Archives for February 2016

     – వారణాసి నాగలక్ష్మి

~

ఈ సంవత్సరం అనువాదరంగంలో ఇద్దరు ప్రవాసులకి సాహిత్య అకాడెమీ పురస్కారాలు రావడం తెలుగువాళ్ళందరికీ సంతోషాన్నిచ్చింది. ఒకరు తెలంగాణలో పాతికేళ్లు పెరిగి చెన్నైకి తరలి వెళ్ళిన గౌరీకృపానందన్. మరొకరు కేరళలో పుట్టి పెరిగి ఆంధ్రలో స్థిర నివాసమేర్పరచుకున్న ఎల్ ఆర్ స్వామి.‘సూఫీ చెప్పిన కథ’ని తెలుగువారందరికీ చెప్పిన స్వామి గారికీ, ఓల్గా ‘విముక్త’ని ‘మీట్చీ’గా తమిళులకి పరిచయం చేసిన గౌరీ కృపానందన్ కీ,  తెలుగు రాష్ట్రాలు రెండిటికీ  సాహిత్య ఎకాడమీ పురస్కారాలు సంపాదించి పెట్టినందుకు మనం ధన్యవాదాలు తెలుపుకోవలసిందే.

‘జాటర్ ఢమాల్’ అంటే ఏమిటో ఆ పిల్లల భాషని అనువదించగల ముళ్ళపూడి పుణ్యమా అని మనకి తెలిసింది గాని లేకపోతే  బుడుగు మనకి అర్ధమయ్యేవాడే కాదు.   ఉత్తర భారతీయుల్లో బెంగాలీలు మనకి అర్ధమయినంతగా మిగిలిన వాళ్ళు అర్ధంకారంటే దానికి కారణం విస్తృతంగా మనకి చేరిన బెంగాలీ సాహిత్యమే. ఒక ప్రాంతాన్ని కూలంకషంగా అర్ధం చేసుకుందుకు దోహదం చేసేది అక్కడి సాహిత్యమే. ఒక ప్రాంత సాహిత్యం ఆ ప్రాంతానికే పరిమితమైపోకుండా నలుగురికీ అందుబాటులోకి తెచ్చే అనువాద ప్రక్రియ ప్రతిభావంతంగా సాగాలంటే మూల భాషా, లక్ష్య భాషా నేర్చుకుంటే సరిపోదు. ఆ ప్రాంతపు సామాన్య జనానీకంలో మమేకమై జీవిస్తే తప్ప ఆ అనువాదం సహజంగా పరిమళభరితంగా సాగదు.

ఇంట్లో తమిళం, గడప దాటగానే తెలుగు వాతావరణం..   గోదారి రెండు తీరాల మధ్య తిరుగాడే నావలా గౌరి  భాషాధ్యయనం ఆట పాటల మధ్య సాగింది. తెలంగాణలోని తెలుగు మీడియం పాఠశాలల్లో చదువుకుని, ఉస్మానియా యూనివర్సిటీలో డిగ్రీ పూర్తి చేసిన  గౌరి, వివాహానంతరం చెన్నైకి తరలి వెళ్లినా, తెలుగుని తన మాతృ భాషగా భావిస్తూ, గత రెండు దశాబ్దాలుగా ‘చక్కెర కలిపిన తీయని కమ్మని తోడు పెరుగు’ రుచిని తమిళ సోదరులకి  చవి చూపిస్తున్నారు.

కేంద్ర సాహిత్య అకాడెమీ అనువాద పురస్కారం అందుకోబోతున్నందుకు హార్దికాభినందనలు గౌరీ! వార్త వినగానే ఎలా అనిపించింది? మీ కుటుంబ సభ్యుల స్పందన ఏమిటి?

మీ అభినందనలకి ధన్యవాదాలు. నిజంగా ఇది నా జీవితంలో మరిచిపోలేని తరుణం. ‘దినమణి’ దినపత్రికలో ఉన్న ఒక సాహితీ మిత్రులు  సమాచారం వచ్చిన వెంటనే అభినందనలు తెలియ చేస్తూ ఈ మెయిల్ పంపారు. మొదట అది నిజమేనా అని సందేహం కలిగింది. వెంటనే సాహిత్య అకాడమి వారి వెబ్ సైట్ కి వెళ్లి చూసినప్పుడు అందులో ప్రెస్ నోట్ కనబడింది. ఆ తరువాతే నమ్మకం కలిగింది. వెల్లువలా వచ్చే ఫోన్లు,  సందేశాల మధ్య మా వారు, కొడుకులు, కోడళ్ళు  అనుకోని ఈ శుభ వార్తకి ఎంతగానో సంతోషించారు.

మీకు లభించిన ఇతర పురస్కారాల గురించి చెప్పండి.

‘లేఖిని’ సంస్థలో కామేశ్వరిగారి పురస్కారం, తిరుప్పూర్ లయన్స్ క్లబ్ వారి ‘శక్తి’ పురస్కారం అందుకున్నాను.

2014 లో కుప్పం ద్రావిడ  యూనివర్సిటీకి  అతిధిగావెళ్లాను.  అనువాదరంగంలో నా అనుభవాలు పంచుకున్నాను. అదే విశ్వవిద్యాలయంలో 2015 మార్చ్ లో జరిగిన పది రోజుల వర్క్ షాప్ లో అనువాదం లో ఉన్న సాధక బాధకాలు విద్యార్దులతో ముచ్చటించాను.

మీరు పుట్టిన కుటుంబ వాతావరణం, మీరు పెరిగిన పరిసరాలు ఎలాంటివి?

మాది మధ్య తరగతి కుటుంబం. మాతృభాష తమిళమే అయినా నాన్నగారి ఉద్యోగ రీత్యా ఆంధ్రప్రదేశ్ లో (ఇప్పటి తెలంగాణా) ఇరవై ఏళ్ల దాకా పెరిగాను. చదువు పూర్తిగా తెలుగు మీడియం లోనే సాగింది. (హైదరాబాద్, భువనగిరి, మహబూబ్ నగర్, సంగారెడ్డి, వరంగల్) చిన్నప్పుడు స్కూల్ నించి ఇంటికి రాగానే అమ్మ పెట్టింది తిని వెంటనే ఆడుకోవడానికి బైటికి పరిగెత్తే వాళ్ళం. పిల్లలందరూ తెలుగులోనే మాట్లాడుకునే వాళ్ళు. ఇప్పటిలా కాన్వెంటు చదువులూ, ఇంగ్లీషు లో మాట్లాడుకోవడాలు ఆ రోజుల్లో లేవు. చదువు గురించిన వత్తిడి, మార్కుల బెడద అప్పట్లో అంతగా లేవు. ఇప్పుడు ఎల్కేజీ  చదువుతున్న పిల్లలకి కూడా తలమీద కొండంత బరువు ఉంటోంది

ఈ మధ్య తెలుగు విశ్వ విద్యాలయంలో జరిగిన సాహితీ సదస్సులో దక్షిణాది భాషల మధ్య రావలసినంతగా అనువాదాలు రాలేదన్న భావన వ్యక్తమయింది. అందువల్ల ప్రాంతీయంగా సాంస్కృతికంగా ఎంతో సారూప్యతలున్నా ఒక భాషలోని సాహిత్యం గురించి మరో భాష వారికి పెద్దగా తెలియకుండా పోతోందన్న వాదనతో మీరు ఏకీభవిస్తారా?

ఇండియాలో ఉన్నన్ని భాషలు ఏ ఒక్క దేశం లోనూ లేవు. ప్రాంతీయంగా సారూప్యతలు ఉన్నా ఒక భాషలోని సాహిత్యం మరోభాష లోని వారికి అందకుండా పోతూ ఉంది అన్నవాదనని ఒక విధం గా ఒప్పుకున్నా, దానికి మూల కారణాలను అన్వేషించి, వాటిని పరిష్కరించే మార్గాలు చూడాలి. ఎలాంటి రచనలు ఇంకో భాషలోకి వెళ్ళాలి అన్న దాంట్లో ప్రామాణికం అంటూ ఏమీ లేకపోవడం, మంచి అనువాదకులు లేకపోవడం, అనువాదాలు చేసినా ఆ రచనలు ప్రచురణ కి నోచుకోక పోవడం ఇలాంటి అవరోధాలు ఎన్నో ఉన్నాయి. సాహిత్య అకాడమీ, నేషనల్ బుక్ ట్రస్ట్ ఆఫ్ ఇండియా లాంటి సంస్థలు కొంతవరకు కృషి చేస్తున్నా పూర్తి స్థాయిని అందుకోలేక పోతున్నాయి.

అనువాద రంగంలోకి మీ ప్రవేశం ఎలా జరిగింది?

వివాహానంతరం చెన్నై వెళ్లాక తెలుగు పుస్తకాలు దొరక్క తమిళపుస్తకాలు చదవడం మొదలుపెట్టాను. అలా ఒకసారి తెలుగు నించి అనువదించబడ్డ నవల చదవడం తటస్థించింది. ఆ అనువాదం ఎంత హీనంగా ఉందంటే కోపం పట్టలేక వెంటనే ఆ అనువాదకులకి ఉత్తరం రాశాను. అప్పుడు మీరే అనువాదం చేసి చూడ మన్న సవాలే జవాబుగా వచ్చింది. దాన్ని స్వీకరించి నా మొదటి అనువాద రచన మొదలుపెట్టాను.

ఆ రచన ఎవరిదో చెప్తారా?

యండమూరి వీరేంద్రనాథ్ గారిది. ఆయన రచనలని నేను 1995 లో చదవడం ప్రారంభించాను. అవి ఎంతగా నన్ను ప్రభావితం చేసాయంటే, పుస్తకం చేతిలోకి తీసుకోగానే గబ గబా చదివేయాలి అనిపిస్తుంది. మళ్ళీ అలా చదువుతూ ఉంటే త్వరగా ముగిసి పోతోందే అని బాధగానూ అనిపిస్తుంది. ఇలాంటి ద్వైదీ భావం నాకు అంతకు ముందు ఎవరి రచనల పట్లా కలగ లేదు. ఆయన వ్రాసిన “పందెం” అన్నకధను వారి అనుమతితో తమిళంలోకి అనువదించాను. అది ‘కుంకుమ చిమిళ్’ అన్న పత్రికలో ప్రచురితమయింది.

మీ వివాహం ఎప్పుడు జరిగింది? ఎవరితో? వివాహంతో మీ జీవితంలో ఎలాంటి మార్పు వచ్చింది?

నా వివాహం 1976లో జరిగింది. మా అత్తయ్య కొడుకుతోనే. ఇరవై ఏళ్ల దాకా తెలంగాణా లో పెరిగిన నేను ఒక్క సారిగా చెన్నైకి రావడం తో నా జీవితంలో పెద్ద మార్పు వచ్చింది. ముఖ్యంగా చదువుకోవడానికి తెలుగు పత్రికలు, నవలలు అందుబాటులో ఉండేవి కావు. అప్పుడే తమిళ పత్రికలు, నవలలు చదవడం ప్రారంబించాను. మాతృ భాష తమిళమే అయినా అప్పటి వరకు తమిళంలో చదవడం తక్కువ. ఉత్తరంముక్క కూడా తమిళంలో రాసింది లేదు. ఇప్పటి లాగా కంప్యూటర్లు, ఇంటర్ నెట్ అప్పుడు లేవు.

సాధారణంగా ప్రతి వ్యక్తి విజయం వెనుక ఆ వ్యక్తికి స్ఫూర్తినో, శక్తినో, సాధించాలన్న కసినో అందించే వ్యక్తి ఒకరుంటారు. మీ జీవితంలో ఆ వ్యక్తి ఎవరు?

ఇరవై ఏళ్ల దాకా పట్టుమని ఒక్క పేజీ కూడా తమిళం లో నేనురాసింది లేదు. అలాంటిదిడెబ్బై నవలల దాకా అనువాదం చేశాను. వెనక్కి తిరిగి చూసుకుంటే నేనేనా అని ఒక్కో సారి ఆశ్చర్యం కలుగు తుంది. మన విజయాన్ని కుటుంబంలో అందరూ గుర్తిస్తే, ముఖ్యంగా జీవిత భాగస్వామి నుంచి ఆ గుర్తింపు దొరికితే ఆ సంతృప్తి వేరు. ఆ విషయంలో నేను అదృష్ట వంతురాలిని. మా వారికీ సాహిత్యంలో మంచి అభిరుచి ఉంది.”విముక్త” అనువాదం లో మా వారు కంటెంట్ ఎడిటింగ్ చేసారు.”విముక్త” కధలో భాష స్థాయి వేరు. ఆ స్థాయి అనువాదంలోనూ ఉండాలని సూచించారు.

మీ గురించి మీరు గర్వపడిన సందర్భం?

గర్వపడక పోయినా, ఒకసారి బెంగళూరులో నిడమర్తి ఉమా రాజేశ్వరరావుగారింట్లో జరిగిన సాహిత్య సమావేశానికి వెళ్ళినప్పుడు నేను ముందుగా వెళ్లాను. అప్పుడు ఎవరో ఫోన్ చేస్తే మాట్లాడుతూ ఆయన “అవును అవును. ఐదు గంటలకే సమావేశం మొదలవుతుంది. చీఫ్ గెస్ట్ కూడా వచ్చేశారు” అని అన్నారు. అప్పుడు హాల్లో నేనూ ఆయన మాత్రమే ఉన్నాము. ఎవరినో చీఫ్ గెస్ట్ అంటున్నారు అని నా వెనక ఒకసారి తల తిప్పి చూశాను. ఒక్క క్షణం తరువాతే నేనే అని అర్ధం అయ్యాక కాస్త సిగ్గుగా అనిపించింది. అంతకు ముందు నెలలోనే కవనశర్మ గారి “విడాకులు” తమిళ అనువాదం “Kanaiyazhi”అన్న పత్రికలో వెలువడింది. కవనశర్మ, వివిన మూర్తి గార్ల పరిచయ భాగ్యం ఆ సమావేశంలోనే కలిగింది.

నేను పంపిన అనువాద కధను ప్రచురించే ముందు, ఆయా పత్రికల సంపాదకులు నాకు ఫోన్ చేసి కధనూ, నా అనువాదాన్ని మెచ్చుకున్న సందర్బాలు రెండు మూడు ఉన్నాయి.

మీ జీవితపు మరపురాని మధుర సన్నివేశం?

తొలిసారి మాతృమూర్తి అయినప్పుడు. “అంతర్ముఖం” నవల మొదటి ప్రతిని అందుకున్నప్పుడు.

మీరు చేయాలనుకుని ఇంతవరకు చేయలేకపోయిన పని?

తమిళంలో ప్రపంచన్ గారి “vaanam vasappadum”నవలను తెలుగులో తేవాలని, అశోకమిత్రన్ గారి సికింద్రాబాద్ కధలను ఒక సంపుటిగా తెలుగులో తేవాలని.

మిమ్మల్ని గాఢంగా ప్రభావితం చేసినవ్యక్తి ఎవరు?

ప్రత్యేకించి ఒక వ్యక్తి అని చెప్పలేను. మాటలు, చేతలు ఒక్కటిగా ఉండేవాళ్ళు, ఎదుటి మనిషిని మాటలతో కూడా గాయపరచని వాళ్ళు, స్నేహ శీలులు నాకు మార్గదర్శులు.

రచన?

తెలుగులో యండమూరిగారి ‘అంతర్ముఖం’. ఓల్గా గారి ‘తోడు’ కధ.

నా రచనలు కొన్ని మీ అంతట మీరే అడిగి అనువదించారు. సాధారణంగా మూల రచనల్ని మీరే ఎన్నుకుంటారా? రచయితలే మిమ్మల్ని సంప్రదిస్తారా అనువాదాల కోసం?

సాధారణంగా, నాకు నచ్చిన కధలను ఆయా రచయితల అనుమతి తీసుకుని మరీ చేస్తాను. యండమూరి, యద్దనపూడిగారి రచనలను అన్నింటినీ తమిళంలో చేయాలని నా తపన. కొండపల్లి కోటేశ్వరమ్మ గారి ‘నిర్జనవారధి’ని తమిళంలో అనువాదంచేసి ఇవ్వగలరా అని ‘కాలచువడు’ అన్న ప్రముఖ పబ్లిషర్స్ నన్ను అడిగినప్పుడు కొంచం సంకోచించాను. ఎందుకంటే అంతవరకు నేను కధలు, నవలలు మాత్రమే చేసి ఉన్నాను. నిర్జనవారధి లాంటి ఆత్మకధను అదే స్వరంతో తేవాలి. అప్పుడే దానికి సార్థకత. ఆ పుస్తకం తమిళ అనువాదం “Alatrapalam” అన్నటైటిల్ తో వెలువడింది. పాఠకుల ఆదరణ పొందింది.

ఇప్పటి వరకూ ఎన్ని పుస్తకాలు అనువదించారు? ఎన్ని విడి రచనలు, పుస్తక రూపంలో రానివి, అనువదించారు?

ఇంతవరకు తమిళంలో డెబ్బై నవలలు వచ్చాయి. ప్రచురణలో పది నవలల దాకా ఉన్నాయి. తమిళంలో నుంచి తెలుగులోకి ముప్పైఐదు కధలకి పైగా అనువదించాను. ఈ బుక్ గా కినిగెలో ‘తమిళ కధలు-ఆణిముత్యాలు’ రెండు భాగాలుగా ఉన్నాయి. పుస్తక రూపంలో రావాల్సి ఉంది. అలాగే తెలుగు నుంచి తమిళంలో అనువదించిన కధలు పుస్తక రూపంలో రావలసి ఉంది.

సాహిత్య అకాడెమి వారి కోసం కు. అళగిరి సామి గారి “Anbalippu” అన్న కధా సంపుటిని తెలుగులో “బహుమతి” పేరిట అనువదించాను. స్క్రిప్ట్ అప్రూవ్ అయింది. పుస్తకరూపంలో రావలసి ఉంది.

ఒక రచన చదివాక అది మిమ్మల్ని వెంటాడి వేధిస్తేనే అనువాదాలు చేస్తారని విన్నాను, నిజమేనా?

నిజమే. కొన్ని కథలు మనసులో ముద్రించుకుని ఉండిపోతాయి. వాటిని అనువాదం చేసేటప్పుడు కలిగే సంతృప్తి మాటలకి అందనిది.

మీ అభిరుచులు? మీ దిన చర్య?

ఎక్కువగా చదువుతాను. రోజుకి ఎనిమిది గంటలైనా కంప్యూటర్ లో చదవడం, అనువాదం చేయడం నా అలవాటు. మంచి పుస్తకం చదువుతూ ఉంటే విందు భోజనం చేసినంత తృప్తి కలుగుతుంది. నచ్చిన పుస్తకాలను కొని చదివి, నా సొంత గ్రంధాలయంలో ఉంచుకుంటాను. సాహిత్య సమావేశాలు ఎక్కడ జరిగినా నేనూ, మావారూ కలిసి వెళతాం.

మీ కుటుంబ సభ్యుల గురించి నాలుగు మాటలు?

మా వారు బాంక్ నుంచి రిటైర్ అయ్యారు. ముగ్గురు కొడుకులు. అందరికీ పెళ్ళిళ్ళు అయి పిల్లలు ఉన్నారు. సాఫ్ట్ వేర్ ఉద్యోగస్థులు(Seattle, US).

మీరెన్నుకున్న రంగం గురించి, అందులోని సాధక బాధకాల గురించి చెప్పండి.

అనువాదం నేను ఎంచుకున్న రంగం కాదు. ఆ రంగమే నన్ను ఎంచుకుంది. తెలుగు నించి తమిళం లోకి, తమిళం నించి తెలుగు లోకి అనువాదం చేయడం నా మనస్సుకి నచ్చిన ప్రక్రియ. వృత్తి, ప్రవృత్తి ఒక్కటిగా ఉండటం నా సుకృతం.

కొన్ని రచనలను చదవగలం. కాని అనువదించడం కష్టం. అందరికీ కాక పోయినా చేయి తిరిగిన రచయితలకి ఒక స్వరం ఉంటుంది(tone). అనువాదంలో ఆ స్వరాన్ని తేగలిగితేనే ఆ అనువాదం పూర్ణత్వాన్ని సంతరించుకుంటుంది. ఒక భాష నుంచి నేరుగా ఇంకో భాషకి అనువాదం వెళ్ళినప్పుడే బాగా ఉంటుంది. మన దేశంలో పలు రకాల భాషలు ఉండటం వల్ల మొదట హిందీలో లేక ఆంగ్లం లో అనువాదం చేయబడి, వాటి నుంచి ప్రాంతీయ భాషలకి అనువాదం చేయడం ఆచరణ లో ఉంది. ఒక అనువాదానికి మళ్ళీ అనువాదం చేసినప్పుడు విషయం పలచబడిపోయే ప్రమాదం ఉంది. వీలైనంత వరకూ నేరుగా అనువాదాలు జరిగితే మంచిది. అనువాదకులకి మూలభాష, లక్ష్యభాషలమీద మంచి పట్టు ఉండాలి. రెండు భాషల యొక్క సంస్కృతి, ఆచార వ్యవహారాల పట్ల అవగాహన ఉండాలి.

గొప్ప స్పందన లభించిన మీ అనువాద రచన?

కథల్లో పి.సత్యవతిగారి “సూపర్ మాం సిండ్రోం”, వి.విజయలక్ష్మి గారి “మాతృత్వానికి మరో ముడి.”

మీకేవి ఎక్కువ ఇష్టం- కథలా నవలలా?

రెండూనూ.

మీ అభిమాన రచయితలు?

తెలుగులోయద్దనపూడి సులోచనారాణి, యండమూరి వీరేంద్రనాథ్, ఓల్గా. తమిళంలో అశోకమిత్రన్, D.జయకాంతన్, ఇందిరా పార్థసారథి.

తమిళ, తెలుగు సాహిత్యాల మధ్య పోలికలూ వైరుధ్యాలూ ఎలా ఉన్నాయంటారు?

కథల విషయానికి వస్తే తమిళంలో నిడివి తక్కువగా ఉంటుంది. ఒక సమస్య గురించి మాత్రమే ఉంటుంది. తెలుగులో సంభాషణలు, వర్ణనలు కాస్త ఎక్కువగానే ఉంటాయనిపిస్తోంది. తమిళంలో చారిత్రాత్మిక నవలలు వ్రాసే రచయితలు చాలా మంది ఉన్నారు. వాటిని తీవ్రంగా అభిమానించే పాఠకులు ఉన్నారు. కల్కి వ్రాసిన “పోన్నియిన్ సెల్వన్” ఇప్పటికీ మొదటి స్థానంలో ఉంది. తెలుగులో విశ్వనాధ సత్యనారాయణ గారి రచనలను చదివి అర్థం చేసుకునే ఓపిక  కొత్త తరం పాఠకులకి కొంచెం తక్కువే. పెద్ద రచయితలను వదిలేస్తే మిగిలిన రచయితలు తమ రచనలను తామే సొంత ఖర్చులతో ప్రచురించుకుంటున్నారు. ఈ పరిస్థితి మారాలి. మంచి రచనలను ప్రోత్సహించే విధంగా పబ్లిషర్స్ ముందుకు రావాలి.

తమిళ సాహిత్యాన్ని విస్తృతంగా చదివిన వ్యక్తిగా  తెలుగు కథకులకి మీరిచ్చే సూచన?

వీలైనంత వరకు తక్కువ మాటల్లో ఎక్కువ అర్ధం వచ్చేలా చూసుకోండి. ప్రతి విషయాన్ని విపులంగా పాఠకులకు చెప్పాల్సిన అవసరం లేదు. వాళ్ళు తెలివైనవాళ్ళు. అర్థం చేసుకోగలరు. కధలనువ్రాసిన వెంటనే పత్రికలకి పంపించకుండా రెండు మూడు రోజుల తరువాత మళ్ళీ మళ్ళీ చదివి చూడండి. అనవసరమైన పదాలు, వర్ణనలు తగ్గించండి. సమాజం పట్ల, మనిషి మనుగడ పట్ల బాధ్యతతో రచనలు చేయండి.

ప్రస్తుతం ఎలాంటి రచనల ఆవశ్యకత ఎక్కువగా ఉందంటారు?

ఎలాంటి సమాజం ఉండాలని ఎదురు చూస్తున్నామో, అటువంటి సమాజాన్ని రూపొందించ గలిగే రీతిలో మార్గ నిర్దేశం చేసే రచనలు.

అత్యంత శక్తివంతమైన టీవీ మాధ్యమాన్ని మెరుగైన సమాజ రూపకల్పనకి వాడుకోవాలంటే ఏం చెయ్యాలంటారు? ఇవాళ పెరిగిపోతున్న హింసకీ , సినిమాల్లో, టీవీల్లో కనిపిస్తున్న దృశ్యాలకీ సంబంధం ఉందంటారా? 

టి.వి. సీరియళ్ళ గురించి నాకు చాలా అసంతృప్తి ఉంది. ఒక ఇంట్లో ఎలాంటి సంభాషణలు ఉండకూడదో అలాంటి డైలాగులు, వయసుకి మించిన మాటలు మాట్లాడే పిల్లలు ….. చూసే వాళ్ళ ఇంట్లో ఒక ప్రతికూల వాతావరణం ఏర్పడుతుందని నా భావన. సినిమాల్లో ఆడపిల్లలని తక్కువ చేసి చూపించడం, చులకనగా చిత్రీకరించడం.. వీటిని బహిష్కరిస్తేనే సమాజం బాగు పడుతుంది. సంస్కరణ మన ఇంట్లో నించే మొదలవ్వాలి.

                                   *

-సాంత్వన చీమలమర్రి

~

అనుకోకుండా ఒక ఉదయం ఏటవాలు గా పడుతూన్న యెండ ఎప్పటి గుర్తుల్నో మెరిపిస్తుంది. ఊరికే తోచక రెపరెపలాడే రోజూవారీ గాలి సరిగ్గా అప్పుడే పది వేసవుల పరదాల్ని కదిలిస్తుంది. అలవాటయిపోయిన దారుల్లో కాళ్ళు తిరుగుతూన్న మలుపులు ఇప్పటివే. మనసు చూసే దృశ్యం ఎక్కడిదో, ఎప్పటిదో. వర్తమానాన్ని మర్చిపోగలగడమే గొప్ప intoxication అయితే nostalgia ని మించిన మధువెక్కడుందీ?

ఎంత గమ్మత్తో పసితనం అసలు. నేర్చుకొమ్మని గట్టిగా అరిచి చెప్పినవేవీ తర్వాత గుర్తుండవు. మళ్ళీ మళ్ళీ గుర్తొచ్చేవల్లా ఎవరూ చూడని చోట్ల ఎవరి కోసమూ కాదన్నట్టు పూసే గడ్డిపూల్లాంటి అల్పత్వాలూ, లేతదనాలే. అలాంటి పసితనం వసంతం అయితే, ఆ పూసే పూలకి తామేంటో తెలిసి తలలు ఎగరేసే కాలం వేసవి. ఇంకా మగత వదలని ఆకాశాల ధూసరవర్ణ ఛాయల్ని తన గులాబీతనం తో కడిగేసే వేసవి. వచ్చే ప్రతీ రోజునీ బంగారపు కెంపు సంధ్యల మధ్య పొదివిపట్టుకునే వేసవి. వేసవంటే బాల్యానికి చివర. కౌమారపు తొలి గడప. యవ్వనానికి Passage way. అంత అందాన్నీ conscious గా అనుభవించడానికి ఆ వయసూ, పరిణతీ చాలా మందికి సరిపోవు. కావాల్సినదానికంటే ఎక్కువే సరిపోయే అదృష్టవంతుడొకడు, పన్నెండేళ్ళ డగ్లస్ స్పాల్డింగ్స్, రచయిత Ray Bradbury ప్రతిబింబం.

తెంపిన తక్షణమే వడలే గడ్డిపూలని ఎలా దండ గుచ్చడం? అదిగో అని తాకి చూపించగానే ఆవిరయ్యే సబ్బు బుడగల రంగుల్ని ఎలా రాశిపోయటం? అందుకు తెచ్చుకున్నారు Bradbury ఈ రంగురంగుల అక్షరాల అద్దం ముక్కల్ని. ఈ పుస్తకం మనల్ని మనకే వంద fragments గా విడగొట్టి చూపించే తళుకుటద్దాల mosaic.

నీలం ఆకుపచ్చా కలిపి అల్లిన అడవి నీడల కింద, రెండు చెవుల్లో వినపడే గుండె చప్పుడు లో, గాయమయ్యి ఉబికే రక్తపు ఎరుపు లో, పని చేసి వచ్చిన అలసట లో, ఆ అలసటని ఒప్పుకోని అహం లో తను జీవించి ఉన్నాననే స్పృహ ఒక వెలుతురు జలపాతం లా డగ్లస్ ని ముంచెయ్యటమే మొదలు ఈ పుస్తకానికి. జీవించి ఉండటాన్ని గుర్తించటమంటే తెలిసిన లెక్కల్లో సాగే మొనాటనీల మధ్య మోగే అభౌమ సంగీతపు nuances వినిపించుకోగలగటం.  ఆ మొనాటనీలని కూడా వాటికోసం వాటిని ప్రేమించగలగడం. ఆ యెరుక ఓసారి పుట్టిందా, ఇంక కనిపించేదంతా అద్భుతమే. ప్రతి రోజూ పేజీల మధ్య నెమలీకే.

కాస్త ఏమరుపాటుగా ఉంటే పచ్చిక పెరిగి ఊరిని ముంచేస్తుందా అనిపించే 1928 నాటి గ్రీన్ టౌన్ లో ని కొందరు మనుషుల  జీవితాలూ, వాటి మధ్య అన్నిటినీ లోతు గా అనుభవించగలిగే అదృష్టమూ ఆపదా ఉన్న డగ్లస్ వేసవి అనుభవాలూ ఈ Dandelion Wine పుస్తకం నిండా.  వేసవంటే వాళ్ళకి ఎవరూ పైకి గుర్తించని కొన్ని ఆనవాయితీలు. లెమనేడ్ తయారు చేసుకోవడం, ఐస్ క్రీం తెచ్చుకోవడం, కొత్త టెన్నిస్ షూస్ తొడుక్కుని తోక చుక్కల్లా పరిగెత్తడం, గడ్డి లో పూసే డాండీలియాన్ పూల నుంచి వైన్ తయారు చేసుకుని సోమరి తూనీగల రెక్కల్లోని సూర్య కిరణాలనీ, తేనెటీగల కాళ్ళకంటిన వెయ్యి పూల సౌరభాల్నీ సీసాల్లో  దాచుకోవడం. ఇంకా ఎండ తగ్గి చల్లబడే సాయంకాలాలు వాకిట్లో ఊగే కుర్చీల్లో, చెక్క బల్లల మీదా పెద్దవాళ్ళంతా కూర్చుని ముసురుతూన్న చీకట్లకి చిక్కు తీసి జడలల్లుతూ చెప్పుకునే కబుర్లు. మరునాటికి మర్చిపోయి అందరూ మళ్ళీ మొదలెత్తుకునే కబుర్లు. అతిప్రియమైన ఆ కబుర్లకి అర్థం లేదు, శబ్దం మాత్రమే ఉంది. ఎంత నిశ్చింత!

జూన్ మాసపు ఆగమనం తోనే వినబడే లాన్ మూవర్ శబ్దమంటే తాతగారికి ప్రేమ. అది వినపడితే ఆయన నిద్ర లో నవ్వుతాడు. ఊరిలో అన్ని లాన్ మూవర్ల నాదాలూ కలిసి సింఫనీ పాడినట్టు ఊహించుకుంటాడు. అసలు కత్తిరించాల్సిన అవసరమే లేని టైం సేవర్ లాన్ జాతి ని అమ్మేందుకు వచ్చిన బిల్ ఫారెస్టర్ తో అంటాడు కదా “అసలు అన్ని పనులూ త్వరత్వరగా చేసి ఏం సాధిస్తాం? మిగిలిపోయే సమయం లో చెయ్యటానికి కొత్త పనులు కల్పించుకునేందుకు బుర్ర బద్దలుగొట్టుకోవడం తప్ప? దారివెంట ఎదిగే మొక్కల్ని చూస్తూ, వాసనలు పీలుస్తూ నడిచే కాస్త దూరం కార్లో యాభై మైళ్ళ వేగం తో వెళ్ళటం కంటే ఎందుకు బావుంటుందో కొంచెం అర్థం చేసుకోడానికి ప్రయత్నించరాదూ?” అని.  ఆ ఆలోచనల్లోకి వెళ్ళి వచ్చే లోపు బిల్ కి డబ్బులిచ్చేసి సరుకంతా లోయలో పడేయిస్తాడు. ఆ తర్వాత బిల్ కూడా లాన్ మూవర్ని ప్రేమ గా బయటికి తేవటం ఒక తియ్యటి ఆశావాదపు కొసమెరుపు.

సంతోష యంత్రాన్ని కనిపెట్టాలనుకునే లియోది ఓ కథ. ఎప్పటికీ చెయ్యలేమనుకున్న పని ఒక్కసారే చెయ్యటంలో సంతోషం ఉందా లేక అశాంతా? క్షణికమైన సౌందర్యాలు- సూర్యాస్తమయాలు, ఇంద్రధనుస్సులూ… క్షణికం కనుకే అపురూపం కాదూ? అవన్నీ నిత్యమూ నిరంతరమూ అయితే అవి అలవాటు అయిపోవటాన్ని తట్టుకునీ నిలబడగలిగేంత సంతోషం పుడుతుందా మనకి? Now and Here ని మించిన సంతోషముందా? ప్రశ్నలు. వినపడీ వినపడనట్టుండే జవాబులు.

పుస్తకం చివర్న వచ్చే అమ్మమ్మ వంటల్లాగా ఈ సంతోషానిక్కూడా ఓ రెసిపీ లేదేమో. వంటగది ఎంత చిందరవందరగా అయినా ఉండనీ. డబ్బాల్లో దినుసులన్నీ ఏకమైపొనీ. చివరికి చేసే వంట మాత్రం దివ్యంగా ఉండాలి. యేది యెంత వేస్తే రుచో, ఆ మారిపోతూ ఉండే పాళ్ళ రహస్యం ఏమిటో తెలిసిన పెద్దవాళ్ళ దగ్గర శిష్యరికం చెయ్యాలి. అప్పటికీ వాళ్ళు చెప్పగలిగే algorithm యేదీ ఉండదు. తోచినంత వేసుకుంటూ పోతే ఎప్పుడో ఒక రోజుకి epiphany.

ఈ బంగారపు వెలుతురుకి అవతల యేముంటుంది? గాఢమైన ఈ వెలుతురు దాచే నీడలు ఎంత నల్లటివో! వేసవి లో కూడా అమావాస్యలుంటాయి. తీతువులూ కూస్తాయి. ఎప్పుడూ పక్కనే ఉండే మనవాడు ఓ మధ్యాహ్నం వేరే ఊరికి వెళ్ళిపోతున్నానంటాడు, ఆ సాయంత్రం ఏం ఆడుకోవాలో ముందే అనుకున్నా కూడా. వాడేం మామూలు మనిషా? మన దృష్టి లో సగం దేవుడు. మన భాష అర్థమయ్యే ఒక్కగానొక్కడు. అన్నాళ్ళూ చెప్పుకున్నా మిగిలిపోయినవన్నీ గుర్తొస్తాయి. ఆ పైన జరగబోయేవన్నీ ఎవరితో చెప్పాలి? భయమేస్తుంది. ఒకరినొకరు మర్చిపోయే రోజు వస్తుందేమో అని. వెళ్ళిపోతాడు వాడు. ఊరూ వాడా, పచ్చికా చీకటీ అన్నీ అలాగే ఉంటాయి. వాడు మాత్రం అక్కడ ఉండడు. కలుస్తూ ఉండొచ్చు లెమ్మనే సగం నిజం మాత్రం ఉంటుంది. కోపమే వస్తుంది వాడిమీద. పసి గుండె కొంచెం ఎదుగుతుంది. ఒకింత మొద్దుబారుతుంది. కళ్ళ ముందే కట్టిపడెయ్యగలిగితే ఎంత బావుండు ఇష్టమైన వాళ్ళందరినీ!

మర్రి చెట్లలాంటి మనుషులు హఠాత్తుగా మాయం అయిపోతారు. జీవించి ఉన్నట్టు తెలిస్తే జీవించి లేకపోవటం అంటే ఏంటో కూడా తెలుస్తుంది నెమ్మదిగా. దిగులు పట్టుకుంటుంది. ఒంటరితనం ముంచేస్తుంది. అసలు ఎవరినైనా యే హామీ మీద ప్రేమించాలి? ఎన్నాళ్ళు మనతో ఉంటారని ప్రేమించాలి? అనిపిస్తుంది. అవును కొందరంతే. ఇంకా పెద్దరికం మీద పడకుండానే చప్పున విషాదం పాలైపోగలరు. గాఢంగా ప్రేమించగలరు. గాయపడి యేడవగలరు. ఎరువు మూటల్లో కూడా పూల తోటల్నే చూడగలరు. స్ఫటికాలకి మల్లే ప్రపంచాన్ని వర్ణాల్లోకీ, పదాల్లోకీ, స్వరాల్లోకీ విప్పార్చగలరు. ఓ చిన్న ఆకుపచ్చని పడవమీద కాలం లో వెనక్కి తీసుకుపోయి ఇదీ అని చెప్పలేనివన్నీ ఇక్కడే ఇప్పుడే చూపించగలరు. “ప్రేమ భ్రమ కదూ?”  అని అడిగితే… “మంచు ఆవహించేవేళ సూర్యుడూ భ్రమే అనిపిస్తాడు” అని మార్మికంగా నవ్వేయనూగలరు.

చివరి పేజీ మూస్తూనే తరుముకొస్తాయన్నీ. ఆకాశమంతా నిండే చందమామ నేరేడు చెట్ల వెనకనించీ తేలి వస్తోంది… చుక్కలు మాత్రమే మెరుస్తోన్న ఇంకో రాత్రి- గాజు పగిలినట్టు కారణం లేకుండా కలిసి నవ్వుతున్నారంతా. వేడి చల్లారుతున్న గచ్చు మీద, మొక్కలు తాగి మిగిల్చిన నీళ్ళ మీద మార్చి మార్చి అడుగులు వేస్తున్నాయి సైజ్ ఫైవ్ పాదాలు. నిద్రగన్నేరుల మీద ఎవరిదో నిర్దయ తెలిసి గొంతు లో ఏదో అడ్డుపడుతోంది. ఎపుడో విడిపోయిన వారి మాట వినపడి వాగ్దానాలు చేస్తోంది. తురాయి పూలు రాల్తూనే ఉన్నాయి. అన్నీ- అలాగే- అక్కడే… సరిగ్గా అప్పటిలాగే… ఎందుకంటే? గుర్తున్నాయి కదా మరి!

-బ్రెయిన్ డెడ్ 

~

ప్రామిస్డ్ ల్యాండ్ రిమోట్లెక్కడో

ప్రాపంచిక భంగిమల మధ్య కోల్పోయి

అర్త్ధరాత్రి హౌరబ్రిడ్జ్కింద గుర్రం గజ్జెల్లా

మిడిల్ క్లాస్ ముషాయిరా

పరాకులు పలకరింపులు

జీవితాంతం ఒకరికొకరి ఏడ్పుల గుస్థాకీ

కల ఇదని నిజమిదని తెలియదులే బ్రతుకింతేనులే

బుల్షిట్  ప్రేమ లేదంటారేమిటిరా

తూరుపు సింధూరపు ముఖారవిందాన

చెమటల ఉప్పులూరుతూ

నాన్ స్టిక్ ప్యాన్లో రిలేషన్షిప్ స్టిక్ చేసుకోవడానికి

తిరగబడుతున్న  హాఫ్ అండా ఫ్రై

వెలిగారుతున్న వైబ్రేటర్ మసకల్లో

గర్ల్ ఫ్రెండ్కో ముద్దు గ్లాస్ ఫ్రెండ్కో హద్దు పెడుతూ

జ్వరంతో బెంగటిల్లిన బేబీ డైపర్లో బ్రతుకర్ధం వెతుక్కుంటూ

ఎండిపోయిన ఎర్ర మిరపగాయ ముఖాన నిలబడిన

ఏకాకితనాన కానరాలేదా

ఏక్ చుట్కీ సింధూర్కి కీమత్ ఎంతో రమేష్బాబు

నిజమేన్రోయి !

సిగరెట్‌ తాగనోడు దున్నపోతై పుట్టున్‌

సిగరెట్బట్లు మారుతూ ఉంటాయి యాష్ ట్రేలలో

బట్లు మారుతూ ఉంటాయి బాంబే డైయింగ్ నేతల నునుపుల్లో

ఒకరికొకరు తోడై ఉండిన అదే స్వర్గపు పానుపుల్లో

పరంతూ ,గాలుల్లో కలుస్తున్న పొగలు

ఉక్కిరిబిక్కిరి చేసే సంభందాలంత స(అ)తీ సహజమేగా

మై డియర్ గిరీశం , మైండ్ యా  రిలేషన్షిప్ స్టేటస్ ఆల్వేస్ కాంప్లికేటెడేనోయి

సబ్జెక్టివిటీ కరువైన కథలు డామిట్!  అనేసి అడ్డం తిరిగినప్పుడు

ఆదర్శాల అబ్జేక్టివిటీ  వెతక్కువాయి ముదుర్రాయి

పళ్ళుడగొట్టుకున్న శతకోటి బోడిలింగాలలో నీదో

పగిలిన హృదయం మాత్రమే

ప్రేమెందుకు లేదరాభై

పడకింటి పవళింపు సేవలలో  అనుకోకుండానో ,

అనితరసాధ్యంగానో కారిన

ఆ నాలుగు చుక్కలు  ప్రేమకేగా లైఫోటి క్యారుమన్నది

ఓపెన్ మైండెడ్ బైయాస్డ్ జిందగీలలో చివరకిమిగిలేది అదే సుమీ

డార్న్

అటు తిరిగిపడుకోవడంలోను నిరాశేనా

అసహనపు ధర్మయుద్ధం చివరాకరు ఆయుధం కాబోలు

బయటెక్కడో ఎవడో ఫ్రస్త్రేటెడ్ సోల్ కోక్ టిన్ను లాగిపెట్టి తన్నిన శబ్దం

దునియా కా క్యా సునేగారే  భాయ్ జరా ఖుద్కా ధర్డ్ సునో

కోక కోసమో కొకైన్ కోసమో ఫటక్ ఫటక్ మని గుండెపగలగొట్టుకొని బయటికోస్తున్న ఎమోషన్నో క్షణం మోసిన తుది సెకండ్లో

జబ్ కోయి బాత్ బిగడ్జాయే జబ్ కోయి ముష్కిల్ పడ్జాయే

తుం దేనా సాత్ మేరా ఓ హం నవా !

ఒకేమారు ఇటు తిరిగి హత్తుకోవా ప్రియా

మరెప్పుడు మౌనాన్నే కాదు మరణాన్ని సైతం మన మధ్యకి రానివ్వనని మాటిస్తాను

ప్రామిస్డ్ ల్యాండ్ రిమోట్లెక్కడో

ప్రాపంచిక భంగిమల మధ్య కోల్పోయి

నిశీ !! 23 /02/ 16

నవలా రచయితకి ఉన్నది, కథా రచయితకి లేనిది ఏమిటి?

ప్రధాన పాత్రల జీవితాలని విస్తారంగా చిత్రీకరించే వెసులుబాటు నవలా రచయితకుంది, కథా రచయితకి లేదు. కథల నిడివి పూర్తిస్థాయి జీవితాల చిత్రీకరణకి అడ్డుపడుతుంది. అందువల్ల “కథ అను పదార్ధమును నిర్వచింపుడు” అనే ప్రశ్న ఎవరన్నా వేస్తే “ప్రధాన పాత్ర జీవితాన్ని ప్రభావితం చేసిన ఓ కీలక సంఘటన, దానికి దారి తీసిన పరిణామాల సమాహారం” అని చింపొచ్చు. సాధారణంగా కథల్లో ఒకే ఒక ప్రధాన పాత్ర ఉంటుంది. ఆ పాత్ర జీవితంలోని కొద్ది రోజులు లేదా గంటల మీద మాత్రమే కథ కేంద్రీకరించబడుతుంది. పాత్ర నిర్మాణం కూడా ఆ మేరకే ఉంటుంది. ఏ కొద్ది కథల్నో మినహాయిస్తే ఎక్కువ శాతం కథలు ఇలాగే ఉంటాయి.

పై నిర్వచనాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని – ఈ క్రింది కథాంశాన్ని కథగా మలిచే క్రమంలో ఏమేం అంశాలు పరిగణలోకి తీసుకోవాలో చూద్దాం.

అనగనగా ఓ బాలుడు. చిన్నతనంలో ఎదురైన కొన్ని సంఘటనల కారణంగా వాడి బుర్రలో ఏవో ప్రశ్నలు మొలకెత్తాయి. వాటికి సమాధానాలు అన్వేషిస్తూండగానే దశాబ్దాలు దొర్లిపోయాయి. ఆ అన్వేషణే వాడి జీవితాన్ని రూపుదిద్దింది; పెద్దయ్యాక వాడు ఏమయ్యేదీ నిర్దేశించింది. ఆఖరుకి, నడివయసులో, అతనికి సమాధానాలు లభించాయి.

ఈ ఇతివృత్తంతో రెండు విధాలుగా కథ రాయొచ్చు.

మొదటి పద్ధతిలో –  కథానాయకుడి బాల్యప్రాయంలో కథ మొదలు పెట్టి, సంఘటనలు జరిగిన కాలక్రమంలో (chronological order) చెప్పుకుంటూ పోవటం. అయితే ఇందులో రెండు సమస్యలున్నాయి.

1: ఎత్తు పల్లాలు, ఎటువంటి మలుపులూ లేని తిన్నని నున్నని రహదారిపై సాగే ప్రయాణంలా ఈ కథనం నడుస్తుంది. కథలో కొన్ని కీలకమైన వివరాలు తొక్కిపట్టి అదను చూసి బయటపెడితేనే పాఠకుడిలో ఉత్సుకత కలుగుతుంది, ఉత్కంఠ పుడుతుంది. లీనియర్ విధానంలో చెప్పే కథల్లో  ఇలా వివరాలు తొక్కిపట్టే అవకాశం పెద్దగా ఉండకపోవటంతో అవి నీరసంగా సాగుతాయి.

2. బాల్యం నుండి మొదలు పెట్టి కథానాయకుడు నడివయసుకి చేరేవరకూ చెప్పుకుంటూ పోతే కథ పొడుగు పెరిగిపోతుంది. అంతకంటే ముఖ్యంగా, అది మనం చెప్పుకున్న కథ నిర్వచనంలోకి ఇమడదు.

రెండో పద్ధతిలో – కథని ముగింపుకి వీలైనంత దగ్గర్లో మొదలుపెట్టాలి. అంటే, కథానాయకుడి ప్రశ్నలకి సమాధానాలు లభించబోయే దశలో అన్నమాట. ఆ తర్వాత సందర్భానుసారం నేపధ్యాన్ని విడమరుస్తూ పోవాలి. అలా సమాచారాన్ని తొక్కిపట్టటం వల్ల కథకి ఉత్కంఠ జతపడుతుంది. లీనియర్‌గా కాకుండా ముందువెనకలుగా, గతమెరుపులు మెరిపిస్తూ చెప్పటం వల్ల పొరలు పొరలుగా రూపుదిద్దుకుని, కథ లోతు పెరుగుతుంది. పాత్రల్ని లోతుగా చిత్రీకరించేంత నిడివి లేకపోవటం కథలకున్న పరిమితి అని మొదట్లో చెప్పుకున్నాం. ఆ లోటుని కొంతలో కొంత ఈ లోతుద్వారా పూడ్చేయొచ్చు.

గతంలో జరిగిపోయిన సంఘటనలు చెప్పటానికి – ఆ విధంగా కథ లోతు పెంచటానికి – ప్రధానంగా రెండు మార్గాలున్నాయి: వ్యాఖ్యానం (exposition) మరియు ఫ్లాష్‌బాక్. గతించిన విషయాలు ‘చెబితే’ అది వ్యాఖ్యానం అవుతుంది. ‌చాలా కథల్లో పాత్రలు గతానుభవాలో, ఎప్పుడో జరిగిపోయిన సంఘటనలో నెమరేసుకోవటం కనిపిస్తుంది. ఇవన్నీ వ్యాఖ్యానం కోవలోకే వస్తాయి. ‌చాలామట్టుకు కథల్లో గతాన్ని చెప్పటం ఇలాగే జరుగుతుంది. చాలామంది పాఠకులు (కొందరు కథకులు కూడా) ఇలా చెప్పటాన్నే ఫ్లాష్‌బాక్‌గా పొరబడతారు. ఫ్లాష్‌బ్యాక్ ద్వారా రచయిత గతంలో జరిగిపోయిన సంఘటనలు చెప్పడు; ‘చూపుతాడు’. వ్యాఖ్యానానికి, ఫ్లాష్‌బాక్‌కి ఉన్న ముఖ్యమైన తేడా అది.

వ్యాఖ్యాన పద్ధతిలో గడచిపోయిన కథ చెప్పటంలో ఓ వెసులుబాటుంది. ఇది సహజంగా అనిపిస్తుంది. నిజజీవితంలో ఎవరైనా గడచిన విషయాలు చెప్పాలంటే ఇలాగే చేస్తారు. కాబట్టి పాఠకులు వ్యాఖ్యానాన్ని అనుసరించటం తేలిక. అదే ఫ్లాష్‌బ్యాక్ విధానంలోకొచ్చేసరికి – గడచిపోయిన సంఘటనలు, సన్నివేశాలు పాఠకుడి కళ్లకి కట్టేలా ‘చూపాలి’. అంటే, ప్రస్తుతం నడుస్తున్న కథని కాసేపు ఆపేసి పాఠకుడిని గతంలోంకి లాక్కుపోవాలి. నిజజీవితంలో ఎవరూ ఇలా గతంలోకి ప్రయాణించటం జరగదు. కాబట్టి ఈ విధమైన కథనం పాఠకులని గందరగోళపరిచే అవకాశం ఉంది. ఈ కారణంవల్ల కొందరు కథకులు ఫ్లాష్‌బ్యాక్స్ వాడకాన్ని ఇష్టపడరు. అవి కథాగమనానికి అడ్డొస్తాయని వాళ్ల అభిప్రాయం. అందులో నిజం లేకపోలేదు. అంతమాత్రాన వాటికి ఆమడ దూరంలో ఉండాల్సిన అవసరమూ లేదు. ఈ క్రింది జాగ్రత్తలు పాటిస్తే ఫ్లాష్‌బాక్స్ పండుతాయి. సరిగా రాస్తే ఇవి వ్యాఖ్యానం కన్నా ఎక్కువ ప్రభావం చూపిస్తాయి.

– కథలోకి ఫ్లాష్‌బ్యాక్ ఊహించని చుట్టంలా ఉన్నట్లుండి ఊడిపడకూడదు. ప్రస్తుతం నడుస్తున్న కథలో ఓ బలీయమైన కారణమేదో గతాన్ని తట్టి లేపాలి. వర్తమానం నుండి గతానికి తరలటం అతి సహజంగా జరగాలే తప్ప బలవంతాన పాఠకుడి నెత్తిన రుద్దినట్లుండకూడదు. అలాగే, గతం నుండి వర్తమానానికి మరలటమూ అంతే సహజంగా ఉండాలి. నేపధ్యంలో చెప్పాల్సింది ఐపోయింది కాబట్టి, చెప్పటానికి ఇంకేమీ లేదు కాబట్టి తటాలున ఫ్లాష్‌బ్యాక్ ముగించేయకూడదు. ఈ జాగ్రత్తలు తీసుకోకపోతే కథనంలో కుదుపులొస్తాయి.

– కథ మొదలెట్టీ పెట్టగానే పాఠకుల ముఖాన రింగులరాట్నం తిప్పేసి ఫ్లాష్‌బ్యాక్‌లోకి ఈడ్చుకుపోకూడదు. వాళ్లు కాస్త కుదురుకునే సమయమీయాలి. సాధారణంగా, ఫ్లాష్‌బ్యాక్‌ని ఎంత ఆలస్యంగా మొదలు పెడితే అంత ప్రభావశీలంగా వస్తుంది.

– ఫ్లాష్‌బ్యాక్ ఎప్పుడు ముగించాలనేదీ ముఖ్యమే. ఫ్లాష్‌బ్యాక్ పూర్తైన వెంటనే రెండు మూడు వాక్యాల్లోనే కథ పూర్తైపోకూడదు. అలాగే, గతమెరుపుల ముందు అసలు కథ వెలవెలపోకూడదు. ఫ్లాష్‌బ్యాక్ అనేది ఉపకథ మాత్రమే. అది గొప్పగా ఉండటం ముఖ్యమే కానీ, అది ప్రధాన కథని మింగేయకూడదు. అసలు కథ పిసరంతే ఉండి ఫ్లాష్‌బ్యాక్ దృశ్యాలే ప్రధానమయ్యాయంటే, ఫ్లాష్‌బ్యాకే అసలు కథన్న మాట. అప్పుడు దాన్ని ఫ్లాష్‌బ్యాక్‌లా కాకుండా ప్రధాన కథలానే చెబితే మెరుగు.

– కథనం ఫ్లాష్‌బ్యాక్‌లోకి మారటమూ, తిరిగి అందులోనుండి బయటకు రావటమూ పాఠకుడు తేలిగ్గా గమనించేలా ఉండాలి. లేకపోతే వాళ్ల బుర్ర తిరుగుతుంది.

– ఒక ఫ్లాష్‌బాక్‌లో మరో ఫ్లాష్‌బ్యాక్ విప్పే ప్రయోగానికి వీలైతే దూరంగా ఉండండి.

ఈ వ్యాసం మొదట్లో ఉదాహరణగా రాసిన ఇతివృత్తం నా తొలికథ ‘నాగరికథ’కి ఆధారం (goo.gl/H3lAsq). అది నేను ఫ్లాష్‌బాక్ వాడిన ఒకే ఒక కథ. అందులో పైన చెప్పిన జాగ్రత్తలన్నీ తీసుకోవటం మీరు గమనించొచ్చు. ఆ కథలో ఒక ఫ్లాష్‌బ్యాక్‌లో మరో ఫ్లాష్‌బ్యాక్ చెప్పాల్సిన అవసరం పడింది. అలాచేస్తే పాఠకులు గందరగోళానికి గురయ్యే అవకాశముంది కాబట్టి మొదటి గతాన్ని ఫ్లాష్‌బ్యాక్ రూపంలోనూ, దానిలోపలి గతాన్ని వ్యాఖ్యానం రూపంలోనూ చెప్పేసి నెట్టుకొచ్చాను. ఆ కథకి మొదటి డ్రాఫ్ట్ రాశాక తిరిగి చదివితే ఏదో లోపం కనబడింది. మరోమారు చదివాక కానీ అదేంటో అర్ధం కాలేదు: ఆ కథలో ఫ్లాష్‌బ్యాక్ మెరుపులు ఎక్కువైపోయాయి, పతాక సన్నివేశాలు తేలిపోయాయి. ఆ లోపం సరిచేయటానికి కథ ముగింపుని తిరగరాయాల్సొచ్చింది. ‘నాగరికథ’ ఆఖర్లో ఉండే ట్విస్ట్ అలా వచ్చిచేరింది.

ముక్తాయింపు:

కొన్ని కథల్లో మొదట్లో రెండు పేరాగ్రాఫులు, చివర్లో మరో రెండు పేరాగ్రాఫులు వర్తమానంలోనూ; మిగిలిందంతా ఫ్లాష్‌బ్యాక్‌గానూ నడవటం మీరు గమనించే ఉంటారు. సాధారణంగా ఇలాంటి కథల్లో ఆ మొదలు, చివర కలిపి కథ నిడివి పెంచటం తప్ప ప్రత్యేక ప్రయోజనమేమీ ఉండదు. ఇక్కడ ‘రెండు పేరాగ్రాఫులు’ అనే నిడివి కారణంగా అవి అనవసరమైనవిగా నేను తీర్మానించటంలేదని గ్రహించగలరు. పాఠకుడు కథలో కుదురుకోకముందే ఫ్లాష్‌బ్యాక్ మొదలైపోవటం, అది పూర్తైన వెంటనే కథ కూడా ఐపోవటం – ఈ రెండూ మాత్రమే నేనిక్కడ ఎత్తిచూపదలచుకున్నది.

అయితే, కొన్ని రకాల కథలు ఇలా రాయాల్సిన అవసరం పడొచ్చు. వర్తమానంలో కథ మొదలు పెట్టి, వెంటనే గతంలోకి జారుకుని, చివర్లో అందులోనుండి బయటికొచ్చేయటం. ఇందులో కథంతా గతంలోనే జరుగుతుంది. వర్తమానంలో జరిగేదానికి ఆ గతపు గాధతో ఏదో లంకె ఉంటుంది. దీన్ని framing the story అంటారు. దీన్ని ‘కథని చట్రబద్ధం చేయటం’ అని మనం తెనిగిద్దాం. ఇది ఫ్లాష్‌బ్యాక్ విధానం కిందకి రాదు. ఈ చట్రబద్ధీకరించటం  అనేది పురాణాలంత పాత టెక్నిక్. ఒకసారి మహాభారతాన్ని గుర్తుచేసుకోండి.

————

ఈ వ్యాసాల్లో నా సొంతవే కాకుండా ఇతరుల కథలనీ ఉదహరించమని హితుల, సన్నిహితుల సూచన. ఆ పని చేయలేకపోవటానికి పలు కారణాలున్నాయి. తెలుగులో గొప్ప కథలు లెక్కలేనన్ని వచ్చాయి, ఇంకా వస్తున్నాయి. కానీ వాటిలో నా అభిరుచికి సరిపడేవి తక్కువ. క్రైమ్, థ్రిల్లర్, డిటెక్టివ్, ఫాంటసీ, హారర్ వగైరా ‘లొల్లాయి’ కథలకే నా ఆసక్తి పరిమితం. ఆ తరహా కథలు – అందునా నాణ్యమైనవి – తెలుగులో దాదాపుగా రావటం లేదు. అస్థిత్వ వాదాల కథల్లాంటి ‘భారమైన’ సాహిత్యానిదే ప్రస్తుతం హవా. అటువంటివి నేను దాదాపుగా చదవను. అడపాదడపా చదివినా వాటిని ఇలాంటి వ్యాసాల సందర్భంగా తవ్వి తీసి ఉటంకించేస్థాయిలో గుర్తుపెట్టుకోలేను. అరుదుగా ఏ కథనైనా గుర్తంచుకున్నా, ఉదహరించాలనుకున్నప్పుడు అది చేతికి అందుబాటులో ఉండకపోవచ్చు – దాని కాపీ నా దగ్గర లేకపోవచ్చు. నా కథలైతే నాకెప్పుడూ అందుబాటులోనే ఉంటాయి కదా. అన్నిటికన్నా ముఖ్యంగా – నా కథల్లో ఎక్కడ ఏది ఎందుకు రాశాననే దానిపైన నాకు పూర్తిగా అవగాహన ఉంటుంది కాబట్టి ఆ విశేషాలు ప్రస్తావించటం తేలిక. ఇతరుల కథల విషయంలో అంత సాధికారికంగా వ్యాఖ్యానించే అవకాశం నాకు లేదు. అదీ సంగతి.

*

 -ఎ . కె . ప్రభాకర్

~

ఒక్కో కథ చదివాకా ఆ  కథ లో పాత్రలు చాలా కాలం గుర్తుండిపోతాయి.  కొన్ని పాత్రలైతే వెంటాడతాయి. పాత్ర పేరు చెప్పగానే కథంతా స్ఫురణకి వస్తుంది. కొన్ని కథల్లో సంఘటనలు కథని మరచిపోనివ్వవు. ఏక వాక్య కథలుగా కొన్ని మనసులో పాతుకుపోతాయి ; సారం చెప్పగానే కథ యాదికొస్తుంది. కొన్ని కథలు రచయిత శిల్ప కౌశలం కారణంగా కేవలం విలక్షణమైన టెక్నిక్ ద్వారా  మెదడు పొరల్లో జ్ఞాపకాలుగా కదులుతూ వుంటాయి. చాలా తక్కువ కథలు మాత్రమే శీర్షిక పేరు చెప్పగానే కథలోని పాత్రలూ వాటి ప్రవర్తన సంఘటనలూ సన్నివేశాలూ సంభాషణలూ యితివృత్తం దాని నిర్వహణా కథనపద్ధతీ భాషా వాటిని వాహికలుగా మలచుకొన్న రచయిత దృక్పథం అన్నీ వొక దాని వెంట మరొకటి కళ్ళముందు దృశ్యమానం అవుతాయి. అటువంటి అరుదైన కథల్లో వొకటి ఎమ్ ఎమ్ వినోదిని రాసిన

***

చానాళ్ళ కిందట వూరినుంచి పనిమీద నగరానికి వచ్చి అక్కడ అభివృద్ధి చెందిన రాజపథాల్లో వుచ్చ పోసుకోడానికి మరుగు దొరకక విలవిల్లాడిన మహిళ  క్షోభని కథగా చదివి క్రోధంతో రగిలిపోయిన జ్ఞాపకం వుంది. దశాబ్దాలు నడిచి వచ్చాకా  యిప్పుడు వినోదిని కట్ట చదివినప్పుడూ అదే అనుభూతి. జపాన్ సింగపూర్ నమూనాల వర్తమాన చరిత్ర కూడా అంతే సంబడంగా వుందని గుండె జలదరించేలా ‘కట్ట’ మరోసారి నిరూపిస్తుంది.

దళితవాడ నుంచి పై చదువుకోసం హాస్టల్లో చేరి అక్కడ లెట్రిన్ సౌఖ్యం అనుభవించే పదహారు పదిహేడేళ్ళ అమ్మాయి ‘సొరూప’ సెలవలకి యింటికి వచ్చినప్పుడు మరుగుదొడ్డి సదుపాయం లేక రైలు పట్టాల మీదకి ‘దొడ్డికి’ పోవాల్సినప్పుడు అనుభవించిన బాధల పరంపర కట్ట.

ఆస్టల్లో వుప్పూకారం లేని కూరలు తినటం మూలాన నాలికంతా చప్పబడిపోయిన సొరూప అమ్మ చేసిన ‘గోంగోర పచ్చిమిరగాయాలు వుడకబెట్టి నూరిన పచ్చడి’ వేసుకొని యిష్టంగా రెండు ముద్దలు అన్నం యెక్కువే తింది. ఫలితంగా తెల్లారక ముందే ‘దొడ్డి నెప్పి’. కూర్చుంటే రెండు మడాలూ తడిసి పోయేంత పెద్ద యిరోచనం. ఇక తెల్లారుతూనే మొదలైంది నరకం.

కరుణామయుడు సినిమాలో ‘యేసయ్య సిలవ మీద చచ్చిపోయినపుడు – కొండరాళ్ళు దొర్లుతయ్ , సముద్రాలు వుప్పొంగుతయ్ , అగ్నిపర్వతాల కుండ మీద మూత పేలిపోయి , మంట యెక్కువైతే పప్పుచారు పొంగినట్టు లావా పొంగిపోద్ది . అట్టా వుంది నా కడుపులో.’  స్వరూప తన  శారీరిక బాధని తనకు తెలిసిన భాషలోకి తర్జుమా చేయడానికి పడడిన అవస్థ యిది.

తలమీద ముళ్ళకిరీటం బెట్టి లోపలికేవరో గట్టిగా వొత్తుతున్నట్టున్న సొరూప పడ్డ బాధని ఆమెతో పాటు కథ చదివే వాళ్ళు కూడా అనుభవిస్తారు. కానీ అసలు సమస్య – పగటి పూట పదే పదే కట్ట మీదకి పోవాల్సి రావడమే.

‘చెంబు తీసుకొని యిళ్ళ మజ్జ నడుచుకుంటా బోవాల. ‘యెప్పుడొచ్చావమ్మాయ్?’– అని అందరూ పలకరిస్తావుంటారు. దానికి తోడు కట్టకి పొయ్యొచ్చే మా గేరి మొగోళ్ళు యెదురవుతావుంటారు. అన్నయ్యలూ , అంకుళ్ళు. నాతోపాటు మా లూథరన్ హైస్కూల్లో చదువుకున్న సీనియర్లు , జూనియర్లు కూడా వుంటారు. వీటన్నిటికీ మించి పగలు ఆడోళ్ళు కట్టమీద కూర్చోడానికి లేదు! కట్ట పక్కన డవున్లో వున్న ముళ్ళ కంచెల్లోపలికి వొంగొంగి నడుచుకుంటాబోయి కూర్చోవాల. అసలే పెంటలరొచ్చు. రోతగా వుంటది. దానికి తోడు రాత్రంతా వానబడివుంది. కుప్పలన్నీ చింది, చుట్టూ చెల్లాచెదరుగా యెగిరిపడి వుంటాయ్. యెంత కష్టమో నడవడం. తావు వెతుక్కోవడం.’

అందుకే సెలవలు వస్తే లేటుగా లేస్తామని చెప్పుకొనే వాళ్ళని చూస్తే స్వరూపకి అసూయ.  ‘తెల్లగా తెల్లవారడం’ గురించి పంచుకోలేని  భయం , చెప్పుకోలేని ఆందోళన.

‘స్వచ్ఛ భారత్’ ప్రాంగణాల్లో కెమెరాల ముందు చీపుర్లతో దర్శనమిచ్చి  ‘నమో’ వాక్యాల భజన చేసే రాజకీయ దుర్గంధ నాయుళ్ళందరూ కట్ట మీదినుంచి వీచే యీ గవులును వొక్కసారి పీల్చి సిగ్గుపడాల్సిన అవసరాన్ని గుర్తుచేసే యీ కథలోని  వస్తువుతో కొందరికి పేచీ అయితే రచయిత సొరూప ముఖత: వర్ణించిన చీదర కొంతమందికి కడుపులో కెలికినట్టు చేసింది.

‘నా యెడం పాదం ముందు నుంచి – నలుపు మీద నాలుగు యర్ర మచ్చలున్న పురుగు పోతావుంది. అది ముందుకాళ్ళతో కుంకుడు గింజంత పియ్యి వుండని దొర్లించుకుంటా పోతావుంది. దొర్లించుకుంటా పోటం వలనేమో , వుండ బో గుండ్రంగా , చూట్టానికి చిన్నసైజు లడ్డులాగా వుంది.

‘ … పాదాల్నిండా పియ్యి. కజాబిజి తొక్కానేమొ , అతుక్కుపోయింది. యేళ్ళ మజ్జ నుంచి పొడుచుకొచ్చి , అంచుల్లోకెల్లకొచ్చి …! చెప్పుల్లేకుండా నల్లమట్టి పొలంలో నడిస్తే మట్టి బూట్లొస్తాయే , అట్లొచ్చినయ్ పియ్యబూట్లు!’

యిటువంటి వర్ణనలు చాలా మంది కథా శిల్ప ప్రేమికులకి , సమీక్షకులకి మింగుడు పడలేదు. ఇది కథ కాదు అని కంగారు పడ్డారు. ఇన్నాళ్ళూ కథలకి గీసుకొన్న కొలతల్లో యిమడని  రచనా శైలి యిది. ఈ శైలే  ప్రధాన స్రవంతి పత్రికలకు ఈ కథ పట్ల అసహ్యం కలిగి ప్రచురించకపోటానికి కారణమయింది. మన యీ సభ్య నాగరిక సమాజం లోపలి – బయటి  కల్మషాన్నంతా పై నుంచీ కిందకి ‘చేపని కడిగినట్టు సుబ్బరంగా రుద్ది’ కడిగి పారేయడానికే రచయిత కావాలనే యీ ముళ్ళ దారిలో నడిచిందని  గ్రహించాలి. నిజానికి మనం యింకా  యిటువంటి సమాజంలో బతుకుతున్నందుకు దిగులుతో  సిగ్గుతో బెంగతో  ‘సిరిసెవట్లు’ పుట్టాలి గానీ పీతుర్ల వర్ణనల పట్ల అసహ్యం కలగనేల?

నాకైతే కథ చదివాకా చదివిన ప్రతిసారీ రోజుల తరబడి నిద్ర పట్టలేదు. కారణం యిదంతా – యీ చీదరంతా – చెరువు గట్టున పందుల కుమ్ములాటలోనో , కాలవ వొడ్డున రెల్లు దుబ్బుల చాటునో , రోడ్డు వార కంచె తుమ్మ కంపల మధ్యనో   కాలేజీ చదువు పూర్తయ్యేదాకా నేనూ అనుభవించా. అది కేవలం  స్వీయానుభవం మాత్రమే కాదు; నా చెల్లీ తల్లీ అక్క అవ్వ కుటుంబ స్త్రీలు మా వాడకట్టులోని ఆడవాళ్ళందరూ అనుభవించారు. వాళ్ళందరికీ చెంబట్టికొని వెళ్ళే ఆ చీకటి కార్యక్రమం యెంత అవమానాస్పదమైనదో యెంత లజ్జాభరితమైనదో యెన్ని యిబ్బందులకు హేళనలకు నెలవో యెంత హింసకు పాదో  ఆ వయసులో నాకు తెలీదు. ఆ తర్వాత తెలిసొచ్చింది. కానీ  వినోదిని కట్ట చదువుతుంటే ఆ అవమాన గాయాల్ని మళ్ళీ మళ్ళీ కెలికినట్టయింది. చాలా డిస్టర్బ్ అయ్యా.  అయాం అగైన్ యిన్  డీప్ షిట్ !

ఈ బహిర్భూమి కార్యక్రమం స్త్రీలకు అనునిత్యం చిత్రహింసే. కూర్చొని వుండగా అంతదూరంలో రైలు బండి వస్తుందంటే , యెవరైనా ‘మొగమనిషి కనబడ్డాడంటే లేచి నిలబడాల్సిందే!’. ఆడవాళ్ళకి మాత్రమే యీ  హింస. ‘యిట్లా మజ్జలో లేచి  నిలబడే అవసరముండ’ని మగపుటకకి ఆడజన్మలో లేని గొప్ప వెసులుబాటు వుందని అనుకొన్న స్వరూప పాయింట్ లోని చేదు ‘అనుభవించినోళ్లకే తెలుస్తది’.

అంతేకాదు అక్కడ పియ్యి తినడానికొచ్చే పందులతో కుక్కలతో యుద్ధమే చెయ్యాలి. అన్నిటికీ మించి తమ లేకి చూపులతో గాలి మాటలతో వెకిలి చేష్టలతో అత్యాచారానికి పూనుకొనే మగకుక్కల బారిన పడకుండా కాపాడుకోడానికి అనుక్షణం అప్రమత్తంగా వుండాలి.  ఒక విధంగా యిన్ని అవమానాల మధ్య ఆడదానికి  కాలకృత్యం తీర్చుకోవడం దినదిన గండమే , జీవన్మరణ సమరమే.

పగటి పూట కట్ట పక్కన ముళ్ళ కంచెల్లో సిగ్గుతో నొప్పితో సతమతమవుతున్న స్వరూప వొక పోకిరీ వేధింపుకి భయపడి ముళ్ళ కంచెల్లో పరుగెత్తినపుడు ఆమె అనుభవించిన శారీరిక – మానసిక క్షోభ మాటల్లో చెప్పలేనిది. పాపం అరికాళ్ళలో గుచ్చుకొన్న ముళ్ళని తీయగలిగినన్ని తీసి (యిరిగి లోపలే వుండిపోయినవి కాక యిరవైమూడు) పొట్లం కట్టి అమ్మకి చూపించిన సందర్భంలో స్వరూప యేడుపుకి కరగని పాఠకులుండరేమో! ఇక  ‘సెవిటి కరుణమ్మదొడ్డికెల్లి రైలు కిందబడి’ చనిపోయే ముగింపు అయితే హృదయవిదారకం.

***

జీవితాన్ని వున్నది వున్నట్టుగా యథాతథంగా చిత్రిస్తే అది కళ కాదు ; కేవల వాస్తవానికీ కళకీ మధ్య వున్న రేఖని స్పష్టంగా గుర్తించడంలోనే రచయిత మెళకువ చూపాలి – అని చెప్పే రొట్టకొట్టుడు విమర్శ సూత్రాలకి అందని కథ యిది. జీవిత సత్యావిష్కరణ కంటే మించిన కళ వుండదన్న స్పృహతో చెక్కిన మొరటు శిల్పం యిది. ఎటువంటి మేలి ముసుగులు అలంకారాల తొడుగులు లేకుండా వొక దు:ఖ భాజనమైన – అవమాన భరితమైన పేద దళిత జీవన పార్శ్వాన్ని సామాజిక బీభత్సంతో అన్వయించిన కథనం యిది. నోట్లో వెండి చెంచాల్తోనూ యింట్లో అటాచ్డ్ ప్రాచ్య – పాశ్చాత్య స్నానాగారాల ఫ్లషవుట్లతోనూ పుట్టి బతికే నాగరికులకు అర్థంకాని దుర్భరమైన వేదన యిది.

జుగుప్స కలిగించే పియ్యి పీతుర్ల వర్ణనల్లేకుండా యీ కథ రాయడం యిదే కథలో తెనాలి రామలింగడు వొకానొక విద్వాంసుడితో చాలెంజ్ చేసినట్టు పాస్ పొయ్యకుండా దొడ్డిక్కి కూర్చోవడమంత కష్టం అని రసజ్ఞులైన భావుక విమర్శకులు తెలుసుకోవాలి (ఈ చీదరని భరించలేని తనం నుంచి బయట పడటానికే జీవితంలో , కథలో దొడ్డికి చుట్టూ జోకులూ పిట్టకథలూ చోటుచేసుకొన్నాయేమో!).

అయితే రైలు కట్ట పట్టాల పక్కన పెంటలు ‘చూడ్డానికి ఇరగబూసిన బంతిపూల్లగా, చేమంతి పూల చెండుల్లాగా కనపడతయ్’ అని రచయిత వొకచోట చేసిన  ఆలంకారిక వర్ణన శుద్ధ కళా వాదుల ముఖమ్మీద రచయిత ఐచ్ఛికంగా విసిరి కొట్టిన అశుద్ధమే. సాహిత్య భావుకులకీ  సౌందర్య పిపాసువులకీ కళారాధకులకీ  చెంప పెట్టులా గబ్బిల దౌత్యం నెరపిన మహాకవి గుర్రం  జాషువా వారసత్వమిది. పదాల మాటునో అంతరార్థాల వెనకో దాక్కోకుండా ముక్కుసూటిగా మాట్లాడే దళిత తత్త్వమిది. కళ్ళముందు కనపడే వాస్తవాలతో  యెటువంటి దాపరికాలకీ తావులేని యింత సాదాసీదా కథని నేనిటీవల చదవలేదు.

కేవల యథార్థ జీవిత చిత్రణకి ప్రలోభపడి  వినోదిని కథానిర్మితి విషయంలో యెక్కడా యే మాత్రం అశ్రద్ధ చూపలేదు. కథ చెప్పేది యింటర్మీడియట్ చదివే అమ్మాయి. ఆమె సామాజిక నేపథ్యం పేద దళిత క్రైస్తవ జీవితం.  పదహారేళ్ళ ఆ  పిల్ల మౌఖిక కథనంలో అనేక  ఆర్ధిక – సాంస్కృతికాంశలనీ , వాటితో ముడివడి వున్న భాషనీ  అతి సహజంగా తీసుకువచ్చే విషయంలో  రచయితగా వినోదిని చూపిన నేర్పు ప్రతి అక్షరంలోనూ కనిపిస్తుంది.  కథా గమనంలో అనేక సామాజికాంశాలు ప్రస్తావనకొస్తాయి. ఆ యా సందర్భాల్లో రచయిత  దృక్పథం కూడా స్పష్టంగానే తెలుస్తుంది. కథ ప్రారంభమే అందుకు మంచి వుదాహరణ.

కాలేజికి సెలవలని వినగానే  స్వరూపకి అందరిలా సంతోషం కలగలేదు. ‘గుండెల్లో రాయి పడింది. ఆస్టల్ అన్నంలో దొరికేంత చిన్నసైజు కాదు. రైలుకట్ట మీదుంటదే , చేతిలో సరిపోయేంతది, అంతది.!’

మొదటి పంక్తుల్లోనే కథాంశం , కథా సారం రెండూ వొకేసారి  వ్యక్తమయ్యాయి. రచయిత ప్రతిపాదించదల్చుకొన్న విషయం హాస్టల్ అన్నం , అన్నంలో రాళ్ళ సమస్య కాదు – వాటిని మించిన భీతావహమైన సమస్య యింట్లోనో బయటో మరుగుదొడ్డి లేకపోవడం అని తెలుస్తుంది.  అందువల్ల యిది ఆకలి కత కాదు – అవమానాల వెత . ఆకలికే కాదు అవమానాలకి కూడా పాదు పేదరికమేనన్న స్పృహ  రచయిత  యే సందర్భంలోనూ మర్చిపోలేదు.

యూరియా సంచులు కలిపి కుట్టి నాలుగు మూలలా పాతిన బొంగుల ఆసరాతో మూడు గోడల్లా చుట్టి , తలుపు బదులు పాత చీర అడ్డంగా కట్టిన బాత్రూం , నున్నగా అలికిన నేలమీద బొంతేసుకొని పొణుకోవడం ,  ఇంటి తాటాకు కప్పులోంచి కురిసే వానకి కప్పుకున్న దుప్పటి తడవడం , నీళ్ళు కారిపోయే చిల్లు రబ్బరు చెంబు , కిరసనాయిలు దీపం బుడ్డీ , చిన్న చిన్న బట్టల సబ్బు ముక్కల్తో వొళ్ళు రుద్దుకోవడం , బయటుండి చదువుకొనే గేరి పిల్లలు సెలవలకి యిళ్ళకొచ్చినపుడు కూలి పనులకి పోయి పుస్తకాలకీ బట్టలకీ నాలుగు డబ్బులు సంపాదించడం … యిలా   కథావరణానికి అవసరమైన సామగ్రి యేదీ  ఆమె దృష్టి నుంచి తప్పించుకుపోలేదు.

నిజానికి వాస్తవ జీవిత చిత్రణ దానికదే కథ అయిపోదు. యథార్థతని గ్రహించడానికి , గ్రహించినదాన్ని సరైన మాధ్యమంలో ఆవిష్కరించడానికీ సమ్యగ్ దృక్పథంతో కూడిన సునిశితమైన పరిశీలన అవసరం. అది వినోదినిలో నిండుగా వుందని కట్ట నిరూపిస్తుంది. ఆమె కన్ను కెమెరా కన్ను. చూపు మైక్రోస్కోపిక్ చూపు. చిత్రణ మల్టీ డైమన్షనల్. వాడిన రంగులు సహజ సిద్ధమైనవి. కాన్వాస్ జీవితమంత విశాలమైనది.

అందుకే – బొట్టు బొట్టుగా యింట్లోకి కారే వాన నీళ్ళు గిన్నెలోకి పడుతున్నప్పుడు చేసే శబ్దానికి నిద్ర చెడకుండా వుండడానికి గిన్నెలో బన్నీ (బనియన్) వేయడం , కట్ట మీదకెళ్ళినపుడు చిల్లు చెంబులో నీళ్ళు కారిపోతే పక్కవాళ్ళనుంచి పంచుకోవడం , పీతుర్ల మధ్య చెంబు పెట్టడానికి బెత్తెడు చోటులేక పాదమ్మీదే పెట్టుకోవడం , దొడ్డిక్కూడా వొక్కచెంబులోనే నీళ్ళు తీసకపోయే సావాసాలు , పక్కపక్కనే కూర్చుని చెప్పుకొనే కతలు – కబుర్లు , దసరా సంక్రాంతి పండగలప్పుడు స్కూల్లకీ కాలేజీలకీ అన్నేసి రోజులు సెలవలిచ్చి క్రిస్టమస్ కి వొక రోజు సెలవివ్వడంలో కనిపించే ఆధిపత్య మత భావన గురించిన ప్రస్తావన , కూర్చుంటంటేనే తినడంకోసం కాసుకున్న పందుల ఆరాటం , కట్ట మీద నుంచి తిరిగొచ్చేటప్పుడు చెంబు కుడి చేత్తోనే పట్టుకురావాలని గుర్తుచేసుకోవడం , చెంబు మళ్ళీ గాబులో ముంచేముందు అడుగు కడగడం , యిరోచనాలు కట్టుకోడానికి మాత్తర్లేసుకొనే సొంత వైద్యాలు – సగ్గుబియ్యం గంజి తాగడం – పంచాదారేసుకొని యిడ్లీ తినడం , కాకెత్తక పోద్దని వొంటి సబ్బు యింట్లో దాచిపెట్టుకోవడం  … వంటి నిర్దిష్ట జీవితానికి సంబంధించిన అనేక సూక్ష్మాంశాలు కథలోకి అలవోకగా వొచ్చి చేరాయి. వాటితోబాటు యింటా బయటా గేరీ మనుషుల్లో మాటల్లో కనిపించే వినిపించే క్రైస్తవ సంస్కృతి కథకి మరింత సహజ పరిమళాన్ని అందించింది.

అయితే వీటిలో యేవీ రచయిత దృష్టికోణం నుంచి చూపినవి కావు. ఇంటర్ చదివే టీనేజి అమ్మాయి చూపు ద్వారా కథలోకి యెక్కినవే ( ఇస్లాం పేట మసీదు నుంచీ విన్పించే అజా తప్ప). ఆ వయసు పిల్లల ఆలోచనలు , భయం ఆందోళన సంతోషం దు:ఖం వంటి మానసిక వుద్వేగాలు , వాటి వ్యక్తీకరణ రీతులు , అందుకు వుపయోగించిన భాష – పదజాలం , వుచ్చారణా పద్ధతులు – అన్నిటినీ అపూర్వమైన నైపుణ్యంతో రచయిత ఆవిష్కరించి ఆత్మకథాత్మక  కథనానికి విశ్వసనీయతని సాధించింది. అదే యీ కథలో అంతర్గతంగా కనపడని శిల్పం. అదే ఈ కథలోని బలం కూడా. గుంటూరు జిల్లా నరసరావుపేట ప్రాంతపు గేరీల భాషని వినోదినిలా యింత అద్భుతంగా సాహిత్యంలోకి యింతకుముందు యెవరూ తీసుకొచ్చిన దాఖలాలు లేవు. అందుకే అపూర్వమనడం.

***

నీళ్ళులేని కమ్యూనిటీ టాయిలెట్లకి సంబంధించిన విషయాన్ని యితివృత్తం చేసుకొని తీవ్ర క్రోధంతో  శాంతి నారాయణ రచించిన  ‘అసలవి లేనప్పుడు …’ కథ  దీని తర్వాతి  కాలంలోనే ( ప్రజాసాహితి , జూలై – 2015) వచ్చింది. మధ్యాహ్నం పూట చెంబు పట్టుకొని జొన్నతోట్లోకి వెళ్లి ఎలుగుబంటి కి చిక్కి చచ్చిపోయిన  మండల ప్రెసిడెంటు మాదిగ మారెక్క వుదంతాన్ని పేర్కొంటూ  ‘ఒక ఆడడానికి ఈ దేశంలో స్వేచ్ఛ కంటే మరుగుదొడ్డి చాలా ముఖ్యమని’ ఆత్మ గౌరవ ప్రకటన చేసిన పద్మావతి , ‘సాగునీల్ల కత దేవుడెరుగు , కడాకు తాగడానికి గుటికెడు మంచినీల్లూ ముడ్డి కడుక్కోడానికి చెంబెడు నీల్లూ ఈలేనప్పుడు ఈ రాట్రం బంగారుదైతే మాకేమొత్తది , యెండిదైతే మాకేమొత్తది?’ అని రాష్ట్రాన్ని సింగపూరో జపానో చైనానో చేస్తామని వూదరగొట్టే నాయకుల్ని ప్రశ్నించి రాజకీయ చైతన్యం చూపిన రామన్న , ‘నీల్లు ఎటూ దొరకవు , దినామూ బయటికి ‘దొడ్డికి’ పోయినంక ముడ్డి తుడుసుకుందేకి’ గులకరాళ్ళు పంపించమని కలెక్టర్ ని నిలదీసి అధిక్షేపించి హేళన చేసిన సుబ్బమ్మ యీ కథలో గొప్ప పోరాట యోధులుగా దర్శనమిస్తారు.

‘కట్ట’ కథలో యిటువంటి పాత్రలు లేవు. రాత్రిపూటే కావొచ్చు రోడ్డు పక్కనే కూర్చోవాల్సి వచ్చినప్పుడు యెల్తుర్లో ఆ యిబ్బంది నుంచి అవమానాల నుంచి తప్పించుకోడానికి ‘కరెంటు స్తంబం మీద లైటు పగల్నూకిన’  అంజమ్మత్త చేతిలోని రాయి కేవలం గౌరవం కాపాడుకొనే సాధనంగానే కాకుండా తమ దురవస్థకి కారణమైన వ్యవస్థపై ఆయుధంగా మార్చుకొంటే బాగుండుననిపిస్తుంది.

కథ మధ్యలోనో చివరనో  ఒక చూపుడు వేలి కోసం వెతుక్కోవడం తప్పుకాదేమో! సూచ్యంగానో వాచ్యంగానో అటువంటి భరోసానివ్వని కథ కంప్లైంట్ కథగా మిగిలిపోయే ప్రమాదముంది. దాన్నుంచి తప్పించడానికే రచయిత కరుణమ్మ మరణాన్ని కథకి ముగింపుగా మలచినట్టు అనిపిస్తుంది. చీకట్లో మొదలై చీకట్లోనే ముగిసే రోజువారీ బతుకు వెతలపై నిరసనే ఆగ్రహ ప్రకటనే ఆ అవ్వ మరణం. ఈ దేశంలో దొడ్డికెళ్ళడం కూడా చచ్చేచావు అన్న పచ్చినిజం కోపానికి కారణమవుతుంది. కట్ట మీద దొడ్డిక్కూర్చోడానికెళ్ళిన సెవిటి కరుణమ్మవ్వ రైలు కింద పడి చనిపోవడం పాఠకుల్లో ‘పెద్ద రైలుకూతలా  గుండెల్లో దుఖ్ఖాన్ని’ మాత్రమే కలిగించదు ;  ఆగ్రహాన్నీ ఆవేశాన్నీ సైతం  రగిలిస్తుంది.

ఫిర్యాదు కథల ముద్రకి గురికాకుండా వినోదిని తీసుకొన్న యిటువంటి జాగ్రత్తల గురించి పి. సత్యవతి స్పష్టంగానే గుర్తించారు. అందుకే  ‘కన్నీళ్లు  తెప్పించడం ఈ  కథల ప్రయోజనము లక్ష్యము ఏ మాత్రం కాదు … నిలవ నీటిలో ఆనందం పొందే మొద్దు చర్మాలని అంకుశంతో పొడవాల్సిందే – ఆ అంకుశాన్ని తన కలం చేసుకుంది వినోదిని’ ( ‘బ్లాక్ ఇంక్’ పుస్తకానికి ముందు మాటలో) అంటారామె. నిజానికి కథ పొడవునా రచయిత ప్రాపంచిక దృక్పథం పరచుకొని వుండడం వల్ల కూడా వినోదిని కథలు కేవలం ఫిర్యాదు కథల్లా మిగిలిపోవు. దళిత సామాజిక వాస్తవికత వినోదిని కథలకి ఆయువుపట్టు. దానికి క్రైస్తవ సంస్కృతీ , స్త్రీ చైతన్యం జోడించడంతో ఆమె కథలు విశిష్టతనీ  ప్రత్యేకతనీ అనితరతనీ సాధించుకొన్నాయి.

ఇళ్ళలో సరైన టాయిలెట్ల సదుపాయం లేని ‘గరీబు ముస్లిం ఆడోల్ల బతుకు’ దైన్యంలోని భిన్న కోణాన్ని పదేళ్ళ కిందే షాజహానా కథగా రాసింది( వతన్ – 2004). అప్పుడు అదేదో ఘోషాలోని మైనార్టీల కడుపు నొప్పి అని యే కొందరో వుపేక్షించారేమో గానీ   ‘ఊర్ల ముస్లింలు కానోల్లంతా ఊరి బైటికెల్తరు గదా .. వీళ్లు గూడ ఎల్తేంది ??’ అని సోచాయించే కొత్త దుల్హన్ , నయీ బహూ షమీమ్ బాధకి కారణమైన సామాజిక – ఆర్థిక నేపథ్యం చాలామందిని ఆలోచింపజేసింది.  సండాస్ లో షమీమ్ అనుభవించిన వేదన , కట్ట మీద స్వరూప పడిన యాతన వొకటే. రెండుచోట్లా అందుకు కారణం పేదరికమే.

ఇటువంటి  నిజాల్ని దాచిపెట్టి బహిరంగ ప్రదేశాల్లో మలమూత్రాలు చేసినందుకు హేళనగా చప్పట్లు కొట్టే అడ్వర్టైజ్మెంట్ వొకటి యీ మధ్య టీవీ లో వస్తుంది. యెంత శాడిజం! మరుగుదొడ్డి లేని యింట్లో పిల్లనివ్వవద్దని చెప్పే విద్యాబాలన్ మరుగుదొడ్లు కట్టివ్వని పాలకులకు వోటెయ్యొద్దని ప్రచారం చేస్తే బావుణ్ణనిపిస్తుంది. కాంట్రాక్టర్లు అధికారులు రాజకీయ దళారులు లక్షలు స్వాహా చేసి కట్టిన పబ్లిక్ టాయిలెట్ల నిర్వహణ యెంత గొప్పగా వుంటుందో చూస్తే మొత్తం వ్యవస్థ మీదే రోతపుడుతుంది. పెయిడ్ పబ్లిక్ టాయిలెట్ల బాగోతం మళ్ళీ వేరే.

అంతర్జాతీయ మార్కెట్లో మెకిన్ యిండియా నినాదంతో  వూదరకొడుతోన్న పాలకులకి కట్ట , సండాస్ , అసలవి లేనప్పుడు … వంటి కథలు గొంతులో పచ్చి వెలక్కాయల్లా మింగుడు పడక పోవచ్చు. కంట్లో నలుసుల్లా మెరమెరలాడవచ్చు. దేశమంతటా వీస్తోన్న యీ గవులు వారికి పెద్ద విషయం కాకపోనూవచ్చు. కానీ సామాన్యుడికివ్వాళ కావాల్సింది – డిజిటల్ ఇండియా కాదు  టాయిలెట్స్ ఇండియా అని యీ కథలు ముక్కు మీద గుద్ది మరీ చెబుతున్నాయి. దేశభక్తుల పన్నులతో నడిచే వొక విశ్వ విద్యాలయంలో పనిచేస్తూ దేశ గౌరవాన్ని మంటగలిపే యిటువంటి కథ రాసినందుకు వినోదినిని  దేశద్రోహనేరం కింద విచారణ లేకుండానే అసహనంతో శిక్షిస్తారేమోనని అనుమానంగా వుంది. సృజనాత్మకతనే ఆచరణగా మార్చుకొన్న వినోదిని నిబద్ధతకు (దీన్నేFawzia Afsal-Khan ‘artivism’  అంటారు) సంఘీభావం ప్రకటించాల్సిన సందర్భమే యిది.

తాజా కలం : స్మార్ట్ సిటీల విశ్వ నగరాల అంచుల్లో కొత్తగా వెలిసే వెలివాడల్లో సిగ్గులేకుండా దొడ్డికి కూర్చోడానికి యెక్కడెక్కడ సదవకాశాలున్నాయో స్మార్ట్ ఫోనుల్లో క్షణాల్లో తెలుసుకొనేందుకు వీలుగా ‘మహిళా బహిర్భూమి యాప్’ తయారీకోసం  స్టార్టప్ మేధావులకి ప్రభుత్వాలు లోన్స్ సాంక్షన్ చేస్తాయనీ , అందులో భాగంగా పల్లె పల్లెకీ వాడవాడకీ వై ఫై సదుపాయం కలగజేస్తారనీ   మన్ కీ బాత్ లో ప్రధాని వరమివ్వబోతున్నట్టు యిప్పుడే  వార్త అందింది. ఇక  కూర్చున్నప్పుడు ‘పిర్రలమీద దోమలు కుట్టి దద్దుర్లు కట్టడానికి’ ఆస్కారం యివ్వని ఎ సి వాష్ రూమ్ ల కోసం గూగుల్ మేప్ లో వెతుక్కొని  చూడ్డమే యిప్పుడు మన ముందున్న తక్షణ కర్తవ్యమ్. అంత వరకూ కట్టల మీద సెవిటి కరుణమ్మవ్వల సహజ / అసహజ  మరణాలు తప్పవు. ఆధునికీకరణ లో రూపాంతరం చెంది రైలు కట్టలన్నీ  బుల్లెట్ ట్రైన్ ట్రాక్ లుగా మారిపోబోతున్నాయి కాబట్టి  అటువంటి బహిరంగ ప్రదేశాల్లో మల/మూత్ర విసర్జనలు చేసినందుకు లోకల్ బాడీ అధికారులు విధించే జరిమానాలు కట్టుకోడానికి సిద్ధంగా వుండక తప్పదు. ఇతి శమ్ … బే షరమ్.

*

-బమ్మిడి జగదీశ్వరరావు

~

అన్నగారూ.. అన్యాయం అన్నగారూ.. యిది పూర్తిగా అసందర్భ సందర్భం అన్నగారూ.. యిప్పుడో- యిందాకో- మీరందించిన మీ చేతి చెమట నా అరచేతులకు అంటుకొని యింకా ఆరనే లేదు?! నాపక్కనున్న మీకు నేను మౌనం పాటించడం.. శ్రద్ధాంజలి ఘటించడం.. వర్తమానాన్ని గతం చేస్తూ జ్ఞాపకం చేసుకోవడం దుర్మార్గాలలోకెల్లా దుర్మార్గం కాదూ?

బుక్ రిలీజుల దగ్గరో- బరెల్ గ్రౌండ్ ల దగ్గరో కలుస్తూనే వున్నాం! అన్నగారూ అంటే అన్నగారూ.. అని పలుకరించుకుంటూనే వున్నాం! నా వురుకుల్లో నేను! మీ పరుగుల్లో మీరు! మాట్లాడుకుందామని మళ్ళీ యెప్పటిలాగే వాయిదాపడినప్పుడు వుపశమనంగా గుండెకు గుండె హత్తుకొని ఆలింగనం చేసుకొని పారిపోయేవాళ్ళం! ఈసారి మీరు మహా ప్రస్థానం దగ్గర ఆలింగనం చేసుకోకుండానే ఆగిపోయారు!

క్షమించు బాసూ.. నేనింకా పరిగెత్తుతూనే వున్నాను!

‘ఆగాలని వుంది.. అన్నగారూ.. ఈ రన్నింగ్ యెక్కువ కాలం చెయ్యలేం.. మానెయ్యాలని వుంది.. బయటికి మీలా వచ్చేయాలని వుంది.. ఫ్రీ అయిపోవాలని వుంది..’ తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం ప్రాంగణంలో చెట్ల కింద మీరు చెపుతునే వున్నారు! ‘ఫ్రీ యెక్కడన్నగారూ.. మీరు బందీ అయి- చీకట్లోంచి వెలుతురులోకి రావాలనుకుంటున్నారు! నేనేమో పరిగెత్తీ పరిగెత్తీ వెలుతురెక్కువై లోపలకి వొచ్చి కూర్చోవాలనుకుంటున్నాను. అతి చీకటిలోనూ అతి వెలుతురులోనూ మన చూపు మనకు చిక్కదు!’ చెప్పాలనుకున్నాను. చెప్పలేదు! అన్నీ వాయిదా వేసినట్టు యెవరెవరివో పలుకరింపుల నడుమ ఆడే మాట కూడా వాయిదా వేసాను! అప్పుడూ అందరిలో వున్నా మన ఒంటరి పరుగులు మనం పరిగెత్తుతూనే వున్నాం.. కూర్చున్నా! నిల్చున్నా! నిద్రపోతున్నా!

రన్నింగ్ అన్ ఎండింగ్ కావచ్చు.. ఎండింగ్ అబ్రెప్ట్ గా వుంది! పోయెమ్ అబ్రెప్ట్ గా వుంటేనే వొప్పుకోరే మీరు! అలాంటిది యిది లైఫ్ కదా? ఎందుకిలా?

కారణాలు వెతికారు! తో’రణాలు’ కట్టారు! ‘నౌ అయామ్ వోకే’ అన్నారు! ‘రెడీ టు ఫైట్’ అన్నారు!…

ఆగండి అన్నగారు.. ప్లీజ్.. మీకే గదా మౌనం పాటిస్తా.. యెందుకిలా డిస్టర్బ్ చేస్తారూ.. వొక్క నిమిషం కూడా వొదలరా?

వొదినేడుస్తోంది.. పాపేడుస్తోంది.. వొదల్లేని మిత్రులూ కొలీగులూ యేడుస్తున్నారు.. యేడవడమూ చేతకాని నాలాంటి వాళ్ళు యెడంగా పోయి యేడుపుగొట్టు ముఖాలేసుకు నవ్వుతున్నారు!

చీమూ నెత్తురూ గడ్డకట్టి యెంచక్కా మీడియా నిన్ను షూట్ చేస్తూనే వుంది! డ్యూటీ చేస్తోంది! లైవ్ యిస్తోంది!

”వాళ్ళు నాకు కావాలి! డెడ్ ఆర్ లైవ్!” నే రాస్తున్న సినిమా డై‘లాగు నన్ను తొడుక్కుంటోంది. డెడ్డూ నువ్వే! లైవూ నువ్వే! నేనే నువ్వు.. నువ్వే నేను.. లేనిచో ఈ జగమే లేదూ..’ సాంగు కనెక్ట్ అయింది.. ఆవహిస్తోంది మీ శైలిలా! మీరే కాదు, నన్ను నేనూ డిస్టర్బ్ చేసుకుంటున్నానా..?

ఆత్మకు శాంతి చేకూరిందా? నీవిచ్చిన నీ మరణ వాగ్మూలం రాముడికి అందిందా? పాపికొండలమీద పడి రోదిస్తున్నావా? రెవెన్యూ రికార్డులనుండి తొలగించడం ఆపే పని కాదని- రెవెన్యూ రికార్డులనే తగలబెట్టాలని చూస్తున్న ఆదివాసీ అంతరాత్మలో నీ ఆత్మ ఐక్యమయ్యిందా? అరే రోహిత్ సరే, జేఎన్ యూ మీద అర్టికల్ రాయాలని వుంది కదూ? లవర్స్ డే కి యెప్పటిలాగే భజరంగ్ దళ్ పోలీసింగ్ చేస్తోంది.. పోయెం యేది గురూ?

సీన్ మారింది! స్క్రీన్ మారింది! లొకేషన్ షిఫ్ట్! ఇంటినుండి మీ tv5 ఆఫీసుకి! పరుగులతోనే చేరాను! మధ్యలో ఫోన్లు! నా కథ బాలేదు, మరో కథ బాగు చేద్దామని బయల్దేరి విజయవాడ వెళ్ళా.. స్టోరీ సిటింగ్.. వొచ్చేసా.. చేరిపోయానని చెప్పా! నిజంగా నిన్ను చేరానా? యిప్పటికిప్పుడు చేరేంత దూరమా నువ్వు వెళ్ళింది?

గాఢ నిద్రలో నువ్వు!

వాసాంసి – జీర్ణాని – యథా – విహాయ – నవాని – గృహ్ణాతి – నరః – అపరాణి

తథా – శరీరాణి –  విహాయ – జీర్ణాని – అన్యాని – సంయాతి – నవానీ – దేహీ

అన్నగారూ.. మీ బాడీని పెట్టుకొని భగవత్ గీతేంటి అన్నగారూ? అంత యేడుపులోనూ నవ్వొచ్చింది! చెప్తే వొళ్ళు తిమురనుకుంటారు.. అని ఆగ లేదు, అదే అన్నా.. ‘తను వినడం లేదు కదా అని సరిపెట్టుకో’మన్నారు మన మిత్రులు! పోని.. నా మాట వింటున్నారా?

శ్రీశ్రీ మహాప్రస్థానం మాత్రమే తెలుసు నాకు. ఈ మహాప్రస్థానం కూడా వుంటుందని యెరుక లేదు నాకు. ‘వల్లకాడు’లా వుంది బతుకు అని యికమీదట అనలేను! అంత బాగుంది.. రిచ్ గా! కాని యిక్కడ కూడా మతముంది గురూ.. ఘంటశాలగారు పాడిన గీతలోని పద్యాలన్నీ గోడలమీద చెక్కినవి చదువుకున్నా! మార్క్సిజమే కాదు, మతం కూడా బలమైందేననిపించింది! ‘పెట్టుబడి’ బలం పెరిగింది.. సారీ.. పెట్రేగింది బాసూ? వొగ్గలేదు, ఈ బరేల్ గ్రౌండూ లోకి చొచ్చుకొచ్చింది చూడు! ‘థర్టీ పర్సెంటు గవర్నమెంటూ.. ప్రవేటేమో సెవెంటీ పర్సెంటూ’ కోలాబిరేసను.. మిత్రుల మాట! నోరుండదు కదా.. ‘యిదేటి యిలగుంది?’ అంటే- కథ యెలగుందో బోధపడిపోయింది! వల్లకాల్లకీ వర్గముంటుందని మార్క్సే వొచ్చి చెప్పాలా? పంజాగుట్ట శ్మశానం చూసారు గదా? మన జీవితాలంత యిరుకు! ఇరుకులో సర్దుకోకుండా ఎలక్ట్రిక్ బర్నర్ కి యెడ్జెస్టయిపోయారా? బాడీ అంటే ఫిజిక్స్ కాదు, కెమిస్ట్రీ అన్నారే! మూలకాల సమ్మేళనం విద్యుత్తుకాంతిలో కరిగి కలిసిపోయిందా?

ప్రెస్ క్లబ్.. మీరు తిరిగిన చోటే- మీ జ్ఞాపకాలతో తిరుగుతున్నారు! మీ రూటే సపరేటు అంటున్నారు..

నాకు తెలుసు మీరు అందరిలా కాదు! అందరూ వొరుసలో నిల్చుంటే మీరు వొరుస తప్పి పక్కకి వెళ్లి నిల్చుంటారు! నిలబడ్డ చోటునే నిల్చుంటే ‘నిలువ’కు విలువలేదని మీకు తెలుసు! అందుకే నలుగురు నడిచిన దారి నాది కాదని వుద్దేశపూర్వకంగానే తప్పిపోతారు! తగువుపడ్డ వారిని తగుమాత్రం పట్టించుకోరు! మనం నిలబడ్డ చోటు మారితే చూసే దృశ్యం మారుతుందని మీకు తెలుసు! అందుకే మీరు మారుతుంటారు! అందరూ అటు వుంటే మీరు యిటు వుంటారు! అందరూ అమ్మ అంటే మీరు నాన్నంటారు! ఫెమినిజం పెల్లుబుకుతున్న రోజుల్లో మేల్ కొలుపులు పాడతారు! వి(మి)యార్ మేల్ అంటారు! మ్యాగ్జిమమ్ రిస్క్ తీసుకుంటారు! మ్యూజిక్ డైస్ అని మరణ మృదంగం వినిపిస్తారు! సామూహిక బృందగానంలో వుంటూనే మీ స్వరం మీరు వినిపిస్తారు! మీరు అపస్వరంగానైనా వుంటారే తప్ప అస్తిత్వావాన్ని కోల్పోరు!

ఇప్పుడు అందరూ మీ ముఖమ్మీది చిరునవ్వు గురించే మాట్లాడుతున్నారు! నేనేమో పదిహేనేళ్ళ వెనక్కి వెళ్ళా.. పంజాగుట్ట పక్కనున్న దుర్గానగర్లో ప్లాట్లో మనంపడ్డ పాట్లో? అప్పటికి ఆంధ్రజ్యోతి రీవోపెన్ కాలేదు! నేను ఆగ్రో నుంచి అప్పటికే రిటైర్ అయ్యాను! మానాన్నకన్నా ముందు నేనే రిటైర్ అయ్యానని గొప్పగా చెపితే- గొప్పల వెనక వున్న తిప్పలు తెలిసి- మీరు నడిపిన ‘వాసంతి’ మాస పత్రికలో ‘ఉడుతా ఉడుతా ఊచ్!’ పిల్లల శీర్షిక నాతో నడిపించారు. రెండుచేతులతో పేజీలు నింపే వాళ్ళం! చాలక జోగీబ్రదర్స్ కృష్ణంరాజు డైరెక్ట్ చేసిన ‘మధురం’ సీరియల్ కు స్క్రీన్ ప్లే మీరు, డైలాగులు నేనూ రాసాం! పచ్చామధు కెమెరా. అడవి శ్రీనివాస్ ఎగ్జిక్యుటీవ్ ప్రొడ్యూసర్. బల్లారివాళ్ళు ప్రొడ్యూసర్లు. అంతలోనే- కష్టమన్నగారూ.. అని అన్నీ నాకే అప్పగించారు. అప్పటికి రవిప్రకాష్ గారు జెమునిలో వుండి మన ఆఫీసుకు వొచ్చి కూర్చొనేవారు..

‘మీరు మాట్లాడండీ’ పక్కనున్న మిత్రుడు కదిపితే ఆలోచనలు చెదిరిపోయాయి! తలడ్డంగా వూపాను!

అన్నగారూ.. మీరు ఎడిటర్, సియ్యీవో యేవేవో అయ్యేక- పరిగెత్తినా పట్టుకోలేనంతగా మీ టైం యిరుకైపోతుందని తెలిసి కలిసేవాన్నే కాదు! మీరు నన్ను పట్టుకెళ్ళి హలీం తినిపించి ‘కారు కొనుక్కున్నానన్నగారూ’ అన్నారు! నేను యెప్పుడు హలీం తిన్నా మీరే గుర్తుకువస్తారు! ఎందుకంటే నేను ఫస్ట్ టైం హలీం తిన్నది మీతోనే! అప్పుడు నాముఖం చూసి నచ్చలేదా? అని అడిగారు.  నేను ఔనూ కాదూ అన్నట్టు అన్ని రకాలుగా తలవూపాను! ‘వేడి మీద తినండి బావుంటుంది.. అలవాటైతే వొదలరు’ అన్నారు! నిజమే!

మీరు ఫోన్ చేస్తూ వుండండన్నగారూ.. అన్నారు. అవసరమయినప్పుడే ఫోన్లు చేసాను. ఎవరో వూరినుండి వొచ్చి యిక్కడ సిటీలో యాక్సిడెంటయి పోతే శవాన్ని వూరు పంపించాలని మిత్రుడు సాయమడిగితే నేను మిమ్మల్ని అడిగాను! క్రైం రిపోర్టరుతో ఆ యేరియా రిపోర్టరుకు ఫోన్ చేయించితే- గుద్దిన ట్రక్ కంపెనీ వాడు.. శవాన్ని పెట్టుకు గేట్లో గొడవ చేసినా వినని వాడు.. దిగొచ్చి నష్టపరిహారం యివ్వకపోయినా యిచ్చిన ఆరువేలుతో శవం యింటికి చేరింది. మీ సాయం యిలాగే వేరే వేరే ప్రొబ్లెమ్స్ లో మళ్ళీ మళ్ళీ అడిగా, మీ పరిమితులు చెప్పారు! స్కూళ్ళ మీదా కాలేజీల మీదా సెల్ టవర్లు.. రేడియేషన్ ప్రొబ్లెమ్స్ దృష్టికి తెస్తే.. ‘కష్టం అన్నగారూ.. మాకు యాడ్స్ వొచ్చేది వాళ్లనుండే.. అప్పటికీ స్టోరీ చేసాం.. బట్..’ ఖాళీలను నేనూ పూరించుకున్నా, చాలా ఖాళీలు మిగిలిపోయాయి! యిలాగే మా వూళ్ళో విత్తనాలు అమ్ముకుంటున్న అగ్రికల్చర్ డిపార్టుమెంటు గురించి చెపితే – ‘మా వాళ్ళకీ.. రిపోర్టర్లకీ.. అందుతాయి.. అంచేత..’ యెప్పటిలా ఖాళీలను నేనూ పూరించుకున్నా.. పూరించినకొద్దీ ఖాళీలు! నేను కొత్తగా ప్రపంచాన్ని చూస్తున్నట్టు మాట్లాడితే – యిదెంత పాత ప్రపంచమో.. రోత ప్రపంచమో చెప్పి మనమెంత చేతకాని వాళ్ళమో చెవి తిప్పకుండా చెప్పి- ‘యింకేంటి అన్నగారూ కబుర్లు?’ మాట మార్చి అసంతృప్తినంతా అక్షరాల్లోకి యెత్తి పొగలు కక్కుతున్న కొత్త పోయెమ్ చేతిలో పెట్టేవారు మీరు.. అప్పుడు మీరు సారీ చెప్పారు. యిప్పుడు నేను సారీ చెపుతున్నా..

ఆగండి అన్నగారూ.. మీకు  ట్రీట్ మెంట్ యిచ్చి మీ ప్రాబ్లం ఫస్ట్ రికగ్నైజ్ చేసిన డాక్టర్ శాస్త్రిగారు మాట్లాడుతున్నారు..

‘అరుణ్ సాగర్.. రికవర్ అయ్యాడు! సర్జరీ అయ్యాక కేర్ గా వుండాలి! తనకా అవకాశం లేదు. విపరీతమైన వొత్తిడి, బహుశా తనున్న ప్రొఫెషన్ వల్ల కావచ్చు! తను జాగ్రత్తగా లేడు, కొంత స్వయంకృతం కూడా వుంది, సో..’ నేను తెగిపోయాను!

అన్నగారూ.. టీవీ ఛానెల్ రేటింగ్ అప్ అండ్ డౌన్ అయినప్పుడల్లా మీ పల్స్ రేట్ అప్ అండ్ డౌన్ అవడం బాలేదు! తెలుగులో అరవయ్యారు న్యూస్ ఛానెళ్ళు! పార్టీకో ఛానెల్! ఎవడి వెర్షన్ వాడిదే! మధ్యలో టీఆర్పీ పెంట! రోజూ పోటీయే! పూట పూటా పోటీయే! గంట గంటకూ పోటీయే! పోగ్రాము పోగ్రాముకీ పోటీయే! నిమిష నిమిషానికీ పోటీయే! ఎవ్విర్ సెకన్ కౌంటబుల్ యిక్కడ! దీనెమ్మా.. సారీ .. దీనెబ్బా జీవితం! దీనెబ్బా రేటింగ్! దీనెబ్బా టీఆర్పీ! ఛానెల్ వుంటే యెంత? పోతే యెంత? మనం ప్రాణాలతో వుండాలి గదా? మనోళ్ళు మిమ్మల్ని చూసయినా గ్రహించాలిగదా? అన్నగారూ.. ‘నాలాగ చావకండ్రా’ అని మీ మిత్రులకి మీరన్నా చెప్పండన్నగారూ.. దీనెబ్బా కెరీర్? మనల్ని తినేసే కెరీర్ యెందుకన్నగారూ? పులి మీద సవారీ లాగుందే!?

అన్నగారూ.. మీరు పోయిన వార్త- మీరు పనిచేసే ఛానెల్లో మొదట వొచ్చింది! వెంటనే ఓ మిత్రుడు అది చూసి తనూ తను పనిచేసే  ఛానెల్లో బ్రేకింగ్ న్యూస్ స్క్రోల్ చేసాడు! మీ ఛానెల్లో మీ మరణ వార్త అంతలోనే ఆగిపోయింది! ఇక్కడ వీడి గుండె ఆగిపోయింది! న్యూస్ అతి వేగం.. రోడ్డు మీద వాహన అతి వేగం కన్నా ప్ర్రమాదమైనది! వార్త నిజమా? కాదా? వేగంలో స్లిప్ అయితే ప్రమాదం మనకే! వుద్యోగం వుంటుందో పోతుందో? హమ్మయ్యా.. నువ్వు నిజంగానే పోయావ్.. తను బతికిపోయాడు!

ఏమిటిది అన్నగారూ.. మీరు టీవీ ఛానెల్లకు లైఫ్ యిచ్చారు! బట్ మీ లైఫ్ వాళ్ళు తీసేసుకున్నారు! చూడండి అన్నగారూ.. మీకు సంతాపం చెప్పేవాళ్ళే.. మీ హత్యలో భాగం పంచుకున్నారు అని నాలాంటివాడు అంటే నేరమవుతుంది! అసహనమవుతుంది! రాజ్య అసహనాన్ని అర్థం చేసుకుంటారు.. ఎటొచ్చీ నా అసహనమే అర్థం కాదు! కానట్టు వుంటారు! మీకుగాక యెవరికి చెప్పుకోను?

బాసూ.. మీరు గొప్పోళ్ళు బాసూ.. మీ వొత్తిడిని ముసుగేసి దాచేసి నవ్వితే- మీ నవ్వు బాగుంది అనుకున్నాం గాని కనిపెట్టలేకపోయాం.. క్షమించు!

ఈ ప్రెస్ క్లబ్ తాగుబోతుల అడ్డా కాదూ? రోజూ తాగి చచ్చేదేగా? ఆఫీసుల్లో బుర్ర పాడుచేసుకొనేది.. యిక్కడికొచ్చి పూటుగా తాగేది! మన కవులూ రచయితలూ తక్కువా? తాగి చచ్చేవాళ్ళే యెక్కువ! అన్నగారూ.. మానేసానన్నారు! మానేయ్యడాన్ని మానేసారా? ‘స్వయంకృతం కొంత’ అని డాక్టరుగారు అన్నారు! మీ మీద కూడా కోపంగా వుంది అన్నగారూ! అన్నగారూ.. యిక నన్నెవరు పిలుస్తారు ‘అన్నగారూ..’ అని?  పొండి అన్నగారూ.. మీతో జట్టు కట్! కట్ పీస్!

నేనింక మీతో మాట్లాడను!

సారీ అన్నగారూ.. ఎక్సుట్రీమ్లీ సారీ..

మీ

అన్నగారు

-రామతీర్థ

~

ఒట్టాప్ళాక్కన్ నీలకండన్  వేలు కురుప్ గా జన్మించి (27.05.1931 – 13.02.2016)  ఎనభై నాలుగేళ్ల ఒ.ఎన్.వి.కురుప్ శనివారం 13.02.2016న మరణిస్తే,  కేరళ శాసన సభ ఆయన పట్ల గౌరవ సూచకంగా, ఈ ఒక్క విషయాన్నే ప్రస్తావించి, మరుసటి పనిదినానికి వాయిదా పడ్డది. ఒక్క శాసన సభ్యులకే  దక్కే ఈ గౌరవాన్ని, కేరళ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం, ఇప్పుడు తొలిసారిగా ఒక మహాకవికి ప్రకటించింది. 2011-12 సంవత్సరపు రాష్ట్ర బడ్జెట్ ప్రవేశపెట్టేటప్పుడు, కేరళ ఆర్థిక శాఖ మంత్రి “దినాంతం” అన్న  కురుప్ దీర్ఘ కవిత నుంచి ప్రారంభ చరణాలు చదివి  తన బడ్జెట్ ప్రసంగం మొదలు పెట్టారు.

 మలయాళ కవిత్వంలో గేయ ఫణితి లయాత్మకత, గాన లక్షణం,  సాహిత్యంలో ఇప్పటికీ అంతర్భాగాలే. వాటిని తన కవిత్వపు అంతర్భాగాలుగా మలుచుకుంటూనే, కురుప్ “నేను ప్రాచీన కవినే” అని చెప్పే వారు, ఎంతలా  ఆధునిక విషయాలపై రాసినా. కురుప్ ఉన్నత విలువలతో రాసిన సినిమా పాటలు ఆయనను, ఈ తరం యువ మలయాళీలకు కూడా  చిర పరిచితుడిని  చేసాయి. ఒకింత శృంగార సన్నివేశాలకు కూడా, మనోహర గేయాలు రచించిన ఖ్యాతి కురుప్ దే. మొదటి సారిగా “కాలం మారున్ను” 1954 సినిమాకు పాటలు రాసిన కవిగా కురుప్,   పలు దశాబ్దాలు అటు సాహిత్య రంగంలో, ఇటు సినిమా రంగంలో కూడా, తన సృజన ప్రమాణాలను రాజీ పడకుండా నిలబెట్టుకున్నారు.

 సినిమా రంగపు హడావిడి, రాత్రుల పార్టీలు, అవసరానికి మించి సినీ రంగపు వ్యాపార వేత్తలతో  కలిసి మెలిసి తిరగడాలు వీటన్నిటికీ, కురుప్ ఎప్పుడూ దూరంగా ఉండే వారు. ఒక యువ దర్శకుడు ఒక సారి, కొని పదాలు వాడి ఆయనను  పాట  రాయమంటే, అలాంటివి కుదరవని నిక్కచ్చిగా చెప్పిన  కళాకారుడు ఆయన. అయినా, “వ్యాపార రంగంలో  మేం డబ్బులు పెడుతున్నాము కనుక, సరకును మా ఇష్టం వచ్చినట్టు మార్చుకుంటాము” అనే ఈ కాలపు పద్ధతి అయిన  లాభాల పంట పండించుకునే బండ వాదన ప్రభావంలో పడ్డ, ఆ యువ దర్శకుడు, పాట  రికార్డింగ్ సమయంలో ఏ మాటలైతే, కురుప్ రాయలేదో, వాటిని చేర్చిన విషయం  తెలిసి, పెద్ద  యెత్తున  అభ్యంతర పరిచిన వేళ , ఆ దర్శకుడు, ఆ మాటలను తొలగించడమే  కాక, కురుప్ కు బహిరంగ క్షమాపణలు కూడా చెప్పిన సంఘటన, కురుప్ సాహిత్య నైతిక స్థాయి పట్ల కేరళ సమాజంలో ఎంతటి గౌరవాదరాలు ఉన్నాయో తెలియ చేస్తుంది.  రెండు వందల ముప్ఫై రెండు సినిమాలకు రాసిన తొమ్మిది వందలు పైగా సినీ గీతాలు కురుప్ కలం  నుంచి వెలువడ్డాయి.

 ముణ్ణోట్టు ( ముందుకు) అనే కవితను తన పదహారేళ్లకే రాసిన ఈ కవి “దాహికున్న పానపాత్రం” కవితా సంపుటి తో  మొదలై, ఇరవైఒక్క సంపుటాలు రచించారు.  ఆరు  వచన రచనలు కూడా వీరు వెలువరించారు. “భూమిక్కొరు చరమ గీతం” పేరిట, వెలువడ్డ కురుప్ రచన గానయుక్త లక్షణంతో, మలయాళ  సమాజంలో ఎక్కువ ప్రాచుర్యం పొందింది.  రష్యా దేశపు పుష్కిన్ పురస్కారం, మన దేశపు పద్మశ్రీ , పద్మ విభూషణ్, కేరళ విశ్వవిద్యాలయపు డాక్టరేట్,  కమలా సురయ్య పురస్కారం, జ్ఞానపీఠ పురస్కారం ఇలా ఎన్నో గౌరవాలు కురుప్ ను వరించాయి. “వైశాలి”  చలన చిత్రానికి, జాతీయ స్థాయిలో ఉత్తమ గీత రచయిత గా(1989)  పురస్కారం పొందారు. కేరళ రాష్ట్ర చలన చిత్ర పరిషద్  కురుప్ ను పదమూడు సార్లు ఉత్తమ సినీ గీత రచయితగా పలు వార్షిక గౌరవాలను అందచేసింది.

 2013లో గోర్కీ ఇన్స్టిట్యూట్  ఈయన  రాసిన యాభై కవితలను రష్యన్ భాషలోకి అనువాద ప్రచురణ గా ఆ దేశ ప్రజలకు అంద చేసింది. రష్యా దేశం “పుష్కిన్  ఆఫ్ కేరళ” అని గౌరవప్రదంగా సంభావించింది కూడా. రాజకీయాలు, విభేదాలు ఎన్ని ఉన్నా కేరళ సమాజం మౌలికంగా ఒక సాంస్కృతిక విలువల సమాజం. అది  కురుప్ విషయంలో, అసెంబ్లీ ఆయన మృతికి సంతాప సూచకంగా ఒక రోజు మూత పడితే, అటు  ఆయన అంత్యక్రియల్లో, సంగీతం ప్రధాన పాత్ర వహించింది. ఆయనే పేరి పెట్టిన కేరళ ప్రభుత్వ  శ్మశానవాటిక “శాంతికవాటం” లో, ఆయన  వయసు ఎనభై నాలుగేళ్ల సంఖ్యకు సరిపోయేట్టుగా, ఎనభైనాలుగు మండి గాయకులు, కురుప్ రచించిన గీతాలను ఆలపిస్తుండగా, ఆయన  పంచభూతాల్లో లీనమయాడు. కూచుని అంత్యక్రియలను తిలకించిన వారిలో కేరళ ముఖ్య మంత్రి ఊమెన్ చాండీ ముందు వరసలో ఉన్నారు.

కేరళ సాంఘిక రంగంలో ప్రముఖులు, ప్రఖ్యాతులు, భిన్న భిన్న రంగాలనుంచి, ఆయన కడసారి  చూపులకు తరలి వచ్చి, తమ ప్రేమ, గౌరవం, తెలుపుకున్నారు.భాషా  రాజకీయాల్లో పడి , మాతృభాషలను అలక్ష్యం చేయవద్దన్నది, కురుప్  హెచ్చరిక. విశాల వామపక్ష చింతనకు నెలవైన ఆయన రచనల్లో ఏదో ఒక రకంగా మనుషులను వేరులు పెట్టే  వివక్షల, ఆధిపత్య సంస్కృతుల పట్ల ఆగ్రహ ప్రకటన ఒక కేంద్ర స్వభావంగా కనిపిస్తుంది. అశాంతిపర్వం అనే కవితలో, ఆయన మందలింపు చాలా తీవ్రమైనది. “ కొయ్యి, ముక్కలు చెయ్యి, విడగొట్టు, వేరుపరచు, పల్లెనూ,పట్నాన్ని, తెగలనూ, నగరాన్నీ, భాగాలుగా ఎడం పెట్టు, వాటాలుగా ఎడ పెట్టు, ఒప్పందాలుగా పంచేసుకో – మృగాల్లా బతకండి, చంపుకుంటూ, కబళిస్తూ, పీక్కుంటూ, పులుల్లా, సింహాల్లా – ఒక్క  క్షణమైనా మనుషులుగా బతకవద్దు – మృగత్వానికి  పట్టం  కట్టి పండుగ చేసుకోండి”

 తన కవిత్వ రచన పట్ల కురుప్ విశ్వాసం  ఇది –

 “కవిత్వం నాకు అలా కలుగుతుంది అంతే. ఏది దాన్ని ఎగసన  తోస్తుందో నాకు అవగతం కాలేదు. అలాగని అదేదో కాలక్షేపపు ఆలోచన అని అనుకోలేను. ఒక స్ఫూర్తి అయితే తప్పకుండా ఉన్నది. మనం జీవితాన్ని గాఢంగా జీవిస్తాము. అన్నిటి పట్లా అదే గాఢ  భావన కలిగి ఉంటాము. జీవితమే నాకు ఒక కవిత్వ దోహద కారి. అదే నా స్ఫూర్తి, నాకు మరింకే ఆలంబనలూ లేవు. సూర్యుడి కింద ఉన్నదేదీ, కవిత్వానికి అతీతం కాదు.  లోకపు సంఘటనలన్నీ, కవి పట్టించుకోదగ్గవే. ప్రతీ రాత్రీ కొన్ని పీడకలలు మన తలల చుట్టూ తిరుగుతుంటే మనం నిదురిస్తాము. చెట్లు నరికే గొడ్డళ్ళ  చప్పుడో, బాంబులు పేలుతున్న బీభత్సారావాలో,  ఆడపడుచుకో, అవని తల్లికో, నిర్దయా  హైన్యంలో జరిగే మాన భంగాలో, అవి ఆందోళన కలిగించి మెదడులో ఉత్పాతాలకు కారణమవుతాయి. ప్రతీ విషాదంలో, ఇంకా తీవ్రమైన మరుసటి విషాదపు బీజాలు ఉండనే  ఉంటాయి. ఒక దుర్ఘటన, మరొక దుర్ఘటనకు పురిటి పక్క అవుతుంది. అవి అలా రెట్టింతలవుతాయి. ఒక నగరం అంతా  మత విద్వేషాల మంటల్లో మాడి  మసి అయితే, అది కవిత్వాన్ని, సాహిత్యాన్ని తప్పక ప్రభావితం చేస్తుంది. కవిగా నా కర్తవ్యం ఏమిటని నేను అనుకుంటున్నానంటే, ఈ దుఖాల, పెనుగులాటల, తీవ్ర వేదనల ఒడ్డు నుంచి, స్వేఛ్చ  అనే మరొక ఒడ్డుకు, వంతెనలు కట్టడమే. ఎక్కడో ఒక చోట, నా పాట  కొంత కదలిక,  కొంత గల గల,   కలిగిస్తే నేను గర్వ పడతాను. గౌరవం దక్కిందని భావిస్తాను, ఇదే నా పని అని కొనసాగిస్తాను. కవిత్వం పట్ల నా దృష్టి ఇది.”                          

 కురుప్ కవితలు రెండు 

 పల్లె పదం

పల్లెటూరి కవులమయ్యా మరలా పాట  పాడమా

పాడిన పాటలు బాట తప్పి పోయాయి

నడిరేయి కాక గళం ఒరిసి అరుస్తున్నది

ఆ కాకిగోలలా  పదే పదే  పాడమా పాడమా

కను తెరవని వేకువలకు స్తుతి సంగీతాలూ

పిట్టలకు ముంగిలినా గింజలు జల్లేసి

పావురాళ్ల రాకకై పిట్ట పాట  పాడమా

లేని మావి చెట్టుకు ఊహ మావి కొమ్మకు

ఊగి ఊగేలా ఉయ్యాల పాట  పాడమా

ఎండిన వాగుల నెర్రెల  పర్రల బీడులా

హైలెస్స హైలెస్సా కాగితపు పడవలై

ఎండిన గొంతులా మేము పాటలు  పాడాలా

పాడాలా పాటలు తడి లేని మబ్బులకు

ఎత్తాలా గొంతులు మనసు లేని వానలకు

నిదరలు నటించే లేవని  వారిని లేపేలా

మేము డప్పులు మోగిస్తూ చప్పుడై రేగాలా

అలనాటి విందుల ఆ నిండు కథలన్నీ

చెప్పాలా పిల్లలకు కడుపుకోత జోలలుగా

ఆకొన్న బిడ్డలకు చేత లేని ముద్దలుగా

పాడాలా తీయగా పాడాలా  హాయిగా

ఆ పట్టు పుట్టాల సుతిమెత్తందనాలను

ఆ రాజు, ఈ రాజు ఎక్కినా  రథాలను

పాడాలా  జోరుగా, పాడాలా హోరుగా

ఈ నేల పాలకుల దిస మొల దర్పాలూ

ఊరేగే డాబులా ఆ బట్టబయలులూ

మునుపు పాడిన పాటలన్నీ ఏక మొత్తంగా

బాట తప్పి పోయాయి, దారి ఎరుగకున్నాయి

చెప్పండి అన్నలూ, చెప్పండి నాన్నలూ

పల్లెటూరి కవులమయ్యా మరలా పాట  పాడమా..

-వంగూరి చిట్టెన్ రాజు

~

కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ లో డిగ్రీ ఫైనల్ పరీక్షలు రాశాక..ఆ మాట కొస్తే రాయడానికి కొన్ని నెలల ముందే “తరవాత ఏమిటీ?” అనే ప్రశ్న మా క్లాస్ మేట్స్ అందరినీ వేధించేది. కొంత మంది పై చదువుల కోసం ఆలోచిస్తూ ఉంటే మరి కొందరు ఉద్యోగాల వేట మొదలుపెట్టే వారు. ఆ రోజుల్లో పై చదువులు అంటే.ఇంజనీరింగ్ లో మాస్టర్స్ డిగ్రీ నాకు తెలిసీ మొత్తం ఆంధ్రాలో ఎక్కడా లేదు. హైదరాబాద్ ఉస్మానియాలో ఉందేమో కానీ అందరి దృష్టీ బెంగుళూరు ఐ.ఐ.ఎస్.సి లేదా మద్రాసు, ఖరగ్ పూర్ ఐ.ఐ.టి. ల మీద మాత్రమే ఉండేది. చాలా తక్కువ సీట్లు ఉండే వాటిల్లో అడ్మిషన్ కావాలంటే డిగ్రీ పరీక్ష లో ఫస్ట్ క్లాస్ వస్తే చాలదు. అందరి కంటే ఎక్కువగా డిస్టిన్క్షన్ కూడా వస్తే ఇంటర్వ్యూ కి అర్హులు అయ్యే చాన్స్ ఉంది. ఆ తరువాత ఆ ఇంటర్వ్యూ లో నెగ్గాలి. ఇక ఉద్యోగాల విషయాల కొస్తే..ముఖ్యంగా మెకానికల్ ఇంజనీర్ గా ఉద్యోగం కావాలంటే యావత్ ఆంధ్ర ప్రదేశ్ లో ఏవో అర డజను పంచదార ఫేక్టరీలు, వైజాగ్ లో కోరమాండల్ ఫెర్టిలైజర్స్ ….ఇలా వేళ్ళ మీద లెక్క పెట్టుకోవలసిందే. సివిల్ ఇంజనీర్స్ కి నాగార్జున డామ్ లో జూనియర్ ఇంజనీరింగ్ లాంటివి ఇన్ఫ్లుయెన్స్ ని బట్టి రావచ్చును. ఆ మాట కొస్తే సివిల్ ఇంజనీర్లకి తప్ప ఇతర బ్రాంచ్ వాళ్ళెవరికీ గవర్నమెంట్ ఉద్యోగాలు లేనే లేవు….బహుశా ఇప్పుడు కూడా…అంచేత అటు ఉద్యోగానికి కానీ, పై చదువులకి కానీ రాష్ట్రం విడిచి వెళ్ళిపోవలసినదే.

నా విషయంలో నేను అప్పటికీ పై చదువులు చదవాలి అని నిశ్చయించేసుకున్నాను కానీ మా కుటుంబం ఆర్ధిక పరిస్థితులు ఏ మాత్రం అనుకూలంగా లేవు. ఎలాగా ఫస్ట్ క్లాస్ వస్తుంది కదా, ఎక్కడో అక్కడ స్కాలర్ షిప్ రాకపోతుందా అనుకున్న నాకు రిజల్ట్స్ పెద్ద అశనిపాతంలా తగిలాయి. నా పేరు సెకండ్ క్లాస్ లో ఉంది. నా జన్మలో అలాంటి అనుభవం అదే మొదటి సారి. అప్పటి దాకా చిన్నప్పటి నుంచీ నేను ఏ నాడు ఏ పరీక్ష రాసినా నూటికి 60 % తప్పకుండా వచ్చేవి. అలాంటిది ఇంజనీరింగ్ ఫైనల్స్ లో మార్కులు వచ్చాక చూస్తే నేను ఏ నాడూ ఊహించనట్లుగా రెండు సబ్జెక్ట్ లో 40 శాతం..అంటే పాస్ మార్కులు…వచ్చాయి. ఇండస్ట్రియల్ ఎడ్మినిష్త్రేషన్ & మెటలర్జీ… ఆ రెండూ కూడా నేను చాలా బాగా రాసిన పేపర్లే. కేవలం పాస్ మార్కులే వేశారూ అంటే ఎక్కడో, ఏదో తేడా ఉంది అనిపించి ఆ పేపర్లు ఎవరు దిద్దారూ అని కాలేజ్ కి వెళ్లి ఆరా తీశాను. అప్పుడు తెలిసింది ఆ పేపర్లు దిద్దిన ఇద్దరు లెక్చరర్లు దగ్గర స్నేహితులు. అందులో ఒకాయన మాకు బంధువే కానీ ఎందుకో మా కుటుంబం అంటే పడదుట. మాకు ఆయన పాఠాలు చెప్పేటప్పుడు నన్ను కొంచెం చులకన గానే చూసేవాడు కానీ నేను ‘నలుగురిలో నారాయణా’ బాపతే కాబట్టి అసలు పట్టించుకోలేదు. అంచేత అంతా బాగా రాసినా నాకు అత్తిసరుగా పాస్ మార్కులు వెయ్యడానికి ఇతర కారణాలు ఏమీ కనపడక ఆయన వ్యక్తిగతంగా ఈ పని చేశాడు అనే అనుకోవలసి వచ్చింది. కానీ చేసేది ఏమీ లేదు. రివాల్యుయేషన్ కి అప్లై చెయ్య వచ్చును అని ఎవరో సలహా ఇచ్చారు కానీ అదేం జరిగే పని కాదు అని తెలుసును. ‘ఎప్పటికైనా బ్రాహ్మడికి బ్రాహ్మడే శత్రువు’ అని కూడా ఎవరో అన్నారు. యాభై ఏళ్ల తరువాత అమెరికాలో ఇప్పుడు కూడా అప్పుడప్పుడు అది నిజమేనేమో అనిపిస్తూ ఉంటుంది.

ఆ రోజుల్లో ఈ ఫస్ట్ క్లాస్ ..అంటే 60% శాతం మొత్తం అన్ని మార్కులూ కలిపి రావాలి. నాకు ప్రాక్టికల్స్ లో 61.5%, సెషనల్స్..అంటే వైవా పరీక్షలలో 65 శాతం వచ్చాయి. కానీ పైన చెప్పినట్లు రెండు సబ్జెక్టులలో   జరిగిన అన్యాయం వలన థీరీ లో 57.12 శాతం వచ్చాయి. మూడూ కలిపి మొత్తం మీద చూస్తే మార్కుల ప్రకారం నా సగటు మార్కులు 60.37 శాతం. కానీ దురదృష్టవశాత్తూ అప్పటి రూల్స్ ప్రకారం థీరీ, ప్రాక్టికల్స్ మాత్రమే కలిపి చూశారు. ఆ సగటులో నాకు 58.22శాతం వచ్చి, కేవలం 1100 లలో 1.78 మార్కు తక్కువ లో ఫస్ట్ క్లాస్ తెచ్చుకోలేక పోయాను. అలాంటి నాకు నలభై ఏళ్ల తరవాత 2006 లో మా కాలేజ్ వజ్రోత్సవాలలో నన్ను “Distinguished Alumni” అని చిరు సత్కారం చేసినప్పుడు నాకు చాలా సిగ్గు వేసింది.

ఆ రోజుల్లో క్లాసులో ఒకరిద్దరికి మాత్రమే వచ్చే దిష్టింక్షన్..అంటే 70 శాతం మార్కులు…తెచ్చుకున్న వాళ్ళకీ,  ఫస్ట్ క్లాస్ వచ్చిన వారికి కూడా ఐఐటిలు, ఐఆఎస్ సి ల లో పై చదువు, లేదా మద్రాసు, బెంగుళూరు లలో పెద్ద కంపెనీలలో ఉద్యోగాలు బాగానే వచ్చేవి కానీ, నా లాంటి వారికి ఎదరంతా ఎడారే!. ముఖ్యంగా రాజకీయ పలుకుబడి కానీ, వ్యాపార వారసత్వాలు కానీ లేని అగ్రకుల సంజాతుడి పరిస్థితి అధోగతే అనిపించేది. ఎటు నుంచి ఎటు చూసినా రాష్ట్రం వదలి వెళ్లి పోవడం తప్ప గత్యంతరం లేనే లేదు. ఏ రాష్ట్రం లో అయినా ఉన్నత విద్యావకాశాలు కానీ, ఉద్యోగాలు ఉన్నాయి అంటే అవి కేవలం ఆయా రాష్ట్రాల నుంచి వెలువడే ఇంగ్లీషు దిన పత్రికలలో ప్రకటనలు మాత్రమే ఏకైక ఆరాధం. లేదా, పెట్టే, బేడా సద్దేసుకుని ఏ మహా నగరంలో మనకి బంధువులో, స్నేహితులో ఉంటే అక్కడికి వెళ్లి పోయి గుమ్మాలు తొక్కి వెతుక్కోవడమే! ఆ రోజుల్లో బొంబాయి నుంచి వెలువడే టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా, మద్రాస్ నుంచి ది హిందూ, ఇండియన్ ఎక్స్ ప్రెస్….ముచ్చటగా మూడే మూడు ఇంగ్లీషు పేపర్లు కాకినాడలో కనపడేవి. వాటిల్లో ఆదివారం నాడు స్థానిక రాష్ట్రాల ప్రకటనలు ఎక్కువగానే ఉన్నా, దేశం మొత్తానికి సంబంధించిన ప్రకటనలు ఈ మూడింటి లోనూ ఉండేవి.

ఇప్పుడు తలచుకుంటే ఆశ్చర్యం వేస్తుంది కానీ ఆ రోజుల్లో పై చదువులకి అమెరికా వెళ్ళవచ్చును అనే ఆలోచనే అస్సలు రాలేదు. ఆ మాటకొస్తే ఆ ఆలోచన మా కాలేజ్ లో చాలా తక్కువ మందికి ఉండేది. ఇంజనీరింగ్ డిగ్రీ చేతికొచ్సినా, జీవితంలో ఏం చెయ్యాలో తెలియక ఆయా పత్రికలలో నేను గమ్యం వెతుక్కుంటున్న ఓ శుభ సమయంలో బొంబాయిలో ఉన్న ఇండియన్ ఇన్ స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ లో మాస్టర్స్ డిగ్రీ కోర్స్ లో దేశవ్యాప్తంగా విద్యార్థుల కోసం దరఖాస్తులు కోరుతూ ఒక ప్రకటన చూశాను. నాకున్న డిగ్రీ కి నేను ఎటువంటి ఐఐటి అర్హుడిని కాదు అని అప్పటికే ఓ నిర్ణయానికి వచ్చిన నేను దాన్ని కాదని వెంటనే అప్లికేషన్ పంపించి ఆ సంగతి మర్చి పోయాను. కానీ అదే విషయంలో మరో సంగతి ఖచ్చితంగా గుర్తు ఉంది. అదేమిటంటే గోవిందరాజులు కూడా నాతో బాటే బొంబాయి ఐఐటి కి అప్ప్లై చేశాడు.

మా క్లాస్ లో ఇద్దరు గోవింద రాజులు  ఉండే వారు. వారిలో ఆర్. గోవిందరాజులు ఎలెక్ట్రానిక్స్ చదివి ఆ తరువాత వరంగల్ కాలేజీ కి వెళ్లి అక్కడ పి.జి. చేశాడు. ఆ తరువాత అక్కడే ప్రిన్సిపాల్ గా కూడా పని చేశాడు అని విన్నాను కానీ 1966లో మా కాలేజ్ రోజుల తరవాత అతన్ని ఇప్పటి దాకా చూడ లేదు. ఇక రెండో వాడు ఎన్. గోవిందరాజులు కాకినాడ వాడే. జగన్నాధ పురంలో ఉండే వాడు. అతని నాన్న గారు మైన్ రోడ్ లో మసీదు పక్కన చుట్టలు చుట్టే వ్యాపారం చేసీవారు. ఇతనూ, ఇతని అన్నయ్యలూ మంచి బాడీ బిల్డర్స్. కండలు తిరిగిన శరీరంతో మా ఇంజనీరింగ్ కాలేజ్ లో ఉన్న ఐదేళ్ల పాటూ అతనే మిస్టర్ కాలేజ్. మిత భాషి. అతనికి తెలిసిన తిట్టు అల్లా “సంపేత్తాను”. అలా అనడమే కానీ ఎప్పుడూ ఎవరిమీదా చెయ్యి చేసుకునే వాడు కాదు. ఒక సారి మటుకు మా కాలేజ్ వాళ్ళు ఇంటర్ కాలేజియేట్ టోర్నమెంట్ లో రంగరాయ మెడికల్ కాలేజ్ టీమ్ తో కోకో ఆట ఆడుతున్నప్పుడు ఇతను పరిగెడుతూ కేవలం గట్టిగా వీపు మీద “ముట్టు” కోగానే పాపం ఆ దెబ్బకి డాక్టర్ చదువుతున్న ఒకానొక అర్భకుడు కళ్ళు తిరిగి పడిపోయాడు. ఇతను కావాలనే కొట్టాడు అని వాళ్ళ టీమ్ నానా గొడవా చేసి ప్రిన్సిపాల్స్ దాకా తీసుకెళ్ళారు. అది ఇంకా పెద్ద గొడవ అవును కానీ గోవిందరాజులు హాస్టల్ లో ఉండే పై ఊరి వాడు కాక స్థానికంగా కాకినాడ వాడే కాబట్టి సరిపోయింది. ఏమైతేనేం, నాకు మటుకు అతను చాలా మంచి స్నేహితుడు. నాతోబాటే అతను కూడా బొంబాయి ఐఐటి కి అప్ప్లై చేశాడు. నాకంటే మంచి మార్కులు వచ్చాయి కాబట్టి బెంగుళూరు ఐఐఎస్ సి కి కూడా అప్లై చేశాడు.

ఓ రోజు అనుకోకుండా ఆ ఐఐటి నుంచి మా ఇద్దరికీ ఇంటర్వ్యూ ఆహ్వానం వచ్చింది. గోవిందరాజులు కి అది రావడంలో ఆశ్చర్యం లేదు కానీ నాకు కూడా ఒక ఐఐటి …అందునా ఎక్కడో అవతలి తీరాన్న ఉన్న బొంబాయి ఐఐటి నుంచి మాస్టర్స్ డిగ్రీ కి ఇంటర్వ్యూ రావడం అందరికీ ఆశ్చర్యం కలిగించింది. నేను ఎగిరి గంతేశాను కానీ మా నాన్న గారు “అంత దూరం పై చదువులకి పంపించడానికి డబ్బు లేదు.” అని చెప్పేశారు. అప్పుడు నాకు కావలసిన మొత్తం డబ్బు కాకినాడ నుంచి  బొంబాయి రానూ, పోనూ రైలు టిక్కెట్టు 60 రూపాయలు, నాలుగు రోజులు తిండికీ, ఇతర ఖర్చులు 50 రూపాయలు, ఒక వేళ ఇంటర్వ్యూ లో సెలెక్ట్ అయితే వంద రూపాయలు ఫీజు వెరసి సుమారు 200 రూపాయలు. మా పెద్దన్నయ్య ని అడగగానే ఎప్పటి లాగానే పొలం పనులు ఉన్నాయి అంటూ పొలం పారిపోయాడు. అప్పుడే లాయర్ ప్రాక్టీస్ మొదలుపెట్టినా ఇంకా ఆదాయం లేని మా చిన్నన్నయ్య “ఇది చాలా మంచి చాన్స్ రా. వదులుకోకు.” అని ఓ వంద రూపాయలు ఇచ్చాడు. నా పై అన్నయ్య సుబ్రహ్మణ్యం మణిపాల్ లో మెడిసిన్, మా తమ్ముడు కాకినాడ లోనే ఇంజనీరింగ్ మూడో ఏడు చదువుతున్నారు కాబట్టి వాళ్ళ దగ్గర డబ్బు ఉండే అవకాశం లేదు. మొత్తానికి నేనూ, గోవిందరాజులూ కలిసి ఇద్దరికీ కావలసిన మొత్తం మూడు, నాలుగు వందలు పోగేసి బొంబాయి వెళ్ళడానికి రైలు ఎక్కేశాం. రాత్రి కాకినాడలో ఎక్కి, మర్నాడు పొద్దున్న హైదరాబాద్ లో దిగి, అక్కడ మా అక్కా, బావ గార్లని పలకరించి, రాత్రి బొంబాయి రైలు ఎక్కి మర్నాడు మధ్యాహ్నం ఒంటి గంట కి బొంబాయి దాదర్ స్టేషన్ లో దిగాం నేనూ, గోవిందరాజులూనూ.

అంతకు ముందుటేడు మేము ఇంజనీరింగ్ ఫైనల్ సంవత్సరం లో ఎడ్యుకేషనల్ టూర్ లో మా బేచ్ అంతా బొంబాయి వచ్చి, చాలా ఫేక్టరీలు చూసినా, మాకు అక్కడ ఎవరూ తెలియదు. దాదర్ స్టేషన్ లో దిగి “ఇక్కడ ఏదైనా హోటల్ ఉందా?” అని అడగగానే “పక్కనే మాటుంగా లో మద్రాసీ హోటల్స్ ఉంటాయి” అని ఓ టాక్సీ వాడు మా ఇద్దరినీ మాటుంగా తీసుకెళ్ళి ఓ అయ్యర్ హోటల్ దగ్గర దింపాడు. 48 గంటల రైలు ప్రయాణంలో ఒళ్లంతా బొగ్గు నుసితో నీరసంగా ఉన్న మమ్మల్ని చూసి రూములు ఖాళీ లేవు కానీ స్నానం చేసి బట్టలు మార్చుకోడానికీ, కావాలంటే రాత్రి వరండాలో పడుకోడానికి మడత మంచాలు ఇస్తాను అన్నాడు ఆ అయ్యర్ గారు. ఆ చుట్టుపక్కల అంతా అచ్చు మద్రాసు అడయార్ వాతావరణమే. అందరూ లుంగీలతోటే, నిలువు బొట్లూ, అడ్డ వీభూతులతోటే ఉన్నారు.

ఇక భాష ఎలాగా తమిళమే….బొంబాయి నడిబోడ్డులో తమిళుల ఒయాసిస్ ఆ మాటుంగా అనే ప్రాంతం. మొత్తానికి నేనూ, గోవిందరాజులూ స్నానాలు చేసి రెడీ అయి, ఆ మర్నాడు ఇంటర్వ్యూ లు కాబట్టి ముందే అక్కడికి వెళ్లి చూసి వద్దాం అని మా అయ్యర్ గారిని పవయ్ అనే ప్రాంతం లో ఉండే ఐఐటికి ఎలా వెళ్ళాలో కనుక్కుని, లోకల్ రైలు ఎక్కి, విక్రోలి స్టేషన్ లో దిగి అక్కడ బస్సు ఎక్కి సాయంత్రం ఐదు గంటలకి ఐఐటి మైన్ గేట్ దగ్గర దిగాం. అక్కడ కాపలా ఉన్న సెక్యూరిటీ వాళ్ళని చూసి కొంచెం భయం వేసింది కానీ వాళ్ళు కార్లలో వెళ్ళేవాళ్ళనే ఆపి వివరాలు అడిగి అప్పుడు పెద్ద గేటు తియ్యడం చూసి ధైర్యంగా నడిచి చిన్న గేటు లోంచి లోపలకి వెళ్ళిపోయాం. సిమెంట్ రోడ్డుకి అటూ, ఇటూ పోక చెట్లతో ఎంతో హాయిగా ఉన్న రోడ్డు మీద భయం భయంగా నడుస్తూ ఒకాయన కనపడగానే మా వివరాలు చెప్పి మెకానికల్ ఇంజనీరింగ్ బిల్డింగ్ ఎక్కడో చెప్పగలరా అని అడిగాం. ఆయన చెప్పినట్టు ముందు పచ్చటి తివాసీ లా పరుచుకున్న అందమైన లాన్ లో ఓ పెద్ద బిల్డింగ్ కనపడగానే ఆనందంతో తబ్బిబ్బు అయిపోయాం. అదే నాలుగంతస్తుల మైన్ బిల్డింగ్.  లోపల ఆహ్వానం పలుకుతూ ఈ ఐఐటి అనే అత్యున్నత స్థాయి సాంకేతిక విద్యాలయాల ఆలోచనకి మూల పురుషుడూ, ఆ భవనానికి శంఖుస్థాపన చేసిన జవహర్లాల్ నెహ్రూ గారి ఫోటో, స్వాగత వచనాలు మాలో మరింత హుషారు పెంచాయి. 1958 లో నెహ్రూ గారు శంఖుస్థాపన కోసం వచ్చిన ఫోటో ఇక్కడ జతపరుస్తున్నాను. అందులో ఆయనతో కరచాలనం చేస్తున్న ఆయన బ్రిగేడియర్ బోస్ గారు, పక్కన ఉన్నాయన ఎ.కె. కేల్కర్ గారు.

నేను ఐఐటి లో ఉన్న మొదటి మూడేళ్ళు బోస్ గారు’, ఆ తరువాత మూడేళ్ళు కేల్కర్ గారు డైరెక్టర్లుగా పని చేశారు. బొంబాయిలో నిరంతరం కురిసే వర్షాలలో తడవ కుండా అన్ని డిపార్ట్ మెంట్ ల భవనాలనీ కలుపుకుంటూ ఒక పొడుగాటి కారిడార్ ఐఐటి భవన సముదాయాల ప్రత్యేకత. వాటిల్లో ఒకటయిన మెకానికల్ ఇంజనీరింగ్ బిల్డింగ్ కి మేము వెళ్లినా అప్పటికే చీకటి పడింది కాబట్టి అక్కడ కూడా కాపలా ఉన్న సెక్యూరిటీ వాడు మమ్మల్ని లోపలికి వెళ్ళనివ్వ లేదు. మొత్తానికి ఆ మర్నాడు ఇబ్బంది లేకుండా ముందు రోజే అన్నీ చూసుకుని, నేనూ, గోవిందరాజులూ వచ్చిన దారినే వెనక్కి మాటుంగా వెళ్లి ఆ రాత్రి మడత మంచాల మీద వరండాలో పడుకున్నాం. మా ఇద్దరి పెట్టెలూ ఆ మంచాలకే గొలుసులతో తాళం వేసుకోమని ఆ అయ్యర్ గారు ఇచ్చిన సలహా పాటించాం.

ఆ మర్నాడు నా జీవితాన్నే మార్చేసిన ఇంటర్వ్యూ  తతంగం గురించి….వచ్చే సారి ….నమ్మండి, నమ్మకపొండి, ఆ రోజు తరువాత నేను ఇప్పటి దాకా..అంటే గత యాభై ఏళ్లలో గోవిందరాజులుని మళ్ళీ చూడ లేదు. ప్రస్తుతం హైదరాబాద్ లో ఉన్నాడని విన్నాను.

– జగద్ధాత్రి

~

తమిళం మాతృ భాష , మలయాళం విద్యాభ్యాసం చేసిన భాష , తెలుగు నేర్చుకుని పట్టు సాధించిన భాష . అందుకే నాకు ముగ్గురమ్మలు అని చెప్తారు స్వామి గారు. తెలుగు భామనే కాక తెలుగు భాషను కూడా స్వంతం చేసుకుని , అందులో మంచి రచనలు చేసి తనకంటూ ఒక ముద్ర వేసుకోగలిగిన వారు స్వామి గారు. అలాగే అనువాదకునిగా తెలుగు భాషలో సాహిత్య అకాడెమీ పురస్కారం సాధించడం  ఆనందదాయకం ఆశ్చర్యకరం కూడా. ఈ సందర్భంలో  రండి ఆయన మనసు విప్పి చెప్పే నాలుగు మాటలు విందాం. నిరంతర కృషీవలుడు , నిగర్వి ఎన్ని సాధించినా , ఎన్ని అవార్డులు వచ్చినా నిర్మమంగా తన పని చేసుకుంటూ పోయే స్వామి గారు మనందరికీ ఆదర్శంగా నిలుస్తారనడం లో అతిశయోక్తి లేదు. 2015 కు గాను “సూఫీ చెప్పిన కథ “ రామన్ ఉన్ని నవల తెలుగు అనువాదానికి సాహిత్య అకాడెమీ అనువాద పురస్కారాన్ని స్వామి గారికి ప్రకటించింది. ఇది మన తెలుగు వారికి అందరికీ గర్వ కారణం. నేనెప్పటికీ తెలుగు రచయితగానే ఉంటాను అని చెప్పే స్వామి గారి మనో భావాలు మనం కొన్ని ఇక్కడ తెలుసుకుందాం.

1 . కధకుడిగా మీ ప్రారంభాలు, అనువాదకుడిగా ప్రారంభాలు ఒకే సారి జరిగాయా ?

       లేదు. ఒకే సారి జరగలేదు. నా మాతృభాష కాని తెలుగులో సాహిత్య రచన చేయాలని నేనెప్పుడూ అనుకోలేదు.   కధకుడిగా ఆరంగేట్రం చేసిన పది సంవత్సరాల తరువాతనే అనువాదకుడి పాత్ర ధరించాను. నిజం చెప్పాలంటే ఒక అనువాదాలు చేయటం మొదట్లో నాకు ఇష్టం లేని పని గానే వుండేది. విశాఖలో స్దిరపడ్డాక తెలుగు నేర్చుకుంటే నా మిత్రులతో,  సహోద్యోగులతో కలసి మెలసి తిరగటం సుళువుగా వుంటుందనుకొని  తెలుగు నేర్చుకున్నాను. భాషా పరిజ్ఞానంతో తెలుగు సాహిత్యం చదివి ఆనందించేవాడ్ని. దీనికి ఒక కారణం ఉంది. నేను పుట్టి పెరిగిన వాతావరణాన్ని బట్టీ సమాజాన్ని బట్టి సాహిత్యం చదవటం బాగా అలవాటైంది. విశాఖలో ఆ రోజుల్లో మలయాళ పుస్తకాలు దొరికేవి కావు . నాకు ఆంగ్ల సాహిత్యం చదివే అలవాటు అప్పుడు –ఇప్పుడు కూడా లేదు –అందువల్ల తెలుగు సాహిత్యమే అందుబాటులో వుండేది. 1980 తరువాతనే తెలుగు బాగా చదవటం నేర్చుకున్నాను. అయినా కధలు వ్రాయాలని కానీ సాహిత్య రచన చేయాలని కానీ అనిపించలేదు.1988 ప్రారంభంలో ఒకానొక సందర్భమున  పోటీలో బహుమతి పొందిన ఒక కధ గురించి మా సహోద్యోగుల మధ్య జరిగిన వేడి వేడి చర్చ , తద్ఫలితంగా వాళ్ళు  విసిరిన సవాలు వల్ల తెలుగులో మొదటి కధ వ్రాసాను –నన్ను నా భాషా పరిజ్ఞానాన్ని రుజువు చేయటం కోసం –అదే నా మొదటి తెలుగు కధ –జవాబులేని ప్రశ్న –ఆ కధకి అలనాటి ఆంధ్రజ్యోతి వార పత్రిక నిర్వహించిన కధల పోటీలో బహుమతి వచ్చింది [1988 ]. ఆ హుషారులో ఎన్నో కధలు వ్రాసాను . అప్పుడే కొందరు పత్రికా సంపాదకులు మలయాళ కధలు తెలుగులోకి అనువాదం చేయమని నన్ను అడగటం జరిగింది. కాని ఒక సృజనాత్మక రచయితగా కొనసాగాలనుకునే నేను ఏ అనువాదమూ చేయలేదు. ఆ తరువాత 2000 ప్రాంతంలో కే. అయ్యప్పపనికర్ సంకలనం చేసిన మలయాళ జానపద గేయాలను తెలుగులోకి అనువదించమని   సాహిత్య అకాడెమి కోరటం వల్ల తప్పనిసరిగా ఒప్పుకున్నాను. ఆ పని పూర్తి అవగానే ప్రముఖ మలయాళ కవి కే. సచ్చిదానందన్ తన 96 కవితలను తెలుగులోకి అనువాదం చేయమని కోరారు [శరీరం ఒక నగరం]సమయాభావం వల్ల కొంత ఆలస్యం చేసినా మొత్తానికి అనువాదం పూర్తి చేసాను. నా అనువాదాలు బాగున్నాయనే పేరు రావటం వల్ల అనువాదాలు చేయమనే ఒత్తిడి పెరిగింది.మరో రెండేళ్ళు తరువాత పదవి విరమణ చేసాను కనుక ,సమయం అందుబాటులో వచ్చి,  వరసగా అనువాదాలు చేసి తెలుగులోకి 17 పుస్తకాలనూ మలయాళంలోకి 13 పుస్తకాలనూ అనువాదం చేసాను; ఇంకా చేస్తున్నాను.

2 –    మలయాళ భాషలో మీరు రచనలు చేసారా ?మీ చిన్నతనం లో అటువంటి విశేషాలు వివరించండి

నేను విశాఖ రాక ముందు మలయాళంలో ఎన్నో రచనలు చేసాను. చిన్నప్పటినుంచి అంటే ఎనిమిదో తరగతి చదివే రోజుల్లోనుంచి మలయాళం లో కవిత్వం వ్రాసేవాడ్ని. కాని అచ్చైన మొదటి మలయాళ రచన నేను వ్రాసిన ఏకాంక నాటిక. ఈ నాటిక నేను పదో తరగతి చదివేటప్పుడు [1960] వ్రాసాను. ప్రముఖ మలయాళ వార పత్రిక వారు విద్యార్ధులకోసం [కాలేజీ స్కూల్ పిల్లలకోసం ] నిర్వహించిన ఏకాంక నాటక రచన పోటీలో మొదటి బహుమతి పొందింది ఈ నాటిక. 1960 నుంచి 1970 వరకు సుమారు 100 కవితలు వ్రాసి వుంటాను ,మలయాళంలో. కవితలు మాతృభూమి మలయాళ మనోరమ మొదలగు పత్రికల్లో వెలుబడ్డాయి. జాతీయ చంధసులో వ్రాయబడిన భావ కవితలే వాట్లో ఎక్కువ.

3. మీరు ఎరిగిన, జీవించిన, మలయాళ సమాజంలో మిమ్మల్ని ప్రభావితం చేసిన వారి గురించి చెబుతారా ?

అలనాడు నేను జీవించిన మలయాళ సమాజం మొత్తం నన్ను ప్రభావితం చేసిందనే నేను అనుకుంటున్నాను. గుండెలో కవిత్వపు బీజం దాగివుంటే మొలకెత్తి చిగురించి విస్తరించడానికి అనువైన సామాజిక వాతావరణం సమాజంలో వుండేది. ప్రతి పల్లెలోని గ్రంధాలయం, అక్కడ చేరేవాళ్ళ చర్చలు, ఏదో ఒకటి వ్రాస్తే దాన్ని సరిదిద్ది ప్రోత్సాహించే పెద్దలు ,రచయితకి ఇచ్చే గౌరవం వగైరాలు చెప్పుకోదగ్గవి. అంతే కాదు మలయాళ భాషా భోదకులు [స్కూల్ లోనూ కాలేజీలో కూడా ] భాషా సాహిత్యాల పట్ల ఆసక్తి పెరిగేలా పాఠాలు చెప్పేవారు . ఇక రచనల విషయానికి వస్తే నేను మౌలికంగా కవిని. కవి హృదయం కలిగినవాడని నేను భావిస్తున్నాను. మలయాళం లో కవిత్వమే వ్రాసే వాడ్ని.ఆధునిక మలయాళ సాహిత్యం  మహాకవి పి. కుంజీరామన్ నాయర్ నన్ను కొంతవరకు ప్రభావితం చేసాడనే చెప్పాలి , కవిత్వ రచనలో-

4 . తెలుగులో కధలు వ్రాసినప్పుడు, అనువాదకులుగా మీకొక  భవిష్యత్తు ఊహించారా ?

  కధకుడిగా కాని అనువాదకుడిగా కాని ఏదో ఒకటి సాధిద్దామనుకొని రచన కాని అనువాదం కాని చేయలేదు. ఎవరూ ఎవరినీ రచన చేయమని బలవంతం చేయరు ఇష్టమైతే చేస్తారు అంతే. Just for the pleasure చేస్తారు. అలాంటప్పుడు ఆశలు పెట్టుకోవటం అనవసరం.

5 . మలయాళం లోని సూఫీ పరంజ కధ అనువాదానికి ఎంచుకున్నారు –ఈ నవల వివరాలు చెప్పండి

1993 లో వెలుబడిన సూఫీ చెప్పిన కధ అనే నవల మలయాళ సాహిత్యంలో గొప్ప సంచలనం రేపింది. వస్తు పరంగానూ భాషా పరంగానూ కొత్త పోకడలతో కూడిన ఈ నవల పాఠకుల హృదయాన్ని ఆకట్టుకుంది. 2010 వరకు పది ముద్రణలు పొందింది. అంతే కాదు ఆంగ్ల, ఫ్రెంచ్,  హింది తమిళ్ కన్నడ భాషల్లోకి అనువదింపబడి పాఠకుల మన్ననలు కూడా పొందింది. మానవ జాతికి ఉమ్మిడి పైతృకం ఉందనేది చక్కగా గుర్తు చేస్తుంది ఈ నవల. గతంలో రెండు సంస్కృతుల మధ్య నిలిచిన సమన్వయాన్ని కూడా గుర్తు చేస్తుంది గతం సలిపే గాయాల పుట్ట కాదు ఇక్కడ. దయార్ద్రమైన స్నేహ శిలలు –సంఘర్షణా భరితమైన ఈ కాలం లో అది ఒక ఔషదంగా పరిణమిస్తుంది. గుడి అయినా మసీదు అయినా మానవుని అధ్యాత్మిక అవసరాలను తీర్చే మార్గమేననే స్పృహ కలుగుతుంది. విగ్రహారాధనను గౌరవించని వారు కూడా విగ్రహారాధన పట్ల వున్న వైమనస్యపు పట్టు సడలిస్తున్నారు. తెలియని ఒక సత్యం గురించిన ఆలోచన మనసులో ఒక వెలుగు రేఖగా కదులుతుంది కత్తులు నూరి గొడవ పడటానికి సిద్ధంగా నిలిచిన రెండు మతాల మధ్య అతి ప్రాచీనమైన సహవర్తిత్వం ఉండేదని సూఫీ చెప్పినప్పుడు ఏవేవో అడ్డుగోడలు కూలిపోతున్నాయి . ఈ సూక్ష్మ స్వరాన్ని మనకు వినబడే విధంగా వినిపించ గలిగింది ఈ నవల. ఈ నవలను అనువాదం చేయాలనుకోవడానికి ఇదొక్క కారణమైతే, ఈ నవలలో కనబడే అతి సుందరమైన కావ్యాత్మకమైన భాష. ఈ పుస్తకాన్ని నేను అనువాదం చేసి ప్రచురణ కోసం ఎదురు చూస్తున్నప్పుడు అనుకోకుండా కల్పనా రెంటాల గారు ఈ పుస్తకాన్ని పంపమని,  చదివి వెంటనే తమ సారంగా బుక్స్ వారే ఈ పుస్తకాన్ని ప్రచురిస్తామని మాట ఇచ్చారు. అంతే కాకుండా ఈ పుస్తకం ఇంత వేగం వెలుగు చూసేలా చేయడం, దానికి ఇలా అవార్డ్ రావడం రెండు నాకు చాలా ఆనందం కలిగించాయి. ఇందుకు కల్పన గారికి నా కృతజ్ఞతలు. తెలుగు లో కూడా ఈ పుస్తకం మంచి పేరు తీసుకొచ్చింది.

6 మలయాళం నుంచి తెలుగులోకి, తెలుగునుంచి మలయాళం లోకి ఎన్ని రచనలు వెలుబడ్డాయి ఏ ప్రముఖ రచయితలను అనువదించారు ?

మలయాళం నుంచి తెలుగులోకి 17 పుస్తకాలనూ తెలుగునుంచి మలయాళంలోకి 13 పుస్తకాలనూ అనువదించాను. నేను అనువదించిన రచయితలు ,మలయాళం నుంచి తెలుగులోకి  మహాకవి అక్కితం నంబూద్రి “ఇరవయ్యవ శతాబ్దం” [ ఒక దీర్ఘ కవిత ], ఆధునిక మలయాళ కవి సచ్చిదానందన్ [రెండు కవితా సంపుటాలు ], జ్ఞానపీఠ అవార్డ్ గ్రహీత ,కవి ,ఓ.ఎన్.వి . కురుప్ [ఒక కవితా సంపుటం ],  నారాయణన్ [ ఒక నవల .ఒక కధా సంపుటి ], సేతు [ మూడు నవలలు ,20 కధలు ], శ్రీనారాయణ గురు,  సి . రాధాకృష్ణన్ [నవల ],  జెక్కేరియా [97 కధలు ],  తకలి, బాషీర్, కారుర్, హరికుమార్, సంతోష్ ఎచ్చికాణం, వైశాఖన్, కె .ఆర్ . మీర, పొంకున్నం వర్కి మొదలైనవారి కధలు

తెలుగు నుంచి మలయాళం లోకి, ఇక తెలుగు నించి  గోపి ,శివారెడ్డి ,కేతు విశ్వనాధ రెడ్డి ,సలీం ,జయంతి పాపారావు గురజాడ వారి కధలు , దివాకర్ల వేంకటావధాని గారి ఆంధ్ర వాగ్మయ చరిత్ర ,శ్రీ శ్రీ మోనోగ్రాఫ్ ,చక్రపాణి మోనోగ్రాఫ్  చాగంటి సోమయాజులు వగైరా.

స్వామి గారితో జగద్ధాత్రి

7 .కధకుడిగా ఒక కధ మీరు వ్రాసినప్పుడా మంచి కధను అనువాదం చేసినప్పుడా మీకు ఎక్కువ సంతృఫ్తీ కలిగింది ?

కచ్చితంగా మంచి కధ వ్రాసినప్పుడే నాకు సంతృప్తి కలుగుతుంది.

8 తెలుగు సాహిత్య అనువాద రంగపు అభివృద్ధికి మనం ఎటువంటి చర్యలు చేపెట్టాలని మీరు భావిస్తున్నారు ?

 పూర్వంకన్నా ఇప్పుడు తెలుగునుంచి ఇతర భాషల్లోకి ఇతర భాషల్లోనుంచి తెలుగులోకి చేసే అనువాదాల సంఖ్య పెరిగింది . ఎప్పుడైనా ఎన్ని అనువాదాలు చేసివున్నా ప్రతి సారి అనువాదం ఒక సవాలే, మూల లక్ష్య భాషల సంస్కృతుల పట్ల మంచి పట్టు లేనివాడు మంచి అనువాదం చేయలేరు. తెలుగు  మాతృభాష గలవాడు హింది నుంచి తెలుగులోకి అనువాదం చేసినప్పుడు మూల భాషా సమాజం గురించి సరైన అవగాహన లేకపోవటం వల్ల అనువాదం మూల కృతికి న్యాయం చేయకపోవచ్చు. అందువల్ల అనువాదాన్ని ఒక సాధనగా భావించి మూల లక్ష్య భాషల సమాజాల గురించీ వాళ్ళ సంస్కృతుల గురించి వాట్లో చోటు చేసుకునే పరిణామాల గురించి నిరంతరం అధ్యయనం చేస్తూ వుండాలి-దానికి తగిన వాతావరణం వుండాలి, లేకపోతే కల్పించాలి.

9.  మలయాళ సాహిత్య రంగం, పాఠకుల అభిరుచి ఇటువంటి రంగాల్లో తెలుగు సంస్కృతిక సమాజం అలవర్చుకోవలసిన ముఖ్యమైనవేమన్నా గమనించారా ?

గమనించాను. మలయాళీలకు సాహిత్యం పుస్తక పఠనం జీవితంనుంచి విడదీయలేని ఒక భాగం. చిన్నప్పటినుంచి పిల్లలకు సాహిత్య పుస్తకాల పఠనం అలవాటు చేస్తారు.  మలయాళ రచనలు బాగా చదివించేవిగా  ఎక్కువగా ఆర్ద్రంగా వుంటాయి. 300 –400 వందల పేజీల నవలలు కూర్చుని ఏకదాటిగా చదివేస్తారు. అందుకే అలాంటి నవలలు లక్షల  కాపీలు అమ్మకమవుతున్నాయేమో !

10 . అనువాద రంగంలో ప్రస్తుతం మీరు చేస్తున్న, అకాడెమి అప్పగించిన కర్తవ్యాలు గురించి చెప్పండి

   2013 లో అకాడెమి అవార్డు పొందిన కే . సచ్చిదానందన్ గారి మలయాళ కవితా సంపుటి MARANNU VECHA VASTHUKKAL AND OTHER POEMS  అనే పుస్తకం తెలుగులోకి అనువాదం చేస్తున్నాను . అంతే కాక ఒక మలయాళం తెలుగు నిఘంటువు  కూడా తయారు చేస్తున్నాను

11.  కధకుడిగా అనువాదకుడిగా మీ సాహిత్య జీవితం మీకు సంతృప్తి నిచ్చిందా ?

 కొంత వరకు…పూర్తిగా సంతృప్తి పొందినవాడు తరువాత పని చేయడు.  నేను ప్రస్తుతానికి సంతృప్తి పొందినా ఇంకా ఈ రంగంలో కృషి చేయాలననుకుంటున్నాను కనుక మానసికంగా పూర్తి సంతృప్తి పొందానని చెప్పలేను . ఇంత క్రితం పలు మార్లు చెప్పినట్లు నాకు ప్రత్యేకమైన టార్గెట్ లేదు సాహిత్యంలో. ఒక టార్గెటు అంటూ వుంటే అది అందగానే సంతృప్తి చెందుతారు. ఆ తరువాత కొందరు నిష్క్రమిస్తారు కూడా. నాది నిరంతర సాధన.

12. సమాజం లో సాహిత్యం పాత్ర ఎంతవరకు ఉందని మీరు అభిప్రాయపడుతున్నారు ?

 సాహిత్యం తాలూకు పాత్ర ఎంతో ఉంది –ముఖ్యంగా అనువాద సాహిత్య పాత్ర –ఎక్కువ భాషలు నేర్చుకోవటం వల్ల ఇతర భాషా సాహిత్యం చదవటం వల్ల,భిన్న సంస్కృతులు తెలుసుకోవటం వల్ల మనిషి మనోభావాలు వాడు ఎక్కడున్నా ఒకటేనని అర్ధం చేసుకోగలుగుతారు. మనిషి తన లోపల వున్న మనిషిని డిస్కవర్ చేస్తాడు. భాషా ,వేషం ఆహారం కళా రూపాలు బ్రతుకుతున్న వాతావరణాన్ని బట్టి వచ్చేవేనని అవి కేవలం బాహ్యమేనని తెలుసుకోగలుగుతాడు. అలా తెలుసుకున్నప్పుడు ప్రాంతాల మధ్య మనుషుల మధ్య సఖ్యత పెరిగి మనుషులందరూ కలసి మెలసి బ్రతికే అవకాశం ఉంది.

కుక్క- శునకము-  విశ్వాసమునకు మొదటినోరు. నమ్మికకు మారుపేరు. ఆటపాటలందు ఆరితేరు. ఎప్పటి విశ్వాసం. ఎప్పటి కుక్క. భారత కాలం నాటిది. కుక్క లేకపోతే ఏకలవ్యుడు ఈ ప్రపంచానికి తెలిసేవాడా?

అసలు ఏకలవ్యుడెవరు ? నిషాద రాజ కుమారుడు. కిష్టప్పకు వరసకు సహోదరుడు అని కథ. నిషాదులకు దత్తతకే వెళ్ళాడని ఒక కథ. నిషాదులంటే అప్పట్లో అందరికీ చిన్నచూపు.  నిషాదులకు రాకుమారుడు కానీ బయటి ప్రపంచానికి పనికిరానివాడు. ఇంటికి పులే కానీ బయటకు  ఏదోనని ఒక సామెత. ప్రపంచానికి అలుసు.

అలా ద్రోణుడికి కూడా అలుసే.

అవును, ఆచార్యుడికి కూడా అలుసే.

నీకేమి, నా శిష్యరికమేమి అని వెళ్ళగొట్టినాడు.

వెళ్ళగొడితేనేమి?

ఏకలవ్యుడికి గురువులంటే అభిమానం.

గురువులంటే గౌరవం.

పెద్దలంటే ఆదరణ.

అలా ఒక బొమ్మ చేసుకుని కూర్చున్నాడు.

ఎక్కడ ?

మగధ రాజ్యం సరిహద్దుల్లో.

ఎందుకు ?

ఆ రాజ్యంలో వాళ్ళ పెంపుడు నాన్న సామంతుడు.

జరాసంధుడు సామంతుల్ని సైన్యాధిపతులుగా చేసి ఊడిగం చేయించేవాడు.

అవును, జరాసంధుడి కొలువులో నిషాదులు సైన్యాధిపతులు.

అలా ఏకలవ్యుడు మగధలో పెరిగాడు.

మరి పెరిగినప్పుడు ఆ చుట్టుపక్కల ఉన్నవన్నీ తిరిగాడు.

అడవులు ఔపోసన పట్టినాడు.

అవసరం వచ్చినప్పుడు, విద్య నేర్చుకోవాలనుకున్నప్పుడు ఆ అడవినే ఆశ్రయించినాడు.

సరే ఇదొక కథ, దీనికి ఇంకో కతా రూపం కూడా ఉన్నది.

మహానుభావుడు ఆరుద్ర రాసిన ఒక కథలాటి వ్యాసంలో, వ్యాసంలాటి కథలో.

ఆయనంటాడూ – ఏకలవ్యుడు జరాసంధుడి సేనాధిపతి.

ద్వారకమీదికి 18 సార్లు జరాసంధుడు దండెత్తినప్పుడు ఏకలవ్యుడు సేనాధిపతి అని.

ధర్మజుడు చేసిన రాజసూయంలో ప్రముఖ పాత్ర వహించినాడని తెలియచేస్తాడాయన.

పుట్టుపూర్వోత్తరాలకు వస్తే కిష్టప్ప, ఏకలవ్యుడు మేనత్త మేనమామ బిడ్డలని చెప్తాడు కూడాను.

సంస్కృత హరివంశంలో

దేవశ్రవా: ప్రజాతస్తు

నైషాదిర్య: చ్రతిశృత:

ఏకలవ్యో మహారాజ

నిషాదై: వధివర్థిత:

అని ఉన్నది

సరే అది అంతా పక్కనబెట్టి అడవిలోకి వచ్చేద్దాం.

ఏకలవ్యుడు బొమ్మ చేసినాడు అని చెప్పుకున్నాం కదా

ఇంతకీ ఆ బొమ్మ ఎవరిదీ ?

ద్రోణుడిది. ఆచార్యుడిది. పరమవిద్య పారంగతుడిది.

బొమ్మతో మాట్టాడుకుంటూ విల్లెక్కుపెట్టి దదదడలాడించేవాడు.

బొమ్మని కాదండి, బాణాలను, విల్లుని, మొత్తం విలువిద్యని.

అలా కళ్ళు మూసుకొని బాణం వేసాడంటే జేజమ్మ దిగిరావల్సిందే!

అంత గురి.

ఓ రోజు ఆటాడుకుంటున్నాడు.

విద్యకు సానపెట్టుకుంటున్నాడు.

ఇంతలో పాండవులూ పాండవులూ తుమ్మెదా అయ్యింది.

అంటే వాళ్ళంతా కలిసి మగధ అడవుల్లోకొచ్చారు.

ఎందుకు?

అదేం ప్రశ్న?

వాళ్ళూ రాచబిడ్డలే

అప్పట్లో వేటలూ, వేటపోతులు వాళ్ళకు చాలా కామను.

రాచకుమారులకు వేట ఒక ఆనందం

అందుకని వచ్చారు.

అర్జునుణ్ణి నువ్వు వీరా కాబట్టి బాణం వెయ్యరా అని ఓ పొగిడి ఆయన వేటాడుతుంటే చోద్యం చూస్తున్నారు.

ఆ ఆటలో వీళ్ళెక్కిన గుర్రాలు ఏకలవ్యుడున్న ప్రాంతానికి వచ్చినై.

వేటకొచ్చినప్పుడు కుక్కలు వెంటబెట్టుకుపోవటం మరింత సాధారణం.

పాండవుల దగ్గరున్న కుక్కొకటి దారితప్పో, దారిచేసుకునో ఏకలవ్యుడి దగ్గరికొచ్చింది.

దానికేమో పాండవులంటే విశ్వాసం.

ఈ ఏకలవ్యుడెవరో తెలవదు.

కొత్తవాడు కనపడగానే పళ్ళికిలించి అరవటం మొదలుపెట్టింది.

ఈయన చూశాడు.

విద్య భంగం అవటం మొదలెట్టింది.

కుక్క అరవటం చూసి అర్జునుడొచ్చాడక్కడికి.

యజమానిని చూసి మరింత రెచ్చిపోయింది ఆ కుక్క.

అరుపులు మెరుపులుగా కురిపిస్తోంది

ఈ ఎదవ గోలంతా ఏమిట్రా నాయనా అనుకున్నాడు ఆయన.

అర్జునుణ్ణి, ఒరే నాయనా నువ్వెవరు, ఈ కుక్కేంది, ఈ కతేంది అన్నాడు.

నేనెవరా? నన్నే అడుగుతావా, ముందు నువ్వెవరు చెప్పు అన్నాడు ఫల్గుణుడు.

నేను ఏకలవ్యుణ్ణి, ఇదీ సంగతి, అదీ సంగతి అని మొత్తం కతంతా చెప్పినాడు కోపం తెచ్చుకోకండా.

కుక్కేమో అరుస్తూనే ఉన్నది.

ఈయన చెప్పేది అర్జునుడికి సగం వినపడీ వినపడక గోల గోల

ఈ కుక్క అరుపులు తగ్గే మార్గం కనపట్టల్లా

సరే ఇట్లా కాదని విల్లందుకున్నాడు

నారి సవరించాడు

కన్నుమూసి కన్ను తెరిచేలోగా గుప్పెడు బాణాలు ఆ కుక్క నోట్లో కొట్టాడు.

విచిత్రంగా దానికి దెబ్బా తగలకుండా, గొంతులోకి వెళ్ళిపోకుండా నోరంతా నిండిపోయినాయ్ ఆ బాణాలు

అంతే ఆ కుక్క మౌనవ్రతం దాల్చింది

అరుపులు ఆగిపోయినై

ఇప్పుడు ప్రశాంతంగా మాట్టాడుకోవచ్చు అబ్బాయ్, ఏమిటి సంగతి అన్నాడు అర్జునుడితో

కుక్క పరిస్థితి చూసి అర్జునుడికి ఆల్రెడీ కళ్ళు బైర్లు కమ్మినై

కుక్క నోరు కన్నుమూసేలోగా మూసేయించాడు ఈయనెవడండీ అని విభ్రమంగా చూస్తున్నాడు

అవును, సాక్షాత్ కిరీటి నోట్లో కూడా మాట పడిపోయింది

ఒక రెండు నిముషాలకు తేరుకున్నాడు

బాబూ, స్వామీ, నాయనా నీకు దణ్ణం పెడతా, ఈ విద్య ఏందండి, ఎక్కడ నేర్చుకున్నా ఇందాక ఏదో అనుకున్నా, నా పేరు అర్జునుడు, నువ్వెవరో ఇప్పుడు చెప్పు అన్నాడు

ఓ నువ్వు అర్జునుడివా? అంటే కుంతి కొడుకువేనా అన్నాడీయన

అవును అన్నాడు బీభత్స బాబాయ్

నా పేరు ఏకలవ్యుడు, మా అమ్మ పేరు శ్రుతదేవ మీ అమ్మ పేరు పృథ

ఇద్దరూ తోడబుట్టిన అక్కాచెల్లెల్లు కాబట్టి నువ్వు నాకు కజినువి అన్నాడు

అటు చేసి ఇటు చేసి నా అన్నవా నువ్వు, ఆనందమే ఆనందం, ఆనందమే జీవిత మకరందం అన్నాడు అర్జున్

బయటకైతే ఆనందం అన్నాడు కానీ లోపల బెంబేలు, కుతకుత

వీరుడికి తనకన్నా ఒక మెట్టు పైనున్నవాణ్ణి చూస్తే అలానే ఉంటుంది

సరే పిచ్చాపాటీ అయిపోయినాక, అర్జునుడు వెళ్ళిపోతూ – అన్నా ఆ కుక్క సంగతేంది అన్నాడు

ఆ బాణాలు ఊరకే చేత్తో సుతారంగా తాకితే వొచ్చేస్తయ్ కానీ ఖంగారు పడమాక అన్నాడు అన్న.

అర్జునుడు సుతారంగా తాకినాడు.

ఏదీ రాలేదే? ఊహూ బాణాలు రాలా! కుక్క నోట్లో ఇరుక్కున బాణాలు రాలా!

దిగాలుగా చూచినాడు అన్న వంక.

తమ్మీ ఇంతేనా నువ్వూ నీ సుతారం ఇంతేనా అని నవ్వి తన సుతారం ఉపయోగించి బాణాలన్నీ బయటపడేసాడు

ఒక్క రక్తం బొట్టు లేదు, ఒక్క గాయం లేదు, ఒక్క పన్ను ఊడలేదు

కుక్క, నాలిక బయటపెట్టి రింగులా తిప్పుతూ మూతి అంతా తడిమి తడిమి చూసుకుంది

తర్వాత ఆనందంతో గంతులేసింది

నాయనా ఇంకోసారి నీ దగ్గర అరిస్తే ఒట్టు అనుకుంటూ ఏకలవ్యుడి కాళ్ళని నాకి నాకి వదిలి పెట్టింది

అడవిలో ఉన్నాడు, దుమ్ము కొట్టుకుపోయున్నాడు, కాళ్ళు సుబ్బరమైపోయినై ఈ నాకటంతో

నాకింది చాల్లే అని అర్జునుడు ఆ కుక్కను తీసుకుని బై బై చెప్పి అన్నకు వీడ్కోలు పలికినాడు

వేట ముగిసింది. రాత్రయ్యింది.

అందరూ నిద్రపొయ్యేవేళ.

గుడారాల్లో గురకలు గుర్రుగుర్రుమంటూ వినపడుతున్నయ్

ఒక్కడు మటుకు నిద్దరోవట్లా.

ఆ ఒక్కడు ఎవరు ?

అర్జున్

కన్ను మూస్తే కుక్క

కన్ను తెరిస్తే బాణం

కన్ను మూస్తే విల్లు

కన్ను తెరిస్తే ఏకలవ్యుడు

పక్క మీద ఎటు తిరిగినా కుక్క నోట్లో బాణాలే గుర్తుకొస్తున్నయ్

ఈ బాణాల గోల తట్టుకోలేక లేచి పక్కనే ఉన్న గుడారంలోకి పొయ్యాడు

ఆ గుడారం ఎవరిది? ద్రోణుడిది

గుర్రుపెడుతున్న ఆయన్ని లేపాడు

నాయనా బీభత్స్, ఈ అర్థరాత్రి నాకు అంకమ్మ శివాలు ఏమిటి అన్నాడు

కాదు ఆచార్యా, ఇవి ఏకలవ్య శివాలు అన్నాడు అర్జున్

అదేమి శివాలు, కొత్తగా ఉన్నాయి, కథేమిటి చెప్పు అన్నాడీయన

కత చాలా ఉన్నది కానీ ఆచార్యా, ఇప్పుడే మిమ్మల్ని చూశాక, ఒక సంగతి గ్యాపకం వచ్చిందన్నాడు ఫల్గుణ్

నాయనా కతలకోసం ఏడ్చే పసిపిల్లాణ్ణి కాను, నీ గ్యాపకాల కోసం తపించే ఆడపిల్లనూ కాను – అర్థరాత్రి నాకు ఈ చిత్రహింస ఏమిటి నాయనా అన్నాడు గురువుగారు

ఆచార్యా మీరు ఆరోజు గురుకులంలో ఏమన్నారు ?

ఏ రోజు ?

ఆ రోజు, ఆ రోజు పేద్ద విష్ణుయాగం జరిగిన రోజు

ఏమన్నాను ?

ఈ అర్జునుడికి సరిజోడీ ఈ ప్రపంచంలోనే లేకుండా చేస్తానని అందరి ముందు చెప్పారా లేదా?

అవును చెప్పాను

ఈరోజు మీ మాట నిలబెట్టుకోలేకపోయినారు

అంతే, ఆ మాట వినగానే ఉగ్రుడైనాడు కుంభసంభవుడు

నేను మాట తప్పానని అభాండం వేస్తావా అని భాండం మీద ఉన్న విల్లు అందుకున్నాడు

అభాండం కాదు సార్, మీకు ఋజువు చూపిస్తాను అని ఈల వేసాడు అర్జున్

తోక ఊపుకుంటూ కుక్క వచ్చింది

ఋజువు చూపిస్తానని కుక్కను పిలుస్తావా అని మరింత ఆగ్రహోదగ్రుడైనాడు ద్రోణుడు

దీని నోట్లో ఏముందో చూడండి అన్నాడు కిరీటి

నిద్ర లేపింది కాక, మాట తప్పానని చెప్పి చిమ్మచీకట్లో నల్లకుక్కనోరు చూడమంటావా! ఇక లాభం లేదు అని వింటినారి ఠక్ ఠక్ లాడించాడు

అది కాదు ఆచార్యా ఓ సారి చూడండి మీరు అన్నాడు అర్జున్

ఈ చీకట్లో ఏం కనపడుతుంది ఆ దివిటీ ఇటు తీసుకురా అన్నాడు కుంభసంభవుడు

ఆ తర్వాత దివిటీలో ఆ నోరు చూసి ఆశ్చర్యపోయాడు

అర్థమైపోయింది ఆయనకు

నేను చిన్నప్పుడు నేర్చుకున్న విద్య, నేను తప్ప ఈ ప్రపంచకంలో ఎవరూ వెయ్యలేని బాణవిద్య ఎవరు ఉపయోగించారు అని తల గిర్రున తిరిగింది ఆయనకు

ఈ విద్య తెలిసినవాడికి ప్రపంచకంలో తిరుగు లేదు, ఎవరు ఈ పని చేసింది అన్నాడు

మీ శిష్యుడే అని అర్జున్ సమాధానం

నా శిష్యుడా? నాకు తెలియని శిష్యుడా? ఎవడు వాడు అన్నాడీయన

ఏకలవ్యుడు, వరుసకు మా అన్న, మీరు విద్యనేర్పనని పంపేసిన నిషాదుడు, మీ బొమ్మ పెట్టుకొని మిమ్మల్ని గురువుగా పూజిస్తూ అడవుల్లో కుక్కనోట్లో బాణాలు కొట్టి నాకు మాట రాకుండా చేసినవాడు అనె అర్జున్

ఇది చాలా ప్రమాదకరం! నా మాట నిలబడాలంటే ఏదో ఒకటి చెయ్యాల్సిందే! ద్రోణుడు మాట తప్పాడంటే ఇంకేమన్నా ఉందీ? నువ్వు పో, రేప్పొద్దున్నకల్లా సంగతి తేల్చేస్తా! ఆ కుక్కని కూడా తీసుకుపో నీతోపాటు అని ఆలోచనలో పడిపోయాడు

కుక్కను తీసుకుని అర్జున్ వెళిపోయె

తెల్లవారగానే అడవుల్లోకి ద్రోణుడు వెళిపోయాడు

ఏకలవ్యుణ్ణి పట్టుకున్నాడు

ఏకలవ్యుడి బొటనవేలు తీసేసుకున్నాడు

అర్జునుణ్ణి ధనుర్విద్యలో ఏకవీరుడిగా నిలబెట్టినాడు

అలా కుక్క, దాని అరుపులు చేసిన సాయంతో అర్జునుడు ఏకవీరుడిగా నిలబడిపోయినాడు

అయ్యా, అమ్మా – అందువల్ల కుక్క లేకపోతే మనకు తెలిసిన భారతం మరోలా ఉండేది అన్న సంగతి మీకు ఇప్పటికి తెలిసిపోయుండాలి.

అయితే కుడిచేతి బొటనవేలు లేకుండా కుడిచేత్తో బాణాలెయ్యలేమోమో కానీ, ఎడం చేత్తో వెయ్యొచ్చు. అదికాకుంటే ఎడమ చేత్తో కత్తియుద్ధం చెయ్యొచ్చు, ఇంకా బోల్డు చెయ్యొచ్చు. అందువల్ల ఏకలవ్యుడిని సేనాధిపతి పదవి నుంచి పీకెయ్యలా జరాసంధుడు

అలా ఎన్నో ఏళ్ళు ఆ జరాసంధుడి దగ్గర పంజేసి రిటైరు అయిపోదాం అనుకుని తన నిషాద రాజ్యానికి రాజుగా వెళ్ళిపోయాడు.

ఇంతలో ధర్మరాజు రాజసూయం వచ్చి పడింది.

రాజసూయం మొదలైపోతోంది.

ఎవరూ ఏకలవ్యుణ్ణి జయించడానికి రాలేదు.

రాజసూయానికి రాజులంతా ఓడిపోవాలి.

ఆ తర్వాత ఆ యాగానికి రావాలి.

ఇదేమి సంగతండి అని రాజసూయానికి వచ్చినప్పుడు కిష్టప్పని అడిగినాడు

కిష్టప్ప చిరునవ్వి నవ్వి, అయ్యా – రాజులెవ్వరూ నీతో పోట్టాడరు అన్నాడు

ఎందుకు అన్నాడు ఈయన

రెండు కారణాలు – ఒకటి నువ్వు నిషాదుడివి కాబట్టి నీతో పోట్టాడితే వాళ్ళకు తలవంపు, రెండు నీతో యుద్ధంలో నిలబడి గెలవటం అంత సులభం కాదు కాబట్టి

ఈ లెక్కన రాజైనా ఉపయోగమేమీ లేదన్నమాట అని నిట్టూర్చి, పరమాత్మా ఈ జీవితమ్మీద విరక్తి పుట్టేసింది, ఇన్ని యుద్ధాల తర్వాత  శాంతి కావాలి నాకు, మన:శ్శాంతి కావాలి నాకు, నీ మీదకు అన్నిసార్లు యుద్ధానికి వచ్చినా ఎప్పుడూ ఏమీ అనకుండా వదిలేసావే నన్ను. నాతో నువ్వుపోట్టాడతావా ఒక్కసారి అన్నాడు ఏకలవ్యుడు

అదే నీ కోరికైతే అలాగే కానివ్వు అన్నాడు కిష్టప్ప

ఎప్పుడు ? ఎప్పుడు ? ఎప్పుడు ? పరమాత్మా ఎప్పుడు ? అని ఆనందభాష్పాలు కారుస్తూ కరిగిపోయినాడు ఏకలవ్యుడు

తొందరెందుకు నాయనా వస్తా! ఇంతలో నువ్వెళ్ళి ఆ ధర్మరాజుకి బంగారు పాదరక్షలు ఇచ్చిరా అన్నాడీయన

అంతా అయిపోతూండగా, పనీపాట లేని శిశుపాలుడు లేచి గావుకేకలు పెడుతుంటే, నాయనా టైమొచ్చింది, ఓ సారి వాడి పని చూడు అని కిష్టప్ప సుదర్శన్ కి ఆర్డరిచ్చాడు.

వాడి ఖేల్ ఖతం చేసి మళ్ళీ వేలెక్కి కూర్చునె సుదర్శన్.

అది చూసి అంతా గప్ చుప్ అయిపోయి ఇంటికి పోయినారు.

ఏకలవ్యుడు కూడా వెళ్లిపోయినాడు కానీ, శిశుపాలుణ్ణి అలా చంపెయ్యటం నచ్చలా ఆయనకు

మానవుడుగా మరి! అంతే! ఓ క్షణం ఆనందభాష్పాలు, ఓ క్షణం రక్తభాష్పాలు! ఏం చేస్తాం!

కొద్ది రోజులు, కొన్ని ఏళ్ళు గడిచిపోయినయ్

కిష్టప్ప ప్రామిస్ చేసినవిధంగానే ఈయన టైమొచ్చినప్పుడు వచ్చి యుద్ధం చేసి ఖతం చేసినాడు

ఇదంతా భారత యుద్ధం మొదలవ్వకముందే

మొదలయ్యాక జరాసంధుడు, ఏకలవ్యుడు, శిశుపాలుడు వీళ్ళంతా బతికుంటే యుద్ధానికొచ్చేవాళ్ళు

అప్పుడు వీళ్ళను ఆపటం పాండవుల వల్ల ఏమవుతుందీ అని ప్లానేసి అందరినీ ఖతం చేసేసాడు పరమాత్మ

అదీ లెక్కన్నమాట

ఉద్యోగ పర్వంలో సంజయుడి సందేశంలో ఇలా చెప్పించాడని కథ

అయం స్మ యుద్ధే మన్యతేఽన్యైరజేయం

తమేకలవ్యం నామ నిషాదరాజం।

వేగేనైవ శైలమభిహత్య జంభః శేతే స కృష్ణేన హతః పరాసుః ॥ 5-48-77 (33649)

అలా కిష్టప్ప చేతిలో హతమైనాడు.

కోరుకున్న విధంగానే హరీమన్నాడు.

భగవంతుడి మీదకు యుద్ధానికి పోయి, చివరకు సత్యం తెలుసుకుని ఆయన చేతిలోనే హతమైనాడు

అరివీర భయంకరుడు, అఖిలబాణవిద్యా పారంగతుడు, ప్రపంచంలోనే మేటి శూరుడు ఏకలవ్యుడు

అలా భారతంలో కుక్క ప్రాధాన్యం మనకు పూర్తిగా తెలిసింది.

కుక్క మూలాన ప్రపంచానికి ఒక వీరుడు పరిచయమైనాడు.

అదే కుక్క మూలాన ఆ వీరుడి బొటనవేలూ తెగిపోయింది.

అదే కుక్కను తీసుకొని పాండవులు స్వర్గారోహణానికి వెళ్ళినారు

అలా భారతంలో ఎన్నో వింతలు, ఎన్నెన్నో వింతలు.

భారతం పక్కనబెడితే తెలుగువాళ్ళకు కుక్కతో ఎంతో అనుబంధం

సామెతలలో (1)కనకపు… (2)కరిచే కుక్క….(3)కుక్కకు సయ్యాట….

వృక్షవిశేషాల్లో (కుక్కతులసి….)

భక్ష్యాల్లో (కుక్కగొడుగు…..)

పద్యాల్లో (జాగిలములు మొఱసడములు…)

జనజీవనంలో (కుక్కజట్టీ…..)

అలా అలా ఎన్నో విధుల్లో, విధానాల్లో, జీవనాల్లో ఉన్నది కుక్క.

అందువల్ల మీరు తెలుసుకొనవలసినది – కుక్క అంత గొప్ప జంతువు ఈ ప్రపంచకంలోనే లేదు అని!

*

పేరడీ 

కుంపాటి తీపించి డియ్యాలో

బొగ్గులే పోయిస్తి డియ్యాలో

రాజేస్తి నిప్పే డియ్యాలో

లేసింది అగ్గే డియ్యాలో

గంటెలే గల్లాని వాయిస్తి డియ్యాలో

పొయ్ మీదా పెనముంచి డియ్యాలో

గంతంత నీళ్ళోస్తి ఉయ్యాలో

నీళ్ళన్నీ సుయ్యానె ఉయ్యాలో

గిన్నిలో గరిటేసి డియ్యాలో

ఓ తిప్పు తిప్తీనె డియ్యాలో

పుల్లాటి వోసనా డియ్యాలో

గుండెల్కు తగిలేసే డియ్యాలో

గంటెడు పిండిని డియ్యాలో

సర్రూన పోస్తీనె డియ్యాలో

నూనేను తీస్తీని డియ్యాలో

సుట్టంతా తగిలిస్తి డియ్యాలో

ఆనూనె ఈపిండి డియ్యాలో

సక్కంగ కాల్నెమ్మ డియ్యాలో

పిండీను పెనమూను గలిసె డియ్యాలో

బెమ్మదేవుడి అట్టిచ్చే డియ్యాలో

డియ్యాలో డియ్యాలో

డియ్యాలో డియ్యాలో

*

చమత్కారాలూ మిరియాలూ 

నిజంగా భట్రాజే!

జాతీయవాది, దేశభక్తుడు అయిన డాక్టర్ భోగరాజు పట్టాభి సీతారామయ్య గారిని ఒక సారి బందరులో ఘనంగా సన్మానించారట.

ఆ సభకు వక్తగా విచ్చేసినవారిలో శ్రీ పి.పి.భట్ గారు ఒకరు. ఆయన పట్టాభి గారిని గురించి చెపుతూ – భోగాన్ని అనుభవించడంలో ఆయన భోగరాజు, ధర్మగుణంలో ఆయన ధర్మరాజు, దానం చేయడంలో దానరాజు, త్యాగశీలతలో త్యాగరాజు అని ఇలా పొగడడం మొదలెట్టారట.

పొగడ్తలంటే అసలే గిట్టని పట్టాభి గారు ఆయన ప్రసంగం అయ్యాక “నా గురించి భట్ గారు చెప్పింది ఎంతవరకు నిజమో నాకు తెలియదు కానీ భట్ మాత్రం నిజంగా భట్రాజే” అన్నారట.

*

ఎవరోహో..

 శ్రీ నండూరి సుబ్బారావు గారి పర్సనల్ అల్బం నుండి 

అపురూప చిత్ర సౌజన్యం : సర్వ శ్రీ నండూరి శశిమోహన్, నండూరి ప్రభాకర్, తుర్లపాటి స్వాతి

ఈ ఛాయాచిత్రం వివరాలు శ్రీ నండూరి శశిమోహన్ గారి మాటల్లో

ఒక నాటకంలో పాల్గొన్న నిలయ కళాకారులు – సి.రామమోహనరావు, కూచిమంచి కుటుంబరావు, నండూరి సుబ్బారావు, ఎం.వాసుదేవమూర్తి, వి.బి.కనకదుర్గ, ఎ.బి.ఆనంద్, ఎం.నాగరత్నమ్మ, ఆమంచర్ల గోపాలరావు (ప్రొడ్యూసర్), నారాయణమూర్తి.

  -గొరుసు

~

(ఉత్తరాలు – చేత్తో రాసుకున్న ఉత్తరాలు- ఎప్పటికీ చెరిగిపోవు జ్ఞాపకాల్లోంచి! అవి జ్ఞాపికలు గతానికి, నిన్నటి విలువలకీ, తపనలకీ, బంధాలకీ! అవి ప్రముఖులు రాశారా, ఆత్మీయ మిత్రులు రాశారా  వ్యక్తిగతంగా రాశారా అందరి  కోసం రాశారా అన్నది కాసేపు పక్కన పెట్టండి. ఇదిగో ఇదీ  జీవితం ఇవీ  ఆలోచనలు ఇదీ నా  లోపలి అలజడి అనే ప్రతి  ఉత్తరమూ  ఇక్కడ ప్రస్తావించ దగిందే…ఆత్మీయంగా తలచుకోవాల్సిందే..అలాంటి ఉత్తరాలకు  ఆహ్వానం. ఉత్తరం స్కాన్ ఫోటో, యూనికోడ్ లో తిరిగి టైప్ చేసిన ప్రతీ రెండూ పంపండి. ప్రముఖ కథకుడు  గొరుసు జగదీశ్వర రెడ్డి  ఈ  వారం  ఈ లేఖాయణానికి శ్రీకారం చుడుతున్నారు. వచ్చే వారం…?!)

~

                                      ‘నీ చూపులు తుమ్మెద బారులు కట్టి

నీ కోర్కెలు గజ్జెలవలె ఘలంఘలించి

వీథి  వీథి నంతా మేల్కొలుపుతున్నాయి

వీథి వీథి నంతా కలియ చూస్తున్నాయి

అడుగో – పోస్ట్ మాన్!’

పై మాటలు తిలక్ ఎవరికోసం రాశారో కాని…అన్వయించుకుంటే నా గురించేనేమో అనిపిస్తుంది. అచ్చంగా అలాగే పోస్ట్ మాన్ కోసం నా చూపులు తుమ్మెద బారులయ్యేవి. టెలిఫోన్ తో పాటు, అంతర్జాలం నా జీవితంలోకి చొచ్చుకు రానంత కాలం అదొక అద్భుత నిరీక్షణ పర్వం. ఉత్తరాల్లో మనసు విప్పుకున్న మధుర గడియలు ఎన్నెన్నో.

ఉత్తరం: రెండు మనసుల సంగమ కూడలి; లింగ భేధమెరుగని పరిష్వంగ కేళీ వినోదం. రెండు వందల పై చిలుకు మిత్రులు – ఎవరి ఉత్తర బాణం ఏ దిశ నుండి నా గుండెను తాకబోతోందనేది ఓ ఉత్కంఠ . చదివిన అక్షరాలనే మళ్ళీ మళ్ళీ చదివి భావోద్రేకంతో చెంపలు చెలమలయ్యేవి.

మనిషికి తిక్క ఎప్పుడైనా పుడుతుంది కదా – అలా పుట్టినప్పుడు గాలి పువ్వులై శూన్యంలోకి ఎగిరిపోగా అటకెక్కినవి  దాదాపు వెయ్యి లేఖలు. వాటిలోంచి రెండు ఉత్తరాలు ఏరడమంటే మెదడు మోకాల్లోకి జారింది. చివరకు జ్యోతిష్యం చెప్పే చిలకలోకి పరకాయ ప్రవేశం చేసి ముక్కుతో లాగక తప్పింది కాదు.

…

సరిగ్గా 40 ఏళ్ల క్రితం, నూనూగు మీసాల నా  యౌవ్వన ప్రాయంలో పరిచయమైన కలం మిత్రుడు ప్రదీప్. ఆయన రాసే ఉత్తరాలు అర్ధం చేసుకునే స్థాయి నాకప్పటికి లేకపోయినా మేకపోతు గాంభీర్యంతో సాహిత్యాన్ని వడబోసినట్టు జవాబులు రాసేవాన్ని. చివరికి నాకేమీ తెలియదని నిర్ధారించుకుని…అలా…అలా…అలా…పొగమంచులా అదృశ్యమయ్యాడు. ఇప్పుడు ఎక్కడున్నాడో మరి!

__

secunderabad

27^th Dec, ‘76

23.20hrs

వెల్! జగదీశ్వర్ గారూ,

మీ ఉత్తరం చూసి నవ్వు వచ్చింది. నా చేతి రాత బావుందేమో కాని… నేను మాత్రం మీరూహిస్తున్నట్లు ‘ఎంతో అందంగా’ లేను. అయినా రాత ఎప్పుడూ మనిషి స్వభావాన్ని తెలియజేస్తుంది గానీ, భౌతిక రూపాన్ని కాదు. మరో సంగతి, స్త్రీలకూ అందం ఉంటే అందమేనేమో కాని పురుషులకు శక్తిసామర్ధ్యాలు, అన్న మాట నిలుపుకోవటం, నీతి నిజాయితీ లనే ఆత్మసౌందర్యమే అందం. స్త్రీలకూ ఆత్మ సౌందర్యంతో పాటు సౌకుమార్యమే అసలైన అందం. ఇక తెలుపు నలుపు, కనుముక్కు తీరు ఇవన్నీ ‘అందానికి ప్రకృతి దిద్దిన తుదిమెరుగులు’. ఏవంటారు?

ఇంకా… మీ ఉత్తరంలో “నేను హృదయస్పందనకే ప్రాధాన్యతనిస్తాను కాని బాహ్య సౌందర్యానికి కాదు” అని చదివి కాస్త ఆలోచనలో పడ్డాను. ’స్పందన’ అనే చోట సౌందర్యం ఉండాలేమో?

అసలు స్పందన అంటే ఏమిటి? ”తాము ఆరాధించే గుణగణాలు మొదటిసారిగా, తమకు తెలియకుండానే ఎదుటి వారిలో (అంటే స్త్రీలు పురుషుల్లో, పురుషులు స్త్రీల్లో) దర్శించినపుడు ‘ఉవ్వెత్తున లేచి పడే కెరటం’ లాంటి ఉద్వేగపూరితమైన భావానుభావమే స్పందన’. అద్భుతమూ, అనిర్వచనీయమూ అయినా ఈ అనుభవం మనస్సుపై ముద్రించే ఆనవాలు శాశ్వతమై తలచుకొన్నప్పుడల్లా మనసును పరవశింపచేస్తుంది.

ఓ మూడు నాలుగు సంవత్సరాల క్రితం చదివిన, ‘బసవరాజు అప్పారావు’ గారి గేయం జ్ఞాపకం ఉన్నంత వరకు (చాలా వరకు కరక్టే) రాస్తున్నాను చూడండి.

దేహమున  బుల్కలివి  సందేహమేల

భారమైనది హృదయము బ్రతుకుపైన

మనుట కొరకయి పుట్టిన మనుజు నెడద

తీయతీయని తలపులు ప్రేయసి గద

ఎవ్వరితెవు దేవీ?!! నన్నీ లీల విలపింప

జేతువు సుంతైన కరుణ లేక???…

చివురుటాకుల దిన్న కూజిత రవమ్మే

మధుర మధుభాషిణీ కంట రవమ్ము

ఎప్పుడో విన్న గుర్తుగా నిపుడు విందు

నీదు నడకల కవ్వింపు నాట్య బర్హిపద

నేర్పరులరయ ఎక్కడో కన్నగుర్తుగా

నిపుడు గందు! ఏల దేవీ నన్నీ లీల

విలపింపజేతువు సుంతైన కరుణ లేక

తెలుపుమీ ‘………..’ ఏలనో!!!

ఇలాంటి గేయాలు చదివినప్పుడు హృదయాంతరాల్లో చెలరేగే భావానుభూతిని ఏమని వర్ణించగలం. కళ్ళల్లో చిలికే రెండు కన్నీటి చుక్కలు తప్ప ఈ అద్భుతమైన భావనను పైకి చెప్పటానికి ఏభాషలోనూ తగిన పదజాలం లేదేమో! నిర్మలమైన స్నేహం, మమతామమకారం, ఆత్మీయతానురాగాలు…ఓహ్!…వీటిని పొందగల్గటం ఎంత అదృష్టం. కాని ఒక్కోసారి అనిపిస్తూంటుంది, భరించరాని ఒంటరితనంలో మగ్గిపోతున్న నేను, నేను కోరే ఈ స్నేహ మాధుర్యం గూర్చి ఎంతో గొప్పగా ఊహించుకుంటూ ఈ స్వార్ధపూరిత ప్రపంచంలో నిజంగా అలాంటి మమతానురాగాలు ఉన్నాయనుకుని మోసపోతున్నానా? నో! నెవ్వర్!! అలా జరగటానికి వీల్లేదు. …దైవమే నిజమైతే ఈ నిర్మల స్నేహానుబంధాలుకూడా నిజమే. కాని…భగవద్దర్శనం ఎంత దుర్లభమో, ఈ మధురమూ, మహత్తరమూ అయిన నిర్మల స్నేహ సంబంధాలు ఆప్యాయతానురాగాలు పొందటం కూడా అంత కష్టతరమే.

మననుండి ఏదో అందకుండా చేసి భగవంతుడు మనని ఏడిపిస్తాడు అనిపిస్తుంది. మన జ్ఞానం, విజ్ఞానం కూడా భగవంతుడి అనుమతి మేరకు పరిమితమై ఉంటాయేమో! మనుషులు వట్టి మూర్ఖులు తెలుస్తూనే భ్రమలో పడతారు.

ప్చ్! ఇలా మనసు విప్పి చెప్పుకుంటే ఎన్ని పేజీలైనా రాయొచ్చు…గాని…ఆ…మీరు లెటర్ పాడ్ పంపమని రాశారు కదూ, తప్పకుండా పంపుతాను. కాని బహుశా వారంలోగా టర్మ్ హాలిడేస్ మొదలైతాయేమో!? రిజిష్టర్ పోస్టులో పంపితే, ఏ అడ్రసుకు పంపాలో రాయండి.

త్వరలో మీ అభిప్రాయం రాస్తారు కదూ!

మరిక ఉండనా…

…ప్రదీప్ కుమార్

– శ్రీకాంత్ కాంటేకర్

~

చినుకూ, చిగురాకూ
నీ పెదవులపై తడిసీ తడవని నీటిబొట్టూ

కాలిగజ్జె ఘల్లుమన్న..
జీవనశ్రుతీ.. లయతప్పి..
ఓ పూలరథోత్సవం.. పరిసరా!!
ఈ గుండె మీది నుంచి వెళ్లిపోయింది
సంతాపంగా చినుకు పూలు చల్లి..

లోపలంతా చీకటికూకటి నృత్యం
పగళ్లపై బృందావనీ సారంగి పరవళ్లగానం
నీ గుండె నా శరీరంలో

నిస్సహాయపు నీటిచినుకు
నీ కొనవేలిపై కొనకాలపు
కోటి ఊసుల ఊగిసలాటలో
నీ కొంగు చిక్కుముడిలో
నీ చూపు మెరుపు ఒంపులో

గాయం ఒక ట్యాగ్ లైన్
దేహం ఒక హెడ్ లైన్
ఎవరిని దాచుకున్నానో
గాయం, దేహం మధ్య
నేనొక మిడ్ లైన్

తడిలేక తపస్వించి
టప్పున రాలిపోయిందో చినుకు
చివరాఖరి చూపు నుంచి..
పరిసరా..!!
నేనెవరి బతుకులో తప్పిపోయిన క్షణాన్నో..
తలుచుకోని మాటనో..
రాయని నిశ్శబ్దాన్నో..
రాతి గుండెపై నక్షత్రాన్నో..

*

-మిథిల్ కుమార్

~

1.
ఇలా ఓ తప్త ప్రవాహం,

నీలోకి నేను బట్వాడా అవ్వడం
నన్ను నువ్వు అనువదించుకోవడం
పరస్పరంగా గుండె చప్పుళ్ళని పంచుకోవడం,
ఒక రాప్చిక్ క్షణమే  కదూ…

ఒకలాంటి లిప్తకాంతి
ఇరు మనసుల రాపిడిలో వెలిగి,
నీలిమంటొకటి రాజుకుంటుంది.
అదొక వింటేజ్ దృశ్యం.

2.
కొన్ని ఉద్వేగాలు విరహంలో
ఊగిసలాడుతూ,
తడి పలకరింపుల తచ్చాటలో
తనువుల గుసగుసలు.

భావ సంపర్కాల జుగల్బందిలో
రేయింబవళ్ళు క్షణాల్లో ఇమిడిపోయే యుగాలే మరి

అలా
వ్యాప్తమవుతున్న విరహ కంపనాల్ని
పుట్టించే మది లోలకం.

తెలిసమయాన
మంచుదుప్పటి కప్పుకున్న
పత్తిపువ్వులం మనమిప్పుడు

ఆహ..! ఎంత బావుంది ఇలా చెప్పుకోవడం….

3.
నీ ఉనికి,
చిక్కటి మంచు తెరల్లో
నగ్నదేహపు విహారంలాంటిది నాకు.

మబ్బు నురగల్లో
మునిగి తేలుతున్నట్టి
ఒక రప్చర్  ఇది.

ఇక నా పిడికిలిలోనున్న
సింధూరప్పొడిని
నీ నొసటన పూయడానికి ఆయత్తమవుతున్నాను…….

inamorata..!!!

నేను రాసుకునే స్వప్నలిపిలో
సుధీర్ఘ అధ్యాయానివి నువ్వు,
నీకొక పర్యాయపదాన్ని నేను…….

*

– నంబూరి పరిపూర్ణ

~

ఆదిమానవుల సామూహిక జీవనదశలో- మాతృస్వామిక వ్యవస్థ ఒక సహజ ప్రాకృతధర్మంగా సుదీర్ఘకాలం కొనసాగింది. తదనంతర కుటుంబవ్యవస్థలో స్త్రీకి బదులు పురుషుడు కుటుంబానికి యాజమాన్యం వహించాడు. పర్యవ సానంగా పురుషస్వామ్య, పురుషాధిక్య సమాజం అస్థిత్వంలోకొచ్చి, ‘మాతృ స్వామ్యం’ అంతమయ్యింది. నేటికీ అదే పురుషస్వామ్య వ్యవస్థ అస్తిత్వంలో ఉన్నదన్న చారిత్రక మానవ సమాజ పరిణామ వాస్తవం- విజ్ఞులందరూ ఎరిగిన విషయమే.

పురుషస్వామ్యంగా రూపొందిన సమాజ వ్యవస్థ- స్త్రీ పురుష సంబంధాన్ని- ‘స్వామి-సేవక’ సంబంధంగా మార్చిన విషయమూ తెలిసిన నిజమే. సమస్త కుటుంబ వ్యవహారాలతో పాటు, సమాజ వ్యవహార పోకడల్ని కూడా శాసించే స్థాయికి చేరిన పురుషుడు- భార్యస్థానపు స్త్రీనేగాక యావత్‌ స్త్రీజాతినీ శాసించే స్థితికొచ్చాడు. స్త్రీని- అశక్త, ఆశ్రిత ప్రాణిగా దిగజార్చి అదుపులో పెట్టుకో సాగాడు. ఆమె మేధో, ఉత్పత్తి శక్తుల్ని బలహీనపరిచి, తనకు సేవలందించే ‘సేవిక’గా మార్చాడు.

ఎన్నో పౌరాణిక స్త్రీల గాథలు- యిందుకు తిరుగులేని నిదర్శనాలు. అవి మనకు  సుపరిచితాలు.  ఆనాటి పతివ్రతల సదాచార, త్యాగ మహాత్మ్యాల ఉదంతాల్ని తెలియజేసే గాథలవి. యుగాల కాలానికి చెందిన సీత, ద్రౌపది, శకుంతల మొదలైన రాజవంశ స్త్రీలు సైతం అనేకానేక కష్టనష్టాలకూ, అవమాన విద్రోహాలకూ బలి అయిన తీరును- హృదయాలు ద్రవించేలా వివరించే గాథలవి.
కానీ, యుగాలు గడిచి, ఎంతో ఆధునికత చోటు చేసుకున్న ప్రస్తుత కాలంలోని అధిక సంఖ్యాక సాంప్రదాయిక మహిళల్లో- యిప్పటికీ పాతివ్రత్య సతీత్వం పట్ల ఆరాధన, విశ్వాసాలు మెండుగానే వుంటున్నాయి. ఆనాటి పురుషవ రేణ్యులు తమ స్త్రీలకు కలిగించిన కష్టాలు, క్రూర అవమానాల్ని నిరసించి, ద్వేషించే బదులు- ఆ కష్టాలు ఎదురవ్వడం వల్లనే- ఆ వనితలంతా అంత గొప్ప సతీమణులుగా, పతివ్రతామతల్లులుగా నిరూపించుకోగలిగారు, ఆదర్శనీయులయినారని- పాతతరం గృహిణులు ఆనందపడుతూ వుండడాన్ని చూస్తున్నాం. మరొకపక్క ఆ యువతుల పట్ల పురుషులు జరిపిన కుటిల చర్యల్నీ, దురంతాల్నీ, తీవ్ర ఆవేశంతో ఖండించే యువతులకూ ప్రస్తుత కాలంలో కొదవలేదు. నేనూ ఆ కోవకు చెందిన స్త్రీగా- ఆనాటి మువ్వురు పౌరాణిక స్త్రీల గాథలకు సంబంధించిన మంచిచెడ్డల్ని, న్యాయ అన్యాయాల్ని విశ్లేషించే ప్రయత్నం చేశాను.

అతి స్వల్ప కారణంతో- అగ్నిపునీత సీతను శ్రీరాముడు మభ్యపరిచి, అడవులకు తోలడం; జూదవ్యసనంతో- ధర్మజుడు భార్యను సైతం పణంగా పెట్టి, నిండు సభామధ్యంలో ఆమె వలువలూడ్చేంతటి అవమానానికి గురి చెయ్యడం; మున్వాశ్రమ, అనాథ అమాయిక బాలిక శకుంతలను గాంధర్వ విధిని పెండ్లాడి, ఆమె గర్భవతిగా ఉన్న స్థితిలో- దుష్యంతుడు ఆమెను వెడలగొట్టడం- యివి మచ్చుకు కొన్ని. పురుషుల విద్రోహ, కపట చర్యలు నాలో అగ్నినీ, నిరసనజ్వాలల్నీ రగిల్చి- నాదైన దృష్టితో- ఆ ఉదంతాల గాథల పునశ్చరణానికి పురికొల్పాయని సవినయంగా తెలియపరుస్తున్నాను.

పురాతన సాంప్రదాయక ఆచారాల్ని భక్తిశ్రద్ధలతో కొనసాగిస్తూ- హింసించి, వేధించే భర్తల పట్ల విధేయత, అణకువ చూపే వనితల్ని చూస్తున్నప్పుడు- మనసు  వికలమవుతుంటుంది.  భర్తల క్షేమం  కోసం-  ఎన్నెన్నో  పూజలు, ఉపవాసాలు, వ్రతాలు చేస్తున్న మహిళలు చాలామంది కనబడుతుంటారు. కొందరు ఉన్నత విద్యలు చదివిన స్త్రీలు కూడా- ఈ తంతుల్ని సదాచారాలుగా భ్రమిస్తుండడం- వింతైన విషయం. మార్కెట్‌ సరుకులై, లక్షలు గుమ్మరిస్తేగాని భర్తలుగా దొరకని యువ విద్యావంతుల వ్యాపార సంస్కృతిని అర్థం చేసుకో లేని మనస్తత్వమే స్త్రీలది యిప్పటికీ! ఉన్నత, సాంకేతిక, వైద్యవృత్తుల్లో రాణిస్తున్న విదుషీమణులు కూడా యిందుకు మినహాయింపుగారే!!

కుటుంబ, సామాజిక స్థితుల్లో- సమాన ప్రతిపత్తి, వ్యక్తిత్వహక్కుల సాధనకు ప్రేరణ కాగలవన్న ఆశతో వ్రాసిన నా వ్యాసాలను- నాటి ఆంధ్రజ్యోతి ‘నవీన’ స్త్రీల అనుబంధం తరచుగా ప్రచురించి, వెలుగులోకి తేవడం ఎంతో తృప్తిని కలిగించిన విషయం. అలాగే వార్త, ప్రజాతంత్ర, విజేత పత్రికలు కూడా- తమ సహకారమందించాయి.

పలురకాల స్త్రీల సమస్యల్నీ, వారెదుర్కొంటున్న సాంఫిుక దురన్యాయాల్నీ- శాస్త్రీయంగా విశ్లేషించి ఖండించే వైఖరినీ, శక్తినీ- దేశభక్తీ, ప్రజల ప్రగతీ కేంద్రంగా కలిగిన రాజకీయ నేపథ్యమున్న మా కుటుంబం నాకు కలిగిం చింది. మార్క్సిస్టు, భౌతికవాద సిద్ధాంత బలం- మరింత తోడ్పడింది. ఇందుకు తోడు- మహిళాసంక్షేమ శాఖలో నా ఉద్యోగ నిర్వహణ- గ్రామీణ మహిళలను నా శక్తిమేర చైతన్యపరిచే సదవకాశాన్ని నాకు గొప్పగా కలిగించింది.

గత ఐదారు దశాబ్దాల నుంచీ విద్య, ఉద్యోగ, పారిశ్రామిక రంగాల్లో సమర్థ నిర్వాహకులుగా స్త్రీలు ముందుకొస్తున్నకొద్దీ- అనేక కొత్త సమస్యల్నీ, హింసల్నీ ఎదుర్కొనవలసి వస్తున్నది. అయినప్పటికీ- అన్ని రంగాల్లో స్త్రీల పురోభివృద్ధి కొనసాగుతూనే వుంది. స్త్రీల ప్రత్యేక హక్కుల పరిరక్షణ, ప్రగతి- ఆశయంతో రచనలు చేస్తున్న రచయిత్రుల సంఖ్య రోజురోజుకూ పెరుగుతోంది. అనేక మహిళాసంస్థలూ దీక్షతో కృషి చేస్తున్నాయి.

‘వేయిపూలు వికసించనీ’ అన్న నినాదంతో అభ్యుదయ రచయిత్రులూ, మహిళా సామాజిక కార్యకర్తలూ- నిర్మాణాత్మక కృషి సల్పుతూ ముందుకు సాగుతూ ముందడుగు వెయ్యగలరన్న ఆకాంక్ష నాది.

*

– అరుణ్ తోట

~

ఏ సంవత్సరమో గుర్తు లేదు కాని ఆంధ్రజ్యోతిలో ‘నవీన’ అన్న కాలమ్ లో మొదటిసారి తన పేరు చూసినట్టు గుర్తు. కాలమ్ చదివిన వెంటనే అడిగాను అమ్మని, “ఎవరమ్మా ఈ అరుణ్ సాగర్? ఇంత బాగా ఎలా వ్రాస్తున్నారు?”

ఇక అప్పటి నుంచి ప్రతీ వారం అయన కాలమ్ కోసం ఎదురుచూడడం, ఆయన్ని కలవాలని తపించటం, కలవటం. అయన వ్రాసిన ప్రతీది పనిగట్టుకుని చదవడం, చదివించడం – కొద్ది కాలానికి ఫేస్బుక్ లో మా యాదృచ్ఛిక చర్చలు, ఆయనతో వ్యక్తిగత సంభాషణలు – తిరిగి చూసుకుంటే ఇప్పుడు అనిపిస్తుంది, అన్ని సంఘటనలు ఒక సహేతుక కారణంతోనే జరిగినట్టు.

తనకి ముందే తెలుసేమో ఇలా జరగబోతుంది అని. జీవితంలోని విషాదాన్ని “యు నో, ఐ డోంట్ హావ్ టైం ఫర్ యు” అని తన్నితరిమేసి, చేతనైనంత కాలం మాన్ వాచింగ్ చేసి, మనల్ని కాచి వడబోసి, పనికిరాని చెత్తను తన రచనలతో అలా పక్కకి తోసేసి, జీవిత గడియారంలో సమయం చూసుకుని “చలో, మేరా వక్త్ ఆగాయ” అని నిష్క్రమించారు.

ఎలా వ్రాస్తున్నారు అనే దానికంటే ఎలా వ్రాయగలిగారు అనేది ఒక శేష ప్రశ్నగానే మిగిలిపోయింది. తనని ఏ సంఘటనలు, అనుభవాలు ప్రేరేపించాయో ఇంకొంచెం సన్నిహితం అయినప్పుడు అడగాలనుకున్నా, కానీ ఆ అవకాశం లేకుండా ‘మ్యూజిక్ డైస్’ అని సైన్ ఆఫ్ చేసి వెళ్ళిపోయారు. ఏ జ్ఞాపకాల కొలిమి ఆయన గుండెల్ని సమ్మెట కొట్టి, కాల్చి ఇంతగా సానపెట్టిందో కదా?

అరుణ్ సాగర్ – ఆ పేరు తలుచుకుంటేనే ఏదో పులకరింపు, లేక జలదరింపా? తన కవితలు, రాతలు, వ్యాఖ్యలు, ఫేస్బుక్ పోస్టులు ఏవైనా కాని, చదువుతుంటే ఆ పదాల నుంచి అరుణ్ సాగరే ఒక్కసారిగా బయట కొచ్చి మన భుజాల్ని పట్టుకుని ఆపాదమస్తకం ఊపినట్టు ఉంటుంది. మాటలా లేక అక్షర తూటాలా అవి? కళ్ళు అక్షరాల వెంట పరుగుతీస్తుంటే నికోటిన్ , కేఫైన్, ఇథనాల్ మరే ఇతర ఉద్దీపన అవసరంలేని హిజ్(అరుణ్ సాగర్) హైనెస్ ఎఫెక్ట్ కి గురౌతాం.

చట్టబద్ధమైన హెచ్చరిక: ఈయన రచనలు చదువువారు వెంటనే వారికీ వీరాభిమనులవుదురు. జాగ్రత్త!

ఈయన ధరించే ఒక సాధారణ జీన్స్ ప్యాంటు నీల్ కమల్ అని సోల్ ఫుల్ ఆటిట్యూడ్ చూపెడుతుంది. తాటి తోపు కాడ తాటాకుల పరుపు, కల్లుకుండతో జతకట్టి ఆయనను ఊర్ధ్వలోకపు అంచులకి తీసుకెళ్తుంది. విశాఖ గాని దుబాయ్ కానీ మరే సాగరతీరం కాని, అరుణ సాగర ఆలోచనా తరంగాల ముందు అ కడలి కెరటాలు కూడా ‘మన కంత బలమేక్కడిదిలే బాస్’ అని చిన్నబుచ్చుకుని నెమ్మదిగా వెనక్కు జారిపోతాయి. సగటు మగాడిని ‘రోబోసేపియన్’ అని వెటకరించినా, బాహర్ నికల్ రే భై, నికల్కే నిన్ను నీవు తెలుసుకొనుము అని జిడ్డు గారి ఇష్టైల్లో ‘మేల్’ కొల్పినా ప్రతిదానిలో హిజ్ హైనెస్ ఎఫెక్ట్ నిను వీడని నీడను నేనే అంటుంది.

డిస్క్లైమర్: ఈయనను అనుసరించు వారు కార్పొరేట్ కొలిమిలో ఊపిరాడక, సాలెగూట్లో చిక్కుకున్న కిటకంలా గిలగిలా కొట్టుకుందురు.

అయన వ్రాతలలో ఒక్కోసారి కవితావేశం కొంచెం ఎక్కువై పిచ్చితనం లాగ (భావోన్మాదం అనాలా?) అగుపడచ్చేమో. కాని అరుణ్ సాగర్ మాటలలో మనల్ని మనం చూసుకోగలిగినప్పుడు మాటలలో వ్యక్తపరచ లేని, చేతలతో చూపెట్టలేని భావ సంచలనానికి గురి కావడం, అది బయటకు పిచ్చితనంగా కనపడడం సహజం. అసలు అలా కనపడక పోవడమే నిజమైన పిచ్చితనమేమో! అలా కాలేదు అంటే మన జీవిత పరిణామ క్రమంలో ఏర్పడ్డ మానసిక కాలుష్యం మనల్ని కుళ్ళపొడిచేసిందని అర్ధం. ఆయన రాతలు ఒక్కసారి చదివితే అర్ధం కావట్లేదా? ఒకటికి పదిసార్లు, ఇంకా కావాలంటే వంద సార్లు చదవండి, చదివిన ప్రతీసారి ఒక కొత్త కోణం ఆవిష్కృతమౌతుంది.

ఇంతకీ ఆయనదే శైలి? సర్రియలా, అబ్స్త్రాక్టివా, హైకూనా లేక ఇంకేదైనానా? ఆయన ఎంచుకునే అంశాలు, భావజాలం ఎటువంటిది? రైట్ వింగ్, లెఫ్ట్ వింగ్ లేదా లిబరల్? బహుశా ఆయననే అడిగి వుంటే, తన మార్కు చిరునవ్వుతో భుజాలు చిన్నగా ష్రుగ్ చేసి “యు డిసైడ్ అండ్ టెల్ మీ డ్యూడ్” అనేవారేమో. తన భావజాలాన్ని ఏ గాటన కట్టలేం. అదొక స్వచ్చమైన నీటి లాంటి స్థితిలో వుంటుంది. వరద ప్రవాహమయ్యి ఏమీ మిగుల్చకుండా సమస్తాన్ని తనతో తుడిచిపెట్టుకు పోగలదు, బావిలో నీటి ఊట లాగ ఉండుండి ఉబికుబికి విస్తారించవొచ్చు లేదా నీటితో నిండివున్నకుండలా నిశ్చలంగా ఉండి కదలక – ఎప్పుడో భళ్ళున బ్రద్దలవనూ వొచ్చు. ఆయన ప్రభావం ఇలాగే ఉండబోతుంది అని ఖచ్చితంగా ఏమీ చెప్పలేం. ఒక్కో సందర్భంలో ఒక్కో రకంగా ‘హిజ్ హైనెస్’ హిప్నొటైజ్ చేస్తుంది.

కాని ఒక్కటి మాత్రం కచ్చితంగా చెప్పగలం. అరుణ్ సాగర్ వ్రాతల్ని అంచనా వేయాలంటే ఇంకో అరుణ్ సాగర్ కావాలి. నాకున్న (కొద్దిపాటి) పరిజ్ఞానంలో ఈయన లాగ వ్రాయగలిగిన సమకాలీకులు ఎవరూ లేరు. బహుశా ఏ శ్రీశ్రీ కాలంలోనో పుట్టి వుంటే ఈయన, శ్రీశ్రీ గారి అభిమానులు రెండు వర్గాలుగా విడిపోయి కొన్ని కొత్త పిడివాదాల్నితెలుగు ప్రజలకి రుద్దేవారు. వారిద్దరూ మాత్రం ఒక చోట కూర్చుని చాయ్ సిప్పుతూ చిద్విలాసంగా ఒకరినొకరు చూసుకుని నవ్వుకునేవారు. ఇప్పుడు కూడా వారు ఆ పని చేయ్యటం లేదని చెప్పలేం సుమా – కాకపోతే , చాయ్ బదులు అమృతం – అంతే తేడా.

ఏమైనప్పటికీ, ఐ టిప్ మై టోపీ టు అరుణ్. నేను తెలుగువాడి ఒంటి మీద వున్నాను అని నా నీల్కమల్ డెనిమ్ కాలరెగరేసిందంటే అది అరుణ్ లాంటి వారి రచనలని చదవగల్గినందుకే. తెలుగు సాహిత్య ప్రపంచంలో ఆయనొక అలజడిని, భిన్నమైన శైలితో-బిగువైన మాటలతో కొత్త ఒరవడిని, తన వైబ్ అందుకో ప్రయత్నించిన వారికి గుండెతడిని మిగిల్చి – బాబ్ డైలాన్ పాట గాలిలో ఊదుకుంటూ (‘బ్లోయింగ్ ఇన్ ద విండ్’) వెళ్ళిపోయారు. బాబ్ డైలాన్ అంటే గుర్తుకువోచ్చింది, తను పీటర్ సీగర్ పాటల్ని చింతూరు ఏజెన్సీ కోయలకు వినిపించారో లేదో.

అయన నాకు ప్రత్యేకంగా సంతకించి పంపిన కొత్త పుస్తకం ఇంకా నా చేతికి రానే లేదు, పక్షం రోజుల క్రితం దాని గురించి ఫేస్బుక్ లో అయనతో మాటలు ఇంకా స్మృతి నుంచి చెరగనేలేదు. ఈలోగానే ఆయన్ను “లగజా గలే” అంటూ ఒకానొక దేవత – క్వశ్చన్, మియ్యర్ మేల్స్, పురుషులు, “షు” అక్షరం పీకగా వొచ్చిన పురుగులు అక్కడ కూడా వున్నారా? – చుపా రుస్తుంలా వొచ్చి అసలు సిసలైన ఆండ్రోమెడ పబ్లిషింగ్ యూనిట్ కి తీసుకెళ్లింది.

ఇంతకీ అక్కడ ఎలా వుంది ప్రభు? ఆ గాలక్సీ కూడా మీ మాటల తూటాలకి మేధోవిస్ఫోటం చెందుతుందా? చెందే వుంటుంది లెండి, మాకిక్కడి నుంచి రాత్రివేళ ఆకాశవీధిలో కొత్త పాలపుంత అలజడి కనపడుతుంది.

– అరుణ్ తోట

 -నర్సిం

~

“అన్నా! నేను సాగర్ని, రేపు 27న నా కొత్త పుస్తకం మ్యూజిక్ డైస్ ఆవిష్కరణ, ఖమ్మంలో- రాకూడదు”

“చంపేశావ్ ఆరుణ్, నేను ఛెన్నై వెళ్తున్నాను,  ట్రైన్లో  ఉన్నాను – వరదలొచ్చాక వెళ్ళనేలేదు, వారం దాక రానేమో. మనం తీరిగ్గా కలిసే ఛాన్స్ మిస్స్ అవుతున్నానే!”

తీరికగానే కాదు అసలుకే కలవలేమని, మొత్తంగా మిస్స్ అవుతానని, ఆ మాటలే ఆఖరి మాటలని కల్లో కూడా అనుకోలేదు. కాని అరుణ్ కు అన్ని తెలిసే,  చివరిసారిగా మిత్రులందరినీ కలుసుకునే  అన్ని ఏర్పాట్లను నిబ్బరంగా   చేసుకున్నాడు.

ఏబీకే  గారు పిలిస్తే సుప్రభాతం  మేగజైన్లో చేరడానికి ఆంధ్రజ్యోతి నుంచి నేను, కె. శ్రీనివాస్, సురేంద్ర  రాజు, జింకా నాగరాజు,  రవి అనే లే అవుట్ ఆర్టిస్ట్, ఇంకా కొంతమంది సీనియర్లం వెళ్లాం. అర్టిస్ట్ చిత్ర కూడా చేరాడు.  అప్పుడే జర్నలిజంలోకి అడుగుపెడ్తున్న కొత్తతరం చాకులాంటి కుర్రాళ్ళ గ్యాంగ్ కూడా మాతో పాటు జాయినయ్యింది. అందులో రవిప్రకాష్ (ఇప్పటిTV9 CEO), చంద్ర మౌలి, MV రామిరెడ్దిలతో పాటు అరుణ్ సాగర్ కూడా ఉన్నాడు. ఏబీకే  తర్వాత వాసుదేవ రావు గారు టీం లీడర్. రవిప్రకాష్ రిపోర్టింగ్ లొ ఉంటే అరుణ్, మిగతా వాళ్లు  డెస్క్ లో ఉండేవాళ్లు. మల్లెపల్లి లక్ష్మయ్య, ప్రభంజన్ కుమార్ లు రిపోర్టింగ్ లో తిరిగే వాళ్లు. తెలుగు ‘ఇండియా టుడే’ కు పోటీగా వస్తున్న మేగజైన్ అని మొదటి నుంచే ప్రచారం లో ఉన్నందునా సీనియర్లు, జూనియర్లతో పూర్తిస్థాయి టీంతో బాబూఖాన్ ఎస్టేట్లోని  సుప్రభాతం  ఆఫీస్ కళ కళ లాడేది.

అప్పుడే కాలేజి నుంచి బయటకొచ్చిన జోష్ తో బక్క పల్చగా ఉండే అరుణ్ సాగర్ చేసే అల్లరి,  వేసే జోకులతో ఆఫీస్ నిండా ‘వార్తా’వరణం నవ్వుల పువ్వులు పూచేది. ఈ కొత్త పిల్లలంతా టీలు, బిస్కట్లే కాదూ, మా టిఫిన్  బాక్సులకెగబడి షేర్ చేసుకునేవాళ్లు. అరుణ్ మాటి మాటికి నా టేబిల్ దగ్గరికొచ్చి, “అన్నా! సోనాలి బింద్రే-మళ్లీ నా గుండె తలుపు  తట్టేసిందన్నా-ఘంట కొట్టేసిందన్నా, హే భగవాన్! మై క్యా కరూం” అంటూ ఓ భగ్న ప్రేమికుడులాగా ఓ ఫోజు పెట్టేవాడు. అందరికంటే నాతో, చిత్రతో చాలా చనువుగా ఉండే వాడు. నేనూ అదే అదనుగా  రయ్యుమని ఓ క్యారికేచర్ గీసిచ్చే వాణ్ణి. (అవన్నీ దాచి పెట్టుకున్నాడని తర్వాత  తెలిసింది). అలా సీనియర్లతో జోవియల్ గా ఉంటూనే రాతను, ఆలోచనా విధానాన్ని పదును పెట్టుకున్నాడు. ఆర్నెళ్ల తర్వాతేమో -అంతగా  గుర్తుకు లేదు –  ఆంధ్ర జ్యోతి మళ్లీ తెరిచారు, కె. శ్రీనివాస్ జాయిన్ అయ్యారు.

ఒకరోజు నాదగ్గరికొచ్చి “అన్నా! కె.శ్రీనివాస్ గారు, ఆంధ్ర జ్యోతి కి రమ్మంటున్నారు, ఏం చెయ్యమంటావ్? ఏమి అర్ధం కావట్లేదు” అని చేతులు నలుపుకుంటుంటే, “నీకు జర్నలిజంలోనే కంటిన్యూ కావాలనుకుంటే ఇంకేమి ఆలోచించకుండా, వెంటనే మూటా ముళ్లే సర్దుకుని ఆంధ్ర జ్యోతికెళ్లిపో, కెరీర్ బాగుంటుంది” అని చెప్పడం, తను వెళ్లి ఆంధ్ర జ్యోతిలో చేరిపోవడం అన్నీ చక చకా జరిగిపోయాయి. ఆ తర్వాతి ఏడాది నేను ఇండియా టుడే  కోసం మద్రాస్  కెళ్లిపోవడం..అలా కొంత గ్యాప్ వచ్చినా, ఆరుణ్ అంచెలంచెలుగా ఎదగడం చూస్తూనే ఉన్నాను.

సుప్రభాతం లో నాకు తెలిసిన యువకెరటం అరుణ్, ఆంధ్ర జ్యోతి మీదుగా టీవీ 9 లో ఉత్తుంగ తరంగమై ఎగిసిపడడం కళ్లింతలు చేసుకుని చూసేలా చేసింది. రవిప్రకాష్, తను TV 9 CEO గా వెళ్తూ, అరుణ్, చంద్రమౌలి తో పాటు  స్పార్క్ ఉన్న తన సుప్రభాతం మిత్రులందరినీ తీసుకెళ్లాడు. నవన్వోన్మేష భావ సారుప్యత కలిగిన తన ఈ టీం తో రవి TV9 ను టాప్ లో నిలబెట్టాడు. అరుణ్ సెకండ్ పొజిషన్లో ప్రదర్శించిన  దూకుడు, ఆ ఛానెల్ కొక ప్రత్యేకతను తీసుకొచ్చింది. 23 ఏళ్లు నేను దూరంగా మద్రాస్ లో ఉన్నప్పటికీ, అప్పుడప్పుడు కలుస్తూనే ఉన్నాం, మాట్లాడుకుంటూనే ఉండే వాళ్లం, కార్టునిస్టులకు, ఆర్టిస్టులకి సంబందించి ఎదైయినా బైట్ కావలిస్తే తప్పకుండా ఫోన్ చేసేవాడు. 10టీవీ లోగో మ్యూజిక్ ఇళయరాజాతో చేయించుకోవడం కోసం మద్రాస్ వచ్చినప్పుడు, టైం కెటాయించుకుని ప్రత్యేకంగా నన్ను కలవడానికి ఇండియా టుడే ఆఫీస్ కొచ్చాడు. టీవీ 9 నుండి 10 టీవీ  సియీఓ గా జాయిన్ అయ్యానని చెప్పాడు,  అదే అన్నాను- తొమ్మిది తర్వాత పది- “నంబర్స్ కూడా కూడా నీ విలువను పెంచుతున్నాయి ఆరుణ్” అని.

అలా ప్రింట్ మీడియా నుండి ఎలక్ట్రానిక్ మీడియాకు ఒక మెరుపులా దూసుకొచ్చి ‘వీడెవడ్రా బాబూ, దడ దడ లాడించేస్తున్నాడూ అని ప్రత్యర్ధులు విస్తుపోయి చూసే రేటింగ్ ను సాధించిన అరుణ్ ను తలచుకుని  పొంగి పొవడం నాకింకా గుర్తుంది. ఇక పదిమందిలో ప్రత్యేకంగా తనను తాను పోతపొసుకొడంలో అరుణ్ తడబడం మన చూడం. సొనాలి బింద్రేను చూసి గుటకలు మింగే అల్లరి పిల్లడు అరుణ్ సాగర్, ఎదుగుతూ ఎదుగుతూ ఫెమినిజానికి ధీటుగ మగవాణ్ని అంతెత్తున నిలబెట్టాలనుకునే లక్ష్యం తో మేల్ ఛావనిస్ట్ గా  పెద్దమనిషయ్యాడు. తన సొంత డిక్షనొకటి తయారు  చేసుకుని, ‘మేల్’ కొలుపంటూ నిటారుగ నిలబడ్దాడు. తెలుగులో మొదటిసారి ఆ వైపు నుంచి దూసుకొచ్చిన ప్రోజ్-పోయెట్రి, తెలుగూ-ఇంగ్లీష్ కలగలిసిన అరుణ్ రాతలు మర్యాదగ రాసుకునే వాళ్లలొ అలజడి రేపింది. (ఈ మేల్ కొలుపు ను ఇండియా టుడే తెలుగు లో నేను రివ్యూ చేశాను-అసలే అరుణ్ సాగర్ లాగ నిట్ట నిలువుగా ఉన్న పుస్తకం-తలకిందులుగ తపస్సు చెయ్యాల్సొచ్చింది.)

ఇక మియర్ మేల్, మ్యాగ్జిమం రిస్క్…  మిగత కవిత్వ సంకనాలు అదే దారిలో సాగాయి. ఆ  తర్వాత సామాజిక అంశాల మీద కూడా అనేక వ్యాసాలూ రాసి, అవగాహన, బాధ్యత కలిగిన జర్నలిస్ట్ గా, పౌరుడిగా మారాడు అరుణ్. అవతార్ సినిమాను ఒక సాంకేతిక అద్భుతం గా అందరూ కీర్తిస్తున్న సందర్భం లో, అది ప్రక్రుతి బిడ్డలైన ఆదివాసుల జీవన వనరుల్ని కొల్లగొట్టడానికి బలిసిన సంపన్న దేశాలు చేస్తున్న కుట్రని, టెక్నాలజీ అట్టడుగున దాగిన విశయాన్ని తెటతెల్లం చేస్తూ వ్యాసం రాశాడు, పోలవరం ముంపు, పాపి కొండలు మాయం కావడం మీద “మ్యుజిక్ డైస్” రాసి, పుస్తకాన్ని  నిన్న మొన్ననే రిలీజ్ చేశాడు. ఇలా తనను తాను సాన పట్టుకుంటూ ఒక పరిపూర్ణ మనవుడుగా, విజయుడుగా రూపుదిద్దుకుంటున్న సమయంలో ఈ విస్ఫోటనాలేమిటీ?

రెండేళ్ల క్రితం – మద్రాస్ నుంచి హైద్రబాద్ వచ్చినప్పుడు కలిశాను, తను 10TV CEOగా ఉన్నాడు. ఆఫీస్, స్టుడియో అంతా తిప్పి చూపింఛాడు- “ఇదంతా నేను దగ్గరుండి నా టేస్ట్ కు తగ్గట్టుగ  చేయించుకున్నానన్నా” అంటూ మురిసిపోయాడు. అరుణ్ ఈ వర్టికల్ ఎదుగుదలలో పక్కనే లేకున్నా, నిరంతరం  ఎరుకలోనే ఉన్నాననిపిస్తుంటుంది.  “మ్యుజిక్ డైస్” రిలీజ్  సందర్భాన్ని మిస్స్ కావడం వల్లనేమో, అరుణ్  ఇక మనకు లేడు, ఉండడు, మాట్లాడడు అనేది ఇంకా నా మైండ్ లో రిజిస్టర్ కావట్లేదు.  ఆ అరుణ్ స్రుజన  అయిన 10TV ఆఫీస్,  నేను కార్టూన్ ఎడిటర్ గా ఉన్న నవతెలంగాణ ఆఫీస్ ఒకే బిల్డింగ్ లో ఉన్నాయి . అరుణ్ నాకేమి దూరం కాలేదు, అరుణ్ 10TV కోసం తయారు చేయించిన ఆ లోగో లోను, అట్ట కెమెరా పట్టుకున్న ఆ బుడ్డోడిలోనూ, News is people లోనూ రోజూ తనను చుస్తూనే ఉంటాను. నేను ఇండియా టుడే లో మియర్ మేల్ రివ్యూ కు వేసిన క్యారికేచర్ అరుణ్ కు చాల ఇష్టం, అదే ఈ క్యారికేచర్.

*

-శ్రీచ‌మ‌న్

~

“దాస్ ఈజ్ ఫోర్త్ ఫ్లోర్ బాస్‌“ అని పిలిస్తే ఉలిక్కిప‌డ్డాడు ఆఫీస్ బోయ్ దాస్‌. అలా పిల‌వొద్దు సార్ అన్నాడు. గ‌తంలో రెండు మూడు సార్లు పిలిస్తే న‌వ్వి ఊరుకునేవాడు. ఇప్పుడేంటి ఇలా చివుక్కుమ‌న్నాడు.

అనుకున్న‌లోపే..అలా పిలిస్తే..అరుణ్ సాగ‌ర్ సార్ గుర్తొస్తాడు.  ఆయ‌న ఎప్పుడూ అలాగే పిలిచేవాడు అని చెప్పుకొచ్చాడు. అలా పిల‌వొద్దు సార్ అని చికాగ్గా స‌మాధానం చెప్పాడు. ఎందుకు అని అడుగుదామ‌నుకున్నా! కానీ దాసులో అరుణ్ సాగ‌ర్‌పై ప్రేమ స‌న్న‌ని క‌న్నీళ్ల పొర‌లా క‌నిపించింది.

ఆఫీస్ బాయ్ దాస్ అరుణ్‌సాగ‌ర్‌కు బాసెందుకు అయ్యాడు?  బాస్ ఎలా వుండాలో తెలియ‌ని అరుణ్ సాగ‌ర్‌కు ఆఫీస్ బాయ్ దాసు కూడా బాసులాగే క‌నిపిస్తాడు. ఇది నిజం కావాలంటే దాస్‌ని అడ‌గండి. మీలో ఎవ‌రైనా, పోనీ మీరైనా అమెరికా వెళ్లొస్తే..పెళ్లాంకి ఓ గిఫ్ట్‌. పిల్ల‌ల‌కు చాక్లెట్లు, ఫ్యూచ‌ర్‌లో మ‌న‌కు ఏమ‌న్నా ప‌నికొచ్చే పైర‌వీగాళ్ల‌కు ఓ గిఫ్ట్  కొని తెస్తారు. అమ్మెరికా నుంచి తెచ్చామ‌ని గొప్ప‌లు చెబుతారు. కంటోన్మెంట్ గోడ వార‌గా పేవ్‌మెంట్ మీద కొన్నా యూఎస్ క‌ల‌రిచ్చి కానుక‌గా ఇస్తారు.

కానీ అరుణ్ సాగ‌ర్ అలా కాద‌ని దాసు చెబితే తెలిసింది. అమెరికానో, ఇంకో దేశ‌మో వెళ్లొచ్చిన సాగ‌ర్‌. దాసు అన‌బ‌డే ఆఫీస్ బోయ్‌..దాస్ ఈజ్‌ బాస్‌కు ఓ టీష‌ర్ట్ తెచ్చాడ‌ట‌. ఈ విష‌య‌మూ దాసే చెప్పాడు. పండ‌క్కి బ‌ట్ట‌లు తీసుకోమ‌ని డ‌బ్బులు కూడా ఇచ్చేవాడ‌ట‌. బాస్‌ను అదేనండి ఆఫీస్‌బోయ్ దాసును ఇలా గౌర‌వించుకున్న ఎడిట‌ర్లు , మ‌హా క‌వులు, మ‌హా ర‌చ‌యిత‌లను..మీరు మ‌హా అయితే సినిమాల్లో చూసుంటారు. లేదంటే మ‌న త‌రం ప్ర‌ముఖులు రాసిన క‌థ‌ల్లో చ‌దివి ఉంటారు. అరుణ్ సాగ‌ర్ కు  త‌న బాసు, దాసు ఒక్క‌టే. ఎందుకంటే ఇద్ద‌రూ మ‌నుషులే కాబ‌ట్టి. ఒక్క దాసునే కాదు. ప్ర‌తి ఒక్క‌రినీ త‌మ్ముడూ! అని గాఢంగా పిలిచే ఆత్మీయుడు అరుణ్‌సాగ‌ర్‌.

ఏ గాడ్‌ఫాద‌ర్ లేకుండా జ‌ర్న‌లిజంలోకి వ‌చ్చిన కొంద‌రికి దేవుడిచ్చిన అన్న‌య్య. అరుణ్ సాగ‌ర్ చ‌నిపోయిన నుంచీ బాగా డిస్ర్ట‌బ్ అయ్యాను. ఆయ‌నతో పెద్ద‌గా పరిచ‌యం లేదు. ఆయ‌న‌తో క‌లిసి ప‌నిచేయాలనే కోరిక బ‌లంగా ఉండేది. 2003లో ఆంధ్ర‌జ్యోతి జ‌ర్న‌లిజం క‌ళాశాల‌లో మాకు లైఫ్‌స్టైల్ జ‌ర్న‌లిజం పాఠాలు చెప్పిన‌ప్ప‌టి నుంచే నాకు ఆయ‌నంటే ఒక అభిమానం.

ఫీచ‌ర్ రైటింగ్ గురించి మాకు అరుణ్‌సాగ‌ర్ చెప్పిన క్లాసు ఇప్ప‌టికీ గుర్తే. ఎవ‌రు ఏ అంశంపై రాస్తారు అని అడిగాడు. ఒక్కొక్క‌రు ఒక్కోటి చెప్పారు. ఆయ‌న కూడా క‌లాం హెయిర్ స్టైల్ మీకు ఫీచ‌ర్ రైటింగ్‌కు ప‌నికి రాదా? అని అడిగాడు. అప్ప‌టిక‌ప్పుడు క‌లాం వెండి జ‌ల‌తారు జుత్తుపై ఇన్‌స్టంట్‌గా ఏదో ఒక‌టి రాసి చూపించి నా ఆస‌క్తిని బ‌య‌ట‌పెట్టాను. ఆ త‌రువాత టీవీ9లో చేరాల‌ని మా మిత్రుడి రిక‌మెండేష‌న్‌తో ఒక‌సారి క‌లిశాను.

క‌ర్నూలులో ఆంధ్ర‌జ్యోతి ఎడిష‌న్ ఇన్‌చార్జిగా ఉన్న‌ప్పుడు క‌ప్ప‌ట్రాళ్ల వెంక‌ట‌ప్ప‌నాయుడు హ‌త్య ఘ‌ట‌న గురించిన స‌మాచారం కోసం ఫోన్ చేశారు. నెక్ట్స్ ఆంధ్ర‌జ్యోతి ఎడిట‌ర్ కె శ్రీనివాస్ పుస్త‌క ప‌రిచ‌య స‌భ కోసం ఖ‌మ్మం వ‌చ్చిన‌ప్పుడు క‌లిశాను. ఇంతే! ఇంత‌కుమించిన ప‌రిచ‌యం లేదు. 10 టీవీలో ఉద్యోగం కోసం వెళ్లాను. మ‌ధు నీకు ఉద్యోగం క‌న్‌ఫ‌ర్మ్. జీతం మాత్రం హెచ్ ఆర్ వాళ్ల‌తో మాట్లాడుకో అని చెప్పాడు. వాళ్ల‌తో బేరం కుద‌ర్లే! చెప్పి వ‌చ్చేశా! ఇంకెప్పుడూ క‌ల‌వ‌లే!

ఓ నెల‌రోజుల క్రితం ప్రెస్‌క్ల‌బ్‌లో ఎదురుప‌డితే న‌మ‌స్తే సార్ అన్నా! ఎవ‌రు నువ్వు అని అడ‌గ‌లేదు. తాగిన మ‌త్తులో ఉన్న నేను సార్‌! న‌న్ను గుర్తుప‌ట్టారా? అని అడిగా. నువ్వు చ‌మ‌న్‌వి క‌దా! అన్నాడు. ఉద్యోగం ఇవ్వ‌క‌పోయినా, గుర్తుంచుకున్నారు చాలా సంతోషం అని చెప్పి..మ‌త్తుగా ఒత్తుల‌తో కూడి వ్యాక‌ర‌ణ దోష సంభాష‌ణ‌కు దిగినా..చిరాకు ప‌డ‌ని స‌హ‌న‌శీలి. ఆ రోజు ప్రెస్‌క్ల‌బ్ నుంచి వెళ్లిపోయాడు. నాకిష్ట‌మైన క‌విని చూడ‌టం అదే చివ‌రిసారి. నాకిష్ట‌మైన జ‌ర్న‌లిస్టుతో మాట్లాడ‌టం అదే ఆఖ‌రిసారి. అరుణ్‌సాగ‌ర్ ద‌గ్గ‌ర ఉద్యోగం చేయాల‌నే కోరిక నెర‌వేర‌లేదు. ఆయ‌న రాసే క‌విత‌ల‌కు కామెంట్‌గా మ‌రో క‌విత రాస్తే.. గో ఎ హెడ్ అంటూ ప్రోత్స‌హించిన మ‌న‌త‌రం మ‌హా మ‌నీషితో నా పుస్త‌కానికి ముందుమాట రాయించుకోవాల‌నే ఆశ తీర‌లేదు.

బ‌య‌టి ప్ర‌పంచంలో దృష్టిలో అరుణ్ సాగ‌ర్ అత్యంత ఆధునికుడు. బాగా ద‌గ్గరున్న వారి దృష్టి కోణంలో సున్నిత మ‌న‌స్కుడు.

అరుణ్ సాగ‌ర్ నాకు తెలిసి ఆదివాసీల‌ ఆత్మ‌బంధువు. గాడ్‌ఫాద‌ర్ లేని వాళ్ల‌కు గాడ్ బ్ర‌ద‌ర్‌. క‌విత్వాన్ని ప్రేమించేవాళ్ల‌కు ఓ తాజ్‌మ‌హ‌ల్ లాంటి వాడు. న‌మ్మ‌క‌ద్రోహుల‌పై క‌క్ష తీర్చుకోవాల‌నే క‌సి లేని చేత‌గానివాడు. స్నేహం అరుణ్‌సాగ‌ర్ బ‌ల‌హీన‌త‌. మంచిత‌నం అరుణ్ సాగ‌ర్ మ‌రో వీకెనెస్‌. ఓవ‌రాల్‌గా మ‌నిషిత‌న‌మ‌నే దీర్ఘ‌కాల వ్యాధితో బాధ‌ప‌డుతూ ..స‌మాజ‌మ‌నే వైద్యాల‌యంలో చికిత్స పొందుతూ క‌న్నుమూశాడు.

దాస్ ఈజ్ మై బాస్‌..అన్న మంచిత‌నం, మ‌నిషిత‌నం వున్న అరుణ్‌సాగ‌ర్ ద‌గ్గ‌ర ప‌నిచేసే అవ‌కాశం ఒక్క‌రోజు కూడా రాక‌పోయినా ..అరుణ్ సాగ‌ర్ ఈజ్ మై బాస్‌. అరుణ్‌సాగ‌ర్ బాస్ మాత్రం దాసే.

*

-జయశ్రీ నాయుడు

~

తన సిరాను తనే తయారు చేసుకుని

జీవితపు కాగితాల మీదకు వొంపుతుంది

వ్యక్తి వాదమై జీవిస్తుంది

ప్రతి కలమూ కాలమే అయినా

సిరాల రంగులు రాతల రీతులూ వేరు వేరవుతాయి

రీతులన్నీ పరుగులు తీస్తూ

కొన్ని దారులు చేస్తాయి

ఇక మాటల గోదారి ఉరకలేస్తుంది

మాగాణి పైరులా పచ్చని బంధాలు

కొన్ని కోతల కరుకు గరుకు గళాలు

మరి కొన్ని అంతా కాల కోలాహలమే

బిందువులా జాలువారుతూ

అక్షరాల గళం లా కాగితం పై పరుచుకుంటు

జీవిత సేద్యం చేస్తావు

దెన్ హాపెన్స్

ది కాల్ బాక్

కొత్త కలాన్ని సిద్ధం చేసిందేమొ

పెన్ డౌన్ చేసి

ప్రపంచానికి శెలవు ఇవ్వమంటుంది

ఇంకి పోయిన సిరాని

తిరిగి కలం లోకి ఇంజెక్ట్ చెయ్యలేక

జ్ఞాపకాలైన అక్షరాల్నే చదువుకుంటూ

వ్యక్తి గా నిలబడే రూపాన్ని

మనసు మీద ప్రతి పూట కొత్తగా చిత్రించుకోవడం ఇదే…

మా ఆలోచనల కాన్వాస్ లకు

నువ్వు అరువిచ్చిన మేల్కొలుపు

ది మ్యూజిక్ నెవర్ డైస్!

*

-గుర్రం సీతారాములు

~

అరుణ్ సాగర్ తెలుగు బుద్దిజీవుల్లో ఒక మర్యాదగల పాత్రికేయుడు. చూడడానికి అత్యాదునికునిగా కనిపించే అతను ఆరణాల అచ్చం ఆదివాసీ. అకస్మాత్ గా అయన గుండె పనిచేయడం ఆగింది. అరుణ్ తండ్రి  టి.వి.ఆర్ చంద్రం అంటే గోదావరీ నదీలోయ పరీవాహక ప్రాంతం లో, పోడుకోసం గూడుకోసం, తునికాకు రేటుకోసం జీవితం త్యాగం చేసిన ఒక నికార్సయిన, నిబద్దత కలిగిన సాధారణ కార్యకర్త . ఉమ్మడి కమ్యునిస్ట్ పార్టీ నుండి మార్క్సిస్ట్ పార్టీ దాకా బద్రాచలం ప్రాంత పార్టీ నిర్మాతల్లో ఒకడుగా ఆయన  తాను నడిచిన నేలంతా పోరాటాల విత్తనాలు చల్లి ప్రజల జ్ఞాపకాల్లో మిగిలే ఉన్నాడు.

ప్రపంచ  వ్యాప్తంగా భూమి ఇరుసుగా అనేక సాయుధ, విముక్తి పోరాటాలు జరిగినవి. అవి వలసవాదుల కబ్జానుంచి భూమిని విముక్తి చేసుకునే క్రమం లో, స్వతంత్రం ఒక మేడిపండు అని, అది కేవలం అది ఒక అధికార మార్పిడీ అని అనేక ప్రత్యామ్నాయ, అస్తిత్వ వాద ఉద్యమాలు నడిచాయి. ఆ క్రమం లో  అంతులేని రక్తపాతాలు  జరిగినవి. వీటేనక  టి.వి.ఆర్ చంద్రం తరం చేసిన త్యాగాలూ ఉన్నవి. బద్రాచలం, బస్తర్ నేలలు  దశాబ్దాల పోరు భూమిగా పోరాట వారసత్వాన్ని కలగన్నది, దాని పొరల్లో పేరుకు పోయిన రక్తపు మరకల తడి ఆరని చిత్తడి నేలలు అవి . ఒక నాడు మహోజ్వలంగా వెలిగిన స్థానిక సంచార జాతుల రాజ్యాలు, రాజులు వర్తమాన  పోరాటాల మూలంగా కనుమరుగు అయ్యాయి . ఆధునికత పేరుతో జరిగిన అభివృద్ధి కోట్లాది మంది అత్మగౌరవంగా బ్రతికిన నేలనుంచి విడదీయ బడుతున్నారు . ఇలా వలస పాలన నుంచి విముక్తి పొందిన అనేక దేశాలలో దాదాపు ఇరవై కోట్లకు పైగా విస్తాపనకు తాకిడికి చిద్రం అయ్యారు అని లెక్కలు చెబుతున్నాయి.ఇంత విద్వంశం జరుగుతున్నా ‘నాగరికతకు’ ఆవడ కారడవుల్లో నాగరికం అని పిలవబడుతున్న ప్రపంచానికి  వేల ఏళ్ళ దూరంలో, సెలయేటి నీరంత  ప్రశాంతంగా, తమదయిన, అవధులు లేని, ఆంక్షలు లేని, దోపిడీ, పీడన లేని అసలు రేపు ఏంటి ? స్వంత ఆస్తి ఏంటి ? అనే ఆధునిక భావనల గాలి సోకనంత స్వచ్చంగా బ్రతుకుతున్న కోట్లాది మంది గోదావరి పరీవాహక  ఒడ్డున ఉన్నారు.

తాళ్లూరి అరుణ్ సాగర్ ఉరఫ్ చంద్రం గారబ్బాయి నాలుగున్నర దశబ్దాల కింద కొంట అనే చిన్న గిరిజన గ్రామం లో  కుడివైపు సీలేరు (ఆంధ్రప్రదేశ్ ) ఎడమవైపు శబరి (చత్తీష్ ఘడ్) దాని నడుమ కాసింత నేల  ఒడిసా లో బాగం అయిన ఆయన రాసుకున్నట్లు ‘ సరిగ్గా కొమ్ముబూర లా వంపుతిరిగిన చోట’ తన ఇంటి కిటికీ లోంచి  శబరీ గోదారీ సంగమస్థలి లో  కడంచున, ఆధునికత, పురాస్మ్రుతుల జ్ఞాపకాల సంగర్షణ ల మధ్య, భారత కల్లోల విస్పోటనల, ఖాకీ పద ఘట్టనల , ప్రత్యామ్నాయ భావ స్రవంతుల మధ్య ఆయన బాల్యం పురుడు పోసుకుంది. అలా కడగొట్టు నాగరికత విలసిల్లిన ప్రాంతాన అయన కవిత్వ మూలాలు ఉన్నాయి. అక్కడే ఒక మైదాన వాసి- మూలవాసీ నిర్వాశితుడు అవడం ఒక్కటి కాదని అన్నాడు.

అరుణ్ సాగర్  కవిత్వం లో కాసింత ఆంత్రోపాలజీ, నల్లజాతీ సంగీత సొబగు, అత్యాధునికమైన జీవితం లో ఒక మెట్రోపాలిటన్ జీవితం లో ఉన్న సందిగ్ధత, ఇన్ని వైరుధ్యాలు ఉన్నా త్యాగానికి  లింగ వివక్ష వద్దనీ తండ్రుల త్యాగాలు కొనియాడుతూ ప్రతి కొడుకూ తన తండ్రి జన్యు విశేషణగా, ఆయన కొనసాగింపుగా చేసిన అభివ్యక్తి తెలుగు సాహిత్య లోకాన ఒక కుదుపు. ‘పత్తి కాయలా గుండె పగిలిపోతుంటే పురుగు మందు తాగిన’ తండ్రుల గుండె కోతను ఆయన  లాగా చెప్పే సాహసం ఎవరూ చేయలేదు. అరుణ్ సాగర్ పుట్టిన పెరిగిన నెలలో ఉన్న ఆదిమ జాతుల  నడకకు ఒక లయుంది, ప్రకృతిలో బాగం అయి పరవశం తో పాడుకున్న రేల పాటలు గానం చేసుకున్న  గొంతుకు ఒక శ్రుతి ఉంది.  ఒక సామూహిక బృందగానం ఉంది. మట్టితో పెనవేసుకున్న వేల ఏళ్ళ జ్ఞాపకాల బరువూ ఉంది. ఒకప్పటి రాజులు ఒకప్పటి మూలవాసులు , ఇప్పటికీ గుడి బడికి దూరం అయ్యి గుడ్డి దీపాల వెలుగుల్లో కునారిల్లుతున్నారు. ఇప్పుడు  బస్తర్, నల్లమల లో గోండు, కోలం జాతులు  చిన్న మాత్రకు కూడా నోచుకోకుండా దోమకాటుకు, పాముకాటుకు బలవుతూ ప్రకృతితో యుద్ధం చేస్తున్నారు. ఇప్పడు అడివి మనాదితో  మంచం ఎక్కింది. నాగరికతకు దూరం అయినా నమ్మిన నేల కపాడుద్ది అనే బరోసా తో పోడు తో ఏటికి ఏతం పెట్టి ఎట్టి మనుషుల నుండి భూమిని గుంజుకునే ఆధునిక రాజ్యాన్ని ఎదిరించ లేక పోతున్న బడుగు జీవులకు అరుణ్ సాగర్ ధైర్య వచనం అయ్యాడు.

అరుణ్ సాగర్ పుట్టిన ఊరులో కుమ్మూరు ఇరపా సీతక్క తన నుదుటున ముద్దేట్టి ‘కలెట్టరయ్’ రావాలి బిడ్డా అని దీవించింది ఆమె ఆకాంక్ష వినడానికి బాగానే ఉన్నా, ఆయన దృష్టిలో అది కేవలం అధికార దర్పానికి తప్ప కడగొట్టు జీవితం లో వెలుగును నింపదనీ, ‘కలెట్టరయ్’ అనపకాయ బుర్రలూ వెదురునార విల్లులూ, ఎద్దు పుర్రెలో గుదిగుచ్చిన నెమలి పించాలు ఇంట్లో అలంకరణ కు పెట్టుకోవడం తప్పా వాళ్ళ తలరాతలు మార్చని అభివృద్దిని ఈసడించుకున్న అరుణ్ పాత్రికేయుడిగా వాళ్ళకు ఏదన్నా చేయాలి అని ఎన్ని కలలు కన్నాడో. స్వతంత్రం, అభివృద్ధి, స్వయం ప్రతిపత్తి లాంటి లాబొరేటరీ లో తయారు చేయబడుతున్న ఆధునిక పదజాలం ఆ అలగా జనాల విముక్తికి ఏనాటికీ ఉపయోగ పడదనీ  ఆయనకు తెలుసు. ‘సమీకృత అభివృద్ధి-సాంస్కృతిక పృధక్కరణ-సామాజిక సమగ్రత’ వినడానికి గొప్పగా ఉన్నా అవన్నీ డొల్ల పదాలనీ ఎరిగిన వాడు , ఆరున్నర దశాబ్దాల అభివృద్ధి గిరిజన సంక్షేమ సూత్రాలూ ‘అప్లయిడ్ ఆంత్రోపాలజీ పరిశోదనలో వాడేసుకుని అలగా జనాల బతుకుల్ని మాత్రం నట్టనడి జలాశయాల్లో ముంచేస్తారా, అని అక్రోశించడం కూడా తెలుసు.ఇంత లోతయిన జీవితం ఆచరణ ఉన్న కవి నాడి అంచనా వేయడం లో తెలుగు మేధో సమాజం మరుగుజ్జు తనాన్ని నిరూపించు కుంది. కవితా వాకిళ్ళలో ఇమడని ఆయన వచనం చానా ఆలస్యం గా కవిత్వం గా చర్చించ బడ్డది. తండ్రుల వ్యధలూ సీదర సేంద్రయ్య లు అర్దంతర నిష్క్రమనలూ, ఆధునిక పద బందాల్లో తెలుగు కవిత్వానికి కాసింత ఆసరా అయ్యాయి.

చివరిరోజుల్లో అయన జీవితం అయ్యలనుండి వచ్చిన చైతన్యం ఎక్కిరించిన వైనాన్ని మౌనంగా స్వీకరించాడు. అది ఆయన్ను ఎంత బాదపెట్టిందో ఆయనకు దగ్గరగా ఉన్న మిత్రులకు నాకన్నా బాగా తెలుసు. సిరలు ధమనులు పగిలి నెత్తురు చిమ్మెంతగా’ విలవిల్లాడు అతను. ఆయన జేవితం లో అదో విషాదం. ఈ విషాదాల వికట్ట హాసాల ఉక్క పోతల మధ్య ఇమడలేని ఆయన తన మృత్యు శాసనాన్ని ముందే రాసుకుండు.

ఒక మనిషి పుడతాడు పోతాడు. కానీ పోయే లోపు నిన్నుకన్న నేల చెర బడుతున్నప్పుడు కాస్తంత కన్ఫెషన్ అవసరం. కానీ అరుణ్ సాగర్ ఎకంగా కోల్పోతున్నరేల పాటకోసం మరణ వాగ్మూలం రాసుకుండు. నేలకోసం , పలవరిస్తూ, మళ్ళీ ఒక సారి ఎనభై అడుగుల లోతులో సమాధి కాబోతున్న తన ఆనవాళ్ళు దూరంగా తన బిడ్డకు చూపించి అగొ అక్కడే నీ తాతలు తండ్రులు ఒకప్పుడు ప్రాణం తో ఉన్న మనిషి జ్ఞాపకం అని కడసారి చూపిస్తూ, మనందరి సామూహిక వైపల్యాల మీద అల్లుకున్నచిన్న పిచ్చిక గూడు మ్యూజిక్ డైస్ లా చిట్టచివరి అగ్రహ ప్రకటన చేసాడు .

బహుశా తెలుగు కవిత్వ చరిత్రలో ఒక వలపోతను మరణ వాంగ్మూలం గా రాసుకున్నది అయన ఒక్కడే కావొచ్చు. జీవిక కోసం కన్న ఊరును వదిలి రావాల్సి వచ్చినప్పటికీ అయనను  ప్రతి క్షణం బాల్యపు గుర్తులు వెంటాడాయి. అందుకే తప్పించుకోలేక కవిత రాసి దుఖాన్ని కడిగేసుకొనే ప్రయత్నం చేయలేదు. కొట్టుకొచ్చిన శవాలమీద నాలుగు వాక్యాలు ఏరుకొనే బ్రతకనేర్చిన తనాన్ని, కనీసం ఒక లాఠీ వైపు తేరిపార చూడలేని దౌర్భాగ్యాన్ని ఆయన చిన్న గుండె తట్టుకోలేక పోయింది. ఆచరణలో ఆయన నిజంగా నిలువెత్తు నిదర్శనం. ఆయన పుట్టిన కుటుంబంకు ఉన్న నిబద్దత, త్యాగమయ జీవితం కావొచ్చు. పెరిగిన నేలలో ఉన్న పోరాటాల వారసత్వం కావొచ్చు, వృత్తిలో, ప్రవృత్తిలో, స్నేహం లో, సహచర్యం లో అయన చుట్టూ ప్రాణంఇచ్చే స్నేహ సంపద కావొచ్చు, ఇవన్నీ ఆయన్ని పరిపూర్ణ మానవునిగా మార్చాయి. మార్కెట్ శాసించే  మానవ విలువలను తూకంలో వేసి బాగిస్తుంటే ఆ ఒరవడిలో కొట్టుకొని పోకుండా, తానెక్కడ ఉన్నా తన అంతరంగం లో ఒక వెతుకులాట తో ఉండేవాడు. నిజానికి  వేసవికాలం కాలం లో గోదావరిలా పైకి కనిపించే అయన లోలోపల వానాకాలంలో గోదారి వరద ఉదృతిలా అలజడి తో అల్లాడిపోయే వాడు . అలాంటి గోదావరి ప్రవాహానికి అడ్డంగా కడుతున్న ‘గాలికట్ట’ అయన గుండె కవాటాలను ఎంత ఉక్కిరిబిక్కిరి చేసిందో. అందుకే కాసింత విశ్రాంతి కోరుకుంది. ఆ  విశ్రాంతి శాశ్వతంగా అరుణ్ సాగర్ ని మన నుండి దూరం చేసింది.

దశాబ్దాల పోరాటాల తర్వాత మిగిలిన తెలంగాణా పంపకాల్లో అయనకు తెలియ కుండానే ఆయన నడయాడిన నేల మారకపు విలువగా మారడం మూలాన ఎంత క్షోభను అనుభవించాడో. ఒక నాగరికతను బలవంతంగా బట్వాడా చేయడాన్ని ఎంతగా నిరసించాడో. బహుశా  నిర్వాశిత సమష్య ను అత్యంత మానవీయంగా ఆయన లాగా ఎవరూ రాయలేదు. ‘కంకర తేలిన పదును, ఎర్ర మట్టి చదును, పెంచి పెద్ద జేసిన వీధి, వంటినిండా పాదముద్రలు వేసుకొని నడిచిన జాడలను మరవని వాడు’.      అందుకే తన తాతల తండ్రుల వారసత్వంగా వచ్చిన పోరాడుతున్న ఆకలి కేకల కోసం కనీసం గొంతయినా కలపక పోవడం నేరం అని భావించాడు. కవిత ఆచరణకు సాటి రాదు అని తెలిసీ ఒక నినాద రచనగా ఒక విధాన అనుసరణగా  కనుమరుగు అవుతున్న రేల పాటకోసం నినాదం అయ్యాడు.

పాత్రికేయ ప్రపంచం లో అరుణ్ సాగర్ జీవితాన్ని ఒక నమూనాగా చూడాలి. తన నాలుగున్నర దశాబ్దాల మొత్తం జీవితం లో రెండు దశాబ్దాల పాత్రికేయ వృత్తి, విభిన్న మాధ్యమాలు, విభిన్న సంస్కృతుల కలబోత.  వృత్తిలో అంత నిబద్దత నమ్మిన విలువలకోసం బ్రతకడం కోసం శరీరాన్ని ప్రయోగ శాల మార్చుకొని, శస్త్రచికిత్స తో, వడలిన శరీరంతో ఎక్కడికి పోయినా తనతో ఒక ‘మినీ డిస్పెస్సరి’ లా ఉండేది ఆయన జీవితం. అరుణ్ జీవించింది చానా తక్కువ కాలమే అయినప్పటికీ ఇంత మందికి ఇంత దుఖాన్ని మిగిల్చి మబ్బులా మాయం అయ్యాడు. అరుణ్ సాగర్ ఈ కల్లోలాలను మనసారా అక్షరీకరించాడు. మన అందరం అపరాధ రుసుము ఎప్పటికయినా చెల్లించాలి అని ఒక వార్నింగ్ ఇచ్చిమరీ పోయాడు. అరుణ్ ! మల్లెప్పుడు కనబడతావ్  బాస్ ?  నీతో మళ్ళీ లోయపల్లి, భద్రాచలం, చట్టి, కుంట, మారేడు మిల్లి, లంబసింగి, విశాక ఒడ్డు తిరగాలని ఉంది. అయినా నా పిచ్చిగానీ కొంత కాలానికి అవీ కాలగర్భంలో కనుమరుగు కాబోతున్నాయి. అవును మనందరి సామూహిక వైఫల్యాల సాక్షిగా వాగు కొమ్ముబూరలా వంపు తిరిగిన చోటు నీ పాదముద్రలూ, దమ్మక్క రోదనలాగా కనుమరుగు కాబోతున్నాయ్. కానీ నువ్విచ్చిన స్పూర్తీ కవిత్వమూ బ్రతికే ఉంటాయి అన్నా ..

*

‘

-ఝాన్సీ  పాపుదేశి

~

సమాజ చీకటి  కోణాల పై సీరియస్ రచనలు చేసిన అరుణ్ సాగర్ అంతర్లీనంగా హాస్యప్రియుడు. అందుకే అతడి కవితల్లో ఎంతటి ఆలోచింపజేసే విషయం ఉన్నా దాన్ని ప్రకటించిన విధానం పెదాలపై చిరునవ్వును రప్పిస్తుంది. కవితల్లో సినిమా పాటలు రాసినా, వాణిజ్య ప్రకటనలు వినిపించే విధంగా తన వాక్యాలను చదువుకోవాలని చెప్పినా ఒక వెక్కిరింత చదువరులను నవ్విస్తుంది.

సమాజం నడిచే తీరుపై తనలో ఉన్న అసహనాన్ని ప్రకటించే తీరులో అరుణ్ సాగర్ వొక వైవిధ్య కెరటం.  ఎప్పుడూ కవిత్వమేనా…కథలు రాయొచ్చు కదా..అంటే చాలా ఏళ్ళ  క్రితం తాను రాసుకున్న ఒక పెద్ద కథో ..చిన్న నవలో..కామెడీ సినిమా నో చెప్పలేని ఒక “లస్కుటపా” ను నాకు పంపించారు.  నేను తన అభిమాని అయినా…పదే పదే నేను చదివానో లేదో అడిగేవారు. ఇంకా చదవలేదని చెబితే తొందరగా చదివి అభిప్రాయం చెప్పమన్నారు. నా సహజమైన లేజీనెస్ నన్ను ఇప్పటిదాకా చదవనీయలేదు.

నిజం చెప్పాలంటే ఆయన సహజ శైలికి పూర్తి భిన్నంగా ఈ కథ ఉండటం…నన్ను చదవనీయలేదు. అరుణ్ సాగర్ లేరన్న షాక్ లో కన్నీళ్ళతో అర్దాంతరంగా ఆపిన ఈ హాస్య రచన చదవడం  పూర్తి చేశాను.

నైంటీన్ నైంటీఫోర్ …ఎ లవ్ స్టోరీ .

సూరీ.. కిట్కీ గళ్ భాగీల ప్రేమ కథ.

పదిహేడు రీళ్ళుగా రాసిన ఈ కథ సూరి చందుల స్నేహంతో ప్రారంభమవుతుంది. ఇద్దరు స్నేహితులే కాబట్టి స్నేహనౌక కాస్తా స్నేహ డింగీ గా మారి హుస్సేన్సాగర్ లో సాగిపోతోంది. వాళ్ళిద్దరూ అమ్మాయిల విషయంలో ఎంత ఉద్దండులంటే డాక్టర్ ఆఫ్ బీట్, సైటు రత్న అవార్డులు అందుకునేంత. అలాంటి స్నేహితులు  విధి ఆడిన వింత నాటకంలో విడిపోయారు. సూరి నాన్నకు ఆంధ్రప్రదేశ్ లో ఆఫ్రికా లాంటి వూరికి ట్రాన్స్ఫర్ అయిపోయింది. రేకుల షెడ్డులతో, విరిగిపోయిన బల్లలతో పశువుల కొట్టంలా సీతకోకచిలుకల్లాంటి స్టూడెంట్స్ తో అలరారే కాలేజ్ నుంచి సూరి టిసి తీసుకున్నాడు.

తన స్నేహం గురించి ఆలోచిస్తూ ఆటోలో కూర్చుని  తను వదిలిన నిట్టూర్పు విని స్కూటర్లో వెళ్తున్న వ్యక్తి హారన్ అనుకుని ఆటో డ్రయివర్ తో గొడవ పడటం , ఆగిపోయిన ట్రాఫిక్ మీద దయతలిచి తన బాధను రాత్రికి ఫోన్లో వివరిస్తానని సూరి చెప్పడం కథలో పెద్ద ట్విస్టు.

చేసిన ప్రామిస్ ను నిలుపుకోవడానికి ఆ రాత్రి ఒక పబ్లిక్ టెలిఫోన్ బూత్ నుంచి స్కూటరిస్టుకు ఫోన్ చేసి 48 గంటల తన స్నేహ వియోగాన్ని చెప్పడం, ఆ ఇంట్లోనుంచి తన కథకు కోరస్లో వెక్కిళ్ళు వినిపించడంతో సూరి మనసు కుదుటపడినా  అతిపెద్ద ప్రమాదం ముంచుకొచ్చింది. బూత్ లోంచి బయటకు రాగానే సమయానికి తన గర్ల్ ప్రెండ్ కి ఫోన్ చెయ్యలేక బ్రేకప్ అయిన ఆనంద్, పక్కింటి కిట్కీ గాళ్ ఫ్రెండ్ భాగీ ప్రేమను తట్టుకోలేక గట్టిగా గెంతిన గెంతుకు ఫ్యాన్ ఊడి పడి సంసారానికి పనికి రాకుండా పోయిన ఇంటి వోనర్ రాఘవేందర్ సూరిపై పగబట్టడమే ఆ అతి పెద్ద ప్రమాదం.

ఆంధ్రా యూనివర్సిటే లో ఆంథ్రోపాలజీ చదువుతున్న రోజుల్లో ల్యాబ్ నుంచి ఆస్ట్రలోపితికస్ పుర్రెను కొట్టేసి కోట్లు సంపాదించి విలన్ గా అవతారమెత్తిన రాఘవేందర్ క్లాస్మేట్  జబ్బల్ భాయ్ ను పగతీర్చుకోవడం కోసం పిలిపించడం తో క్లైమాక్స్ ప్రారంభమవుతుంది. ఇదే సమయానికి అన్నిరోజుల విరహం తట్టుకోలేని చందూ , సూరి దగ్గరకు రావడం.. ఇద్దరూ కలిసి జబ్బల్ భాయ్ కిడ్నాప్ చేసిన భాగీ ను విడిపించడం, భాగీ నాన్న తనకు మేనమామే అని తెలియడంతో కథ సుఖాంతం అవుతుంది.

నా మేనమామే నా మామా! అని సూరి ఆశ్చర్యపోవడం నవ్విస్తుంది.

క్యుములోనింబస్ మేఘాలను గన్ తో కాల్చి విలన్ వెళ్ళే సెకండ్ హ్యాండ్ హెలీకేప్టర్ లోకి నీళ్ళు రప్పించడం క్లైమాక్స్ హాస్యం.

ఈ రచన ప్రారంభం నుంచీ మనల్ని విపరీతంగా నవ్విస్తుంది. అరుణ్ సాగర్ రచనల్లో సాధారణంగా కనిపించే సీరియస్ నెస్ ఇందులో వెదికినా కనిపించదు. ప్రతి పదంలో కామెడీ నర్తిస్తుంది. ఆంత్రోపాలజీ సబ్జెక్ట్ పై తనకున్న మొహం మాత్రం అన్ని రచనల్లో కనిపించినట్టే ఇందులో కూడా విలన్ బ్యాక్ గ్రౌండ్ గురించి వివరించేటప్పుడు కాస్త కనిపిస్తుంది. కళ్ళనిండుగా నీళ్ళను…కడుపులో నొప్పిని తెప్పించే ఈ రచన అరుణ్ సాగర్ మరణం తరువాత కన్నీళ్ళతో పూర్తిచేయడం, ఆయన రాసిన ప్రతి అక్షరాన్ని ప్రేమించే అభిమానిగా మనసునిండుగా ఈ కథలో నవ్వుతూ కనిపించే అరుణ్ సాగర్ ను మీకు కొత్త కోణంలో పరిచయం చేయడం నా అదృష్టంగా భావిస్తాను.

“తప్పు తనది కాదు నీది.. ఎప్పటికైనా వీడ్కోలు చెప్పక తప్పదని తెలిసీ…నువ్వే అపరాధి”…వీడ్కోలు మిత్రమా!

నవల లింక్: http://saarangabooks.com/retired/wp-content/uploads/2016/02/laskutapa.pdf