోజూ అతను తాగగలిగినంత తాగించగలరు.ఐతే తాగుబోతులకు..వేరేవాడెవడైనా తాగిస్తే బాగుండుననే దుగ్ధ ఒకటుంటుంది.అదే ఉంది శాస్త్రిగారిక్కూడా.శాస్త్రి గారికి మ్యూజిక్ చేయవలసిన సినిమాలు కనీసం ఓ పదుంటాయి చేతిలో ఎప్పుడూ..వివిధ భాషల్లో.

ఒక రాత్రి..ఒక సంగీత విభావరి తర్వాత కలిసింది తను ఒక ఫైవ్ స్టార్ హోటెల్లో శాస్త్రిగారిని..కొన్ని సుమబాణాల్లాంటి చూపులనూ..కొన్ని తళుకులీనే శరీర కదలికలనూ ధరించి..తప్పించుకోలేని  మధుర ధరహాస చంద్రికలనూ వలలా వేసింది.

జీవితమంటేనే వ్యాపారమనీ..వ్యాపారమే జీవితమనీ..కదా ఎం బి ఎ లో పాఠం చెప్పేది.

శాస్త్రిగారికీ..తనకూ రోజురోజుకూ దూరం తగ్గుతూ..సాన్నిహిత్యం పెరుగుతూ..పరస్పరం అర్థంకావడం మొదలై.,

కొన్నింటిని అడిగితేగాని ఇవ్వొద్దు..మరి కొన్నింటిని అడుగకముందే ఇచ్చి పిచ్చెక్కించి పరవశింపజేయాలి.ఇంకొన్నింటిని..మరీ మరీ అడిగించుకుని..బ్రతిమాలించుకుని మాత్రమే ఇవ్వాలి.

‘ నేను పాట పాడుతా..నువ్విను ‘ అంటే వినడువాడు.వాడే ‘ ప్లీజ్..ఒక్కసారి ఒక పాటపాడవా.’ అని బతిమిలాడినప్పుడు పాడుతే బహుబాగా వింటాడు..ప్రశంసిస్తాడు.

మంచి మేనేజర్..తననుకున్న జవాబును ఎదుటివాడు వానంతట వాడే చెప్పేట్టు చేసుకుంటాడు.

శాస్త్రిగారు..ప్రక్కమీదున్నపుడు..కొన్నిసార్లు బతిలాడగా బతిలాడగా ఒక పాటను అద్భుతంగా పాడి వినిపించి గిలిగింతలు పెట్టింది తను.ఫ్లాటయ్యాడు ముసలోడు.ముఖ్యంగా ఒక్కసారే విని తను ధారణ చేసి మళ్ళీ వెన్వెంటనే వినిపించే తన ప్రతిభకు షాక్ అయ్యాడు.ఒకానొక తన్మయ స్థితిలో ” ఉషా..రేపే నీ పాట రికార్డింగ్ “అన్నాడు.అని ఆగకుండా..” చూస్తూండు నువ్వు..నిన్ను భారతదేశ అత్యుత్తమ  లేడీ సింగర్ ను చేస్తా రెండేళ్ళలో.నీది ఒక విలక్షణమైన మధుర స్వరం” అన్నాడు. శాస్త్రి గారు తనకు లొంగిన మాట సత్యమే కాని..నిజానికి ఆయన ఒక అత్యున్నత స్థాయి సంగీతకారుడు.

ఒక రోజన్నాడు శాస్త్రిగారు..” నిజానికి కళలన్నీ మనిషికి  దైవదత్తంగా సంక్రమించేవే..కె ఎల్ సైగల్ కు శాస్త్రీయ సంగీతమే రాదు.కాని అద్భుతమైన శాశ్వతమైన జీవవంతమైన గీతాలను అందించాడుగదా.శాస్త్రాలేవైనా మనిషి అనుభవాలనుండీ..అధ్యయనాలనుండే పుట్టాయిగాని..అనుభవాలు శాస్త్రాలనుండి పుట్టలేదు.నువ్వు ఒక సహజ గాయనివి ఉషా” అని.

నిజానికి ఆయన తనను కావాలని పట్టుపట్టి ఒక ప్రపంచస్థాయి గాయకురాలిని చేశాడు.ఈ పన్నెండేళ్లలో  శాస్త్రిగారు పెట్టిన భిక్షే ఈ తన  వైభవ  ప్రాప్తి . ఆయనను వెదికి పట్టుకోవడం తన తెలివి.

ఐతే..గాయనిగా ..ఒక విలక్షణమైన గొంతు ఉన్న దానిగా పొందిన గౌరవాలు,అనేకానేక సత్కారాలు,విజృంభించి అధిరోహించిన అత్యున్నత శిఖరాలు..అన్నీ ఇప్పుడు..ఒక మాయవలె..విడిపోతున్న మంచు తెరలవలె..ఒక దీర్ఘ భ్రాంతివలె,

ప్రశ్నలు..జీవితంలో..ఆ తర్వాత.. అటు  తర్వాత..ఆ ఆ తర్వాత..అని..ప్రశ్నలు.

ప్రశ్నలు..రాలుతున్న ఎండుటాకులవలె..ప్రశ్నలు..కూలిపోతున్న సౌదాలవలె..ప్రశ్నలు చెదిరి విరిగిపోతున్న నీడలవలె.

పెరుగుతున్నకొద్దీ..లోపల విశాలమైపోయిన ఎడారి..ఎక్కడా..సుదూర ప్రాంతమంతా..మనుషుల జాడలే కానరాని ఎడారి. తత్వవేత్తలన్నట్టు..ఎప్పుడైనా మనిషి కొంత పొందుతున్నాడూ..అంటే కొంత కోల్పోతున్నట్టే లెఖ్ఖనా.?

4

అమ్మ..రజియా జ్ఞాపకమొచ్చింది ఉషకు. అమ్మ జ్ఞాపకంతోపాటే ఆపుకోలేని దుఃఖం.

తను ఎదుగుతూ..ఇంకా ఇంకా ఎదుగుతూ పైకి వెళ్తున్నకొద్దీ..” అమ్మా..రా నా దగ్గరకు..నాతో..నాతోపాటే ఉండిపోవమ్మా..అమ్మా రజియా..నా దేవత అమ్మా..రా వచ్చి నా తలను నీ ఒడిలోకి తీసుకుని..నన్నొక్కసారి నీ పరిష్వంగంలో..నీ అమృతహస్తాలతో,”

కాని అమ్మ రాలేదు.చనిపోయిన తమ్ముడు షకీల్ జ్ఞాపకాల్లో కనలిపోతూ, చావక ఇంకా మిగిలి ఉన్న నాన్న లక్ష్మణ్  తో ..అదే తోపుడు బండి.అదే జీవితం.అమ్మది.

అసలు జీవితం ఏమిటి.?

బిగ్గరగా రైలు కేక.భయంకరంగా.వికృతంగా.

అసలు తనిక్కడిలా కూర్చున్నట్టు ఎవరికీ తెలియదు.తెలిస్తే.క్షణాల్లో ఇసుకపోస్తే రాలనంతమంది అభిమానులు చొచ్చుకొస్తారు.

ఒక అంతర్జాతీయ స్థాయి గాయనిప్పుడు..ఉష.

కాని..కాని,

లేచి..ఉష శాలువాను శరీరం చుట్టూ  సవరించుకుని,

ఎ-వన్..కంపార్ట్ మెంట్..తమిళ్ నాడు ఎక్స్ ప్రెస్..లో..ముప్పది రెండో  నంబర్.

కిటికీలోనుండి బయటకు చూస్తూండగానే రైలు మెల్లగా కదుల్తూ..బయటంతా చీకటి.నల్లగా.

కొద్ది నిముషాల్లోనే ఢిల్లీ మహానగరం కనుమరుగౌతూ,

‘ విజయవాడలో దిగగానే..పరుగు పరుగున అమ్మ దగ్గరికి పరుగెత్తి..చుట్టుకుపోయి…అమ్మ..అమ్మ..రజియా..అమ్మ.,’

ఎందుకో చటుక్కున ఉష చేయి తనకు అత్యంత ప్రీతిపాత్రమైన ముఖేశ్ పాటను వింటానికి టచ్ ఫోన్ తెరను తడిమింది.

” జుబాపే దర్ద్ బరీ దాస్ తా  చలీ ఆయీ

బహార్ ఆనేసే పహలే  ఖిజా చలీ ఆయీ..” స్వర ఝరి అది..గాలిలో తేలుతూ.

ఒక మహాద్భుత  విషాద గీతంలో ఎక్కడని వెదుక్కుంటావు..పోగొట్టుకున్న హృదయాన్ని.?

రైలు వేగాన్ని పుంజుకుంటోంది చీకట్లో.                                                                                                             *

-ఎం. నారాయణ శర్మ

~ 

రాజ్యం ఉనికిలోనుంచే,సమాజం ఉనికిలోనుంచే కొన్ని అపసవ్యదిశలున్నాయి.కాని ప్రపంచీకరణ తరువాత దీని భీకర రూపం ప్రభావం ఎక్కువ.ఈ పరిణామాలతరువాత మనిషి కేవలం ఆర్థికమానవుడుగా ఇంకాచెబితే, కేవలం సాంకేతికమానవుడుగా తయారయాడు.ఈ పరిణామాలు,పరిణామాలఫలితాలు ఈకాలపు కవిత్వంలో ప్రతిఫలిస్తున్నాయి.వస్తుగతంగా “కొనకంచి”-మంత్రలిపి”కూడా దీనికి మినహాయింపుకాదు.కాని కవిత్వంలో కనిపించే సంవేదనాంశానికి,అస్తిత్వజిజ్ఞాసకు,ఈకవిత్వంలోఉండే భావావేశతీవ్రతకు మధ్య చెప్పుకోదగ్గ వైరుధ్యాలున్నాయి.వాక్యాల్లో ప్రస్ఫుటంగా వర్గస్పృహకాకుండా విశ్వాత్మలో చెల్లుబాటయ్యే సార్వజనీన తిరస్కరణనుచూడొచ్చు.

రాజ్యం యొక్క పట్టించుకోని తనాన్ని,లంచగొండితనాన్ని,స్వార్థంలాంటి అంశాలపై కవిత్వం రాసినా ఈవాక్యాలవెనుక ఉనికిసంబంధమైన పోరాటం ఉంది. రాజ్యపులక్షణాలను,రాజ్యం,ప్రపంచీకరణ రెండూ ప్రసారం చేస్తూ మానవీయమూలాలుదెబ్బతీసే ప్రతివ్యక్తీ,అంశం ఈకవిత్వంలో తిరస్కరింపబడుతాయి.అందులోనూ రాజ్యాన్ని ప్రథమశత్రువుగా చూడడం ఇందులో గమనించవచ్చు.అనేక కవితలు అందుకు నిదర్శనం కూడా.కొన్ని కవితల్లో భారతీయ సంస్కృతి,సంప్రదాయాలనుగురించి మాట్లాడటమూ గమనించవచ్చు.జీవితం పోరటమైన సందర్భాలలో మానవుని అస్తిత్వాన్ని గురించి” మంత్రలిపి” ఆలోచిస్తుంది.

అంశాత్మకంగాచూస్తే మానవీయలక్షణాల అణ్వేషణ,దానికి కారణాలను,కారకులను తిరస్కరించడం,క్షేమాన్ని కనిపెట్టాల్సిన రాజ్యపు స్వభావాన్ని,అందులోని దుర్నీతిని తిరస్కరించడం ప్రధానంగా ఎక్కువకవితల్లో కనిపిస్తుంది.

“ప్రియురాలి హృదయంలో ప్రేమలేదు

ఉన్నదంతా ఒక అవసరం

ప్రియునిమనసులో ప్రేమలేదు

ఉన్నదంతా పచ్చిదేహభాష“

“నెచ్చెలిని కౌగిట్లోనిద్రపుచ్చే

మంత్రగాడిలా మారాలనుకున్నప్పుడల్లా

చీకటి పడీపడకముందే

తొలికోళ్ళు కూస్తున్నాయి“

“స్నేహాన్నినటిస్తూనే

నాకుతెలియకుండా నన్ను ఓ ప్లాస్టిక్ పువ్వును చేసి

బతుకు పుస్తకంలో ఉన్న ఆఖరి రక్తమాంసాలని

ఎవరో ఎత్తుకుపోయారు“–(మంత్రలిపి–పే.21/22)

ఈవాక్యాలన్నీ జీవితవిలువల్లోని చరమస్థాయిని చిత్రిస్తున్నాయి.మొదటివాక్యం జీవన సంబంధాలను ,రెండవవాక్యం బంధాలు దూరమవుతున్న క్రమాన్ని,మూడవభాగం మోసపోతున్న జీవితాలను వ్యక్తం చేస్తాయి.ఇవన్నీ జీవితపు విలువలను వ్యక్తం చేసినా వీటివెనుక ప్రపంచీకరణప్రభావాలను పరోక్షంగాప్రస్తావిస్తాయి.కేవలం అవసరంగామారడాన్ని,సమయంలేకపోవడాన్ని,మేలుచేస్తున్నట్టుగా కీడుచేయడాన్ని ఈవాక్యాలు గుర్తించాయి.నిర్మాణగతంగా ఇవి వస్తువుయొక్క సంవిధానస్థాయిని(the proairetic code) చెబుతాయి.ప్రపంచీకరణ నీడను గుర్తించడానికి ఈవాక్యాలు దోహదం చేస్తాయి.నిర్మాణగతంగా పూర్తిసమాజాన్ని చిత్రించే సంపూర్ణత్వం(Wholeness)దాన్ని అర్థంచేసుకోడానికి గతవర్తమానాలను పరిచయం చేసే పరిణామశీలం(Transformation)ఈ కవితల్లో కనిపిస్తాయి.వీటన్నిటి వెనుక రాజకీయస్పృహ గమనించదగింది.కొనకంచి వాక్యాలన్నీ రాజ్యాన్ని దాన్నీఅనుకొని ఉన్న స్వార్థాన్ని,దోపిడీని ఎక్కు పెట్టేవే.

“ఉన్మాదుల..పాలకులచేతుల్లో/మనుషులజీవితాలన్నీ/రాళ్ళు రప్పలపాలయినప్పుడు/అధికారమే మారణాయుధాలతో/తనమనుషులను తానే చంపటానికి దండెత్తినప్పుడు/

మనుషులంతా నీళ్లలో తిరిగే చేపలవుతారు/తమప్రాణాలను కాపాడుకునేందుకు/తామేవెళ్ళి కనపడుతున్న/నైలాన్‌దారాల్లో దాక్కుంటారు“

 ‘చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచంలో/మనుషులంతా నడిచే నల్లనాగులుగా మారినప్పుడు/గుడ్డుగుడ్డులాగే ఉంటుంది/గుడ్డులో పచ్చసొనమాయమవుతుంది/మనిషి మనిషిలాగే ఉంటాడు/మనిషిలో మనిషి మాయమవుతాడు/రాజ్యాంగం రాజ్యాంగం లాగే ఉంటుంది/రాజ్యాంగంలో అన్నీ తెల్లకాగితాలే మిగులుతాయి. -(మంత్రలిపి–పే.23/24)

చట్టబద్ధంగా రాజ్యంచేసే హత్యలకు/అసలుహంతకులు/రాజ్యాంగం పేజీల్లోనే/అక్షరాలయి దాక్కున్నారు“-(పే.41.ఇది హత్యాత్మహత్య)

మొదటివాక్యం ప్రజలు తమకు తాముగానే (విధిలేని పరిస్థితుల్లో) బలి అవడాన్ని,రెండవ వాక్యం ప్రజలను బలితీసుకుంటున్న విధానాన్ని చెబుతుంది.ఇందులో రాజ్యం యొక్కప్రవర్తన గుర్తించడంలో కొనకంచిలో విప్లవచాయలున్నాయి.రాజ్యాంగంపైన దేశంలోని రాజకీయపార్టీలు సైద్ధాంతికంగాకానీ,ఆచరణరీత్యాకానీ,మానసిక ప్రవృత్తులవలనకానీ కట్టుబడిఉన్నాయన్న దాఖలాలు లేవు.అంతేకాక ప్రపంచీకరణలోని ప్రధానాంశం ప్రత్యామ్నాయ ఆర్థికవిధానాల అభివృద్ధి(Development group for attentive policies)కి ప్రధానవాహికగా ఉన్నాయి.చిల్లరవర్తకాలపై పెట్టుబడులనాహ్వానించిన మొన్నటి కాంగ్రెస్ నుంచి,ఇప్పటివరకు ఉన్న రాజ్యాలన్నీ దీనికి మినహాయింపుకాదు.స్వాతంత్రాన్ని సంపాదించుకున్న చైతన్యం ఇలా వట్టిపోయిందనే అనాలి.కాడ్వెల్-ఒకమాటంటాడు.

 Consciousness is generated by men’s Active struggle with nature and perishes in a blind formalism once that grapple ceases

 (చైతన్యం ప్రకృతితో జరిగే మనిషిక్రియాశీలపోరాటం నుంచి పుడుతుంది.ఒకసారి అనుకున్నది సాధించాక ఆచైతన్యం ఒక గుడ్డి వ్యవస్థగా మారి నశిస్తుంది-(Illusion and Reality-పే 63).

వర్తమానస్థితిని చెబుతున్న కొనకంచివాక్యాలసారాంశమూ ఇదే.ప్రాచీనభారతీయ రాజనీతిశాస్త్రం రాజును రాజ్యాన్ని ఆరాధించే ప్రజలగురించి ప్రస్తావించింది.

“ధార్మికం పాలనపరం సమ్యక్పరపురజ్ఞయః

రాజానామభిమన్యంతే ప్రజాపతిమివప్రజాః

 ఈలక్షణాలు లేని ధార్మికత్వం,ప్రజాగతపాలన లేనిరాజ్యాన్నే మంత్రలిపి నిలదీస్తున్నది..వస్తుగతంగా ఉద్వేగమున్నా కవిత్వీకరణలో హృదయాన్ని హత్తుకోగల కళాంశాలనేకంగా ఉన్నాయి.

 “కాలం నల్లలాంతరుపట్టుకొని/చీకట్లో చీకటిని వెతుక్కుంటూ/బయల్దేరినప్పుడు“-(పే.37.అప్పుడు ఎప్పుడో ఒకసారి)

 “తనకంటే ముందుగా/తనచావే పుట్టిందని

ఇప్పటివరకు/ఏ రైతూ గుర్తించలేదు“-(పే.42.ఇది హత్యాత్మహత్య)

 ఇలాంటివాక్యాల్లోని సంకేతాలు కళాదృష్టిని ప్రసారం చేయడమేకాకుండా వాస్తవికతను బలపరుస్తాయి.ఈ సంపుటిలో ఇలాంటివాక్యాలను అనేకంగా ఎత్తిరాయొచ్చు.ఇవన్నీ వాస్తవాన్ని ప్రతిఫలిస్తాయి.వర్తమాన రాజకీయ,సామాజిక పరిస్థితులపై  గొంతెత్తిన యుద్ధస్వరం కొనకంచి మంత్రలిపి.

                                                                   ___________  

  అనూరాధ నాదెళ్ళ 

~

పిల్లల పట్ల ఉన్న ప్రేమ నన్ను టీచర్ని చేసింది.  ప్రస్తుతం మా పోరంకి (విజయవాడ)లో  చదువు అవసరం ఉన్న ఒక గూడెంలో పిల్లలకి సాయంకాలం పాఠాలు చెబుతున్నాను. ఇది కాకుండా  ‘టీచ్ ఫర్ చేంజ్’ అనే స్వచ్చంద సంస్థకు  ఈ మధ్య సభ్యురాలిని అయ్యాను. కథలు, కవితలు అప్పుడప్పుడు రాస్తూ ఉంటాను . రెండు మూడేళ్ల క్రితం ఒక కథల పుస్తకాన్ని అచ్చువేసుకున్నాను . పుస్తకాలు , పిల్లలు ,సంగీతం , చుట్టూ ఉన్న ప్రపంచం … ఇలా ఇష్టమైన జాబితా చాలా ఉంది . 

ఆరోజు గూడెంలో క్లాసు ముగించి ఇంటికి బయల్దేరేను. చీకటి రాత్రులు. వీధి దీపాలు ఎక్కడా వెలగడం లేదు. చేతిలో టార్చ్ లైటు దారి చూపిస్తూంటే గబగబా నడుస్తున్నాను. వీధిలో పెద్దగా అలికిడి లేదు. రోడ్డుకి రెండువైపులా ఉన్న ఇళ్ళల్లోంచి పలుచని వెలుతురు మాత్రం బయటకు పాకుతోంది.గూడెం పొడవునా ఉన్న చర్చిల్లోంచి రికార్డులు వినిపిస్తున్నాయి. క్రిస్మస్ దగ్గరకొస్తోంది. ఇంకపైన గూడెమంతా బోలెడు సందడి మొదలవుతుంది.

ప్రక్కన ఏదో అలికిడి అనిపించి తల త్రిప్పబోయేసరికి తలమీద దెబ్బ పడింది. తలమీద చేత్తో తడుముకుంటూ,’ఎవరది?’ అంటూ వెనక్కి తిరగబోయేంతలోమరో దెబ్బ. చేతిలో టార్చి జారిపోయింది.

‘అబ్బా!.’అంటూ రెండు చేతులతో తల పట్టుకున్నాను. ఎవరో వెనుక పరుగెడుతున్న చప్పుడుతో పాటు ‘గట్టిగా కొట్టలేదుగా ’ గుసగుసగా ఎవరిదో పరిచయమున్న గొంతులాగే ఉంది.

ఎదురుగా ఆటో వస్తున్న శబ్దం విని రోడ్డుకి అడ్డంగా నిలబడి కేక వేసేను. తలమీంచి రక్తం కారుతూంటే చెయ్యి నొక్కి పెట్టి బాధని అణుచుకుంటూ, రెండు కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న ఆసుపత్రికి వెళ్ళి దెబ్బకి కట్టుకట్టించుకున్నాను. రెండు , మూడు కుట్లు పడ్డాయి.

ఏమైంది? ఎవరు చేసి ఉంటారీపని? ఆలోచించే శక్తి లేదు. ఇంటికెళ్లి వండిపెట్టుకున్న భోజనం ముగించి నొప్పి తెలియకుండా ఉండేందుకు డాక్టర్ ఇచ్చిన మాత్ర వేసుకుని పడుకున్నాను.

ఆ పడక పడక వారం రోజులు జ్వరంతో మంచానికి అతుక్కుపోయాను. అమ్మ వచ్చింది. ‘ ఈ మారుమూల నీకు ఈ ఉద్యోగం అవసరమా? పైగా గూడెంలో సాయంత్రం క్లాసులు ! చేసిన దేశసేవ చాలు, ఉద్యోగానికి రిజైన్ చెయ్యి. మన ఊరు వెళ్లి పోదాం. ‘ అంది.

‘ అమ్మా, ప్లీజ్ అలా మాట్లాడకు. నాకు ఇక్కడ ఏ సమస్యా లేదు’

‘ లేకపోతే ఆ రోజు నీమీద దాడి ఎందుకు చేసేరు? ఎవరు చేసేరు? ఆ సమయానికి ఆటో అటుగా రాకపోతే ఏమయ్యేది?  నిన్ను కొట్టాల్సిన అవసరం ఎవరికి వచ్చింది? నువ్వు చెప్పు పోనీ , వింటాను.’ అమ్మ సవాలు చేసింది.  నాకు మాత్రం ఏం తెలుసు? ఎవరిమీదో చెయ్యబోయిన దాడి చీకట్లో నామీద చేసేరని అనుకుంటున్నాను. అమ్మతో అదే అంటే , ‘ అలా అయితే అసలు నువ్వు అలాటి పరిసరాల్లోకి వెళ్లనే వెళ్లొద్దు. తలలు పగలు కొట్టుకునే జనాల మధ్య కోరికోరి నువ్వు వెళ్లనవసరం లేదు, చెప్పింది విను’ ఇంకేం మాట్లాడకు అన్నట్లు చూసి వంటింట్లోకి వెళ్లి పోయింది అమ్మ.

జ్వరం ఎంత తీవ్రంగా వచ్చిందంటే అసలు నేను ఎన్నాళ్లై మంచం మీదున్నానో అర్థంకాలేదు.ఆలోచనలు సాగడం లేదు. తలనొప్పిగా ఉంది. నీరసం అనిపించి కళ్లు మూసుకున్నాను. అమ్మ వుందన్న ధైర్యం.

స్కూల్ స్టాఫ్ వచ్చి చూసి వెళ్లేరు. స్కూల్లో పనిచేసే ఆయా కమల మాత్రం ఆవేశంగా అంది, ‘ఆ మూర్ఖులకి మీరేం చెయ్యలేరు మేడం. వాళ్లకి చదువులు రావు. దేవుడు మాస్టారు చెప్పిందే రైటు. అసలు మీకెవరిమీదైనా అనుమానం ఉంటే చెప్పండి. వాళ్లని నడిరోడ్డుమీద కి ఈడ్పించి పోలీసులకి పట్టిస్తాం.పిల్లలవరకూ ఈ విషయం వెళ్లనీయలేదు మేమెవ్వరం. టీచరుగార్కి జ్వరం అని మాత్రం చెప్పేం.’ ఒక నిముషం ఆగి,

‘ ఎవరు చేసేరో చెప్పండి టీచర్, మేం చూసుకుంటాం వాళ్ల పని’ అంది మళ్లీ.

‘ లేదు కమలా, ఎక్కడో పొరపాటు జరిగింది అనుకుంటున్నాను. నన్నెవరూ కావాలని కొట్టలేదులే.’ ఆమెని శాంతింపచేసే ప్రయత్నం చేసేను.

‘ గూడెం నుంచి పెద్దోళ్లెవరైనా వచ్చి అడిగితే, అప్పుడు ఖచ్చితంగా మాట్లాడిన తర్వాతే ఇంక క్లాసులు పెట్టండి మేడం. మీరింక రాబోకండి’

నేను నవ్వేసేను, ‘ఏం భయం లేదు కమలా, మీరంతా ఉన్నారుగా.’ నా మాటలకి అందరూ తెల్లబోయారు.

అమ్మ తనకి లీవ్ అయిపోతోందని వెళ్లాలంది.  ఊరికి బయలుదేరేముందు నన్ను తనతో పాటు ప్రయాణం చేయించాలని విఫల యత్నం చేసింది.

ఆఖరికి కోపంగా, ‘ ఇలా తల బ్రద్దలైందంటూ కబురొచ్చినా మళ్లీమళ్లీ నేను వచ్చి చెయ్యలేను. పంతానికి పోకుండ ఆలోచించు. నీ చదువుకి ఇంతకంటే పెద్ద ఉద్యోగం ఎక్కడైనా వస్తుంది. ఇంక నీ ప్రయోగాలు ఆపి ఇంటికి రా ’ అంటూ అమ్మ వెళ్లిపోయింది.

ఏమో, నాకైతే జీవిక నిచ్చిన ఆ ప్రభుత్వోద్యోగం కంటే సాయంకాలం ఆ పిల్లల మధ్య గడిపే సమయమే నచ్చుతుంది. ఈ పిల్లలు నా జీవితంలో ఎంత ముఖ్య భాగమైపోయారో తలుచుకుంటే ఆశ్చర్యం!

అమ్మ వెళ్లిన రెండో రోజు డ్యూటీలో జాయినయ్యాను. ఆ సాయంత్రం నేను స్కూలు నుండి ఇల్లు చేరేసరికి అమ్మ ఫోన్ చేసింది, ’ ఇంక గూడెంలో సాయంకాలం క్లాసులు మళ్లీ మొదలు పెట్టకు’ అంటూ.

‘ అమ్మా, ప్లీజ్, మళ్లీ మళ్లీ అలాంటివేమీ జరగవమ్మా, అక్కడందరికి నేనంటే బోల్డు ప్రేమ. ‘

రుద్ధమవుతున్న గొంతుతో అమ్మ అంది, ‘దీపూ! నాకూ నువ్వంటే బోల్డు ప్రేమ ఉందిరా’

‘ అయితే సరే. ఆ ప్రేమే నాకు రక్ష. ఇంకేం చెప్పకమ్మా’ అంటూ ఫోన్ పెట్టేసేను.

గబగబా వంట ఏర్పాటు చేసుకుని గూడెంలోకి నడుస్తూంటే ఎప్పటిలాగే ఆ పరిసరాలు నాకు ఎంతో ఆత్మీయమైనవే అన్న భావన కలిగింది. కొంతమంది ఆడవాళ్లు గుమ్మాల్లో నిలబడి నన్ను క్రొత్తగా చూస్తూ వుండటం గమనించాను. నేనే అలా వూహించుకుంటున్నానేమో అని కూడా అనిపించింది.

ఆ సాయంత్రం పిల్లలు మధ్య ఉన్న నన్ను దేవుడు మాస్టారు పలకరించారు. …………

‘ పిల్లల్ని ఈ పూటకి పంపించెయ్యమ్మా. మావాళ్లు నీతో మాట్లాడాలనుకుంటున్నారు’అంటూ.

ఏం మాట్లాడుతారబ్బా అని ఆశ్చర్యపోతూనే పిల్లల్ని పంపించేసేను.

ఒక ఇరవై మంది దాకా ఆడవాళ్లు, మగవాళ్లు ఉన్నారు. వచ్చి చాపల మీద కూర్చున్నారు.ప్రక్కనే అరుగుమీద మాస్టారు కూర్చున్నారు.

‘ టీచరమ్మా, మీరిన్నాళ్లూ జ్వరం వచ్చి రాలేదు అనుకుంటున్నాం. కాని గూడెంలోనే ఇలా జరిగిందని తెల్సింది. వాళ్లెవరో చెప్పండి. వాళ్ల సంగతి మేం చూసుకుంటాం. అసలు ఇలాటి పని చెయ్యాల్సిన అవసరం ఎవరికి వచ్చింది మాకు తెలవాల’ ముందుగా లేచిన ఆయన కాస్త దూకుడుగానే అడిగాడు.

‘ ఆ సంగతి మనం మర్చిపోదామండి. ఏదో పొరపాటు జరిగింది. ‘ తేలిగ్గా తీసేయబోయాను.

నలుగురైదుగురు లేచేరు మాట్లాడేందుకు.

‘ టీచరుగారూ, ఇది మాగూడేనికి, మా పరువుకి సంబంధించిన విషయం. మా పిల్లల్ని బాగు చెయ్యాలని మీరొస్తావుంటే ఇంత అఘాయిచ్చెం జరిగితే మేము ఎట్టా మరిచిపోతాం?’

‘విషయం మాకు తెలవాల, అంతే’

‘ మీరు మనసులో పెట్టుకు బాధ పడుతున్నారు. తప్పు చేసిన వాళ్లని కాయాలనుకుంటున్నారు.ఎందుకు మేడం? మాలో ఎవరీ పని చేసేరో, అది పిల్లలో, పెద్దలో ,అసలు ఎందుకు చేసేరో మాకు తెలవాల’ ఒకావిడ కాస్త పట్టుదలగానే అంది.

నేను నిశ్శబ్దంగా విన్నాను. అవును, తరచి, తరచి అమ్మ అడిగినప్పుడు, జ్వరం తగ్గి నీరసంతో పడుకున్నప్పుడు కూడా నేను ఆలోచించాను. ఈ విషయం ఎక్కడో ఏదో లింకు క్రమంగా దొరికింది. కాని పైకి చెప్పదలచుకోలేదు.

రెండు నిముషాలు ఆగి ,’టీచరమ్మా, నువ్వు చేసే మంచి పనికి దణ్ణం పెట్టాల్సింది పోయి మా గూడెం ఇట్టాంటి పని చేసిందంటే మాకు సిగ్గుగా ఉంది. నువ్వు ఎట్టైనా చెప్పాల్సిందే. లేదంటె మేమెవ్వురం ఈ పూట భోజనాలు చేసేది లేదు’ మరో వృధ్ధుడు కాస్త ఆపేక్షగా హెచ్చరించాడు.

రోజూ నా క్లాసు జరుగుతున్నంతసేపూ ప్రక్కనున్న రచ్చబండ మీద ఖచ్చితంగా వచ్చి కూర్చుంటాడాయన.

పిల్లలు అల్లరి చేస్తుంటే , ‘గట్టిగా నాలుగు తగిలించమ్మా. చదువులు అట్టా ఇట్టా ఊర్కేనే రావు ఈ సన్నాసులకి’ అంటూ కలుగ చేసుకుంటూ పిల్లల్ని బెదిరిస్తూ ఉంటాడు.

ఏం చెయ్యాలి? వీళ్లకి ఏం చెప్పాలి?

ఒక నిశ్చయానికి వచ్చాను. దీర్ఘంగా శ్వాస తీసుకుని మొదలు పెట్టేను.

‘ ఇక్కడ చదువుకుందుకు చాలా మంది పిల్లలు ఆశగా వస్తున్నారు. ఒక మూడు నాలుగు వారాలుగా ఆడపిల్లలు రావడం తగ్గింది. ‘…….ఒక్క క్షణం ఆగాను. అందరూ నేను చెప్పబోయేదేమిటో అన్నట్లు చూస్తున్నారు.

‘వాళ్లకి ఇళ్లలో ఏవో సమస్యలు ఉండటం వలన రావడం లేదని, ఇది తాత్కాలికమే అనీ, వీలువెంట వస్తారని ఎదురుచూసేను.కాని మానేసిన వాళ్లలో ఒక అమ్మాయి స్కూలు నుంచి వస్తూంటే చెప్పింది, కొందరు మగ పిల్లలు అల్లరి చేస్తున్నారని , తమకు చదువుకుందుకు రావాలంటే సాయంకాలం పూట ఇబ్బందిగా ఉంటోందని…………..’ నా ఎదురుగా వింటున్న వాళ్లు ఒకరి ముఖాలు ఒకరు చూసుకున్నారు…………….

‘ నా వైపు నుండి మీ అందరికీ చెప్పదలచుకున్నది ఒకటి ఉంది .పిల్లలు పెరుగుతున్న వయసులో వాళ్లకి మంచి చెడ్డలు తెలియ చెప్పి, సరైన మార్గం లోకి తీసుకెళ్లవలసిన బాధ్యత మన అందరిమీదా ఉంది.మీరు ఆలోచిస్తారని చెబుతున్నాను.

మన క్లాసులో కొంతమంది మగ పిల్లలు ఆడపిల్లల్ని ఏడిపిస్తూంటే , తప్పు అని చెప్పేను. ఒకరోజు విన్నారు. మరునాడు అదే ధోరణి. నేను చెబుతున్న విషయం వాళ్లు నవ్వులాట గా తీసుకుంటున్నారని అర్థం అయింది. ఏం చెయ్యాలి. ముందు మెల్లిగా చెప్పి చూసి, ఆ తర్వాత కాస్త గట్టిగానే మందలించాను. మర్నాడు పెద్ద క్లాసు ఆడపిల్లలు తో పాటు మగ పిల్లలు కూడా రాలేదు .క్లాసుకొచ్చిన ఒక పిల్లవాడు నాతో చెప్పేడు,

‘ టీచర్, మీరు నిన్న కోప్పడ్డారు కదా, మీరు ఒక్కరూ ఇంటికెళ్ళేప్పుడు మీసంగతి తేలుస్తామని చెబుతున్నారు’ అంటూ. నాకు ఏం వింటున్నానో ముందు అర్థం కాలేదు. కాని మనం పసిపిల్లలు అనుకుంటున్న వాళ్ళు ఇలాటి ఆలోచనలు చేస్తున్నారంటే కష్టంగా అనిపించింది………..అదే రోజు ఈ హడావుడి జరిగింది. మనమిక ఆ విషయాన్ని తవ్వుకోవద్దు. నేను చెప్పేది ఒక్కటే ,మనమంతా పిల్లల్ని దారిలోకి తెచ్చుకుందుకు కాస్త శ్రమ అయినా ఓర్పుగా ప్రయత్నం చెయ్యాలి…………….’

నా మాటలు పూర్తి అవుతూనే నలుగురు లేచేరు ఆవేశంగా.

‘ఎవరో చెప్పండి మేడం,ఆళ్ల కాళ్ళు చేతులు ఇరగ్గొడతాం’

‘ దయచేసి ఈ విషయం ఇక్కడితో వదిలేద్దాం. పిల్లల్ని కేవలం దండించడం వలన మార్పు తీసుకురాలేం. నాకు నమ్మకం ఉంది, పిల్లల్ని బుజ్జగించి మార్పు తీసుకురావచ్చు. ప్రయత్నం చేద్దాం.అలా మార్పు రాని పక్షంలో ఏంచెయ్యాలో ఆలోచిద్దాం.’

‘ కానీ టీచరుగారూ, మా పిల్లలు ఎట్టాటోళ్లో మీరు చెప్పకపోతే మాకు తెలిసేదెట్టా? చదువుకుందుకు ఎళ్ళేడని అనుకుంటాం. పిలగాళ్లు బయటికెళ్లి ఎట్టాటి పనులు చేస్తన్నారో మాకు ఎట్టా తెలుసుద్ది ?మీరు చెబితేనే కదా మాకు తెలిసేది. మేం గట్టి భయం చెబుతానికి వీలవుద్ది.’

నేను నవ్వేను.

‘ మన పిల్లలు ఎలాటి వాళ్లో, ఎంత అల్లరి చేస్తారో మనకు తల్లిదండ్రులుగా ఎటూ తెలుస్తుంది. కాని మన పిల్లలు గురించి ప్రక్కింటి వాళ్లో, ఎదురింటివాళ్లో మనదగ్గర కొచ్చి ‘మీ వాడు అల్లరి చేస్తున్నాడు’ అంటే  మనకి నచ్చదు. వాడు నిజంగా అల్లరివాడే అయినా మనకు ఎంత కష్టంగా ఉంటుందో నాకు తెలుసు.’

నా మాటలు అర్థమై ఒక్కక్షణం మౌనంగా ఉన్నారు వాళ్లంతా. అంతలోనే మళ్ళీ అన్నారు,

‘ లేదులే టీచరుగారూ, ఇది అట్టా అనుకునేది కాదులే. మీరు మాకు విషయం చెప్పాల’

నేను మాత్రం ఇంక చెప్పేది ఏమీ లేదని, నాకు సమస్య ఏదైనా వస్తే వాళ్లకి చెప్పుకుంటాననీ పదే పదే చెప్పాను.

నామాటలు వాళ్లకి తృప్తి కలిగించలేదు. చాలా సేపు వాళ్లల్లో వాళ్లు తర్జనభర్జన పడ్డారు. నేను సెలవంటూ ఇంటికి బయల్దేరాను.

*

ఏదో ఈదురుగాలి వల్ల అనుకుంటా…

Artwork: Satya Sufi

Kisi mausam ka jhonka tha
Jo iss deewar par latki tasveer tirchhi kar gaya hai

Gaye sawan mein ye deeware yun seeli nahi thi
Na jane kyun iss dafa inn mein seelan aa gayi hai
Daraarein pad gayi hain
Aur seelan iss tarah behti hai jaise
Khushk rukhsaaro par geele aansun chalte hain

Ye baarish gungunati thi isii chhat ki mundero par
Ye ghar ki khidkiyon ke kaanch par ungliyon se likh jaati thi sandese
Bilakhti rahti hai baithi hui ab band roshandano ke peechhe

Dopehre aisi lagti hain
Bina moheron ke khali khane rakkhe hain
na koi khelne wala hai baazi, aur na koi chal chalta hai

Na din hota hai ab na raat hoti hai
Sabhi kuchh ruk gaya hai
Wo kya mausam ka jhonka tha
Jo iss deewar pe latki tasveer tirchhi kar gaya hai

——————————————-

-ప్రసాద మూర్తి

~

ఎవరున్నారు వాళ్ళకి

పైన ఆకాశమూ లేక

కింద నేల కూడా లేనివాళ్ళకి

జేనెడు పొట్ట చుట్టుకొలతల్ని

ఏ కొండలతోనో సముద్రాలతోనో

కొలుచుకునే వాళ్ళకి

ఆకుపచ్చ రాత్రులై భూగోళమంతా అల్లుకున్నా

పేగుల్లో ఆకలి మిన్నాగులు కదులుతున్న అసహాయులకు

ఎవరున్నారు?

సిమెంటు తూరల్లో తలదాచుకుని

 వెండి చందమామల్ని కలగనే

నిండు చూలాళ్ళకు ఎవరున్నారు

రోడ్డు పక్క దేహాలను అమ్మకానికి నిలబెట్టి

ఏ చెట్టుచాటుకో పోయి తమనే  తొంగి చూసే

ఆకాశానికి తలబాదుకుంటున్న ఆత్మలకు ఎవరున్నారు?

ఎవరున్నారు వాళ్ళకి

ఏ అర్థరాత్రి ఏ కాలువ  వంతెన కిందో

వందేమాతర గీతం అభ్యసించే అనాధ బాలలకు ఎవరున్నారు

ఏ కుప్పతొట్టి ఉయ్యాలలోనో

నక్షత్రగోళాలు పాడే జోలపాట వింటూ

 ఏడుస్తూ  నిద్రపోయే అభాగ్య  శిశువులకు ఎవరున్నారు?

జీవితాలను యంత్రాలకు తగిలించి

 చిట్లిన ఎముకల్లో జీవన రహస్యాలను అన్వేషించే

  ఖాళీ సాయంత్రాలకు ఎవరున్నారు

మట్టికింద తమను పాతుకుని  

నాగలి కర్రుకు నెత్తుటి సంతకమై వేలాడే మట్టిమనుషులకు

ఎవరున్నారు?      

పుట్టిన నేలపేగు పుటుక్కుమని తెగుతున్న శబ్దం

నెత్తి మీద మూటల్లో పుట్టెడు దు:ఖం పిగులుతున్న శబ్దం

వెనకెనక్కి తిరిగి చూస్తే తమ నీడలు గోడుగోడున విలపిస్తున్న శబ్దం

ఏ దిక్కూ తోచక ఎటో కదిలిపోతున్న

 కన్నీటి  కాందిశీకులకు ఎవరున్నారు?

తగలబడుతున్న అడవుల్లోంచి పారిపోతున్న పిట్టలకు

కారిడార్ వలల్లో చిక్కి విలవిల్లాడుతున్న సముద్రాలకు

ఎవరున్నారు..ఎవరున్నారు

 ఇంకెవరున్నారు

కవులుతప్ప?

*

                         1983లో తెలుగు దేశం పార్టీ ఏర్పాటయింది. పార్టీ స్థాపించిన తొమ్మిదినెల్లకే అధికారంలోకి వచ్చింది. ఎంత తొందరగా అధికారంలోకి వచ్చిందో అంత తొందరగా ఆగస్టు సంక్షోభంలో ఇరుక్కొని మళ్లీ ఎన్నికకు వెళ్లింది. ఈ సారి థంపింగ్‌ మెజారిటీతో గెలిచింది. ఇట్లా తిరుగులేని మెజారిటీతో గెలిచిన తెలుగుదేశం, ఆ పార్టీని అన్ని విధాలా ఆదుకున్న కమ్మ సామాజిక వర్గం ప్రభుత్వం తమ కులానిది మాత్రమే అన్నట్టుగా, తమకు ఎదురులేదు అని విర్రవీగుతూ కారంచేడులో దళితును ఊచకోత కోసిండ్రు. ఇది 1985లో జరిగింది. ఇది తెలుగునాట దళిత చైతన్యానికి పునాది వేసింది. ప్రతి గ్రామంలో అంబేద్కర్‌ విగ్రహం స్థాపించడం చైతన్య స్ఫూర్తిగా మారింది. అంబేద్కర్‌ తన గురువుగా చెప్పిన జ్యోతిరావు ఫూలే 1990వ దశకంలో తెలుగు వారికి పరిచయమయ్యిండు. మహారాష్ట్రలో గెయిల్‌ అంవెట్‌, ధనంజయ కీర్‌, రోజాలిండ్‌ తదితరులు చేసిన కృషితో ఆయన రచనలు ఆంగ్లంలోకి తర్జుమా అయ్యాయి. జ్యోతిరావు ఫూలే, సావిత్రిబాయి ఫూలే జీవిత చరిత్రు వెలువడ్డాయి. దాదాపు ఇదే కాంలో తెలుగునాట ‘నలుపు’ పత్రిక కొంత సామాజిక చైతన్యంతో పనిచేసింది. ఎదురీత పత్రిక దాన్ని పాక్షికంగానే అయినా కొనసాగించింది. నలుపు పత్రిక బాధ్యులే తర్వాతి కాంలో ‘హైదరాబాద్‌ బుక్‌ ట్రస్ట్‌’ తరపున పూలే రచనల్ని, జీవిత చరిత్రను తెలుగులో ప్రచురించారు. 2009 ఎన్నిక సందర్భంలో చిరంజీవి సామాజిక న్యాయం పేరిట ఫూలే పేరును కొంత పాపులర్ చేసిండు. అంతకు ముందు మారోజు వీరన్న 1994లోనే బహుజన సిద్ధాంతాన్ని ప్రతిపాదించి, రాజ్యాధికారాన్ని దక్కించుకోడానికి ‘ఇండియాలో ఏం జెయ్యాలి’ అని కొంత చర్చ చేసిండు. విద్యార్థి దశలో వీటన్నింటిని దగ్గర నుంచి చూసిన గాజుల శ్రీధర్‌ అదే ‘బహుజన’ భావజాలంతో, బ్రాహ్మణాధిపత్యాన్ని నిరసిస్తూ ‘వెన్నె కొలిమి’ కవితా సంపుటిని వెలువరించిండు.

    మలిదశలో ప్రత్యేక తెంగాణ ఉద్యమాన్ని 1987లో తెంగాణ ప్రభాకర్‌, హరనాథ్‌ు చిన్న పాయగా ప్రారంభించిండ్రు. వాళ్లు వెలిగించిన వత్తిని 1990లో ఉస్మానియా విద్యార్థులు  అందిపుచ్చుకున్నరు. అట్లా అందుకున్న విద్యార్థుల్లో నేనుకూడా ఒకణ్ణి. తెంగాణ విద్యార్థులకు జరుగుతున్న అన్యాయాలపై, ఓపెన్‌ కోటా పేరిట మొత్తం 20శాతం సీట్లను ఆంధ్రా విద్యార్థుల తో నింపడాన్ని తెలంగాణ స్టూడెంట్‌ ఫ్రంట్‌ నాయకత్వంలో అడ్డుకున్నరు. ఆ తర్వాత భువనగిరి మహాసభ, వరంగల్‌, సూర్యాపేట డిక్లరేషన్లు, ఇంద్రారెడ్డి, జానారెడ్డి తెలంగాణ జెండా అన్నీ రంగం మీదికి వచ్చినయి. టీఆర్‌ఎస్‌ స్థాపనతో తెలంగాణ ఉద్యమానికి ఒక అండ దొరికినట్లయింది. అప్పటి వరకూ అక్కడక్కడా వినిపిస్తున్న గొంతులు  ఒక్క దగ్గరికొచ్చాయి. అస్తిత్వ సోయితో చేసిన కృషి తెలంగాణ దశ, దిశనే మార్చేసింది. అప్పటి వరకూ ఎన్‌కౌంటర్లకు ఎరవుతున్న బిడ్డలు  తుపాకులు అడవుల్లోనే వదిలేసి ప్రత్యేక తెలంగాణ జెండా అందుకున్నరు. ప్రత్యేక తెలంగాణ ఉద్యమం ఉధృతంగా ఉన్నందునే ఈ కాలంలో ఎన్‌కౌంటర్‌ హత్యలు తక్కువయినయి. ‘డెమోక్రాటిక్‌ స్పేస్‌’ దొరికింది. ఈ దొరికిన డెమోక్రాటిక్‌ స్పేస్‌ని ప్రత్యేక తెలంగాణ కోసం టీచర్లను సమాయత్తం చేసేందుకు గాజుల  శ్రీధర్‌, ఆయన మిత్రులు కృషి చేసిండ్రు. సభలు , సమావేశాలు  పెట్టిండు. వ్యాసాలు  రాసిండు. ఇప్పుడు తాను నాలుగేళ్లుగా రాసిన కవిత్వాన్ని మనముందుంచిండు.

    అత్యంత పేదరికంలో బాల్యం  గడిపిండు. టీచర్‌గా సర్కారు బడుల్ని అతి దగ్గరగా చూసిండు. అనుభవించిండు. అందుకే శ్రీధర్‌ కవిత్వంలో బడి, బాల్యం కండ్లముందు కనబడతాయి. నిలదీస్తయి. బహుజన భావజాలంతో రాసిన కవితలే గాకుండా, రాజకీయ కవితలు  కూడా ఇందులో ఉన్నాయి. విమలక్క విడుదలయినప్పుడూ, పైడి తెరేష్‌ చనిపోయినప్పుడూ కవిత్వం రాసిండు. బతికుండి కొట్లాడాలె గెలుచుకోవాలె అని భవిష్యత్‌పై భరోసా కల్పిస్తడు. వాళ్ల నాయిన మీదా, సహచరి మీదా కవిత్వమల్లిండు. ప్రపంచీకరణ, ఆత్మహత్యలు, ఉస్మానియా విద్యార్థులు, మహిళలు, పురుషాహంకారం వస్తువుగా పూర్తిగా తెలంగాణ సోయితో, ఈ మట్టి వాసనను పట్టిచ్చే విధంగా కవిత్వ మల్లిండు. 36 కవితలు , ఆరు పాటలతో పాణం పోసుకున్న ఈ సంపుటి ఉద్యమ సమయంలో అటు విశ్వవిద్యాలయ విద్యార్థులు, ఇటు తెలంగాణ బిడ్డలు  చేసిన ఉద్యమాలను, త్యాగాలను శ్రీధర్‌ అక్షరీకరించిండు.

    మార్క్స్‌, మావో గురించి యూనివర్సిటీల్లో ప్రొఫెసర్లు లెక్చర్ల రూపంలో, అరసం, విరసం మీటింగుల కు ఎప్పుడు పోయినా పుస్తకాల రూపంలో పరుచుకుండ్రు. అందుకే మార్క్స్‌, మావోలు 1940 నుంచి తెలుగు వారికి సుపరిచితం. అదే 1990 నాటికి కూడా బుద్ధుడు, ఫూలే, అంబేద్కర్‌, పెరియార్‌, కాన్షిరామ్‌లు  అపరిచితులు. ఆంధ్రా వలసాధిపత్యంతో పాటుగా కులాధిపత్యం ఎట్లా ఉందనేది కూడా శ్రీధర్‌కు అర్థమయింది. లెఫ్టిస్టులు ఏనాడూ పట్టించుకోని ఫూలే, అంబేద్కర్‌ను శ్రీధర్‌ పట్టించుకుండు. అందుకే

    ‘‘ఇప్పుడిక

    మార్క్స్‌, మావో స్వప్న గీతాకు

    ఫూలే`అంబేద్కర్ల దండోరా దప్పు దరువు మోగాలి’’ అంటూ కర్తవ్య బోధ చేసిండు.

    బ్రాహ్మణాధిపత్యం సమాజాన్ని దిగజార్చిన తీరుని కళ్లముందుంచిండు.

    ‘‘ఈ దేశపు

    దేహమంతా జందెప్పోగు

    సాలెగూడలో బందీ’’

    ‘‘..అక్షరం మొదలు  ఆయుధం దాకా

    ఈ నేపై మొకెత్తే విత్తులన్నింటికీ

    నెత్తుటి గాయా గురుతులు

    నిత్యం శంబూకుని అంతిమ యాత్రలు’’

    ‘‘…నే నేంతా

    మూల వాసి దోసిలిలో పూదోటై విరిసినా

    మూలాల్ని తెగనరుకుతున్న

    గండ్రగొడ్డలిదే రాజ్యం’’

   రాజకీయ రంగంలో బ్రాహ్మణాధిపత్యం 1970 తర్వాత తగ్గు ముఖం పట్టింది. అయితే ఈ ఆధిపత్యం ప్రస్తుతం డైరెక్ట్‌గా తామే రాజకీయ నాయకుల  అవతారమెత్తకుండా, రాజకీయ నాయకుల్ని కీలుబొమ్మల్ని చేసి ఆడిస్తున్నరు. రాజ్యాన్ని నడిపే ఎగ్జిగ్యూటివ్‌ లందరూ బ్రాహ్మణులే! అంతెందుకు బీసీ ప్రధాని మోడీ అని జబ్బు చరుచుకుంటున్న వారికీ ఆ ప్రధానమంత్రి కార్యాయంలో 97 శాతం మంది అధికారులు బ్రాహ్మణులే అంటే ఆశ్చర్యం కలుగక మానదు. అయితే ఇది వాస్తవం. తెలంగాణలో ఈ పరిస్థితి అందుకు భిన్నంగా ఏమీ లేదు. అయితే రాజు. లేదంటే రాజగురువు. ఇదీ బ్రాహ్మణాధిపత్యం.  ఈ ఆధిపత్యాన్ని తుదముట్టించేందుకే ‘వెన్నెల కొలిమి మండిస్తున్న’ అని చెప్పిండు. ఇందులో కవితాత్మకంగా చెప్పిన శంబూకుని అంతిమయాత్ర, శంఖుతీర్థాలదే శాస్త్రీయత, గోత్రం గొడుగు పడగ నీడలు , బలి చక్రవర్తుల  సమాధులు, కారుమబ్బు కౌటిల్యానిదే ఆధిపత్యం అంటూ బ్రాహ్మనిజం సడుగులిరగొట్టిండు. మనువు మడిని మెటామార్ఫోస్‌ చేసి బడికి కార్పోరేట్‌ దడి కట్టాడు,

    ‘‘మట్టీ .. గుట్టా..

    అడవీ.. నీటి నెవూ..

    మొత్తంగా నే నేంతా

    మనువు పిడికిట పెట్టుబడి

    మట్టి గుండెకు నెత్తుటి తడిపై

    కట్టిన లోహపు దడి’’ అంటూ ఆధునిక మనువు రూపాన్ని పట్టించిండు.

    ‘‘.. మట్టి వాసన అస్తిత్వా మొకపై

    వామన పాదా దండు’’

    ‘‘..చిగురించే అక్షరంపై మొకెత్తే గజ్జెపై

    అమ్మపైనా.. అడవిపైనా..

    చెట్టు చాటు యుద్ధం

    అవునూ అమరుందరూ

    అసురులే!’’ అంటూ ఎవరి ఫిత్‌రత్‌ ఏందో జెప్పిండు.

    ‘‘ఉగాది రోజు

    పంచాంగాు, ఎన్నిక మేనిఫెస్టోు

    జమిలిగా

   నిద్రపుచ్చే మాదక ద్రవ్యాలు!’’ అంటూ మతం, మతాన్ని పెంచి పోషిస్తున్న రాజకీయాలపై అక్షరాయుధాన్ని సందించిండు. నిజానికి జందెప్పోగు జాతి, మనువూ.. మట్టి, చెట్టు చాటు యుద్ధం అని కవితా శీర్షికలు పెట్టడంలోనే శ్రీధర్‌ సాహసం కనిపిస్తది.

    రాజకీయ కవితల్లో 2004 ఎన్నికకు ముందు బిజేపి ప్రభుత్వం తమ ఎన్నిక ప్రచారాన్ని దేశం వెలిగిపోతున్నది అని ప్రచారం చేసింది. అయితే అది చేసుకున్న ప్రతి ప్రచార అంశాన్ని అబద్ధంగా విప్పి చెప్పిండు శ్రీధర్‌.

    ‘‘పదునైన పత్తి ఇత్తనం కత్తి వేటుకి

    తెగి పడ్డ మా అమ్మ నుదుటి కుంకుమ

    నూలు  పోగుకు వేలాడుతున్న తల తోరణాలు ’’

    ‘‘ ఇసుక బట్టీల్ల ఇంజనీర్లైన

    బడీడు బుడ్డోళ్లు’’

    ‘‘కూలి గుడిసెల్లో చీపులిక్కరు సీసా కెత్తిన నెత్తురు’’ అంటూ బీజేపి రంగు బహిరంగం చేసిండు.

    ‘‘లెక్కలేని దోపిడితో మీ సోపతి

    వారానికి నెలెన్నని లెక్కించే మీ మతి

    చర్చంటూ సాగదీసె కుటి రాజనీతి

   చరిత్రే సాక్షి కదా బేహారు దుర్గతికి’’ అంటూ గులాం నబీ ఆజాద్‌ ఆంద్రోళ్లకు గులామై తెంగాణను ఆజాద్‌ కాకుండా చేసినందుకు 2013లో కవిత రాసిండు.

    ప్రపంచీకరణ చేసిన నాశనాన్ని మననం చేసుకుంటూ

    ‘‘పాతికేళ్ళ గర్భందాల్చి పాడుకాం

    ప్రసవించిన మార్కెట్‌ మహమ్మారి

    ప్రపంచీకరణ వేటగాడు

    బిగిస్తున్న ఉచ్చుకు

    వేలాడుతున్న అస్తిపంజరాలం’’ బాధపడ్డడు.

    శ్రీధర్‌ వాళ్ళ నాయిన గురించి

    ‘‘దారపు కండెకు చుట్టు కోవాల్సిన నా కంటి చూపును

    పుస్తకాల  పేజీకు అతికిస్తివి’’ అని కృతజ్ఞత చెప్పుకుంటడు. అలాగే సహచరి గురించి

    ‘‘..నాలు కపై గడ్డ కట్టిన మౌనాన్ని

    ఎద లోతుల్లో ఘనీభవించిన దు:ఖాన్ని

    నీ పైట కొంగు వెచ్చదనంలో కరిగించుకుంటా

    సఖీ…’’ అంటూ సేదదీరిండు.

    మహిళా దినోత్సవం సందర్భంగా రాసిన మరో కవితలో వాళ్ళ అమ్మలాంటి అనేక మంది అమ్మలను యాద్జేసుకుంటూ

    ‘‘భూగోళాన్ని

    రాట్నానికి కట్టి

    అరిచేతుకు

    జీవితాల్ని అతికించి

    మీ గుండెల్ని

    చీల్చి

    కండెకు చుట్టుకున్న

    అమ్మలారా!’’ అంటూ తల్లి పాదాకు ప్రణమిల్లిండు.

    ‘‘అక్షరం అందరిదీ కాకూడదు

   జ్ఞానం ఇనుపకంచెల్ని దాటకూడదు’’ అంటూ సర్కారు బడుల  గురించీ, ‘‘అమ్మ కడుపు నుంచే పనిముట్లతో బయటపడిన వాళ్ళం’’ అంటూ పేదల బాల్యం గురించీ రాసిండు.

    ‘‘విచ్చుకత్తుల అంచుపై విమల గానమై

   దూలాడుతూ కదలివచ్చిన కాలిగజ్జెకు…’’ అంటూ జైలు నుంచి విడుదలయి వచ్చిన ప్రజా గాయకురాలు  విమలక్కకు స్వాగతం పలికిండు. అలాగే తెలంగాణ ఉద్యమంలో కావడికుండలు మోసిన పైడి తెరేష్‌ చనిపోయినప్పుడు

    ‘‘కొన్నాళ్ల పాటు.. కొన్ని చావులపై ..

    నిషేధం విధించమని ధర్నా చేస్తాం

    దారి తప్పకుండా శిబిరానికొస్తావా?

    గులాబి ముళ్లతోటలో గానకచ్చేరి పెడతాం

    గబ్బిలమై గజల్‌ గానం చేస్తావా…?’’

    ‘‘నిశ్చల  సంద్రం లాంటి ముఖాన్ని

    అరిచేతుల్లో దాచుకుందామంటే

   ‘హిందూసముద్రం’లో అగ్ని కెరటాల్ని మొలిపిస్తున్నావు’’ అంటూ నివాళి అర్పించిండు. ఉస్మానియా యూనివర్సిటీ విద్యార్థుల  మీద కవిత్వం, పాటా రెండూ ఇందులో ఉన్నాయి.

    ‘‘ఈ నేల  కంటున్నది

    మగపిల్లల్ని కాదు!

    సామూహికంగా పురుషాంగాలకు

   పురుడు పోస్తున్నది’’ అని నిర్భయ అత్యాచారా సంఘటన జరిగినప్పుడు గుండెలోతుల్లోంచి రాసిండు. ఇక్కడ కూడా మనువాదం పనిచేస్తుంది అంటూ ‘‘మూల నపడి మూల్గుతున్న ముసలి మనువు భూజాలపై వేలాడుతూ వెక్కిరిస్తున్నాడు’’ అంటూ రాజకీయ నాయకు, పురుషాధిక్యతతో మాట్లాడే చాంధసుల  గురించి కవిత్వ మల్లిండు. అయితే

    ‘‘తలలు తీసే ఉరిశిక్షలు సరే గానీ!

   ఆరో నూరో తలలు తెగితే…’’ అని అన్నడు. ఉరి శిక్షలు సరే అనడం, అదీ ఎంత ఆవేశం ఉన్నా అన్నీ తెలిసిన శ్రీధర్‌ లాంటి కవి మాట్లాడ్డం అన్యాయం. ఆరో నూరో తలు తెగితే.. అనడం కూడా తగదు. సమాజంలో మార్పురావడానికి, బ్రాహ్మణాధిపత్యానికి, మనువాదానికి వ్యతిరేకంగా ప్రజల పక్షాన ఉద్యమించడమే పరిష్కారం.

    అస్తిత్వ సోయితో తెంగాణ సాహిత్యానికి బహుజన సొబగుల ద్ది, కనుమరుగైతున్న తొర్ర, దారపు కండె , అలుకు పిడుచ, గాలింపు గిన్నె, ఎర్రని జాజు, కందిలి, మసిబట్ట, గొరుకొయ్యల్ని, బుడ్డోళ్లని కవిత్వంలోకి తెచ్చిన శ్రీధర్‌ బహుజనవాదానికి కొత్త చిరునామా!

-సంగిశెట్టి శ్రీనివాస్‌

స్లీమన్ కథ-16

కల్లూరి భాస్కరం

సోఫియా తల్లిదండ్రులు, తోబుట్టువులు, దగ్గరి బంధువులతో సహా కుటుంబం అంతా అక్కడే ఉంది. అందరూ ఒక టేబుల్ చుట్టూ కూర్చుని ఉన్నారు. ఒకింత విషాదం తొంగి చూసే చిరునవ్వు, గోల్డ్ ఫ్రేమ్ కళ్ళద్దాలు, బట్టతల, వేస్టుకోటుకు వేల్లాడుతున్న బరువైన బంగారపు వాచీ చైనుతో ఉన్న ఈ విచిత్రమైన జర్మన్ వైపు అంతా కళ్ళప్పగించి చూశారు.

కాసేపటికి సోఫియా వచ్చింది. తెల్లని దుస్తులు ధరించింది. జుట్టు రిబ్బన్ తో ముడేసుకుంది. చాలా గంభీరంగా ఉంది. అందరిముందూ వైనూ, కేకులూ ఉంచారు. సోఫియా తలవంచుకుని కూర్చుంది. స్లీమన్ తన ప్రపంచయాత్రా విశేషాలను చక్కని గ్రీకులో చెప్పడం ప్రారంభించాడు. మధ్యలో ఉన్నట్టుండి సోఫియావైపు తిరిగి, “నీకు దూరప్రయాణాలు ఇష్టమేనా?” అని అడిగాడు. ఇష్టమేనని ఆమె చెప్పింది. “రోమన్ చక్రవర్తి హేడ్రియన్ ఎథెన్స్ ను ఎప్పుడు సందర్శించాడు?” అని అడిగాడు. సోఫియా తేదీతో సహా ఠకీమని చెప్పింది. “హోమర్ పంక్తులు కొన్ని అప్పజెప్పగలవా?” అని అడిగాడు. గడగడా అప్పజెప్పింది. పరీక్ష నెగ్గింది.

ఆ తర్వాతి మూడురోజులూ స్లీమన్ పగలంతా ఆ ఇంటి చుట్టూనే వేల్లాడి రాత్రి హోటల్ కు వెళ్ళేవాడు. అతని కళ్ళు తనను కనిపెట్టి చూస్తున్నాయని సోఫియాకు తెలుసు. అయినా తత్తరపడలేదు. తన చెల్లెళ్లతోనూ, బంధువుల అమ్మాయిలతోనూ ఆటపాటల్లో మునిగితేలింది. టేబుల్ సర్దడంలో సాయం చేసింది. మధ్య మధ్య, చమురు డబ్బాలు, వెన్న, ఆలివ్ లు ఉంచిన సెల్లార్ లోకి పరుగుతీసింది. ఇంటినిండా బంధువులు. స్లీమన్ ఓ చిన్న ఉత్తరం రాసి ఎలాగో ఆమెకు అందేలా చూశాడు.

ఇద్దరూ ఏకాంతంగా కలసుకున్నప్పుడు, “నన్ను పెళ్లి చేసుకోడానికి నువ్వు ఎందుకు ఇష్టపడ్డావ”ని హఠాత్తుగా అడిగాడు.

“మీరు ధనవంతులని మా అమ్మానాన్నా చెప్పారు కనుక” అని సోఫియా తటాలున సమాధానం చెప్పింది.

ఆ మాట స్లీమన్ ను నొప్పించింది. కోపంతో విసవిసా హోటల్ కు వెళ్లిపోయాడు. ఈ అమ్మాయిలో ఒక సహజమైన ఉదాత్తత ఏదో ఉందని అతను అంతవరకూ అనుకున్నాడు. కానీ తన ప్రశ్నకు ఒక బానిసలా సమాధానం చెప్పింది. హోటల్ కు వెళ్ళిన తర్వాత వెంటనే ఆమెకు ఉత్తరం రాశాడు:

మిస్ సోఫియా, నువ్విచ్చిన సమాధానం నన్ను తీవ్రంగా గాయపరిచింది. ఒక బానిస మాత్రమే అలాంటి సమాధానం ఇవ్వగలదు. అందులోనూ నీలాంటి ఒక చదువుకున్న అమ్మాయి అలాంటి జవాబు ఇవ్వడం మరింత దిగ్భ్రాంతి కలిగించింది. నేను చాలా సీదాసాదా మనిషిని. గౌరవమర్యాదలు కలిగిన ఓ ఇంటిపక్షిని. మనం పెళ్లి చేసుకోవడమే జరిగితే ఇద్దరం కలసి పురావస్తు తవ్వకాలు జరపచ్చనీ, హోమర్ మీద పరస్పరాభిమానాన్ని పంచుకోవచ్చనీ, ఏవేవో అనుకున్నాను.

నేను ఎల్లుండి నేపుల్స్ కు వెడుతున్నాను. బహుశా మనం మళ్ళీ కలసుకోలేకపోవచ్చు. నీ జీవితంలో ఎప్పుడైనా ఒక స్నేహహస్తం కావాలనిపిస్తే నీపట్ల అంకితభావం కలిగిన నన్ను గుర్తుచేసుకో.

                                                                                                                  హైన్ రిచ్ స్లీమన్

                                                                                                               డాక్టర్ ఆఫ్ ఫిలాసఫీ,

                                                                                               స్థలం: సెయింట్  మిషెల్, 6, పారిస్ 

ఆ ఉత్తరాన్ని హోటల్ మెసెంజర్ ద్వారా సోఫియాకు పంపించాడు. అది చదివి ఆమె ఉక్కిరిబిక్కిరైంది. అతని కోపం పోయేలా ఒక ఉత్తరం రాయమని కుటుంబం అంతా ఆమెపై ఒత్తిడి తెచ్చింది. ఆమెకు సహకరించడానికి ప్రభుత్వాధికారిగా ఉన్న ఓ దగ్గరిబంధువును కూడా రప్పించారు. అప్పటికప్పుడు ఓ దుకాణం నుంచి కొని తెచ్చిన చవకబారు కాగితం మీద సోఫియా ఇలా రాసింది:

ప్రియమైన హెర్ హైన్ రిచ్:  మీరు వెళ్లిపోతానన్నందుకు విచారిస్తున్నాను. మధ్యాహ్నం నేనన్న మాటలకు కోపం తెచ్చుకోవద్దు. ఆడపిల్లలు అలాగే మాట్లాడాలేమో ననుకున్నాను. రేపు మళ్ళీ మీరు మా ఇంటికి వస్తే మా అమ్మానాన్నా, నేనూ ఎంతో సంతోషిస్తాం.

స్లీమన్ దాంతో తేలికపడ్డాడు. అయినాసరే, ఆమె తనను ఇష్టపడే పెళ్ళికి ఒప్పుకుందా లేదా అన్నది తేల్చుకోడానికి  ఉత్తరాల మీద ఉత్తరాలు రాశాడు. ఆమె ప్రతి ఉత్తరానికి జవాబిచ్చింది. అలా ఆరు రోజులపాటు సాగిన ఆ ఉత్తరాయణంలో చివరికి ఆమె తానుగా వివాహ ప్రతిపాదన చేసిన తర్వాతే అతను బెట్టు వీడాడు. పదిహేడేళ్ళ సోఫియాకు, నలభై ఏడేళ్ళ స్లీమన్ కు సెప్టెంబర్ 24న వివాహం జరిగింది,

స్లీమన్ ఫ్రాక్ కోటు వేసుకున్నాడు. సోఫియా తెల్లని దుస్తులు ధరించి, కొలొనస్ పువ్వులతో అలంకరించిన పెళ్లి కూతురి ముసుగు వేసుకుంది. ఆమె బంధువులందరూ గ్రీకు జాతీయ ఆహార్యంలో పెళ్ళికి హాజరయ్యారు. ఆ తర్వాత సాయంత్రం దాకా విందు జరిగింది. అదే రోజు రాత్రి వధూవరులు ఇద్దరూ ఎథెన్స్ రేవు ప్రాంతమైన పిరయాస్ కు వెళ్ళి, తెల్లవారుజామున మూడు గంటలకు నేపుల్స్ వెళ్ళే ఓడ ఎక్కారు. తన ఆటబొమ్మలు కూడా తెచ్చుకుంటానని సోఫియా పట్టుబట్టింది. స్లీమన్ వద్దని వాదించే స్థితిలో లేడు. అలా అతనిపై ఆమె తొలి విజయం సాధించింది. ఆ తర్వాత చివరివరకూ ఆమె విజయపరంపర కొనసాగింది.

అందంతోపాటు ఆమెలో పసితనం ఉంది. ఆమె నడకలో ఒక సహజమైన హుందాతనం ఉట్టిపడేది. ఆమె జీవితాంతమూ అది చెక్కుచెదరలేదు. అతనిమీద పెత్తనం చేస్తున్నట్టు కనిపించకుండానే పెత్తనం చేసేది. ఆమె అతన్ని తదేకంగా ప్రేమించింది. కానీ ఆ ప్రేమలో పెద్దవాళ్ళపట్ల పిల్లలకు ఉండే ఒక మంకుతనం ఉండేది. సన్నిహితమిత్రులతో కూడా అంటీ అంటనట్టు ఉండే స్లీమన్ సైతం ఆమెను గాఢంగా ప్రేమించాడు. ఆమె మనస్థితి వెంట వెంటనే మారిపోతూ ఉండేది. నవ్వుతూ నవ్వుతూనే అంతలో గంభీరంగా మారిపోయేది. అది కూడా పిల్లల్లో కనిపించే గాంభీర్యం. అదతనికి ఆహ్లాదం కలిగించేది. “ఆమెలో భర్తపట్ల ఒక అలౌకిక ఆరాధనాభావం ఉంది” అని అతను హానీమూన్ రోజుల్లోనే రాసుకున్నాడు.

నిజానికి, అనేక ప్రతికూల పరిస్థితుల మధ్య తన జీవితంలోకి అనుకోకుండా అడుగుపెట్టిన ఆమెపై అతనికీ అలాంటి ఆరాధనాభావమే ఉంది. తన తుదిక్షణాలవరకూ ఆమెను అలాగే ఆరాధించాడు. అయితే, వారు కీచులాడుకున్న సందర్భాలు లేకపోలేదు. అతనిలో వెనకటి అసహనం, ఆవేశం తన్నుకొచ్చిన ఘట్టాలూ ఉన్నాయి. అతని అహానికీ, అతిశయానికీ, డాంబికానికీ ఆమెలోని ప్రశాంతతా, ఉల్లాసమూ అడ్డుకట్ట అయ్యేవి. ఆమె సాహచర్యం అతనికి మృదుత్వాన్నీ, మర్యాదనూ మప్పింది. మొత్తానికి ఆమె తన సహచరి కావడం అతనికి ఓ అంతుబట్టని అద్భుతంలా అనిపించేది. తన గొప్ప అదృష్టాన్ని చూసుకుని తనే దిగ్భ్రమ చెందేవాడిలా ఒక్కోసారి ఆమెనే చూస్తూ ఉండిపోయేవాడు.

అదో విచిత్రమైన హానీమూన్. నేపుల్స్…పాంపే…ఫ్లోరెన్స్…మ్యూనిక్…వెంట వెంటనే ఒకచోటినుంచి ఒక చోటికి నిరంతర ప్రయాణం. అందులో విధిగా మ్యూజియంల సందర్శన ఉంటుంది. వాటిలోని కళాకృతులపై స్లీమన్ పెద్ద గొంతుతో ప్రత్యక్షవ్యాఖ్యానం వినిపిస్తూ ఉండేవాడు. విని విని ఇక భరించలేక సోఫియా చెవులు మూసుకునేది. అయినా అతనలా చెప్పడం ఆమెకు ఇష్టంగానే ఉండేది. జనం ఆగిపోయి ఈ నలభయ్యేడేళ్ళ ప్రొఫెసర్ ను, అతని పడచు భార్యను వింతగా చూసేవారు. కళాకృతుల పరిశీలనలో ఇద్దరిలోనూ ఒకే గాంభీర్యం, ఏకాగ్రత. సాయంత్రం హోటల్ గదికి తిరిగి వెళ్ళాక హోమర్ నుంచి రెండువందల పంక్తులు వల్లించమని ఆమెను కోరేవాడు. ఆమె వల్లిస్తూ వల్లిస్తూనే అప్పుడప్పుడు నిద్రలోకి జారిపోయేది. ఆమె అతనిలోని అధ్యాపకుణ్ణి మేలుకొలిపింది.

ఆమెను తన అభిరుచులకు అనుగుణంగా మలచుకోవాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. ఆమె భాషావేత్త కావాలని పట్టుబట్టాడు. ఒక ఏడాదిలో జర్మన్, ఇంకో ఏడాదిలో ఫ్రెంచ్ నేర్చేసుకోవాలన్నాడు. అది నీకేమంత కష్టం కాదని బోధించాడు. ఆమెను పారిస్ లోని సువిశాలమైన తన అపార్ట్ మెంట్ కు తీసుకెళ్ళాడు. అది చలికాలం. బాగా మంచుపడుతోంది. ఆమెలో బంధువులకు దూరమయ్యానన్న దిగులు. భర్త రకరకాల ఫ్యాషన్ దుస్తులు తెచ్చి పడేసి వాటిని వేసుకొమంటున్నాడు. కొప్పు ధరించమన్నాడు. కొంతమంది గ్రీకు అమ్మాయిలు ఇంటికి వచ్చినప్పుడు, ఆమె కొప్పు విప్పేసి మోకాళ్ళ మీద కూర్చుని వాళ్ళకు తన ఆటబొమ్మలు చూపిస్తూ మురిసిపోయింది.

పారిస్ ఆమెకు ఏమాత్రం నచ్చలేదు. మంచుతో వాతావరణం అంతా తడి తడిగా ఉంది. కత్తితో కోస్తున్నట్టు చలిగాలులు. అతని స్నేహాలు, ఆసక్తులు; తరచు జియోగ్రాఫికల్ సొసైటీ సందర్శనలు; ట్రాయ్ గురించీ, మైసీనియా గురించీ, గ్రీకు ద్వీపకల్పంలోని దీవుల గురించీ అతను అదేపనిగా మాట్లాడుతుండడం, అక్కడ భూమిలో కప్పడిన నిధినిక్షేపాల గురించిన అతని ఊహలూ-అన్నీ క్రమంగా ఆమెకు విసుగు తెప్పిస్తున్నాయి. స్లీమన్ బుర్రకు విశ్రాంతి అన్న ప్రశ్నే లేదు. అది గడియారంలా ఎప్పుడూ పనిచేస్తూ ఉండాల్సిందే. తనేమిటో నిరూపించుకోవాలన్న అంతులేని తపనతో ఒక కార్యక్షేత్రం కోసం ఇప్పటికీ అతను వెతుకుతూనే ఉన్నాడు.

జనవరి చివరికల్లా మళ్ళీ అస్తిమితంలోకి జారిపోయాడు. ట్రాయ్ కి తిరిగివెళ్లే ఆలోచన ప్రారంభించాడు. అంతలో, కూతురు నడేజ్దా చనిపోయినట్టు పిడుగుపాటులాంటి వార్త! దుఃఖంతో కుప్పకూలిపోయాడు. మళ్ళీ ఏవేవో భూతాలు అతన్ని వెంటాడసాగాయి. కూతురి మరణానికి తనే కారణమనుకుంటూ తనను నిందించుకున్నాడు. ఆమెను దక్కించుకోడానికి తను ఏమైనా చేసి ఉండేవాడు. పెద్ద పెద్ద డాక్టర్లను ఇంటికే రప్పించి వైద్యం చేయించి ఉండేవాడు. అమ్మాయి అస్వస్థ గురించి ముందే తనకు చెప్పి ఉంటే ఎంత బాగుండేదనుకున్నాడు. మిగతా పిల్లల్ని ఓదార్చడానికి అప్పటికప్పుడు సెయింట్ పీటర్స్ బర్గ్ కు బయలుదేరాలనుకున్నాడు కానీ, ఇక్కడ సోఫియా జబ్బుపడింది.

మనిషి పాలిపోయి, నిస్తేజంగా అయిపోయింది. డాక్టర్లకు మాత్రం ఆమెలో ఎలాంటి లోపం కనిపించలేదు. ఫ్రెంచీ, జర్మనూ ఒకేసారి నేర్చుకోవాలని అతను ఒత్తిడి తేవడంతో ఆమె ఎక్కువ కష్టపడుతోంది. ఆమెలో ఇంత మందకొడితనం ఏమిటని అతను అనుకుంటున్నాడు. అప్పుడప్పుడు ఆమెను సర్కస్ కు తీసుకెళ్లేవాడు, దానిని బాగా ఆనందించింది. కానీ ఎక్కువగా థియేటర్ కు తీసుకెళ్ళేవాడు. వజ్రపు నగలు వేసుకుని, బాక్స్ లో బాసింపట్టు వేసుకుని కూర్చుని, తనకు ఏమాత్రం అర్థం కాని ఉపన్యాసాలు వింటూ విసుగుతో కన్నీళ్ళ పర్యంతం అయ్యేది. చివరికి డాక్టర్లు ఇంటిబెంగ అని తేల్చారు.

ఫిబ్రవరి మధ్యకల్లా ఆమె పరిస్థితి మరింత దిగజారింది. ఉన్నట్టుండి ఏడవడం మొదలెట్టేది. ఆమెను ఎథెన్స్ లో దింపి తను ట్రాయ్ కి వెళ్లాలని స్లీమన్ నిర్ణయించుకున్నాడు. తవ్వకాలకు అనుమతిస్తూ టర్కిష్ ప్రభుత్వం నుంచి ఫర్మానా తెప్పిస్తానని కల్వర్ట్ వాగ్దానం చేశాడు. కానీ ఇంతవరకూ అది రాలేదు.  భార్యతో కలసి నీమన్ అనే స్టీమర్ మీద మార్సే నుంచి పిరయాస్ వెడుతూ, 1870 ఫిబ్రవరి 17న కల్వర్ట్ కు ఇలా ఉత్తరం రాశాడు. అందులో ఎప్పటిలా అతని అసహనం తొంగిచూసింది:

మీకు ఫర్మానా వచ్చిందీ లేనిదీ దయచేసి వెంటనే నాకు తెలియజేయండి. వచ్చి ఉంటే తక్షణమే హిస్సాలిక్ దగ్గర తవ్వకాలు ప్రారంభిస్తాను. పూర్తి అనుకూల వాతావరణం రాకుండా ఇంత ముందే పని ప్రారంభించడం అడ్డంకి అవుతుందని నేను అనుకోను. ఎందుకంటే, ఇక్కడి వాతావరణం అనుకూలంగా, ఆహ్లాదకరంగా ఉంది. ట్రయాడ్(ట్రాయ్ చుట్టూ ఉన్న ప్రాంతాన్ని ఇలా పిలుస్తారు)లో ఇందుకు భిన్నంగా ఉండే అవకాశం లేదు. అదీగాక, ఆ తర్వాత నాకు వేరే అత్యవసరమైన పనులు కూడా ఉన్నాయి కనుక వెంటనే తవ్వకాలు ప్రారంభించాలనుకుంటున్నాను.

కనుక, మీకు ఫర్మానా వచ్చి ఉంటే దయచేసి అవసరమైన పరికరాలు, సాధనాల జాబితా మరోసారి రాసి పంపగలరు. పారిస్ నుంచి బయలుదేరే హడావుడిలో మీరు కిందటి సారి రాసిన లేఖలోని జాబితాను కాపీ చేసుకోవడం మరచిపోయాను…

స్లీమన్ ఎథెన్స్ కు చేరుకున్నాడు. అప్పటికీ ఫర్మానా రాలేదు. దాంతో మైసీనియాలో కొన్ని తవ్వకాలు జరిపితే ఎలా ఉంటుందనే ఆలోచన చేశాడు. అయితే, అప్పటికి కొన్ని మాసాల క్రితమే ఏడుగురు ఆంగ్లేయుల బృందాన్ని బందిపోట్లు హత్య చేయడంతో మారుమూల ప్రాంతాలలో ఒంటరిగా తిరిగే పురావస్తుపరిశోధకుల మీద గ్రీకు ప్రభుత్వం మండిపడుతోంది. దాంతో నిస్పృహ చెందిన స్లీమన్ ఫర్మానా వచ్చేవరకూ ఎజియన్ సముద్రపు దీవుల మధ్య పడవలో తిరుగుతూ కాలక్షేపం చేయాలనుకున్నాడు.

అదొక దుస్సాహసంగా పరిణమించింది. అతనికి పడవ ప్రయాణంలో అనుభవంలేదు. దానికితోడు, తను కుదుర్చుకున్న గ్రీకు పడవవాడి అనుభవం కూడా అంతంతమాత్రమే అనిపించింది. అపోలో(గ్రీకు దేవుడు) జన్మస్థలమైన డీలోస్ ను, పాలరాతి గుట్టలకు ప్రసిద్ధమైన పారొస్ ను, బాకస్ (రోమన్ దేవుడు)కు పవిత్రస్థలమైన నెక్సాస్ ను సందర్శించాడు. ఆ తర్వాత అతని పడవ తుపానులో చిక్కుకుంది. నాలుగురోజులపాటు రొట్టెతోనూ, మంచినీళ్ళతోనూ గడిపాడు. అక్కడినుంచి చిన్న దీవి అయిన తేరా(సెంటోరీనో)కు వెళ్లాడు. అది అన్నింటికన్నా ఎక్కువగా అతన్ని ఆకట్టుకుంది. ఎజియన్ సముద్రంలో విసిరేసినట్టు ఉన్న చిన్న చిన్న దీవుల్లో దాదాపు దక్షిణం కొసన ఉన్న ఈ దీవికి ఒక చరిత్ర ఉంది. క్రీ.పూ. 631 లో, ఆఫ్రికాలోని సంపన్న ప్రాంతమైన సైరీన్ ను తమ వలసగా మార్చుకోవడానికి గ్రీకులు ఈ దీవినుంచే బయలుదేరి వెళ్లారు. అది అగ్నిపర్వత ప్రాంతం కూడా. లావా పొరలతో; ఎరుపు, నలుపు, పసుపు, గోధుమ వంటి వివిధ రంగుల్లో ఏర్పడిన విచిత్ర శిఖరాలను చూసి స్లీమన్ ఆనందించాడు. ఈ శిఖరాలు ఏడువందల అడుగుల ఎత్తువరకూ ఉన్నాయనీ, “సంభ్రమం గొలిపే ఒక అద్భుతదృశ్యా”న్ని అవి ఆవిష్కరించాయనీ రాశాడు. ఆ దీవిలోని జనం కూడా అతనికి నచ్చారు. మూడు లావా పొరల కింద ఆమధ్యనే దొరికిన కొన్ని రాతి యుగపు కలశాలను వారి దగ్గర కొన్నాడు. అలా ఒక్కొక్క దీవినే చుట్టేసి తిరిగి ఎథెన్స్ కు వచ్చాడు.

ఇంతకుముందు గాలివాన, తుపానులాంటి ఒక పెద్ద విపత్తునుంచి బయటపడిన ప్రతిసారీ అతన్ని అదృష్టం వరిస్తూవచ్చింది. డచ్చి తీరానికి దగ్గరలో టెక్సెల్ దీవి దగ్గర అతను ప్రయాణిస్తున్న ఓడ మునిగిపోయినప్పుడు అదే జరిగింది. అట్లాంటిక్ మధ్యలో సంభవించిన పెను తుపాను నుంచి బయటపడిన కొన్ని రోజులకే కాలిఫోర్నియా బంగారం వేటలో పెద్ద ముల్లెను మూటగట్టాడు. ఇప్పుడు కూడా తనను తేరా దీవిలోకి నెట్టుకుంటూ వెళ్ళిన నాలుగురోజుల తుపాను, ట్రాయ్ లో తనకోసం ఎదురుచూస్తున్న మరో గొప్ప అదృష్టాన్ని సంకేతిస్తూ ఉండచ్చని అతను భావించి ఉంటాడు.

అప్పటికీ కాన్ స్టాంట్ నోపిల్ నుంచి రావలసిన ఫర్మానా రాలేదు. అయినాసరే, తెగించాడు. తను ట్రయాడ్ కు వెళ్ళి తీరాలనీ, పనివాళ్ళను నియమించుకోవాలనీ, స్వయంగా చేతి గొడ్డలిని అందుకోవాలనీ, తనను ఏ శక్తీ ఆపలేదనీ నిర్ణయానికి వచ్చాడు. సోఫియాను ఎథెన్స్ లో ఉంచేసి, ఒంటరిగా, ఎవరి సాయమూ లేకుండా ట్రాయ్ మీద తుపానులా విరుచుకుపడడానికి బయలుదేరాడు.

(సశేషం)

రచన – ఇస్మత్ చుగ్తాయీ

అనువాదం – కె. బి. గోపాలం

~

బహుశ ముఠ్ఠీ మాలిష్ అనే ఈ కథ 1956 ప్రాంతంలో ప్రచురితమయింది. బొంబాయిలోని బడుగు వర్గాల స్త్రీల పరిస్థితి ఈ కథలో చిత్రింపబడింది. కథ చెపుతున్న ఆడమనిషితోబాటు రత్తిబాయి. గంగబాయి అని రెండు పాత్రలు ఇందులో కనబడతాయి. తరువాత ఈ కథను ముగ్నీ తబస్సుం, వహీద్ అన్వర్ గారల సంపాదకత్వంలో వచ్చిన కహానియా సంపుటి 1 లో ప్రచురించారు. అయితే అక్కడ తేదీ ప్రసక్తి కనబడదు. ఆ సంపుటి బహుశ 1975 ప్రాంతంలో వచ్చి ఉంటుంది. వహీద్ అన్వర్ గతించారు. ముగ్నీ తబస్సుం గారికి కథ వచ్చిన తేదీగానీ సంచికగానీ గుర్తు లేవు. అదే ప్రచురణకర్తలు,  ఉర్దూ క్లాసిక్స్ వారు 1985లో కహానియా రెండవ సంపుటాన్ని ప్రచురించారు. పోలింగ్‌ స్టేషన్‌ దగ్గర తొక్కిడిగా జనం ఉన్నారు. అక్కడికేదో సినిమా మొదటి దినం లాగ! లైను కొన కనిపించకుండా ఉంది. అయిదేండ్ల కింద కూడా అచ్చం ఇట్లాగే లైను ఉంది. అక్కడ తిండిగింజలు చవకగా పంచిపెడుతున్నట్టు! ఓట్లేయడానికి  వచ్చినట్టు మాత్రం కాదు. అందరి ముఖాల్లోనూ ఆశాభావం కనపడుతున్నది. లైను ఎంత పొడుగు ఉంటేనేమి, ఎప్పుడో ఒకసారి మన అవకాశం రానే వస్తుంది. ఇక చూచుకోండి, ఆ తరువాత కట్టలు కట్టలుగా పైసలు! అతను మాకు బాగా నమ్మకం ఉన్న మనిషి. మొత్తానికి మనవాడు ఎన్నికవుతాడు. కష్టాలన్నీ తీరిపోతయి.

*

‘బాయీ, ఓ బాయీ! ఎట్లున్నవు?’ మాసిపోయిన చీర చుట్టుకున్న ఒక ఆడమనిషి తన పసుపు గారపళ్లను బయటపెట్టి  ఇకిలిస్తూ, నా చేయి పట్టుకున్నది.

‘ఓ నీవా? గంగాబాయి….’

‘కాదమ్మా, రత్తిబాయిని! గంగబాయి వేరె. సచ్చిపాయెగద, పాపం’

‘అయ్యో, అట్లనా….’

ఒక్కసారి నా మెదడు అయిదు సంవత్సరాలు వెనుకకు వెళిపోయింది. ‘రుద్దుడా? గుద్దుడా?’ అడిగాను.

‘రుద్దుడే’ రత్తిబాయి కన్ను గీటింది. ‘ఒద్దే అని చెప్తనే ఉన్న. అది ఇంటదా? బలుపు ఆడిది. బాయి, ఓటు ఎవర్కి  ఏస్తున్నవ్‌?’

‘మరి నీవు? ఎవరికేస్తవ్‌?’ ఒకరినొకరు అడుక్కున్నాము.

‘మా కులపాయన ఉన్నడు. మాతాననే ఉంటడు.’

‘అయిదేండ్లకింద గూడ మీరంత కులపాయనకే ఓటేస్తిరి. కాదు?’

‘అవును బాయి. కానీ, ఆడు దొంగముండకొడుకు. ఏం పనిజెయ్యలే’ ముఖం వేలవేసి అన్నదామె.

‘ఇగ ఇప్పుడు ఈయనగూడ మీ కులపాయననేగద?’

‘ఈయన శాన మంచోడు. అవును బాయి, సూస్తవ్‌గద. మాకంత పొలాలిప్పిస్తడు.’

‘అంటే, నీవింక ఊరికివొయ్యి వొడ్లు దంచుతవు.’

‘ఔ, బాయి’ ఆమె కళ్లు మెరిశాయి.

అయిదు సంవత్సరాల క్రితం ఆసుపత్రిలో ఉన్నాను. మా మున్నీ పుట్టిన కాన్పు కొరకు. రత్తిబాయి తమ కులపాయనకు ఓటేసేందుకు పోతున్నట్లు చెప్పడం గుర్తుంది. వేలమంది ముందు ఆయన ఎన్నో వాగ్దానాలు చేశాడు. అధికారంలోకి వచ్చిన మరుక్షణం గొప్ప మార్పు చేస్తానన్నాడు. పాలు నదుగా పారుతాయని, బతుకంతా తేనె అవుతుందని అన్నాడు. అయిదేండ్ల తరువాత, ఇవాళ రత్తిబాయి చీర మరింత మురికిగ ఉంది. తల మరింత పండింది. కళ్లలో మెరుపు తగ్గింది. ఈసారి వినిపించిన వాగ్దానాలను ఊతం కర్రగా పట్టుకుని నడుస్తూ, ఆమె మళ్లీ ఓటెయ్యడానికి వచ్చింది.

……..

‘బాయి, ఆ లంజెముండతోటి అంతగనము ఎందుకు మాట్లాడ్తవ్‌?’ రత్తిబాయి తన సలహాల మూట విప్పుతూ,  బెడ్‌పాన్‌ను నా మంచం కింద నెట్టింది.

‘ఏమి? ఏం సంగతి?’ ఏమీ తెలియనట్టు నేను అడిగాను.

‘చెప్తిగద. అది మంచి ఆడిదిగాదు. పాడు మనిషి. లంజె.’

రత్తిబాయి రావడానికి కొంచెం ముందే, గంగాబాయి సరిగ్గా ఇదే మాటలతో ఈమె గురించి తన అభిప్రాయం చెప్పింది. ‘రత్తిబాయి అస్సలు దొంగది’ అన్నదామె. ఆస్పత్రిలో ఉన్న ఈ పనివాళ్లు ఇద్దరికి ఒకరంటే ఒకరికి పడదు. అప్పుడప్పుడు గుద్దులాట దాకా వస్తారు. నాకు వాళ్లతో మాట్లాడడం సరదాగా ఉండేది.

‘ఆ శంకర్‌గాడు ఉన్నడుగదా, దాని అన్న కానేకాడు. దానికి మిండగాడు! వాని దగ్గర అది పండుతది’ గంగాబాయి చెప్పింది.

రత్తిబాయి మొగుడు దూరంగా ఒక పల్లెలో ఉంటాడు. ఉన్న కొంచెం పొలానికి అంటుకుని ఉంటాడు. పండినదంతా  అప్పు తీర్చడానికే సరిపోతుంది. కొంచెమేదో మిగిలితే, తొందరలోనే తీరుతుంది. అప్పుడు ఆమె పోయి ఆనందంగా పిల్లలతో ఉంటుంది. ఒడ్లు దంచి, ఉనుక వేరు చేస్తుంది. ఆ ఇద్దరు ఆడంగులు, ఆనందమయిన బతుకు గురించి, వడ్లు దంచడం గురించి కలలుగంటారు. మరెవరో పారిస్‌ గురించి కన్నట్టు!

‘కానీ రత్తిబాయి, పైసలు సంపాయించేందుకు నీవు పట్నం ఎందుకు వచ్చినవు? నీవుగాక మీ ఆయన వచ్చి ఉంటే, బాగుండునేమో?’

‘ఓ బాయి! ఆయనెట్లొస్తడు? పొలము పనిజేయాలి గద? ఎగుసము నా నుంచి అయితదా?’

‘మరి మీ పిల్లలను ఎవ్వరు చూస్తరు?’

‘ఒక లంజె ఉన్నది.’ ఆమె తిట్ల దండకం మొదలు పెట్టింది.

‘నీ మొగడు పెండ్లిజేసుకున్నడా ఎట్ల?’

‘దొంగ కొడుకు, గంత దైర్యమున్నాది? ఉంచుకున్నడు.’

‘నీవు లేనిదిజూచి ఇంటిపెత్తనము అది అందుకుంటె?’

‘అదెట్ల? తిత్తిదీసి గడ్డినింపుతా. అప్పుదీరెనా అంటె, నేను మళ్లవోతగద!’

రత్తిబాయి తన మొగడు,పిల్లలకు చాకిరిచేసేటందుకు ఆడ మనిషిని తానే ఎంపిక చేసిందని తరువాత అర్థమయింది. పొలం మీద అప్పు తీరితే, ఆమె ఇంటికి  వెళ్లిపోతుంది. ఇల్లాలుగా మారి వడ్లు దంచుతుంది. ఇక మరి ఆ ఉంపుడుగత్తె ఏమవుతుంది? ఆమెకు, పెండ్లాము పట్నం పోయిన మరొక మనిషి దొరుకుతడు. ఆ యింట్లో పిల్లలను సాకే పని దొరుకుతుంది.

‘ఆమెకు మొగడు లేడా?’ అడిగాను.

‘ఉన్నడు.’

‘మరి, ఆయన దగ్గర ఉండదా?’

‘వాని పొలము మందికి పొయ్యింది. వాడు జీతం చేస్తడు. యాడాదిలో ఎనిమిది నెలలు దొంగతనాలు చేస్తడు. పట్నముల తిరుగుతడు. దొంగపనులు చేసుకుంటు బతుకుతడు.’

‘ఆమెకు పిల్లలున్నరా?’

‘ఉండకేమి? నలుగురున్నరు. ఒగడు ఈ పట్నములనె పోగొట్కపోయిండు. దొర్కనే లేదు. ఇద్దరాడి పిల్లలు పారి పోయిన్రు. చిన్న పిలగాడు మాత్రము తండ్రితాన ఉన్నడు.’

‘నీవు ఊరికి ఎన్ని పైసలు పంపుతవు?’

‘మొత్తం నలబై ఒకటి.’

‘మరి నీ సంగతి?’

‘మా యన్న ఉన్నడుగద’ గంగాబాయి చెప్పిన అన్న ఆయనే!

‘మీయన్నకు పెండ్లాం పిల్లలు లేరా?’

‘ఉండకేమి?’

‘ఎక్కడున్నరు? ఊర్లనా?’

‘ఔ. శాన దూరం ఊరు. వాండ్లన్న ఎగుసము జేస్తడు.’

‘ఎవరు? మీ పెద్దన్ననా?’ ఆటపట్టించడానికి అడిగాను.

‘అగజూడు. ఇగ ఉండని. వాడు నాకెట్ల అన్న అవుతడు? ఓ బాయి, నన్నేమి గటువంటి ఆడిది అనుకున్నవా ఎట్ల?  నేను గంగబాయి అసువంటి దాన్నిగాను. తెలుసునా బాయి, నీ తాన ఉన్న పాత శీరలుగట్ల ఆ పాడుముండకు మాత్రం ఇయ్యకు. నాకే ఇయ్యి. సరేనా?’

‘రత్తిబాయి’

‘ఔ బాయి.’

‘మీయన్న నిన్ను కొడ్తడా?’

‘ఆ దుడుక గంగబాయి, అదే చెప్పుంటది. లేదు బాయి, అంతగనం ఏమి కొట్టడు. జర తాగుడు ఎక్కువయితె మాత్రమె. మళ్ల ఎన్కనె మారిపోతడు.’

‘ప్రేమ జూపుతడా?’

‘ఎందుకు జూపడు?’

‘కాని, రత్తిబాయి?, ఆ గాడిదిని అన్న అని ఎందుకంటవు?’

ఆమె నవ్వడం మొదుపెట్టింది. ‘బాయి, మా మాటలే అంత’

‘కానీ రత్తిబాయి? నలభయి ఒక్క రూపాయు వస్తయిగదా? మళ్ల ఈ లంజె తనమెందుకే?’

‘ఇగ మరి ఎట్ల గడవాలె? ఇంటికి పైసలు గావాలె. అది ఇల్లా? ఎలుకలగూడు. మీనికెల్లి దల్లాలుకు అయిదు రూపాయిలియ్యాలె.’

‘ఎందుకంటని?’

‘గాడ ఉన్న ఆడోండ్లు అందరు ఇయ్యాలె. లేకుంటె ఎలగొడ్తడు.’

‘అక్కడ ధంద చేస్తున్నందుకా?’

‘ఔ బాయి.’  ఆమె కొంచెం విస్తు పోయింది.

‘ఇగ మీయన్న. ఆయనేం జేస్తడు?’

‘బాయి, చెప్పగూడదు. ఆడు జేసేడిది లంగదందా. పోలీసోండ్లకు పైసలియ్యకుంటె ఎలగొడ్తరు.’

‘అంటె, పట్నము నుంచా?’

‘ఔ బాయి.’

ఈలోగా గదిలోకి ఒక నర్సు దూసుకువచ్చింది. తిట్లు మొదలుపెట్టింది. ‘ఇక్కడేమి ముచ్చట్లు పెట్టినవు? రూము నంబరు పదిలో బెడ్‌పాన్‌ మార్చాలె. పో’ అన్నది నర్స్‌. ఆమె నా పాపను ఊయల నుంచి ఎత్తుకుని వెళ్లిపోయింది.

………

ఆ సాయంత్రం గంగాబాయి డ్యూటీలో ఉంది. కనీసం బెల్‌ కూడ మోగించకుండ నా గదిలోకి వచ్చేసింది.

‘బాయి, బెడ్‌పాన్‌ కొరకు వచ్చిన.’

‘అదేమి గంగబాయి, కూచో.’

‘సిస్టరు తిడతది. దొంగముండ! నీకేంజెప్పింది?’

‘సిస్టరా? నన్ను రెస్టు దీసుకోమన్నది.’

‘కాదు, గా సిస్టరుగాదు. రత్తిబాయి సంగతి.’

‘గంగబాయిని వాండ్లన్న బాగ గొడ్తడని చెప్పింది.’ ఆటపట్టించాను.

‘దొంగముండ, తియ్యి. వానికంత దైర్యమా?’ గంగాబాయి నెమ్మదిగా నా కాళ్లమీద పిడికిళ్లతో కొట్టడం మొదలు పెట్టింది.

‘బాయి, నీ పాత చెప్పులు ఇస్తనంటివి.’

‘సరే. అట్లనెదీస్కో. కానీ నీ మొగనిదగ్గరి నించి ఉత్తరం వచ్చిందా? చెప్పు.’

‘ఔను. గా సిస్టర్‌ లంజె సూసిందంటె, పెద్ద లొల్లి లేప్తది. ప్రతిదాన్కీ లొల్లె’ అంటూనే గంగాబాయి నా చెప్పు మీదికి దాడి చేసింది.

‘గంగాబాయి.’

‘ఔ బాయి.’

‘నీవు మళ్ల ఊరికి ఎప్పుడు ఓతవు?’

నల్లగా మెరిసే గంగ కళ్లు దూరాన ఉన్న పచ్చని పొలాల మీదకు మళ్లాయి. ఒక్కసారి ఊపిరిపీల్చి మెత్తగా మాట్లాడసాగింది. ‘దేవుని దయతోని ఈసారన్నా పంటలు బాగ పండాలె. ఇగ బాయి, నేను ఎల్లిపోత. పోయినసారి ఒడ్లన్ని  వానలల్లనే పాడయిపోయినయి.’

‘గంగబాయి,  నీ మొగనికి నీ దోస్తు సంగతి తెలుసునా?’ తరిచి అడిగాను.

‘ఏమంటున్నవు బాయి?’ ఆమె ఒక్కసారి మూగబోయింది. కొంచెం విస్తుపడినట్టు కనిపించింది. విషయం మార్చాని ప్రయత్నించింది. ‘బాయి, ఇద్దరు ఆడిపిల్లలె పుట్టిరి. సేటుకు కోపమొచ్చుండాలె. ఒచ్చిందే?’

‘సేటెవరు?’ తికమకపడి అడిగాను.

‘నీ మొగడు. కోపమొచ్చి ఇంకొగ పెండ్లి చేస్కుంటె!’

‘చేస్కుంటె, నేనొక మొగణ్ణి ఎతుక్కుంట.’

‘మీరు గూడ అట్లజేస్తరా బాయి. పెద్ద కులపోళ్లయితిరి?’ ఆమె పెద్ద కులాలను ఎద్దేవా చేస్తున్నదని నాకు అర్థమయినట్టే ఉంది. నేను అర్థం చేయించడానికి ప్రయత్నించాను. అయినా సరే, రెండవసారి కూడా ఆడపిల్లను కని నేను తన్నులు తిన్న వలసినంత తప్పు చేశానని, ఆమె గట్టిగ నమ్ముతున్నది. మా సేటు నన్ను చావగొట్టకపోతే, అతను మంచి సేటే కాదు!

…….

ఆసుపత్రిలో ఉండడమంటే ఒంటరిగా జైల్లో ఉండడానికి తక్కువేమీకాదు. మిత్రులు, పరిచయస్తులు సాయంత్రం పూట రెండు గంటలపాటు చూడవస్తారు. మిగతా సమయమంతా, నేను గంగాబాయి, రత్తిబాయితో మాట్లాడుతూ గప్పాలు కొడుతూ కాలం గడపాలి. వాళ్లు లేకుంటే, నేను ఎప్పుడో పిచ్చెత్తి చచ్చి ఉండేదాన్ని. కొంచెమేదో లంచం ఇస్తే చాలు, ఒకరి గురించి ఒకరు బోలెడు సంగతులు చెప్తారు. అవి నిజాలా, అబద్ధాలా అన్నది వేరే సంగతి. ఒకనాడు నేను  రత్తిబాయిని ఒక ప్రశ్న అడిగాను. ‘నీవు మిల్లులో పనిజేస్తుంటవి గద. ఎందుకు ఇడిసిపెట్టినవ్‌?’

‘ఓ బాయి, ఆ మిల్లు పెద్ద గడుబడ!’

‘ఏమట్లా?’

‘ఓ బాయి. ఒక్కటేందంటే, పని శాన కష్టం. అయినా మానె. చెయ్యొచ్చు. కానీ, ఆ కొడుకు రొండు నెలలు గాంగనె ఎలగొడ్తడు.’

‘ఎందుకని?’

‘వేరెటోండ్లను పెట్కుంటరు.’

‘ఎందుకట్ల జేస్తరు?’

‘ఎందుకేంది? ఆరు నెలలు నౌకరి జేస్తే, మరి గట్టి చెయ్యాలెగద?’

‘ఓ, అర్తమయింది.’

మరో మాటలో చెప్పాలంటే, అప్పుడప్పుడు మొత్తం సిబ్బందిని మార్చేస్తారు. ఒకే మనిషి ఎక్కువ కాలం పనిలో ఉంటే, సిక్‌ లీవ్‌, మెటర్నిటీ లీవ్‌ అన్నీ చట్టం ప్రకారం ఇవ్వాలి. అందుకే, రెండు నెలలకొకసారి సిబ్బందిని మారుస్తారు.  ఆ పద్ధతిని ఒక మనిషికి ఏటా నాలుగు నెలలు మాత్రమే పని దొరుకుతుంది. ఆ మధ్యకాలంలో ఆడవాళ్లు పల్లెకు వెళిపోతారు. అది కుదరనివాళ్లు మిగతా కార్ఖానా చుట్టూ పని కోసం తిరుగుతారు. లేదంటే, రోడ్డు పక్కన కూరలు అమ్ముతూ బతుకుతారు. అక్కడ తిట్ల పోటీలు, సిగపట్ల పోటీలు ఉంటాయి. లైసెన్స్‌ లేకుండా వ్యాపారం చేస్తున్నందుకు పోలీసువాళ్లకు మామూళ్లు ఇవ్వాలి. ఇచ్చినా సరే, మళ్లీ ఒక కొత్త ఆఫీసరు వస్తే, గోల మొదవుతుంది. మూట సర్దుకుని కొంతమంది పక్క సందులోకి జారుకుంటారు. కొంతమంది పట్టుబడి గొంతు చించుకుని ఏడుస్తారు. పోలీసు వాళ్లను స్టేషన్‌కు లాక్కుపోతారు. చూస్తూండగానే మళ్లీ తిరిగి వస్తారు. చింపు బొంత పరిచి మళ్లీ సంతపెడతారు. తెలివిగలవారు  నాుగు నిమ్మకాయలు లేదా మక్క బుట్టలు మూటగట్టుకుని తాము కొనవచ్చినవాళ్లలాగ, తచ్చాడతారు. పక్కనుండే వారితో గుసగుసగా ‘అన్నా, మక్కబుట్టలు. ఏకానకు ఒకటి.’ అంటూ గుసగుసపోతారు. వాళ్ల దగ్గర వస్తువు కొనడం అంటే కలరాను ఇంటికి తెచ్చుకున్నట్టే లెక్క.

మరీ అన్యాయమయినవాళ్లు బిచ్చమెత్తుతారు. వీలయినచోట చేతివాటం చూపించడానికి కూడా వెనకాడరు. నోట్లో ఉన్న పొగాకును నములుతూ, రైల్వేస్టేషన్‌ పరిసర ప్రాంతాల్లోని చీకటి సందుల్లో తిరుగుతూ ఉంటారు. కస్టమర్‌ నడిచి వస్తాడు. కళ్లచూపుతోనే మాట్లాడుకుని బేరాలు కుదుర్చుకుంటారు. పై ఊరు నుంచి వచ్చిన పాలవాళ్లు, పెళ్లాం  ఊళ్లలో ఇళ్లలో ఉన్న కూలీవాళ్లు, నిరంతర బ్రహ్మచారులు వీళ్లకు కస్టమర్లు. ఆ మురికి గొందులే వాళ్లకు ఇళ్లు.

…….

ఒకనాడు ఉదయాన వరండాలో ఇద్దరు బాయీలు యుద్ధానికి దిగారు. రత్తిబాయి, గంగాబాయి కొప్పును ఒడిసి పట్టుకున్నది. గంగాబాయి, రత్తిబాయి మంగళసూత్రాన్ని తెంపింది. అక్కడితో తనకు వైధవ్యం వచ్చినట్టు, ఆ ఆడమనిషి ఆగకుండ ఏడుపు లంకించుకున్నది. వాళ్ల కొట్లాటకు కారణం వెతికితే, కడుపుతో ఉన్న ఆడవాళ్లు వాడిపడేసిన లేదా గాయాలు తుడిచి పడేసిన కాటన్‌ పాడ్స్‌ దాకా కథ వెళ్లింది. చట్టం ప్రకారం ఆ దూదిని కాల్చేయాలి. కానీ, ఈ బాయీలు ఇద్దరూ, ఆ కాటన్‌ను తీసికెళ్లి శుభ్రం చేసి ఇంటికి ఎత్తుకుపోతున్నారట! ఈ మధ్యన ఇద్దరికీ తగాదాలెక్కువయి సంగతిని  గంగాబాయి సూపర్‌వైజర్‌ చెవిన వేసింది. రత్తిబాయి తిట్లు మొదుపెట్టింది. త్వరలోనే ముష్టియుద్ధం మొదలయింది.  ఇద్దరి ఉద్యోగాలు ఊడవసిందే. కానీ, కాళ్లు గడ్డం పట్టుకున్న తరువాత సూపర్‌వైజర్‌ వ్యవహారాన్ని కప్పి ఉంచాడు.

రత్తిబాయి కాస్త బొద్దుగా ఉంటుంది. కనుక చెయ్యివాటం బాగా చూపగలిగింది. గంగాబాయి ఆ తరువాత బెడ్‌ పాన్‌ మార్చడానికి వచ్చినప్పుడు ముక్కు వాచి కనిపించింది. ‘ఆ దూదితో ఏం చేస్తారు, రత్తిబాయి?’ నేను అడిగాను.

‘కడిగి ఎండబెడితే, మళ్ల పనికొస్తది.’

‘ఎట్ల?’

‘దూది కొనెటోండ్లు ఉంటరు.’

‘గంత మురికి దూదిని ఎవరు గొంటరు?’

‘పరుపు కుట్టెటోండ్లు. సోఫలు బాగజేసేటోండ్లు.’

‘ఓయమ్మో!’ నా వొళ్లు జదరించింది.  ఇంట్లో పేము సోఫాలోని దిండ్లను మళ్లా కుట్టించాలని తీసినప్పుడు వాటిలోని దూది నల్లని నలుపుగా ఉండడం గుర్తుకువచ్చింది. అంటే, ఆసుపత్రుల్లో వాడి పడేసిన దూది అక్కడికి వచ్చిందా ఏమిటి? నా బిడ్డ పడుకున్న పరుపులో దూది ఎక్కడిది? పువ్వులాంటి నా కూతురు క్రిముల మీద పడుకున్నదా? ఈ గంగాబాయి పాడుబడ! రత్తిబాయిని దేవుడు ఎత్తుకుపోను!

ఇద్దరూ చెప్పుతోటి కొట్టుకునే వరకు వచ్చారు గనుక రత్తిబాయి కడుపులో రగిలిపోతున్నది. గంగాబాయి వయసులో చిన్నది. కనుక అది మరింత ఎక్కువ పాపం చేస్తున్నదని రత్తిబాయి అభిప్రాయం. అగ్గిలో నెయ్యిపోసినట్టు, ఆ మనిషి గంగబాయి కస్టమర్లను మరల్చుకున్నది. గంగాబాయికి ఎన్ని అబార్షన్స్‌ జరిగినయో. ఒకసారి బతికి ఉన్న బిడ్డను చెత్త కుప్ప మీద పడేసిందట! నోట్లో ఏవో కుక్కినా, ఆ బిడ్డ కదులుతూనే ఉన్నదట. జనమంతా అక్కడ పోగయ్యారు. రత్తిబాయి తలుచుకుంటే, సంగతి బయటపెట్టి ఉండేదే. కానీ, రహస్యాన్ని ఎదలో దాచుకున్నది. మరిప్పుడేమో ఆ పాపి మనిషి ఏ పాపమూ ఎరగనట్టు దారి పక్కన కూచుని పచ్చి రేగుకాయలు, జామకాయలు అమ్ముతున్నది.

‘దోస్తీ సంగతి సరేగాని రత్తిబాయి, ఏమన్న అయితే ఏంజేస్తరు? దవఖానకు పోవొచ్చుగద?’

‘ఎందుకు పోవాలె? మా బాయిలల్ల డాక్టర్లకంటె తెల్విగలోండ్లు ఉన్నరు.’

‘కడుపు పడేందుకు మందులిస్తరా?’

‘ఔ ఇస్తరు. ఏమనుకున్నవు? ఇగ పిడికిళ్లు ఉండనే ఉండె. మాలిషు మరింత బాగ పనిచేస్తది.’

‘పిడికిళ్లేంది? మాలిషేంది?’

‘బాయి, నీకు దెల్వది.’  రత్తిబాయి ముఖం కొంచెం ఎర్రనయింది. ఆమె నవ్వు మొదలు పెట్టింది. కొంతకాలంగా ఆమె నా పౌడరు డబ్బా మీద కన్ను వేసింది. దాన్ని ముట్టుకున్నప్పుడల్లా, ఒక చిటికెడు తీసి అరచేతిలో వేసుకుని బుగ్గకు రుద్దుకుంటుంది. ఆ డబ్బా ఇస్తే సంగతి మొత్తం తెలుసుకోవచ్చునని నాకు తోచింది. నేను ఇవ్వజూపే సరికి, ఆమె భయపడింది.

‘ఒద్దు బాయి, సిస్టర్‌ జంపుతది.’

‘ఏం గాదు. వాసన నచ్చక నేనే ఇచ్చిననని చెప్త.’

‘అగో, వాసన ఎంత బాగున్నది? ఓ బాయి, తిక్కగాని లేచిందా ఏమి?’

చాలాసేపు పోరాడిన తరువాత ఆమె రుద్దుడు, గుద్దుడు గురించి వర్ణించి వివరం చెప్పింది.

‘రుద్దుడు’ పద్ధతి కడుపు వచ్చిన మొదటి దశలో పనిచేస్తుంది. డాక్టర్‌ పద్ధతిలో అది ఫస్ట్‌ క్లాస్‌ అట! కడుపొచ్చిన మనిషిని పడుకోబెడతారు. పై కప్పులోని దూలం నుంచి కట్టిన ఒక తాడు పట్టుకుని ఆమె కడుపు మీదకు బాయి ఎక్కు తుంది. ‘ఆపరేషన్‌’ ముగిసేదాకా కాళ్లతో రుద్దుతుంది. లేదంటే మరొక పద్ధతి ఉంది. బాయి తన జుట్టును తడి నెత్తిన కొప్పుగా కట్టుకుంటుంది. ఆడమనిషిని గోడకు నిలబెడుతుంది. తన జుట్టుమీద ఆవనూనె పోసుకుంటుంది. దాంతో ఆడమనిషి కాళ్లను కుమ్ముతుంది. కొంతమంది ఆడవాళ్లకు ఈ పద్ధతితో పని జరగదు. అప్పుడు గుద్దుడు మొదవుతుంది.  చేతులను నూనెలో ముంచి కడుపు రుద్ది పనికానిస్తారు.

మొదటి దాకిడితోనే, చాలా సందర్భాలో ఆపరేషన్‌ అంతమవుతుందట! పనిలోకి దిగింది అనుభవంలేని మనిషి అయితే, కాలు చెయ్యి విరిగే అవకాశం ఉందట. అయితే, మాలిష్‌ అనే రుద్దుడు పద్ధతితో ఎక్కువమంది చావరు. కాకుంటే, వాళ్లకు రకరకాల రోగాలు పట్టుకుంటాయి. ఒంట్లో భాగాలు వాపు చూపుతాయి. ఆ తరువాత చచ్చినా చావచ్చు.  గుద్దుడు పద్ధతిని ఎప్పుడో మాత్రం వాడరట! మిగతా పద్ధతులు పనిచేయకుంటేనే వాడతారు. బతికి బయటపడ్డవాళ్లు నడక చేతగాక కష్టపడతారు. నాలుగేళ్లు బతికి ఆ తరువాత పోతారు.

నాకు కడుపులో తిప్పి వాంతి వచ్చింది. వివరం వర్ణిస్తున్న రత్తిబాయి భయపడి పారిపోయింది. ఆసుపత్రి ప్రశాంతత నన్ను మరింత కుదిపింది. మరొక జీవాన్ని ఈ ప్రపంచంలోకి తెచ్చినందుకు ఇంతటి భయంకరమయిన శిక్షలా? నేను శూన్యంలోకి కదిలిపోతూ, ఆలోచించాను.

నా వొళ్లంతా భయంతో వణికిపోయింది. రత్తిబాయి జీవం నింపుతూ, చిత్రించిన రంగు బొమ్మలు నా కళ్ల ముందు మెదిలాయి. కిటికీ కర్టెన్‌ నీడలు గోడమీద కదులుతున్నయి. అది త్వరలోనే నాకు రక్తం నిండిన శవంలా కనిపించ సాగింది. గంగాబాయి రుద్దుడు పద్ధతికి గురయిన శవం అది. గోళ్లలో మురికి నిండిన ఒక పిడికిలి నా మెదడులో దిగబడింది.  చిన్ని వేళ్లు, వేలాడుతున్న మెడ రక్తం మడుగులో, జరిగిన పద్ధతికి బహుమతి అన్నట్టు కళ్లముందు కదలాడింది. నా గుండె దిగజారిపోయింది. మెదడు మొద్దుబారింది. గొంతెత్తి ఎవర్నయిన అరిచి పిలవాలని ఉంది. కానీ, నా నోట మాట రావడం లేదు. బెల్‌ మోగించాలి అనుకున్నాను. చెయ్యి కదడంలేదు. నా యెదలో మూగ అరుపులు గజిబిజిగా వినపడుతున్నాయి.

ఆసుపత్రి నిశ్శబ్దంలో ఒక్కసారిగా హత్యకు గురయిన ఎవరో అరిచినట్టు ఉంది. ఆ ఎవరో నా గదిలోనే ఉన్నట్టు ఉంది. కానీ నాకు వినిపించడం లేదు. ఆ అరుపు నా గొంతులోనే వస్తున్నట్టున్నాయి. కానీ వినిపించడం లేదు.

‘ఏమిటమ్మా, కల వచ్చిందా?’ ఇంజక్షన్‌ గుచ్చుతూ నర్స్‌ అడిగింది.

‘సిస్టర్‌, వద్దు. అటుచూడు, గంగాబాయి రుద్దిన శరీరం శవమై శిలువమీద నిలబడి ఉంది. దాని అరుపులు నా గుండెను బల్లాలతో పొడుస్తున్నాయి. ఎక్కడో కాలువలోపడ్డ చిన్న ప్రాణం ఏడుపు నా మెదడు మీద సుత్తెతో బాదుతున్నాయి.  మార్ఫీన్‌ ఇచ్చి నా మెదడును నిద్రపుచ్చకు. రత్తిబాయి పోలింగ్‌ బూతుకు పోతుంది. కొత్తగా ఎన్నికయిన మంత్రి వాళ్ల కులం వాడే. ఆమె అప్పు వడ్డీతో సహా తీరుతుంది. గంగాబాయి ఆనందంగా వొడ్లు దంచుతుంది. నా మెదడుమీద నుంచి ఈ నిద్ర తెరను ఎత్తేసెయ్‌. నన్ను మెలుకువగా ఉండనీ. తెల్లని దుప్పటి మీద గంగాబాయి రక్తం మరకలు వెడల్పు అవుతున్నాయి.  నన్ను మెలుకువగా ఉండనీ’.

…….

బల్ల వెనుక కూచున్న మనిషి నా ఎడమచేతి వేలి మీద ఇంకు చుక్కతో గుర్తు పెడుతూ ఉంటే, నాకు మళ్లీ ప్రపంచం తెలిసింది.

‘నీ ఓటు మా కులపాయనకు ఎయ్యి, అట్లనేనా?’ రత్తిబాయి గట్టిగా చెప్పింది.

రత్తిబాయి కులపాయన బ్యాలెట్‌ పెట్టె ఒక పెద్ద పిడికిలిలా పైకి లేచి మొత్తం బలంతో నా గుండె, మెదడు మీద దాడి చేసింది. నేను నా ఓటు అందులో వేయలేదు.

……………

అనువాదకుని గురించి –

డాక్టర్ కె. బి. గోపాలం ఉస్మానియా యూనివర్సిటీ నుంచి పి. ఎచ్ డి పట్టం పొందారు. కొంతకాలం ఉపాధ్యాయుడుగా పని చేసిన తరువాత ఆకాశవాణిలో హైదరాబాద్ లో సైన్స్ కార్యక్రమాల అధికారిగా చేరారు.

గోపాలం నిర్వహించిన కార్యక్రమాలకు మంచి గుర్తింపు, బహుమతులు వచ్చాయి.

స్టేషన్ డైరెక్టర్ స్థాయిలో ఉండగా ఉద్యోగం వదిలేసి సంగీత సాహిత్య సేవలో కొనసాగుతున్నారు.

వైవిధ్యాన్ని ఇష్టపడే వ్యక్తిగా గోపాలం ఎన్నో రకాల పనులను తలకెత్తుకుని విజయాలు సాధించారు.

పుస్తకాలు చదవడం తనకు ఇంచుమించు వ్యసనం అంటారాయన. సమీక్షించడమూ అంతే ఇష్టమంటారు.

ఎన్నో విషయాలను గురించి పత్రికలలో, పుస్తకాలుగానూ రాశారు, రాస్తున్నారు.

ఉత్తమ పాపులర్ సైన్స్ రచయితగా గుర్తింపు, అవార్డులూ అందుకున్నారు.

ఎన్నో అనువాదాలు కూడా చేశారు.

ఇంటర్నెట్ లో వీరి బ్లాగులు చాలా పేరు పొందాయి.

దూరదర్శన్ లో గోపాలం నిర్వహించిన క్విజ్ కార్యక్రమం శాస్త్ర ఎంతో పేరు పొందింది. ఈ కార్యక్రమానికి గాను గోపాలం నంది అవార్డు అందుకున్నారు.

కర్ణాటక సంగీత రంగానికి చేసిన సేవలకు గుర్తింపుగా కూడా అవార్డులు అందుకున్నారాయన. సంగీతం సేకరించడం ఆయన పెట్టుకున్న పనులలో ముఖ్యమయినది.

సైన్స్ ఇంకా సంగీతం అంటే ప్రాణం పెట్టే రచయిత, పాఠకుడు, పరిశీలకుడు అయిన గోపాలం చేయవలసింది మరెంతో మిగిలి ఉంది అంటుంటారు.

6వ అధ్యాయం

భూకంపంలో పట్టణం ముప్పావు భాగం నాశనమైంది. మిగతా పట్టణాన్ని కాపాడుకోవడానికి అధికారులు రంగంలోకి దిగారు. భూకంపాలను నివారించడానికి కొంతమందిని కనులపండువలా సెగమంటల్లో సజీవదహనం చేయడమే అమోఘమైన ఉపాయమని కొయింబ్రా విశ్వవిద్యాలయం అదివరకే ప్రకటించేయడంతో, ఆ దారి మినహా మరో పరిష్కారం తోచలేదు అధికారులకు.

వావీవరసా లేని పెళ్లి చేసుకున్న ఓ బాస్క్ జాతీయుణ్ని, భోంచేస్తుండగా కోడిమాంసంలో వచ్చిన పందిమాంసం ముక్కల్ని పక్కన పడేసిన ఇద్దరు యూదులను పట్టుకున్నారు. విందు పూర్తయ్యాక పాంగ్లాస్, కాండీడ్ లను బంధించారు. నానాచెత్తా వాగినందుకు గురువును, గంగిరెద్దులా విన్నందుకు శిష్యుణ్ని దోషులుగా తేల్చేశారు. ఇద్దరినీ విడివిడిగా.. సూర్యకాంతి సోకి ఇబ్బంది పెడుతుందన్న భయం లేశమాత్రం లేని నేలమాళిగల్లో పడేశారు. వారం తర్వాత బయటకు తీసుకొచ్చి బలి దుస్తులు తొడిగి, తలలపై పొడవాటి కాగితపు టోపీలు పెట్టారు. కాండీడ్ బట్టలు, టోపీపై.. కిందికి తిరగబడిన మంటలు, పంజాలు, తోకల్లేని దెయ్యాల బొమ్మలు ఉన్నాయి. పాంగ్లాస్ బట్టలు, టోపీపై ఉన్న దెయ్యాలకు మాత్రం పంజాలు, తోకలు ఉన్నాయి. మంటలు కూడా పైకి లేచాయి. తర్వాత వాళ్ల వెనక మేళతాళాలతో అట్టహాసంగా బలి జాతర ప్రారంభించారు. వీనుల విందైన చర్చి పాటలను కూడా పాండించారు. కాండీడ్ ఆ గానమాధుర్యంలో ఓలలాడుతుండగా శిక్ష కింద చెళ్లుమని కొరడా దెబ్బ పడింది. బాస్క్ జాతీయుణ్ని, ఇద్దరు పోర్చుగీసు యూదులను సజీవ దహనం చేశారు. పాంగ్లాస్ ను ఉరి తీశారు. బలి వేడుకలో ఉరితీత ఆచారం కాకపోయినా అలా చేశారు. సరిగ్గా అదే రోజు మళ్లీ భారీ భూకంపం వచ్చింది.

ఒళ్లంతా నెత్తురోడుతున్న కాండీడ్ భయంతో గడగడ వణికిపోయాడు. ఆ వణుకులోనే గురువులా మీమాంసలో పడిపోయాడు. ‘లోకాలన్నింటిలో ఇదే సర్వోత్తమ లోకమైతే, ఇక ఆ మిగతా లోకాలెలా తగలడి ఉంటాయో? బల్గర్ల చేతిలో ఇదివరకే కొరడా దెబ్బలు తిన్నాను కనక ఇప్పుడీ దెబ్బలు పెద్ద విశేషమేమీ కాదు. కానీ పాంగ్లాస్ సంగతేంటి? తత్వవేత్తల్లో దిగ్గజం లాంటి ఆ పెద్దాయనను ఉరితీశారు. దీనికి కారణమేంటి? పరమోత్తముడైన జేమ్స్ రేవులో జలసమాధి కావడం ఈ ఘటనల పరంపరలో భాగమా? దారుణంగా హతమైపోయిన తరుణీమణి క్యూనెగొండ్ కు ఆ ఘోరం తగిందేనా?’

అలా ఉపదేశాలు, కొరడా దెబ్బలు, ఉపశమనాలు, దీవెనలు, ఆలోచనలు అన్నీ ముగించుకున్న కాండీడ్ గాయాల నొప్పితో నిల్చోలేక అవస్థ పడుతుండగా ఓ వృద్ధురాలు దగ్గరికొచ్చింది. ‘ధైర్యం చిక్కబట్టుకో అబ్బాయ్! మెల్లగా నా వెంట కదులు’ అంది.

7వ అధ్యాయం

ధైర్యంగా ఉండాలని చెప్పడం మటుకైతే చాలా తేలిక. పాటించడమే కష్టం. కాండీడ్ ఎలాగోలా కూడదీసుకుని కాళ్లీడ్చుకుంటూ ముసలమ్మ వెంట నడిచాడు. ఆమె అతణ్ని చివికిపోయిన గుడిసెలోకి తీసుకెళ్లింది. తిండి, మంచినీళ్లు ముందు పెట్టింది. గాయాలకు కుండెడు లేపనం, తొడుక్కోవడానికి రెండు జతల బట్టలు ఇచ్చి, మెత్తని పక్క అమర్చింది.

‘భోంచేసి, ఈ రాత్రికి సుఖంగా నిద్రపో! అటోచా మేరీమతా, పడువా ఆంథోని, కాంపోస్టెలా జేమ్స్ అవధూతలు నిన్ను కంటికి రెప్పలా కాపాడుగాక! నేను రప్పొద్దున మళ్లీ వస్తా’ అంటూ వెళ్లబోయింది.

ఇంతవరకు పడ్డ కష్టనష్టాలకే తేరుకోలేకపోతున్న కాండీడ్ ఆ ముసలావిడ ఆదరణ చూసి మరింత చకితుడయ్యాడు. కృతజ్ఞతతో ఆమె చేతిని ముద్దాడబోయాడు.

‘ముద్దాడాల్సింది నా చేతిని కాదులే. తిరిగి రేపొస్తా. మందు పూసుకుని, శుభ్రంగా భోంచేసి, హాయిగా నిద్రపో’ అందామె.

కాండీడ్ తన ఇక్కట్లను క్షణంలోనే మరచిపోయి కడుపునిండా బుక్కి, కంటినిండా నిద్రపోయాడు. ముసలామె పొద్దున్నే అల్పాహారం తెచ్చింది. వీపు చూసి మందు రాసింది. మధ్యాహ్నం భోజనం తెచ్చింది. రాత్రీ  తెచ్చింది. ఆ మర్నాడూ ఈ సేవలను తేడా లేకుండా చేసింది.

‘ఎవరివమ్మా నువ్వు? నాపై నీకెందుకింత ఆపేక్షా, ఆదరణా? నీ ఉపకారానికి బదులుగా నేనేమివ్వగలను?’ అడిగాడు క్షతగాత్రుడు.

ఆమె బదులివ్వకుండా వెళ్లిపోయింది. మళ్లీ పొద్దుగూకగానే వచ్చిందిగాని, భోజనం మటుకు తేలేదు.

‘అబ్బాయ్! ఒక్క మాట కూడా మాట్లాడకుండా నాతో రా..’ అంటూ అతని చేయి పుచ్చుకుని దారి తీసింది.

పావు మైలు నడిచి ఊరిబయటి తోటల, కాలవల మధ్య ఏకాంతంగా ఉన్న భవనం వద్దకు తీసుకెళ్లింది. తలుపు తట్టగానే తెరచుకుంది. ముసలమ్మ అతణ్ని ఓ మూలలోని మెట్లెక్కించి అందంగా అలంకరించిన గదిలోకి తీసుకెళ్లింది. పెద్ద ఆసనంపై కూర్చోబెట్టి, మళ్లీ వస్తానని చెప్పి తలుపు మూసి వెళ్లిపోయింది. కాండీడ్ కు అంతా కలలా అనిపిస్తోంది. గతం పీడకలలా, వర్తమానం తీపికలలా తోస్తోంది.

ముసలావిడ త్వరగానే వచ్చింది. రత్నాభరణాలు ధరించి, మేలిముసుగు వేసుకున్న గొప్పింటి యువతిని నెమ్మదిగా నడిపిస్తూ తీసుకొచ్చింది. ఆ యువతి కాండీడ్ ముందుకు రావడానికి కాస్త తడబడింది.
‘ఆ మేలిముసుగు తీసెయ్యి’ ముసలమ్మ కాండీడ్ తో అంది.

కాండీడ్ నెమ్మదిగా కదిలి వణుకుతున్న చేత్తో ముసుగు తీశాడు. సంభ్రమాశ్చర్యాలతో నోరెళ్లబెట్టాడు. తన కట్టెదుట ఉన్నది క్యూనెగొండేనా? ఇది కలా, నిజమా? తన కళ్లను తానే నమ్మలేకపోయాడు. విస్మయంతో శక్తి సన్నగిల్లి, నోటమాట రాక దభిళ్లున ఆమె కాళ్లపై పడిపోయాడు. క్యూనెగొండ్ కూడా తన వంతుగా దభీమని దివానంపైన కూలబడిపోయింది. ముసలమ్మ వాళ్లద్దరిపైనా పన్నీరు చిలకరించింది. ఇద్దరూ తెప్పరిల్లుకుని కబుర్లు మొదలుపెట్టారు. మొదట సగం సగం మాటలు, తర్వాత సగం సగం ప్రశ్నలు, సమాధానాలు, ఊర్పులు, నిట్టూర్పులు, వగర్పులు, కన్నీళ్లు, వలపోతలు కొనసాగాయి. ఇద్దరూ మామూలు స్థితికి రావడంతో ముసలమ్మ కల్పించుకుని.. గొంతును వీలైనంత తగ్గించి కబుర్లాడుకోవాలని చెప్పి అక్కణ్నుంచి వెళ్లిపోయింది.

‘నువ్వు నిజంగా క్యూనెగొండ్ వేనా? అయితే నువ్వింకా బతికే ఉన్నావన్నమాట! నిన్నిలా పోర్చుగల్లులో కలుసుకోవడం చిత్రంగా ఉందే! మరైతే, ఆ దుర్మార్గులు నిన్ను బలాత్కరించి, ఒళ్లు చీరేశారని పాంగ్లాస్ చెప్పింది నిజం కాదన్నమాట..’

‘ఆయన చెప్పింది నిజమే. కాని, ఆ రెండు ఘోరాలకే మనుషులు చావరు.’

‘మీ అమ్మానాన్నలు? వాళ్లనూ చంపేశారా?’

‘ఔను..’ గుడ్ల నీళ్లు కక్కుకుంది క్యూనెగొండ్.

‘మీరి నీ అన్న?’

‘అతణ్నీ చంపేశారు.’

‘మరి నువ్వు పోర్చుగల్లుకు ఎలా వచ్చావు? నేనిక్కడ ఉన్నట్టు నీకెలా తెలిసింది? ఈ ఇంటికి నన్నెలా రప్పించుకోగలిగావు?’

‘అంతా వివరంగా చెబుతాగాని, ముందు నీ సంగతి చెప్పు. నువ్వు నాకు అమాయకంగా ముద్దిచ్చి, దారుణంగా తన్నులు తిన్నాక ఏం జరిగిందో అంతా వివరంగా చెప్పు.’

ఆమె మాటంటే అతనికి శిలాశాసనమే. చెప్పడానికి బోల్డంత సిగ్గేసినా, గొంతు వణికి మాటలు తడబడినా, వెన్నుగాయం సలుపుతూనే ఉన్నా.. ఆమె నుంచి విడిపోయిన క్షణం నుంచి ఈ క్షణం దాకా ఏం జరిగిందో ఎంతో అమాయకంగా, ఉన్నదున్నట్టు పూసగుచ్చినట్టు చెప్పాడు. క్యూనెగొండ్ చలించిపోయింది. పాంగ్లాస్, జేమ్స్ ల మరణానికి దుఃఖిస్తూ పైలోకానికేసి చూసి కన్నీటిబొట్లను టపటపా రాల్చింది. కాండీడ్ కథనం పూర్తి చేయగానే తన కథ వినిపించడం మొదలుపెట్టింది. కాండీడ్ ఆమె చెబుతున్నంతసేపూ రెప్పవాల్చకుండా ఆమెనే చూస్తూ, ఎంతో శ్రద్ధగా, ఒక్కమాట కూడా చెవిజారిపోకుండా విని ఉంటాడని మీరే ఊహించుకోగలరు.

8వ అధ్యాయం

‘ఒక రోజు రాత్రి నేను గాఢనిద్రలో ఉండగా దేవుడి దయవల్ల బల్గర్లు అందాలు చిందే మా థండర్ టెన్ ట్రాంక్ కోటలోకి చొరబడి నా తల్లిదండ్రులను ఖూనీ చేశారు. మా నాన్న, అన్నల గొంతులను పరపరా కోశారు. మా అమ్మను ముక్కలుముక్కలుగా నరికారు. ఆ రక్తపాతం చూసి మూర్ఛపొయ్యాను. ఆరడుగుల ఎత్తున్న ఓ భారీకాయుడు నన్ను చెరచడానికి మీదపడ్డాడు. దాంతో స్పృహలోకొచ్చి గట్టిగా కేకలేశాను. పెనుగులాడాను, కరిచాను, రక్కాను. వాడి కనుగుడ్లను పీకిపారేద్దామనుకున్నాను. మా ఇంట్లో జరిగింది యుద్ధంలో జరిగే మూమూలు తంతేనన్న సంగతి అప్పుడు నాకు తెలియదు. ఆ పశువు నా ఎడమ తొడపై తీవ్రగాయం చేశాడు. ఆ మచ్చ ఇప్పటికీ ఉంది.’

‘అయ్యయ్యో! ఏదీ చూపించవూ..’

‘తర్వాత చూద్దువుగానీలే. ముందు నా కథ సాంతం చెప్పనివ్వు.’

‘సరే, అలాగే’ అని కాండీడ్ ఊ కొట్టగానే క్యూనెగొండ్ మళ్లీ కొనసాగించింది.

‘ఇంతలో ఓ బల్గర్ దళనాయకుడు లోనికొచ్చాడు. నెత్తురోడుతున్న నా దురవస్థను కళ్లారా చూశాడు. నాపై పడ్డ ఆ సైనికుడు కాస్త కూడా పక్కకు కదల్లేదు. సైనికుడు వందనం చెయ్యకపోవడంతో తనకు పెద్ద అగౌరవం జరిగిపోయిందని ఆ దళనాయుడు ఉద్రేకంతో రెచ్చిపోయి ఆ నరపశువును గుంజి, పక్కకు ఈడ్చిపారేశాడు.

తర్వాత నా గాయాలకు కట్టుకట్టించి, యుద్ధఖైదీగా తన మాకాంకు తీసుకెళ్లాడు. నేను అతని బట్టలు ఉతికేదాన్ని. అతనికి ఉన్నవి కొన్నే అనుకో. వంట కూడా చేసేదాన్ని. నేను చాలా అందగత్తెనని, పనికొస్తానని అతడనుకున్నాడు. ఆ మాట పైకే అనేవాడు కూడా. అతడూ అందగాడేననుకో. ఒళ్లు పుష్టిగా మంచి ఆకారంలో, తెల్లగా, కోమలంగా ఉండేది. అంతే, అంతకుమించి పెద్దగా చెప్పుకోవాల్సిందేమీ లేదు. తెలివితేటలు గుండుసున్న. తత్వశాస్త్రం ఒక్కరవ్వ కూడా అర్థం కాదు. పాంగ్లాస్ పండితుడి వద్ద శిష్యరికం చేయలేదని ఘంటాపథంగా చెప్పొచ్చు. మూడు నెలల తర్వాత అతని దగ్గరున్న డబ్బంతా ఖర్చయిపోయింది. నాపైన మోజూ తీరిపోయింది. దీంతో నన్ను డాన్ ఇసాకర్ అనే యూదుకు తెగనమ్మేశాడు. ఇసాకర్ కు పోర్చుగల్లు, హాలండ్ లలో వ్యాపారాలున్నాయి. కామపిశాచి. నేనంటే పడిచస్తాడు. కానీ అంతకుమించి ఏమీ చేయలేడులే. నేను ఆ బల్గర్ సైనిక పశువుకంటే ఇతగాడినే తేలిగ్గా అడ్డుకోగలుగుతున్నాను. మర్యాదగల మగువ ఒకసారి బలాత్కారానికి గురైతే గురికావచ్చు కాని, ఆ అనుభవంతో ఆమె గుణగణాలు మరింత ఇనుమడిస్తాయి. నన్ను ఎలాగైనా మంచి చేసుకుని లోబరచుకోవాలని ఇసాకర్ ఈ ఇంటికి తీసుకొచ్చాడు. థండర్ టెన్ ట్రాంక్ కోటకు సాటివచ్చే కోట ఈ ఇలలో లేదని ఇంతవరకూ అనుకునేదాన్ని. కానీ అది శుద్ధ పొరపాటని ఇప్పుడర్థమైంది.. ’ గదిని చుట్టూ కలియజూస్తూ చెప్పసాగింది క్యూనెగొండ్.

‘ఈ పట్టణంలోని ఉన్నత మతవిచారణాధికారి ఓ రోజు నన్ను ప్రార్థన వేడుకల్లో చూశాడు. అలాగా ఇలాగా కాదు, కళ్లు తిప్పుకోకుండా చూశాడు. తర్వాత నాతో వ్యక్తిగత విషయాలను ఏకాంతంగా మాట్లాడాల్సి ఉందని కబురు పెట్టాడు. నన్ను అతని భవంతికి తీసుకెళ్లారు. అతనికి నా పుట్టుపూర్వోత్తరాలను వివరించాను. నేను ఓ ఇజ్రాయెల్ జతీయుడి వద్ద ఉంటూ నన్నూ, నా వంశాన్నీ, అంతస్తును ఘోరాతిఘోరంగా కించపరచుకుంటున్నానని ఆక్షేపించాడు. తర్వాత.. నన్ను మర్యాదగా తనకు అప్పగించాలని ఇసాకర్ కు ప్రతిపాదన పంపాడు. ఇసాకర్ రాజులతో డబ్బులావాదేవీలు నడిపేవాడు కావడం వల్ల, బోల్డంత పలుకుబడి ఉండడం వల్ల ఆ మతపెద్దను లెక్కచేయలేదు. దీంతో మతపెద్ద ఇసాకర్ ను సజీవదహనం చేయిస్తానని బెదిరించాడు. ఈ యూదు వెధవ భయపడిపోయి రాజీకొచ్చాడు. ఈ ఇల్లూ, నేనూ ఇద్దరికీ చెందేటట్టు ఒప్పందం రాసుకున్నారు. సోమ, బుధ, శనివారాల్లో ఇసాకర్, మిగతా వారాల్లో మతపెద్ద అని వాటాలు పంచుకున్నారు. ఒప్పందం కుదిరి ఇప్పటికి ఆరు నెలలయినా గొడవలు మాత్రం పోలేదు. శనివారం రాత్రుళ్లు పాత కాలమానానికి చెందుతాయా, కొత్త కాలమానానికి చెందుతాయా అని తేల్చుకోలేక గింజుకుంటున్నారు. ఇక నా సంగతి అంటావా? ఇద్దరినీ దగ్గరికి రాకుండా అడ్డుకుంటూ వస్తున్నాననింతవరకు. అందుకే నేనంటే ఇంకా పడి మోహంతో పడి చస్తున్నారు..

మళ్లీ భూకంపాలు రాకుండా ఉండడానికి, పనిలో పనిగా ఈ యూదును జడిపించడానికి  విచారణాధికారి సజీవదహన వేడుక జరిపించాలనున్నాడు. నన్నూ ఆహ్వానించాడు. బాగా అనుకూలంగా ఉండే చోట కుర్చీ దొరికింది. ఊరేగింపుకు, బలితంతుకు మధ్య పరిచారికలు చిరుతిళ్లు, రుచికర  పానీయాలు అందిస్తూ సేదదీర్చారు. పందిమాంసం తినడానికి నిరాకరించిన ఇద్దరు యూదులను, వావీవరసా లేని పెళ్లి చేసుకున్న ఆ బాస్క్ మనిషిని నిలువునా తగలబెడుతుంటే భయంతో కొయ్యబారిపోయాను. ఇక.. బలిదుస్తుల్లో ఉన్న పాంగ్లాస్ పండితుణ్ని చూసే సరికి నాలో రేగిన ఆశ్చర్యం, ఆందోళన, భయం, నిరాశా, నిస్పృహలను నువ్వే ఊహించుకో. కళ్లు నులుముకుని పాంగ్లాస్ ను ఉరితీసే వరకు చూసి, శోషతో పడిపోయాడు. స్పృహ వచ్చీ రాగానే నగ్నంగా ఉన్న నువ్వు కనిపించావు. గుండె గుభిల్లుమంది. ఆ క్షణంలో నాకు కలిగిన భీతి, ఆందోళన, క్షోభ, దుఃఖపరితాపాలను సులువగానే ఊహించుకోగలవనుకుంటాను. ఆ బల్గర్ దళనాయకుడి ఒళ్లు కంటే నీ ఒళ్లే తెల్లగా, మృదువుగా మెరుస్తూ ఉందని గట్టిగా చెప్పొచ్చు. నిన్ను ఆ దీనస్థితిలో చూడగానే నాకు పిచ్చి ఆవేశం తన్నుకొచ్చింది. ‘పశువుల్లారా.. ఆపండి!  అని గొంతుచించుకుని అరుద్దామనుకున్నాను. కానీ మాట పెగల్లేదు. అయినా నిన్నలా కొరడాలతో పూర్తిగా చిత్రవధ చేసేశాక వలపోసుకుని ఏం లాభంలే! ‘నా ప్రాణసుఖుడు కాండీడ్, మా విజ్ఞానఖని పాంగ్లాస్ లు లిస్బన్ కు ఎలా చేరుకోగలిగారు? ఒకరు వంద కమ్చీ దెబ్బలు తినడానికి, మరొకరు ఉరికొయ్యకు వేలాడ్డానికా వచ్చారు! అదే నేనంటే పడిచచ్చే మతపెద్ద ఆదేశాపైనేనా.. అయ్యో! ఎంత ఘోరం..! ప్రతీదీ మన మంచికేనన్న మెట్టవేదాంతాన్ని పాంగ్లాస్ నా బుర్రకెక్కించి ఎంత దారుణంగా మోసగించాడు! అని నాలో నేను అనుకున్నాను.

ఆ క్షణంలో ఎంత మనోవేదనతో కుంగిపోయానో ఊహించుకో. ఒక క్షణం దుర్భర ఉద్విగ్నతతో ఒళ్లు తెలియకుండా పోయింది. మరుక్షణం నిస్సత్తువ ఆవరించి మృత్యువాకిట ఉన్నట్టనిపించిది. నా తల్లిదండ్రుల నరికివేత, నా సోదరుడి ఖూనీ, ఆ బల్గర్ సైనికుడి అకృత్యం, చేసిన గాయం, బల్గర్ దళనాయకుడి ఇంట్లో వంటగత్తెగా బానిస బతుకు, ఇప్పుడీ భరించలేని యాదు వద్ద, నీచుడైన మతపెద్ద వద్దా అదే బతుకు, పాంగ్లాస్ ఉరితీత,  నిన్ను చావగొడుతూ భేరీలు, బాకాలతో.. దేవా కరుణామయా! కరుణించవా.. అంటూ హోరుమని వినిపించిన భక్తిపాట.. అవన్నీ నాకు బుర్రలో గిర్రున తిరిగి మాచెడ్డ కంపరం పుట్టించాయి. అయితే  ఆ రోజు నిన్ను మా ఇంట్లో కడసారి కలుసుకున్నప్పుడు ఆ తెరవెనక నువ్విచ్చిన తియ్యని తొలిముద్దును మాత్రం మరచిపోలేకపోయాను. ఇన్ని అగ్నిపరీక్షల తర్వాత నిన్ను మళ్లీ నా చెంతకు చేర్చినందుకు ఆ భగవంతుడికి కృతజ్ఞతా స్తుతులు చెల్లించాను. నిన్ను కంటికి రెప్పలా కాపాడి, వీలైనంత త్వరగా నా దగ్గరికి తీసుకురావాలని ఈ ముసలమ్మను పురమాయించాను. ఆమె నమ్మినబంటులా నా కోరిక నెరవేర్చింది. నిన్ను మళ్లీ చూడ్డం, నీతో మాట్లాడ్డం, నీ మాటలు వినడం.. అబ్బ! చెప్పలేనంత సంతోషంగా ఉంది. సరే, ముచ్చట్లకేం, మళ్లీ చెప్పుకుందాం. నీ కడుపులో ఎలకలు పరిగెడుతూ ఉంటాయి. నాక్కూడా అలాగే ఉంది. పద భోంచేద్దాం.’ తన కథ ముగించింది ప్రియురాలు.

ఇద్దరూ భోంచేశారు. తర్వాత అందమైన పాన్పుపై పవళించారు. ఇంతలో ఆ ఇంటి యజమానుల్లో ఒకడైన డాన్ లోపలికొచ్చేశాడు. ఆ రోజు శనివారం కావడంతో తన హక్కును దర్జాగా చలాయించుకోవడానికి, తన సుకుమార ప్రేమను చాటిచెప్పుకోవడానికి అడుగుపెట్టాడు.

(సశేషం)