Archives for April 2016

(ఛాయ 12 వ సమావేశం 1 మే, ఆదివారం సాయంత్రం 6 గంటలకి హైదరబాద్ స్టడీ సర్కిల్, దోమలగూడ, హైదరబాద్ లో జరగబోతోంది.  ప్రఖ్యాత రచయిత, విమర్శకుడు, పాత్రికేయుడు, సంపాదకుడు,    కె. శ్రీనివాస్ “సాహిత్య చరిత్రలో ఖాళీలు “ అనే విషయం మీద మాట్లాడుతారు.  ఈ సంధర్భంగా ప్రఖ్యాత రచయిత, విమర్శకుడు,  సంగిశెట్టి శ్రీనివాస్ అడిగిన ప్రశ్నలకి,  కె. శ్రీనివాస్ యిచ్చిన వివరణలు.)

• తెలంగాణలో ఆధునిక సాహిత్యం ఎప్పటి నుండి ప్రారంభమైంది?

ఈ ప్రశ్నకు సమాధానం ఇవ్వడానికి ప్రయత్నించేముందు, అనేక అంశాలను స్పష్టం చేసుకోవాలి. ఆధునిక సాహిత్యం అంటే ఏమిటి? ఆధునికత అంటే ఏమిటి? తెలంగాణలోనే కాదు, తెలుగులో ఆధునిక సాహిత్యం ఎప్పటినుంచి మొదలయింది? –  చాలా మాటలను మనం నిర్దిష్ట నిర్వచనాలు లేకుండా ఉపయోగిస్తూ ఉండడం వల్ల కొంత అస్పష్టత  ఉన్నది. పాతవి ముగిసిపోవడం, కొత్తవి మొదలుకావడం- ఇవి కొన్ని తేదీలకో సంవత్సరాలకో ముడిపెట్టగలిగిన సంఘటనలు అనుకోవడం కూడా పొరపాటు. 1900-1940 మధ్య కాలాన్ని నేను నా పుస్తకం( తెలంగాణ సాహిత్య వికాసం)లో ఆధునికతలోకి తెలంగాణ సొంత అడుగులు వేసిన కాలంగా చెప్పాను.  ఆధునికత ప్రవేశించని భౌగోళిక ప్రాంతాలు, భావప్రాంతాలు ఇప్పటికీ తెలంగాణలో ఉన్నాయి. అయినంత మాత్రాన తెలంగాణ ఇంకా ఆధునిక పూర్వ దశలో ఉన్నదని అనలేము. భారతదేశంలో అయినా, బ్రిటిష్‌ ఆంధ్రలో అయినా ఆధునికతలోకి జరిగింది ప్రయాణమే. ఆ ప్రయాణం ఇంకా సాగుతూనే ఉన్నది. ముగిసిపోలేదు.

హేతుబద్ధమైన ఆలోచనలు, సంస్కార దృష్టి, సార్వత్రిక విద్యాకాంక్ష,  సార్వజనీన విలువల వక్కాణింపు, వ్యక్తుల స్వేచ్ఛాభావనలు, బృందాల హక్కులు- ఇవన్నీ సమాజంలో కనిపిస్తున్నాయంటే, ఆ సమాజంలో ఆధునికత బలంగానే ఉన్నదన్న మాట. ఆధునికత గుణవాచి. అటువంటి గుణాలు ఒకానొక నిర్దిష్టకాలంలోనే సాధ్యమైనప్పుడు కాలవాచి కూడా. అయితే, అసమాన ప్రపంచంలో ఒక్కొక్క సమాజం ఒక్కో దశలో ఉంటుంది కాబట్టి,  వాస్తవార్థంలో సమకాలికమైనవన్నీ కూడా సమకాలికమైనవి కావు. దశలు అంటున్నామంటే, అనివార్యంగా ఒకదాని తరువాత మరో దశ వచ్చి తీరాలని, పారంపరిక దశలని కాదు. నైజాము పాలనలో ఉన్న తెలంగాణ, బ్రిటిష్‌ పాలనలో ఉన్న ఆంధ్ర ప్రాంతాలు 1900-1940 మధ్య కాలంలో ఒకే రకంగా లేవు. ఆధునికత లోకి ప్రవేశించిన తీరు, సమయం ఒకటే కాదు. తెలంగాణ ఆలస్యంగా ఆధునికతలోకి రావడమే కాక, భిన్నంగా కూడా వచ్చింది. ఒక ప్రతిపాదనగా చెబుతున్నది ఏమిటంటే, వలసవాదంతో ముడిపడిన ఆధునికత, దాని బౌద్ధిక చట్రం తెలంగాణలో బలంగా లేదు.

• స్థూలంగా ఆధునికత తెలంగాణలో ఫలానా కాలంలో ప్రవేశించిందని చెప్పలేమా?

మన సదుపాయం కోసం చెప్పుకోవచ్చు. 1930ల తరువాతనే ఆధునిక సాహిత్యం అని చెప్పదగ్గది తెలంగాణలో వచ్చింది. అంతకు ముందు కాలంలో కొందరు వ్యక్తుల రచనలలో ఆధునిక భావాలు, వ్యక్తీకరణ రీతులు లేవని కాదు. ఆధునికతకు కావలసిన సన్నాహాలలోనే 1940 దాకా తెలంగాణ ఉద్యమసమాజం తలమునకలయింది. 1920లు, 1930లు అందులో క్రియాశీల కాలం.

తెలంగాణ నుంచి వచ్చిన మొదటి పత్రిక  శేద్యచంద్రిక (1887), అది అనువాద పత్రిక, ప్రభుత్వ పత్రిక అయినప్పటికీ, వివిధ రంగాలలో హైదరాబాద్‌ తలపెట్టిన ఆధునిక వ్యవస్థల నిర్మాణాల పురోగతిని నమోదు చేసింది. ముఖ్యంగా వ్యవసాయరంగంలో ఆధునిక పద్ధతులను ప్రచారం చేయడానికి ఉద్దేశించిన ఆ పత్రికలో,  టెలికమ్యూనికేషన్‌, రోడ్లు వంటి ఇతర ఆధునిక వ్యవస్థల గురించి కూడా ప్రస్తావనలు ఉన్నాయి.  దానిని సాహిత్యేతర పత్రిక అని పరిగణనలోకి తీసుకోకపోయినా,  సాహిత్యాంశాలు కలిగిన మొదటి తెలంగాణ పత్రిక హితబోధిని (1913) లో కూడా ఆధునిక భావాలను పుష్కలంగా చూడవచ్చు. సంస్థానాధీశులలో నూతన భావాలు కలిగిన సంస్కారిగా నాడు పేరు పొందిన బరోడా రాజు ప్రసంగాలను పునర్ముద్రించింది కూడా ఆ పత్రిక.  తెలంగాణ నుంచి మొదటి మహిళాకవి రచన కూడా ఆ పత్రికలోనే ఉన్నది. ఆధునికమనదగ్గ రీతిలో రాసిన కథనాలున్నాయి.  అయినప్పటికీ, 1915 నాటికి తెలంగాణ సమాజం ఆధునికతలోకి ప్రవేశించిందని చెప్పలేము. వ్యావహారిక భాషా రచనలు 1930లోపే వచ్చాయి. మాండలికంలో కథారచన  1930లలో నే చురుకుగా మొదలయింది. గోలకొండ కవుల సంచిక  లో ఆధునిక సాహిత్యం తక్కువే అయినప్పటికీ, ఆ ప్రయత్నమే ఆధునికమయినది.

1930 దశాబ్దారంభంలో ఆంధ్రమహాసభ ప్రారంభమయింది.  ఆధునిక విద్యావంతుల వర్గం ఒకటి చిన్నగా అయినప్పటికీ ఏర్పడింది. పత్రికల సంఖ్య పెరిగింది. వివిధ సామాజిక, కుల సంఘాలు క్రియాశీలంగా పనిచేయసాగాయి. గ్రంథాలయాలు విస్తృతంగా వ్యాపించి, ఊరూరా మార్పును కోరే యువతరం ఒకటి రూపుదిద్దుకున్నది. ఇవన్నీ సాహిత్యంలో ఆధునికత కు తోడ్పడ్డాయి. తెలంగాణ సమాజ వికాసానికి సాహిత్యంలో ఆ మార్పులు అవసరమయ్యే పరిస్థితి వచ్చింది.

• తెలంగాణ అస్తిత్వ ఉద్యమ సాహిత్యం ఎప్పటి నుంచి ప్రారంభమైందని చెప్పవచ్చు?

తెలంగాణవాద సాహిత్యం లేదా తెలంగాణ అస్తిత్వ ఉద్యమసాహిత్యం 1995 తరువాతనే మొదలయిందని చెప్పాలి. 1969 ఉద్యమ సందర్భంగా వచ్చిన సాహిత్యం తెలంగాణవాద సాహిత్యం కాదా? అన్న సందేహం వస్తుంది.జాషువా కవిత్వాన్ని దళిత వాద కవిత్వం గా అనడం సాంకేతికంగా ఎట్లా పొరపాటు అవుతుందో, 1970ల నాటి కవిత్వాన్ని తెలంగాణ వాద కవిత్వం అని అనడం కూడా పొరపాటు అవుతుంది. 1969 ఉద్యమానికి  కూడా సైద్ధాంతికత లేదని కాదు. చైనా సాంస్కృతిక విప్లవం ప్రతిఫలనంగా తెలంగాణ ఉద్యమాన్ని చెప్పినవారు, భాషాప్రయుక్త రాష్ట్రాల పునర్విభజన దశగా నాటి కాలాన్ని నిర్వచించినవారు ఉన్నారు. లోతుగా నాటి ఆకాంక్షల మూలాన్ని వెదికిన వారున్నారు. కానీ, ఆ సైద్ధాంతికత ఒక బలమైన, సమగ్రమైన రూపం తీసుకోలేదు. ప్రాంతీయ వివక్షను తీవ్రంగా ఖండించడం, ప్రత్యేక రాష్ట్ర ఆకాంక్షను ఉద్వేగపూరితంగా వ్యక్తం చేయడం, సాంస్కృతిక భేదాలను ప్రస్తావించడం నాటి సాహిత్యంలో, ముఖ్యంగా కవిత్వంలో కనిపిస్తుంది కానీ, దాన్ని 1990ల నాటి తెలంగాణవాదంతో సమానం చేయలేము. నాటి ఉద్యమానికి ఉండిన పరిమితులు సాహిత్యంలోనూ ఉన్నాయి.

మలిదశ తెలంగాణ ఉద్యమం- ఉద్యోగ, విద్యావకాశాలతో పాటు, వనరుల పరిరక్షణ, మనుగడల సంరక్షణలను ప్రధానంగా తీసుకున్నది. సాగునీటి సమస్య, గ్రామీణ సంక్షోభం- నేపథ్యంలో, ప్రజలను ఏకత్రితం చేసేవిధంగా సాగిన సాంస్కృతిక సాహిత్యోద్యమాలు ఉద్యమానికి చోదకాలుగా ఉన్నాయి. మాది మాకు కావాలె- అన్న నినాదం- ప్రపంచీకరణ నేపథ్యంలోనూ, అస్తిత్వవాదాల ప్రభంజనంలోనూ భాగంగా వచ్చినది. ఆ రెండు పరిస్థితులూ 1970 నాటికి లేవు.

• తెలంగాణలో మధ్యతరగతి ఏర్పడిందా? ఏర్పడితే ఎప్పటినుంచి?

తెలంగాణలో మధ్యతరగతి ఉనికి గురించి గతంలో నేను వ్యాఖ్యానించినప్పుడు మిత్రులు కొందరు సందేహం వ్యక్తం చేశారు. మధ్యతరగతి- ఒక  నిర్దిష్ట ఆర్థికవర్గాన్ని సూచించే వాడుక పదం. పట్టణజీవితంలోని వేతనజీవులు, వృత్తినిపుణులు, చిన్నవ్యాపారులు- వీరితో కూడిన వర్గం అది. గ్రామీణమూలాలతో నామమాత్రపు సంబంధాలు మిగలడమో, పూర్తి తెగదెంపులో జరిగిన వర్గం అది.  దాని ఆలోచనావిధానం భిన్నంగా ఉంటుంది. సమాజంలో విలువల ఘర్షణకు ఆ వర్గం వేదికగా ఉంటుంది.  బ్రిటిష్‌ ఆంధ్రలో తొలిదశల్లో బ్రాహ్మణవిద్యావంతులతో ప్రాథమికంగా ఈ వర్గం ఏర్పడింది. అక్కడి ఆధునిక సాహిత్యం ఈ వర్గం నుంచి అధికంగా వచ్చింది. తెలంగాణలో మధ్యతరగతి సాహిత్యం తక్కువ.  కథలు, నవలలు వంటి ఆధునిక ప్రక్రియలలో కూడా ఈ వర్గ జీవితం ఉన్నవి తక్కువే.

ఇందుకు కారణమేమిటి?

1913 నాటికి తెలంగాణలో చదువుకున్నవారే 3 శాతం ఉన్నారట. అందులో తెలుగువారు పది శాతం కూడా లేరు. నిజాం ప్రభుత్వంలో పనిచేసిన తెలుగువారు స్వల్పం. ఉర్దూ చదువుకుని న్యాయవాద వృత్తిలో ఉన్నవారు అక్కడక్కడా కనిపించేవారు. వారు కాక ఉపాధ్యాయులు. అంతే. ఆ పరిస్థితి 1948 నాటికి కూడా విప్లవాత్మకంగా ఏమీ మారలేదు. ఇప్పటికయినా, ఆంధ్రప్రదేశ్‌తో పోల్చదగ్గరీతిలో తెలంగాణలో మధ్యతరగతి లేదు. ఆ కాలంలో  హైదరాబాద్‌, వరంగల్‌ తప్ప పట్టణాలని చె ప్పదగ్గవే లేవు. ఈ మధ్యకాలంలో మాత్రం తెలంగాణలో మధ్యతరగతి వేగంగా ఏర్పడుతున్నది. అయితే వారిలో మధ్యతరగతి స్వభావం ప్రస్ఫుటంగా వ్యక్తం కావడానికి ఇంకా సమయం పడుతుంది.   తెలంగాణ ప్రాంతం వివక్షకు లోనయిందని చెబుతున్న రంగాలలో విద్యా, ఉద్యోగరంగాలు ముఖ్యమయినవి. ఆ అంతరమే మధ్యతరగతి నామమాత్రం కావడానికి, మధ్యతరగతి కేంద్రిత  సాహిత్యం రాకపోవడానికి కారణాలని చెప్పుకోవచ్చు.

• తెలంగాణ సాహిత్యంపై మార్క్సిజం ప్రభావం ఏ మేరకు ఉన్నది?

వికాసోద్యమకాలంలో ఉన్నదని చెప్పలేము. 1930 ద్వితీయార్థం నుంచి మొదలుపెట్టి, మార్క్సిస్టు భావాల ప్రత్యక్ష, పరోక్ష ప్రస్తావనలు కనిపిస్తాయి. సమకాలంలోని వివిధ రాజకీయ సిద్ధాంతాల గురించిన ఆసక్తితో, వాటిని ప్రజలకు తెలియజెప్పాలన్న సంకల్పంతో  కెసి గుప్త, వట్టికోట ఆళ్వారుస్వామి  పనిచేశారు. 1940ల ఆరంభం నుంచి కమ్యూనిస్టుపార్టీ తెలంగాణలో క్రియాశీలంగా విస్తరిస్తూ వచ్చింది. ప్రపంచపటం మీద తెలంగాణను ఆవిష్కరించిన  తెలంగాణ సాయుధపోరాటంమీద, పోరాట సాహిత్యం మీద మార్క్సిజం ప్రభావం ప్రత్యేకంగా చెప్పుకోనక్కరలేదు. స్తబ్దంగా ఉన్నదని అనుకున్న 1960లలో కూడా ప్రగతిశీల సాహిత్యం, కవిత్వం, కథలు రెండూ తెలంగాణ నుంచి వచ్చాయి.  1965 తరువాత విప్లవోద్యమం ప్రభావం గురించి కూడా తెలిసిందే. 1990 దాకా విప్లవసాహిత్యోద్యమ ప్రభావం గణనీయంగా ఉన్నది.  తరవాత కాలంలో కూడా  ఒక ప్రధాన కోవగా కొనసాగుతూనే ఉన్నది.  తొలి, మలి ప్రత్యేక తెలంగాణ ఉద్యమాలలో పార్లమెంటరీ కమ్యూనిస్టుల వైఖరులు ఎలాగ ఉన్నా, విప్లవ కమ్యూనిస్టులు క్రియాశీలంగా పాలుపంచుకున్నారు.  అందువల్ల 1995 తరువాతి తెలంగాణవాద సాహిత్యంపై కూడా మార్క్సిజం ప్రభావం స్పష్టంగా చూడవచ్చు.

• మార్క్సిజం వరమా, శాపమా?

వరాలు ఇవ్వడానికి అది దైవమూ కాదు, శపించడానికి దెయ్యమూ కాదు. అది ఒక సైద్ధాంతిక సాధనం, ఆచరణ మార్గం.   కమ్యూనిస్టు పార్టీలతో మనకు సమస్యలు ఉండవచ్చు, వారి ఆచరణ విధానాలతో విభేదాలు ఉండవచ్చు. కానీ, చరిత్రను, వర్తమానాన్ని అర్థం చేసుకోవడానికి, భవిష్యత్తును నిర్మించుకోవడానికి పనికివచ్చే  శాస్త్రీయమైన సిద్ధాంతం గా  విలువైనది మార్క్సిజం.  భౌతికవాద ఆలోచనలకు భారతీయ గతంలో కూడా మూలాలున్నాయి. మార్క్సిజం ఇప్పటికే అనేక కొత్త వ్యాఖ్యానాలకు, జోడింపులకు, విస్తరణలకు గురిఅయింది.  వర్తమాన భారతానికి అవసరమైన అన్వయాలను, సవరణలను చేసుకోవడం ఇక్కడి మార్క్సిస్టుల పని. వారికి ఆ తెలివిడి  కలగడానికి లోపలినుంచి, బయటినుంచి కూడా ఒత్తిడులు పెరుగుతున్నాయని మనకు తెలుసు.

• సమాజంలో వివిధ డైమన్షన్లలో ఉండే ఖాళీలను సాహిత్యం ఎప్పటికైనా పరిపూర్ణంగా పూరించగలదా?

బాలగోపాల్‌ చెప్పినదాన్ని దృష్టిలో పెట్టుకుని మీరు అడుగుతున్నట్టున్నారు. ప్రామాణికతా భావనలకూ నిజజీవితాని కీ మధ్య ఉండే అంతరం గురించి చెబుతూ, ఆ అంతరం వల్ల ఏర్పడే ఖాళీ కారణంగా ఏర్పడే దాహం గొప్ప సాహిత్య సృష్టికి దోహదకారి అవుతుందని ఆయన అన్నారు.  విస్మృతి వల్ల, అజ్ఞానం వల్ల, పాక్షికత వల్ల చూడలేకపోయిన వాస్తవికతలు కూడా ఖాళీలేనని, మంచి సాహిత్యం వాటిని భర్తీచేసి, అగోచరాలను కూడా గోచరం చేస్తుందని బాలగోపాల్‌ అన్నారు. మనం చూడలేకపోయిన వాస్తవికతలను కళ్లముందుకు లాక్కురాగలిగే సాహిత్యం సమాజంలోని ఖాళీలను పూరించే ప్రయత్నాలకు దోహదకారి అవుతుంది.  పరిపూర్ణత అనేది సాపేక్షం. భర్తీచేసుకుంటూ పోవడం ఒక ప్రక్రియ.

• తెలంగాణ భాషను పూర్తిస్థాయిలో, కనీసం పాలన, విద్య, పత్రికారంగాలలో, అమలులోకి తీసుకురావడానికి తీసుకోవలసిన చర్యలేమిటి?

ఈ విషయంలో నావి ఉద్యమకారులు అంతగా మెచ్చని అభిప్రాయాలు. తెలంగాణ భాష అనడం పొరపాటు. దేన్ని భాష అనాలి, దేన్ని మాండలికం అనాలి – నిర్ణయించడానికి భాషాశాస్త్రం ఉన్నది. మాండలికం ( అది కూడా పరిభాషాపదమే) అన్న మాట నచ్చకపోతే, మరో మాట పెట్టుకోవచ్చు.

మనం చేయగలిగింది, తెలుగుభాషలో తెలంగాణ పదజాలం ప్రాతినిధ్యం పెంచడం. తెలంగాణ వ్యక్తీకరణలను, జాతీయాలను, సామెతలను మెయిన్‌స్ట్రీమ్‌లోకి తీసుకురావడం. సాహిత్యకారులు ఇప్పటికే విస్తృతమైన స్థానిక పదజాలాన్ని తమ రచనల ద్వారా ఆవిష్కరించారు. ఏది తెలంగాణ పదం, ఏది కాదు అని నిర్ణయించడం నిఘంటుకారులు చేయవలసిన పని. సమగ్ర తెలంగాణ పదకోశం ఒకటి రూపొందాలి. అప్పటికి కూడా అందులోని పదజాలం ఇతర తెలుగు ప్రాంతాల్లో ఎక్కడా వాడుకలో ఉండదని చెప్పలేము. తెలంగాణ లోని వివిధ వృత్తులవారు, కులాల వారు ఉపయోగించే పదజాలాన్ని మొత్తం సేకరించాలి. సాహిత్యంలోని పదప్రయోగాలను క్రోడీకరించాలి. సాంకేతిక పరిభాషా నిర్ణయంలో స్థానిక పదజలాన్ని ఎంచుకునే ప్రయత్నం చేయాలి.  అచ్చమైన తెలంగాణ స్థానిక వాడుకను సృజనాత్మక రచనల్లో మిగుల్చుకోవచ్చు. కానీ ఆధునిక వినియోగం కోసం, మాధ్యమాల వినియోగం కోసం ప్రమాణీకరణ అవసరం. యంత్ర భాషగా వాడడానికి కూడా ప్రమాణీకరణ కావాలి. తెలుగును యంత్రానువాదం కోసం, కంప్యూటర్‌ వినియోగం కోసం ప్రమాణీకరించే ప్రయత్నాలు మునుపే మొదలయ్యాయి, ఒకమేరకు పూర్తయ్యాయి కూడా. వారు వినియోగించే పదజాలంలో  స్థానిక పదజాలం ఎంత ఉన్నదో పరిశీలించి, తెలంగాణ పాఠాంతరాలను, వాడుకను కూడా అందులో చేర్చాలి.

• పరిశోధన అనేది థ్యాంక్‌ లెస్‌ జాబేనా?

ఎవరి కృతజ్ఞతలూ  మనకు అవసరం లేదు కానీ, ఇదొక అనాకర్షణీయమైన వ్యాసంగం. ఎంతో కష్టపడాలి. ఫలితం ఏమీ ఉండదు. మనకు మాత్రమే ఎక్సైటింగ్‌గా ఉంటుంది, ఎదుటివారికి చాదస్తంగా ఉంటుంది. విశ్వవిద్యాలయాల్లో పరిశోధనలు, ముఖ్యంగా సాహిత్యరంగ పరిశోధనలు, చాలా వరకు మొక్కుబడిగా సాగుతుంటాయి. సామగ్రి సిద్ధంగా ఉన్న అంశాన్నే ఎంచుకొమ్మని గురువులూ చెబుతుంటారు, లఘువులూ అదే చేస్తుంటారు. మౌలిక సమాచారం సేకరించవలసి వచ్చే పని తీసుకోవడంలో ఎవరికీ ఆసక్తి ఉండదు.  స్వచ్ఛంద పరిశోధకులలో ఉండే తపన, డిగ్రీల పరిశోధకులలో లేదేమో అనిపిస్తుంది, ఏ డిగ్రీ కోసమని మీరు అంత పరిశోధన చేశారు?

*

-హెచ్చార్కె 

~

1. మాలో ఒకరు ఎప్పుడైనా విసిగిపోయి

ఆత్మహత్యించుకుని వార్త అవుతారు

మిగిలినోళ్లం మాత్రం మరణించమా?

అందరం చనిపోతాం

అకాలంగా సకాలంగా

అందాక ధిక్కరించి బతుకుతాం

బతికి వుండటమే మా నిరసన

మమ్మల్ని అసుంటా వుండమనే నిన్ను

ఆసుంటా వుండమనడం ద్వేషం కదూ?

మా స్త్రీలు మీ చెరబడినప్పుడు మా

నొప్పి నొప్పిగా వున్నంతవరకు సరే

అదొక ‘మా నిషాద….’ శోకం కూడా

శోకం ఏ మాత్రం క్రోధంగా మారినా

గల్లీ గల్లీ కి గాంధీ కర్రల రౌడీల్ రెడీ

2. రుతువులు మారుతాయి

ఎండలు వానలవుతాయి

వానలు శీతగాలులవుతాయి

వెలుగును ప్రేమించి ఒక సారి

చీకటిని భరించే శక్తికై ఓ సారి

మమ్మల్ని మేం కూడదీసుకునే

ఆనందాలు మాకు పండుగలు

అవి మెలిపెట్టే మా దుఃఖాలకు

ఒక్క రోజు చిరు విరామాలు

మేము కూడా గొంతెత్తి మావైన

రెండు పద్యాల్ రెండు భక్ష్యాలు

అక్కడ కూడా మీరు తయారు

మేము మొక్కడానికి మీ పాదాలు

విని తరించడానికి మీ వీరగాథలు

3. మేము దేన్ని ప్రేమించాలో

మేము దేన్ని ద్వేషించాలో

ఏం తినాలో ఏమి అనాలో

ఎవరి పేరిట పానకం పంచాలో

ఎవరి బొమ్మల్ని మంటల్లో వేసి

ఎలా కాల్చి చిందులేయాలో

వ్రత నియమాలు నువ్వు రాసి వుంటావు

దాన్ని కాదన్న వాడినెలాగైనా హతమార్చి

హత్య ఎంతటి పుణ్యకార్యమెంత

మహిమాన్వితమో వాడి పిల్లలకు

నప్పి వుంటావు. పూర్వస్మృతులు

వదలని మా దుఃఖ ధిక్కారాల స్వరాల్ని

వధించడానికి

నీ కర్మాగారంలో యుగానికొక జంటగా

రామలక్ష్మణులు తయారవుతుంటారు

4. నేను ఎప్పుడూ మా నొప్పిని మరవని

మీ పంక్తిలో భక్ష్యం అడగని వాల్మీకిని

నన్ను దగ్దం చేసే మంటల్లో

కణం కణం దగ్ధమవుతూ

మంటల నాలుకలు సాచి

నా  వాళ్లకు చెప్పుకోవలసింది

చెప్పుకుంటూనే వుంటాను

చెప్పడం కోసం మంటలతో పాటు

మళ్లీ మళ్లీ మళ్లీ పుడుతుంటాను.

*

చిత్రం: ప్రవీణ కొల్లి

పదాలు: సాషా 

~

చెట్టు నీడొచ్చి

మనసు మీద పడుతున్నట్లు

వయసు మీద పడిన మనసుకేదో

వసంతమొచ్చినట్లు

ఒక్క నీరెండ

నీలి రంగు

పలచని చీర బోర్డర్ కు ఆకుల వరస బోర్డర్

కంట్లో తళుక్కుమనే ఛాయాచిత్రం

గ్నాపకాల పతాక చిత్రం

వచ్చీ పోయే వసంతమూ..

ఎక్కడ నేను ..

ఎక్కడ

నేను గాలికి రాలే

జలజల రాలే

ఆకుల సవ్వడి కలుక్కుమంటుంది

పూచే పువ్వుల

నిశ్శబ్ద గీతం రికార్డొకటి మోగుతోంది

వచ్చే వసంతానికి

బేక్ గ్రౌండ్ లా

అపుడు

నేనొక శ్రోతను

నేనొక శ్రోతను.

 -మేడి చైతన్య

~

కిటికి సందుల్లోంచి సన్నగా సూర్యకాంతి  గడిచిన నిశిరాతిరి జ్ఞాపకాల దొంతరల పొరలను చీల్చుకుంటూ నా మొహం మీద పడింది. పిడచగట్టుకుపోయిన పెదాలను నడి జామంతా నికోటిన్ తో కలహపడిన నాలుకతో హత్తుకున్నా.

ఉప్పో, వగరో వర్ణించలేని నిర్జీవ ”వాసన” లోపలికిమల్లే.

సీసాదొర్లి అడుగంటిన మందు చుక్కల ప్రవాహంలో కొట్టుమిట్టాడుతున్న కుంటిచీమోకటి నన్ను ఈ లోకంలోకి నిశ్శబ్ధంగా ఆహ్వానించింది. ఆనకట్టలు కట్టి కాపడదామనుకునే నా అభావ ఆలోచనలకు, రాజీపడని పోరాటపటిమే నా జీవితానికి పరమార్దమని అర్ధంచేసుకొలేని చిన్న వయస్సునాదని చూసే దాని చులకన చూపు, ఆ నడ్డి విరుపు నడక తట్టుకోలేక పెళుసులూడోచ్చిన బ్రష్ పట్టుకున్నా. దోమలంతా గుంపులు గుంపులుగా గొడవపడి ఎటూతేల్చుకోలేక జాలిపడి వదిలేసిన రక్తాన్నంతా వేళ్ళ కొనలలోకి లాగి కుత్తుక పిసికితే రెండు నురగలు తెల్లటి పెంటకక్కి, తల గిరాటేసింది టూత్ పేస్ట్ గొట్టం నా జీవితంతో తనకేమి ఇక సంబంధం పట్టనట్టు. తనగోడు ఆలకించమని ఫోను వైబ్రేట్ అవుతూనేఉంది. నిరాసక్తిగా ఒక చూపు చూసి, అద్దంలో మానని  గాయాలను చూస్తూ తడుముతున్నా వెలుపల, లోపల, “ఆవల.”

మాటిమాటికి  గోలచేయొద్దని పేగులను బెదిరించి, డొక్కలో కాళ్ళు మునగతీసుకొని పడుకున్నాడు వాడు. నాన్న సారా కుళ్ళు కంపు  మాటలు, అమ్మ ముక్కు  చీదడాలు, ఆకలేస్తుందని  చైతుగాడి ఆర్తనాదాలు. నాన్న మగతనానికి గుర్తుగా నల్లగా కమిలిన అమ్మ వీపు, చింకిపోయిన అమ్మ  రొమ్మువైపు ఆబగా చైతుగాడి చూపు. నిస్సత్తువుగా చొంగకార్చుతూ చైతుగాడు వాడి దగ్గరకొచ్చాడు. ఆకలి నీరసం ఆవహించకుండా ఒకరికొకరు గాడంగా హత్తుకొని పడుకొని, గుచ్చుకుంటున్న పక్కటెముకలను లెక్కబెట్టుకుంటున్నారు అన్నదమ్ములిద్దరు.

తాటాకు కప్పు కన్నాల్లోంచి కారుతున్న వానచుక్కల్లో, సంసారపు పంజరానికి చిక్కుకుని రెక్కలు విప్పుకోలేని అమ్మ దైన్యస్తితి, తడిచినకట్టెల మంటల్లో పొగచూరిన వాడి కళ్ళల్లో, తనకర్ధంకాని భావాలతో తరుముకొస్తున్న నాన్న!
ఆదరణలేని బాల్యం అడుగడుగునా అడ్డుపడుతుంది రోజులు గడిసేకొద్ది. ఓ పీడకలలాగ మస్తిష్కపు చీకటి అరలలోకి తోసేద్దామనుకున్నా, వీడని నీడలా ఎదురవుతూనే ఉంది. మరువలేని ఆ మాసినకాలం మదికొచ్చినప్పుడల్లా పరుగు, నేను వాడుకాదని మర్చిపోయేంత దూరంవరకు, మరొక కాలంలోకి! బహుశా వాడు ” నిన్ను” చూసి జాలిపడతాడేమో!

మధ్యాన్నం వరకు కాలేజి, దాని ఫీజుల కోసం రోజుకో అవతారం. టికెట్టు కౌంటర్ దగ్గరా, సెంట్రింగ్ మేస్త్రీగా, ఉదయాన్ని “మేలుకొలిపే” పేపరుబాయ్ గా. ఒక్కసారైన క్లాస్ లో వెనక్కితిరిగి చూస్తుందేమోనని “అతను” తపనబడ్డ “ఆమె”.  వెంటే నడూస్తూ ఎన్నటికైనా పక్కన నడచే సమయం రాదా? అని అతడాలోచించినా ఆమె. ఆమెగొంతు వినబడేసరికి అప్రయత్నంగా కాలుజారింది(ఆమెకు అతడి అవతారం కానరాకూడదనే ఆత్రం). గోడ గుద్దుకుని  రక్తంవస్తోంది అతడికి. మీద ఒలికిన నల్ల పెయింటింగు చూసుకుని బిగ్గరగా నవ్వాడు. మరల ఎన్నటికోఒక రోజున మరొక వేషంలో తలవాల్చి బెరుకు చూపుతో వడ్డిస్తున్న అతడి చేతికి ఇంకొక చేయితగిలితే ఖాళీపళ్ళెంలో “విషపు నవ్వొకటి మధురంగా” నవ్వుతూ ఆమె కనిపించింది. ప్రేమ కూడా కుళ్ళుకంపు కొట్టింది బాల్యానికిమల్లే అతడికి. ప్రేమ విఫలమైందనే గుర్తుగా క్యాటరింగ్ కాంట్రాక్టరికి ఆరోజు జీతం అతడు మిగిల్చివెళ్ళాడు. పరిపక్వతలేని తలంపులకు పక్కన నెట్టేసి చదువుపై మనసులగ్నం చేసిన అతడికి కూడా “నేను” దూరంగా పరుగెడుతున్నా.
ఎండిపోతున్న అతడి జీవితంలో నేల నెమ్మదిగా బీటలువార్చడం మొదలెట్టింది. గూడుకట్టుకున్న సంశయాలను చిదిమేస్తూ రూపమేదో తెలియని నిజమొకటి దరిచేరింది. ఎక్కడో దొరికితే పెంచుకున్నారట పిల్లలులేరని తన అమ్మని. తీరా పిల్లలుపుట్టేసరికి వంటిళ్ళుకి, వాకిలూడవడానికే పొద్దు తెల్లారింది అమ్మకి. భారం వదిలించుకోవడానికి బాధ్యతే తెలియని భర్తనంటగట్టింది అమ్మమ్మ. గొడ్డును బాదినట్టుబాది, గూట్లోంచి తరిమేస్తె తల్లిగా చేరదిసి “అమ్మగోరు”లాగ పనుల మీద పనులప్పగించేది. అతడి ఊహలన్నీ గుండెగోడలు చిత్రవదలుచేస్తున్నాయి. క్షణకాలం బ్రతుకుమీదనే అసహ్యం, మరుక్షణమే ఏదో కసి మనిషిగా ఎలా బ్రతకాలో అమ్మగోరు “అమ్మమ్మ”కు చూపించాలని.!

పట్టుదలగా చదివి విశ్వవిద్యాలయలంలోకి ఒపేన్ గా ఎంటరయ్యాను. భావజాల ఆవేశాల్లో పురుగుల్లా కొట్టుకోవడం, ధ్యేయం ఒక్కటైనా మన మార్గాలు వేరని వాదించడం. దేశభక్తి జబ్బొచ్చి “కాషాయాన్ని” కషాయములా తాగినోల్లకి “ఎరుపు” విరుగుడు విచికిత్స. ఎరుపులో కూడా నాది “నల్లనైన” ఎరుపని వేలెత్తిచూపెడితే ఊడలు తెగిన మ్రానులా పుడమికంటుకుంటే “నీలైన అంబరం” నన్ను తల నిమిరి గుండెలకద్దుకుంది.

తరుముకొస్తున్న నాన్నలో తక్కువకులం దాన్ని అంటగట్టారనే ఆయన అ “న్యాయ” ఆక్రంధన,
అమ్మమ్మని “అమ్మగోరు” అని పిలవడంలో “దత్తత”తీసుకోలేని కులాల ఆంతర్యం,
అనామకుడిననా లేక అన్యుడని ఆమె నన్ను వదిలేసిందా అనే వీశెడంత సందేహం పుట్టుకొచ్చింది!
ప్రేమకు కులాలంటుగడుతున్నానని తిడతారేమో!

artwork: Mandira Bhaduri

ఒళ్ళు తెలియకుండ నిద్రపోయాననుకుంటా తెల్లని చారికలా చొంగ చెపమీద. అపరచిత స్థలంలో ఉన్నానని తెలియగానే, బద్దకంగా లేచా. ఎంతోకాలంగా నేనెరిగినట్టు నవ్వుతూ నా నుదుటిమీద చెయ్యేసి ఎలా ఉందని మెల్లగా అడిగింది “తను”. గడ్డకట్టిన రక్తాన్ని చూడగానే గత రాత్రి  క్షణాలు దృశ్యాలుగా మెదలాడాయి. కర్రలతో కాషాయి దేశభక్తి చాటుకోవడం, డొక్కలో గుద్ది భారతమాతని స్తుతించడం. తర్వాతఎవరో ఆడగగొంతు. ఏమి మాట్లాడాలో తెలియక వానపాములా మెల్లగా ప్రాకూతూ వెళ్తుంటే వెనిక్కిపిలిచింది మాత్రలేసుకొమ్మని. జమలమ్మ అంటే మీ అమ్మేనా? అని అడిగేసరికి పొరపడినట్టుగా నీళ్ళన్నీ మాత్రతో సహ బయటకు కక్కితే, నెత్తిమీద నిమురుతూ నా కాలేజి ఐడెంటి కార్డు చేతికిచ్చింది. పదినిముషాలు రుబ్బుడుబండ కింద నలిగి డబ్బులు లెక్కపెట్టుకుంటే పీలగోంతు వినపడి నా “పూల ఫ్రాక్” అనుకొని వచ్చి చూస్తే తీరా అది నువ్వు. నీ నుదుటనుండి రాలిన రక్తానికి, రుబ్బురోలు డబ్బులకు లెక్కసరిపొయింది దవాఖానాలో. ఎందుకిదంతా చేశారంటే అంటే మీ అమ్మ పేరు కారణమంది. జమలమ్మపెద్దమ్మ నన్ను అమ్మి అమ్మి అని పిలుస్తూ ఉండేది. ఒకసారి సరుకారు కంపకు నా ఫ్రాక్ పట్టుకుని చిరిగితే తనే కుట్టింది. నాన్న తనకే భయపడేవాడు. అమ్మికి  నీ  ఎంగిలి యవ్వారాలు తెలియనియ్యొద్దని నాన్నని తిడూతూ ఉండేది. ఆ పెద్దమ్మ పేరు మీ అమ్మ పేరు ఒకటే.
సరైన  దెబ్బలు కూడ తట్టుకోలేని నీ కాయానికి ఎందుకంత కష్టం కలిగిస్తావని తనడిగితే,
ఆకలి అని ఏడిస్తే పుణ్యవేదభూమిలో ప్రతిఘటించకుండా చనిపోవాలన్నారు.
కుళ్ళు సమాజం చేసిన గాయాలు చూపెడితే, ఆధ్యాత్మికంలో తేలియాడలంటా.
నేరం అని ఎలుగెత్తితే విద్రోహశక్తులని నోరు మూయిస్తారు.
న్యాయం కావాలంటే, దేశద్రోహుడిముద్రవేస్తున్నారు అని చెప్పా.
ఏమని పిలవాలో తెలియక తటపాయిస్తున్న నన్ను, రాతిరి రాతిరికి పేరు మార్చుకునేదానిని ఏ పేరు పిలిచినా పలకడం నేర్చుకున్నాఅని విషాదంగా నవ్వింది. తత్తరపాటుగా కృతజ్ఞతలుచెప్పి బయటకెల్తుంటే ఎక్కడకనే తన చూపుకి సమాధానంగా బాల్యపు “వాడికి”, యవ్వనపు “అతడికి” దూరంగా అని చెప్పేసి వచ్చేశా.
ఆదర్శాల రొచ్చులో ఆకాశంవైపే చూస్తూ, నేలమీద పాకుతున్న నిజాలను చూడలేకపోయా. వడ్డించిన విస్తరిలా కొందరి జీవితాలలో ఉద్యమాలు కాలక్షేపాలని, తమ సౌఖ్యానికి భంగం కలిగితే తాబేలు డొప్ప లోపలికి మూసుకుంటారని జ్ఞానోదయమయింది. కాలం తెచ్చిన కొత్త సంకెళ్ళతో కాళ్ళీడ్చుకుంటూ ఎన్నో ఆఫీసులకు తిరిగా, పని కోసం అన్నం పెట్టని సిద్దాంతాలనువదిలిపెట్టి. షరామాములుగా కొన్ని నెలల నిరాశయమయజీవితం.
నీళ్ళతో పొట్టనింపుకోవడమే రెండురోజుల నుండి. పెంటకుప్పలమీద ఎంగిలివిస్తరాకులు తింటున్న కుక్కకేసి అసూయగా చుస్తుంటే భుజాన్నెవరో తట్టారు. ఎండతో ఎక్కువ సహవాసం చేయడంవల్ల కళ్ళ మసకలలో తన రూపం పోల్చుకోలే. నువ్వంటనే ప్రశ్నకు చినిగిన ఫైలులో సర్టిఫికెట్లు చూపించా నా అప్రతిహత దండయాత్రలకు చిహ్నంగా. తనతో రమ్మని కళ్ళతో సైగ చేయగానే మారు మాట్లడకుండా హత్యచేయబడ్డ శవంక్రింద రక్తంలా, మెల్లగా, నిశ్శబ్దంగా వెంటవెళ్ళా. కడుపునిండా అన్నం పెట్టింది. నా అమ్మవాళ్ళు ఎక్కడని అడిగిన తన ప్రశ్నకి నా మొహంలో వచ్చిన కవలికలు కనుక్కొని తనెవరో చెప్పడం మొదలెట్టింది.
నాలుగోదికూడా ఆడబిడ్డైన నెత్తినెక్కించుకొని పెంచాడట తన నాన్న. చింకి లంగాలు, చిల్లుల గౌనుల గుడిసెల నడుమ వాడిపోని “పూలఫ్రాక్” లాంటి బాల్య జీవితం! ఎల్లిపాయకారాల సందిట్ల ఎద్దుకూరమాపటన్నెం. రంకుతనపు రొచ్చుముండల చెమట కంపు సొమ్ముసోయగాలని మా మీద అమ్మలక్కల చీదరింపులు.
నాన్నని పల్లెత్తుమాటంటే, లంగాలుదోపి “మగోళ్ళలా” మంది మీదకు దూకేవాల్లం నలుగురం. కాలం ఎప్పుడూ ఒకేలా ఉండదు కదా. మబ్బులకంటిన ఆశలు ఒక్కసారే అఖాతంలోకి నెట్టబడ్డాయి.

ఎముకలగూళ్ళు, గుంటలపడిన కళ్ళు, సన్నని వెదురు కర్రల్లాంటికాళ్ళు, ఒకటే ఎగశోస. ”తాతేంటి” పిన్నినా లాగా నత్తినత్తిగా మాట్లడుతున్నాడంటే తల ఎత్తి చూడలేనంతగా కళ్ళలో నీళ్ళు. పెబుగుడిలో చావుకి దగ్గరపడిన సైతాను మోష. నలిగిన తన జీవితం నేర్పిన మాటేదో చెప్పాలని వణుకుతున్న బైబిలుతో నాన్న పిచ్చిమాటలు. పదాలకు అర్ధాలేమి అందకపోయినా విరిగిన నాన్న గాజుముఖంలో పశ్చాత్తాప ప్రతిబింబాలను లీలగా చూస్తున్నారు “గొర్రెలమందంతా”.

యవ్వనంలో నీరెండలో మెరిసే ముఖవర్చస్సు, నల్లని కండలు తిరిగిన దేహం. జీతమున్న కమ్మోరి పశువులకొట్టంలో దొరసాని “వేడిలో” చలికాగటం, ఆమె ఆనందానికి కానుకగా పాకలో నలుగురపిల్లల కడుపులో అంతముద్ద చల్లటన్నం. ”తప్పు” కాదు “తప్పదనిపించింది” ఆ సమయంలో.
నాగలి వరస గాడితప్పి అడ్డదిడ్డంగా సాలెరువాల్ల దుక్కి. కండకావరమెక్కి వంగిన చెట్టుకాయల్లా వలచడం, ఎన్ని పంటలు నాశనం చేశాడో ఆ మత్తులో.తురకోడి పొలంలో పరిగ ఏరడం అని చెప్పి గడ్డివామంతా తగలబెట్టాడు కదా. చివరకు తనపొలం గట్టుమీదున్న పిచ్చి బెండుతీగలను కూడా వదలలేదుకదా! నయంకాని మాయరోగం వస్తే, చెదలుపట్టిన గుండె అరుపులను  పెబుకాడ మొరపెట్టుకుంటున్నాడు నాన్న. పగుల్లిచ్చిన నాన్న సమాదిలోంచి పుట్టుకొచ్చిన చెట్టుకు నీళ్ళుబోసి, మంచంలోఉన్న అమ్మ ఏరుక్కుంటే డబ్బాకోసం గాబుకాడికి పోతే, పెళ్ళెప్పుడు చేసుకుంటావని పక్కింటి తుమ్మెద  పెడాల్న మొహమ్మీదంది.  పీతిచేతిని కడుక్కుంటూ “మురుకిగుంట ప్రవాహాన్ని” ఎగాదిగా చూశా! పెద్దక్క 12 సంవత్సరాల వీపువాతలు చూడలేక చిన్నిగాడు పొట్టలోంచి బయటకొచ్చాడుఅప్పుడే. నడిపక్క బొట్టుబిళ్ళను కబళించిన పనిచేయని లారీ బ్రేకులు. అత్తింటి కిరసనాయిల వాసన పసిగట్టలేక సగంకాలిన చిన్నక్క. లోకంచూడలేక కళ్ళుమూసుకుని కుక్కిన మంచంలో అమ్మ. నాన్న జీవీతం శాపంలా వెంటాడుతుందేమో కుటుంబాన్ని అంతా! నన్నెవరింకా పట్టించుకుంటారనే బాధేలేకుండా, చారులో చెంపలమీదనుండి కారుతున్న కన్నీళ్ళను ముంచుకొని  అన్నం తిన్నా.
ఏటిదగ్గర  వాడిపోని  నా ”పూలఫ్రాక్”  మరీచికలా వేలాడుతుంటే అన్నీ వదిలేసి వచ్చేసా. పెద్దక్క, నడిపక్క ఎవడితోనే లేచిపోయిందని మిగిలిన ఇల్లు, మంచం అమ్మ మౌనరోద సాక్షిగా పంచుకున్నారు. వాడిపోని ఆ పూల ఫ్రాక్ కోసమే ఈ ఊరొచ్చా. మనిషిలో దాగిన రంగులన్నీ చూపించింది ఈ పట్నం.
ఆకలి, మోసం, నేరం, క్షణికావేశం, కామం, క్షామం, జబ్బు, జల్సా.
చీకటి రైలుపట్టాల మాటున ఎదమీద సిగరెట్తో కాల్చిన గుర్తులు, పోలిసోడి మీసాల చాటున నలిగిన నా కాళ్ళు, బాధగా మూలిగే మంచం కిర్రు కిర్రులు. ఈ జీవితం ఇంతకంటే నాకు ఒనగూర్చినదేమిలేదు అని ముగిచ్చింది తన కథ. నిన్ను చూస్తే ఆ పెద్దమ్మకి కొడుకుంటే నీలాగే ఉండేవాడనిపించి నీతో చెప్పుకున్నా. నేను మరువలేని బాల్యంకోసం వెడుతుంటే, నువ్వేమో కోరి వస్తున్న దానిని అసహ్యించుకుంటున్నావు.
తనవైపు తదేకంగా చూస్తూ అక్కా…….అని పిలిచా.
నల్లనైన మేఘంలో చుక్క మెరసినట్టు, నింపాదిగా నవ్వింది నన్ను నుదుటిమీద ముద్దాడుతూ! తన గుండెలోతుల్లోంచి పొంగిన అల ఏదో అశ్రుబిందువై నన్ను అశనిపాతంలా తాకింది. తలుపు చప్పుడైతే తన శరీరానికి గాయమయ్యే తరుణంమొచ్చిందని చెప్పి నన్ను పంపించివేసింది.
తను, నేను  భిన్న ధృవాలం.శిధిలమైన బాల్యంవైపు తను, ఎంతకు ఘనీభవించని “వాడికి”, ఆవిరయిపోని” అతడికి” నేను దూరంగా పరుగెడుతున్నాం. “నా”లోంచి “నేను” వేరు పడాలని నేను, తన లో,లోపలికి కుచించుకుపోవాలని తను.
చాలరోజులయింది అక్క కనిపించి. ఒక రోజు నడుచూకుంటూ వెళ్తుంటే రోడ్డుకు ఆవల పూల ఫ్రాక్ అమ్మాయికి ఐసుక్రీం కొనిపెడుతూ నా వైపు చూపిస్తూ ఏదో చెప్తుంది ఆ పిల్లకు. ఎక్కడ కారిపోతుందనే ఆత్రతతో దాన్ని తింటూ వచ్చి నా చేతిలో ఒక కవరు పెట్టిందిఆ పెంకి పిల్ల.
“ఎన్నాళ్ళని నీకు నువ్వు దూరంగా పారిపోతావ్? నువ్వంటే అతడు, వాడు కూడా కదా !?.
నా “నిజానికి” దగ్గరగా నే వెళ్ళిపోతున్నా. నీలాంటి తమ్ముడికి ఉండాల్సిన అక్కని కాదు నేను. జమలమ్మ పెద్దమ్మని జాగ్రత్తగా చూస్కో. చీటితో పాటు తన చెమటతో తడిచిన కొన్ని నోట్లు కనిపించాయి ఆ కవర్లో.”
అకస్మాత్తుగా వచ్చిన ఈదురుగాలికి ఆ కాగితం కొట్టుకుపోతే తను ఎటువెళ్ళిందో అని తలెత్తి చూశా. పూల ఫ్రాక్ లేదూ, తనూ లేదూ.

ఆ రోజు నుండి వెదుకుతూనే ఉన్నాం “అక్క” కోసమే కాదు,  “మా” అక్కే అని చెప్పుకోలేని అక్కలందరి కోసం నేను, వాడూ, అతడు “ముగ్గురం” కలసి.

-నందిని సిధారెడ్డి

~

పడి ఉండడానికి
కాసులా?
పెంకాసులా?

అక్షరాలవి.
ఎగసిపడే మంటలు,
విరిగిపడే ఆకాశాలు.

మూసుకొమ్మంటే మూసుకోవడానికి
లాలి పాపా?
లాప్ టాపా?

కవి ప్రపంచ జీవనాడి.
ప్రకృతి లెక్క పలుకుతనే ఉంటడు,
పరిమళిస్తనే ఉంటడు.
నువ్వేమిటి?
డబ్బులు పోసి
మాటలు పోగేసి
గెలిచిన పార్లమెంటు సీటువు

జీవితం పణం పెట్టి
హృదయాలు గెలిచిన
ప్రపంచసభ నేను.

కవిని కాల్చగలవు
కవిత్వాన్ని కాల్చగలవా?

అధికారముందనేనా?
చట్టం చేయగలవనేనా?

చూపు జిగేల్ మనిపించే
మెరుపును శాసించు!
పువ్వు పరిమళం మోసుకెళ్ళే గాలిని
ఆపు జరసేపు!!

కలం మూయించగలవా?
ఎందరు నియంతలను చూసిందీ కలం,
జమాన జమానాల అఖండజ్వాల కలం.
ఫత్వాలకు వెరవని
నిరంతర స్వరం కవి.

నువ్వెంత?

అధికారం ‌‌—— ఎన్నుకున్నంత కాలం,
అక్షరం    —— ప్రపంచం బతికున్నంత కాలం.

*

స్లీమన్ కథ-30

కల్లూరి భాస్కరం

ఈజిప్టు పూజారుల ద్వారా హెరోడొటస్ తెలుసుకున్న సమాచారం ప్రకారం, ట్రోజన్ యుద్ధం పూర్తిగా అర్థరహితం. ఎందుకంటే,  ట్రాయ్ పై గ్రీకులు దాడి చేసిన సమయంలో హెలెన్ కానీ, ఆమెను ఎత్తుకువెళ్లిన పారిస్ కానీ అసలు ట్రాయ్ లోనే లేరు. పారిస్ ఆమెను తీసుకుని ఈజిప్టు రాజధాని మెంఫిస్ కు పారిపోయాడు. వారిద్దరినీ నిర్బంధంలోకి తీసుకోమని ఫారో(ఈజిప్టు చక్రవర్తి)ఆదేశించాడు. పారిస్ ను విచారిస్తూ, నీ పక్కనున్న ఈ యువతికీ నీకూ ఏమిటి సంబంధమని ప్రశ్నించారు. పారిస్ ఆ ప్రశ్నకు సంతృప్తికరమైన సమాధానం ఇవ్వలేకపోయాడు. దాంతో అతన్ని దేశం నుంచి బహిష్కరించారు. ఆ తర్వాత హెలెన్ భర్త మెనెలాస్ మెంఫిస్ కు వచ్చి, హెలెన్ ను తన భార్యగా నిరూపించుకుని ఆమెతో కలసి గ్రీస్ కు తిరిగివెళ్ళాడు.

హెరోడొటస్ ఇలా అంటాడు:

ట్రాయ్ లో ఏం జరిగిందో చెప్పే గ్రీకుల కథనం నమ్మదగినదేనా అని పూజారులను అడిగాను. దానికి సమాధానంగా,  మెనెలాస్ స్వయంగా చెప్పినదంటూ వాళ్ళు కొంత సమాచారం ఇచ్చారు. దాని ప్రకారం, హెలెన్ ను ఎత్తుకువెళ్లినట్టు తెలిసిన గ్రీకులు, మెనెలాస్ కు మద్దతుగా పెద్ద సైన్యాన్ని పంపించారు. అది ట్రోజన్ గడ్డమీద అడుగుపెట్టి కుదురుకున్న తర్వాత రాచనగరుకు కొందరు దూతలను పంపించారు. వారిలో మెనెలాస్ కూడా ఒకడు. ట్రోజన్ల స్వాగతం అందుకున్న ఆ బృందం, హెలెన్ ను, పారిస్ అపహరించిన సొత్తును, తగిన పరిహారంతో సహా అప్పగించవలసిందిగా కోరింది.* హెలెన్ తమ వద్ద లేదనీ, ఆ సొత్తు కూడా తమ స్వాధీనంలో లేదనీ, హెలెన్ తప్పించుకుని ఈజిప్టుకు వెళ్ళగా అక్కడి రాజు ఆమెను నిర్బంధంలోకి తీసుకున్నాడనీ ట్రోజన్లు వారికి చెప్పారు. తమ అధీనంలో లేనివాటిని కోరుతూ తమను శిక్షించబోవడం అన్యాయమని వారు వాదించారు.

సత్యప్రమాణంగా ఇదీ జరిగింది అంటూ ట్రోజన్లు మొదటినుంచీ ఈ కథనానికే కట్టుబడి ఉంటూ వచ్చారు.  గ్రీకులు మాత్రం దీనిని కట్టుకథగా తోసిపుచ్చారు. నగరాన్ని ముట్టడించి అది కుప్పకూలేవరకూ పోరాటం సాగించారు. అయినా హెలెన్ జాడ వాళ్ళకు కనిపించలేదు. ఓడిపోయిన దశలో కూడా ట్రోజన్లు తమ మొదటి కథనాన్నే నొక్కి చెప్పారు. వాళ్ళ మాటల్లో నిజముందని గ్రీకులు ఎట్టకేలకు తెలుసుకున్నారు. మెనెలాస్ ను ఈజిప్టు చక్రవర్తి వద్దకు పంపించారు. మెనెలాస్ నదీమార్గంలో మెంఫిస్ కు చేరుకుని అసలు కథను వినిపించిన తర్వాత ఈజిప్టు అతన్ని ఆదరించి ఇతర సొత్తుతో సహా హెలెన్ ను అప్పగించింది.

అయితే, ఈజిప్టు అంత ఆదరించినా మెనెలాస్ ఆ దేశంపట్ల కృతఘ్నతను చాటుకున్నాడు. తిరుగు ప్రయాణంలో ప్రతికూల పవనాలు వీస్తుండడంతో కొన్ని వారాలపాటు అతను ఈజిప్టులోనే ఆగిపోవాల్సి వచ్చింది. పవనాలను తనకు అనుకూలంగా మార్చుకోడానికి ఇద్దరు ఈజిప్టు బాలులను పట్టుకుని దేవతలకు బలి ఇచ్చాడు. ఈ దారుణం గురించి తెలిసిన ఈజిప్టువాసులు పగద్వేషాలలో రగిలిపోతూ అతన్ని వెంటాడారు. మెనెలాస్ ఎలాగో తప్పించుకుని లిబియాకు పారిపోయాడు. ఆ తర్వాత అతను ఏమయ్యాడో ఈజిప్టుకు తెలియదు.

ట్రోజన్ యుద్ధం గురించిన హెరోడొటస్ కథనం ఇలా సాగుతుంది. అయితే దీనిని బొత్తిగా నిరాధారమని అనలేం. విచిత్రంగా హోమర్ పద్యాలలోనే ఇందుకు సంబంధించిన ప్రస్తావనలు కనిపిస్తున్నాయి. ఫినీషియా లోని సైదున్(Sidon)కు పారిస్, ఈజిప్టుకు మెనెలాస్ ప్రయాణం చేసినట్టు అవి చెబుతున్నాయి. హోమర్ పై తనకు ఎంత ఆరాధనాభావం ఉన్నా; కేవలం హెలెన్ ను పారిస్ సొంతం చేసుకోవడం కోసం మొత్తం ట్రాయ్ నీ, ట్రోజన్లనూ బలిపెట్టేంత ఉన్మాదిగా రాజు ప్రియామ్ ను హెరోడొటస్ భావించలేకపోయాడు. “ఒకవేళ ప్రియామ్ స్వయంగా హెలెన్ ను వివాహమాడి ఉన్నా, అది ఇంతటి విధ్వంసానికి దారితీస్తున్నప్పుడు కూడా ఆమెను అప్పగించకుండా ఉంటాడంటే నేను నమ్మలేను” అని అతను రాశాడు. మొత్తానికి వాస్తవంగా ఏం జరిగిందో హెరోడొటస్ తో సహా ఎవరికీ తెలియదు. ఒకటి మాత్రం నిశ్చయం: ఊహించడానికి కూడా వీలులేనంత అర్థరహిత యుద్ధం అది. అదే సమయంలో, మిగతా యుద్ధాలను మించిన అర్థరహితం మాత్రం కాదు.**

ట్రోజన్ యుద్ధానికి దారి తీయించిన కారణాలు మనకు స్పష్టంగా తెలియకపోయినా, అందులో పాల్గొన్న వీరుల గురించి మాత్రం బాగా తెలుసు. ట్రోజన్ సమాధులేవీ బయటపడలేదు. మైసీనియాలో బయటపడిన సమాధుల విషయానికి వస్తే, అవి యుద్ధానికి ముందు కాలానికి చెందినవి. కానీ, నాటి సైనికుల గురించి మనకు బాగా తెలుస్తోంది. హోమర్ చిత్రణలు, తవ్వకాలలో బయటపడిన సాక్ష్యాలు ఒకేవిధంగా వారిని మనకు పరిచయం చేస్తున్నాయి. మైసీనియా తవ్వకాలలో స్లీమన్ గుర్తించిన కొందరు అజ్ఞాత రాజులు జీవించిన కాలానికీ, ట్రోజన్ యుద్ధం జరిగిన కాలానికీ మధ్య పెద్దగా మార్పు ఏమీ సంభవించలేదు. సైనికుల ఆహార్యం, ఆయుధాలు, యుద్ధం సాగించే తీరు, ప్రజలు ధరించే దుస్తులు, అలంకరణ, సాంఘిక ఆచారాలు, వ్యవసాయవిధానాలు, ఆహారపు అలవాట్లు, దేవతల కొలుపులు-అన్నీ ఇంచుమించు ఒకలాంటివే.

వారి జుట్టు బుజాల వరకూ వేళ్లాడుతూ ఉండేది. బంగారు, వెండి సూత్రాలతో దానిని ముడేసుకునేవారు. వేసవిలో మగవారు చేతులున్న చొక్కాలను మోకాళ్ళ వరకూ ధరించేవారు. శీతాకాలంలో చేతులు లేని పెద్ద పెద్ద అంగరఖాల్లాంటివి ధరించి మెడ దగ్గర ముడేసుకునేవారు. అవి పడకమీద పరిచిన దుప్పట్లలా కూడా పనికొచ్చేవి. నడుములకు అలంకృత పట్టీలను(వడ్డాణాల లాంటివి), కర్ణాభరణాలను, మెడలో గొలుసులను, స్వర్ణహారకిరీటాలను, జడకట్టులను ధరించేవారు. అరచేతులకు తొడుగులు వేసుకునేవారు. వారికి ఉన్ని వాడకం తెలుసు. పూజారిణులు, సంపన్న మహిళలు మంచి కుట్టుపని చేసిన రంగురంగుల అంచులున్న కటివస్త్రాన్ని ధరించేవారు. ఒక్కోసారి కటివస్త్రం, అమ్మవారి స్వర్ణముద్రపై ఉన్న చిత్రంలో స్త్రీలు ధరించిన విధంగా విభజితమై ఉండేది. సైనికులు పంది దంతాలతో చేసిన శిరస్త్రాణాన్ని ధరించేవారు. మైసీనియాలో దొరికిన వంపుతిరిగిన పంది దంతాలు అచ్చం హోమర్ వర్ణించినట్టే ఉన్నాయి.

కుర్చీలు, బల్లలు ఉపయోగించేవారు. కానీ కంచాలలో భోజనం చేసేవారు కాదు. బల్ల మీదే పదార్థాలను పరచుకుని తినేవారు. ఆ తర్వాత బల్లను శుద్ధి చేసేవారు. మేక మాంసం, పంది మాంసం, చాలా అరుదుగా గొడ్డు మాంసం తినేవారు. వీటితోపాటు పెరట్లో కోళ్ళ పెంపకం ఉండేది. ఇళ్ళల్లో బాతులు తిరుగుతూ ఉండేవి. జింకలను, అడవి పందులను, అడవి మేకలను, కుందేళ్ళను, తోడేళ్లను వేటాడేవారు. చేపలు తినేవారు, నత్తగుల్లలను మరింత మక్కువతో తినేవారు. గోధుమ, బార్లీ, సజ్జలు, చిక్కుడు, బటానీ, కాయధాన్యాలను పండించేవారు. ద్రాక్షను, ఆలివ్ చెట్లను సాగుచేసేవారు. మద్యంలో తేనె కలుపుకుని సేవించేవారు.  తోటల్లో బేరి, అత్తి, యాపిల్, దానిమ్మ వగైరా పండ్లను పండించి ఇష్టంగా తినేవారు. పిల్లలు మాంసం, మజ్జ, వెన్న తినేవారు. పాల వాడకం తెలియదు. చీజ్ ను పేదలకు కూడా అందుబాటులో ఉండే పదార్థంగా భావించేవారు. పిల్లులు ఉండేవి కావు. క్రీ.పూ. 6వశతాబ్దిలోనే పిల్లి గ్రీస్ లో అడుగుపెట్టింది. వేటకుక్కలు, కాపలాకుక్కలు ఉండేవి.

తాము దైవసమానుడుగా భావించే రాజు చుట్టూ అల్లుకున్న నిరాడంబర, ఆదిమ సామాజికవ్యవస్థ వారిది. దాదాపు పరిశ్రమలంటూ ఏవీ లేవు. నాణేల వాడకం తెలియదు. ప్రతి తెగా విపరీతమైన స్వాభిమానంతో ఉండేది. ఇతర తెగలపట్ల అదే స్థాయిలో శత్రుత్వం వహించేది. అయితే, ఒక్కోసారి ఇతర తెగలతో మైత్రిని కల్పించుకుని శాంతి, సామరస్యాలతో జీవించడమూ వారికి తెలుసు.*** సర్ వాల్టర్ లీఫ్**** మాటల్లో చెప్పాలంటే, “అప్పటి వారి వ్యవస్థలు, మనుషుల గుంపులను బానిసలుగా మార్చుకుని చెప్పు చేతల్లో ఉంచుకోగలిగినంత బలమైనవి కావు”. ఇప్పటి జనసమూహాలతో పోల్చవలసివస్తే, వారు నేటి ఇండొనేసియాలోని బలిద్వీపవాసులకు దగ్గరగా ఉంటారు. ఈ ద్వీపవాసులు కూడా చండశాసనులైన రాజుల ఏలుబడిలో దేవతలు, రుతువుల పట్ల సామరస్యంతో నిరంతర శ్రమజీవనం గడుపుతూ ఉంటారు.

ట్రోజన్లు దేవతలను, పితృదేవతలను ఆరాధించేవారు. వారి ఆరాధనలో ఆనందం వెల్లివిరుస్తూ ఉండేది. వారికి ఉపవాసాలు, పాపపరిహారాలు, ప్రాయశ్చిత్తాలు తెలియవు. వారిలో అపరాధభావన లేదు. అనాదికాలంలో ఒకానొక తోటలోని నిషిద్ధ ఫలాన్ని తిన్న నేరానికి తమకు ఏదో వినాశనం దాపురించబోతోందన్న భావన వారికి తెలియదు. వారిలో యవ్వనోత్సాహం, తాజాదనం తొణికిసలాడుతూ ఉండేవి. సూర్యకాంతి నిండిన ఒక ప్రాకృతిక ప్రపంచంలో వారు జీవించేవారు. అప్పటికింకా వారి దేహతంత్రులు పాలు గారుతూ సరికొత్తగా ఉండేవి. వారి చుట్టూ దివ్యత్వం తాండవిస్తూ ఉండేది. ***** దేవతలకు సొంతంగా ఒక హోదా, వారిలో తమవైన ఒక తారతమ్యక్రమం ఉండడం నాటి జనానికి పెద్ద విశేషంగా  కనిపించేది కాదు; వెండి విల్లు ధరించిన అపోలో “దేవతలందరిలోనూ బలవత్తరుడు”, అయితే, జియస్ కూడా అంతే బలవత్తరుడు. వారి దృష్టిలో దేవతలందరూ దాదాపు మర్త్యులే; అలాగే మనుషులందరూ దాదాపు దివ్యులే. మానవ జీవితపు అత్యున్నత సాఫల్యం దేవతల ప్రపంచంలోకి అడుగుపెట్టగలగడమే. మర్త్యుడైన దియోమెదెస్****** కూడా దేవత అఫ్రోడైట్ ను గాయపరచగలడు. దేవతలు సైతం విపణివీథిలో సంచరిస్తారు. మనుషుల్లానే వారు కూడా ప్రాకృతిక శక్తులముందు తలవంచుతారు. “మృత్యువు పాలించే చీకటి సామ్రాజ్యా”న్ని తలచుకుని వణకిపోతారు.

ట్రోజన్లు కాంతిని ప్రేమించేవారు, చీకటికి భయపడేవారు. దివ్యత్వం వారికి దాదాపు చేతికి అందేటంత దూరంలో ఉండేది. గాలిలో, స్పర్శలో, రాత్రిళ్ళు వేసుకునే చలిమంటలో, కంచు తళతళలలో, ప్రకాశించే ఆలివ్ చెట్లలో, మనుషుల ముఖాల్లో వారికి దివ్యత్వం గోచరించేది. జంటగొడ్డలి, చక్రాకార స్వస్తిక, అమ్మవారికి చెందిన చిన్న చిన్న మట్టిబొమ్మలు, చిత్రమైన బొంగరం ఆకృతులు వారికి దివ్యత్వ చిహ్నాలు. సాధారణంగా నీలిరంగు రాళ్ళతో మలచిన ఈ బొంగరం ఆకృతులు స్త్రీగర్భానికి, అంతుబట్టని సృష్టి ప్రారంభానికి ప్రతీకలు. ప్రతి చిన్న ప్రవాహాన్నీ అంటిపెట్టుకుని అప్సరసలు(nymphs)ఉంటారు. *******ప్రతి ఉరుములోనూ వారికి ఒక అదృశ్యదేవత వాణి వినిపిస్తుంది. నదులు, సముద్రపు నురగ, పర్వతాలు, చెట్లు సహా అన్నింటిలోనూ దివ్యత్వం నిండి ఉంటుంది. అయితే అంత దివ్యత్వమూ మృత్యువు ముందు ఓడిపోతుంది. దేవతలు కూడా మృత్యువుకు తలవంచుతారు.  మనుషులు మృత్యువును తలచుకుని అంతులేనంతగా భయపడతారు. మృత్యువు, ప్రపంచపు ముఖాన లిఖించిన ఒక వక్రరేఖ. హోమర్ మృత్యుభయాన్ని చిత్రించినంత గాఢంగా, ప్రస్ఫుటంగా మరి దేనినీ చిత్రించలేదు.  ట్రోజన్ల ప్రత్యేక లక్షణమా అన్నట్టుగా దానిని వర్ణించాడు. అయితే ఆ మృత్యుభయాన్ని అంటిపెట్టుకుని ఒకవిధమైన గర్వమూ ఉంటుంది. భయపడుతూ, ద్వేషిస్తూనే మృత్యువును మెరిసే కళ్ళతో వారు పరిహసించనూగలరు.

హోమర్ ప్రకారం, ట్రోజన్లు, అఖియన్లు మృతులను దహనం చేసేవారు. బలిద్వీపవాసుల్లా చితిమంట చుట్టూ నృత్యం చేసేవారు. తన ఆప్తమిత్రుడు పెట్రోక్లస్ చనిపోయినప్పుడు చితిమీద అతని మృతదేహంతోపాటు గొర్రెలను, ఎద్దులను, గుర్రాలను, శునకాలనే కాక; పన్నెండుగురు ట్రోజన్ యువకులను కూడా ఉంచి అఖిలెస్ దహనం చేయించాడు. అయితే, ఇది ప్రాణమిత్రుడి గౌరవార్థం జరిగిన అరుదైన తంతే తప్ప తరచు జరిగేదిగా భావించలేము.  దేవుడు అపోలో జోక్యం చేసుకుని నివారించేవరకూ  పన్నెండు రోజులపాటు హెక్టర్ మృతదేహాన్ని అఖిలెస్ నానారకాలుగా అపవిత్రపరచడం కూడా ఇలాంటి అరుదైన సందర్భమే. మనకు అందుబాటులో ఉన్న ఇతర అనేక సాక్ష్యాల ప్రకారం, హోమర్ చిత్రించిన గ్రీకులు మృతులపట్ల అత్యంత భక్తిగౌరవాలను చాటుకునేవారు.********

హోమర్ చిత్రించిన చితిమంటలకూ, మైసీనియాలో బయటపడిన సమాధుల తీరుకూ ఎలాంటి పోలికా లేకపోవడాన్ని పండితులు ఎత్తిచూపారు. ట్రోజన్ యుద్ధానికి చాలా ముందునాటి నాగరికతకు చెందిన అంత్యక్రియల ఆచారాలకు అవి అద్దంపడుతున్నాయని వారు వాదించారు. స్వర్ణారాశులతో నిండిన ఆ సమాధులు ట్రోజన్ యుద్ధానికి ముందునాటివనడంలో సందేహం లేదు. అయితే, బంగారం దానికదే ఒక మంట లాంటిది. దహనం తర్వాత మాత్రమే మృతుల ఆత్మలను పితృదేవతల లోకంలోకి అనుమతిస్తారని హోమర్ నొక్కి చెప్పాడు. దానికి అనుగుణంగా బంగారపు ముసుగులనే ఒకవిధమైన చితిమంటకు చిహ్నంగా భావించడంలో తప్పులేదు. బంగారు ముసుగులతో మృతదేహాలను పాతిపెట్టడాన్ని దహనానికి ప్రత్యామ్నాయంగా గ్రీకులు భావించి ఉంటారు.

(సశేషం)

****

అథోజ్ఞాపికలు

*యుద్ధానికి ముందు శత్రువు వద్దకు దూతను పంపడం, ఆ దూతను గౌరవంగా చూడడం అనే పద్ధతీ, సంప్రదాయమూ రామాయణ, మహాభారతాలలో కూడా కనిపిస్తాయి.

**క్రీ.పూ. 4వ శతాబ్దికి చెందిన హెరోడొటస్ కూడా యుద్ధాలను ఇలా లాభ, నష్టాలు; హేతు, నిర్హేతుకల కోణంనుంచి చూడడం; ట్రోజన్ యుద్ధాన్ని అర్థరహితంగా భావించడం ఆశ్చర్యం గొలుపుతుంది. గణవ్యవస్థలోనూ, దానికి అతి సమీపంలోని ఇతిహాసకాలంలోనూ శత్రువు పట్ల పగప్రతీకారాలను తీర్చుకోవడం కంటే, అందుకు యుద్ధాలకు దిగడం కంటే ఏదీ ఎక్కువ కాదు. ఏ లాభ, నష్టాల మీమాంసా, ఎలాంటి హేతు, నిర్హేతుకల పరిశీలనా అక్కడ పనిచేయదు. యుద్ధం చేయడం, ప్రాణత్యాగం చేయడం దానికదే ఒక ఉన్నతమైన విలువ. క్షత్రియుడిగా పుట్టినవాడికి యుద్ధం చేయడం, యుద్ధంలో చావడం ఎంతటి పుణ్యకార్యాలో మహాభారతం అడుగడుగునా చెబుతుంది. అర్జునుడు కానీ, ఇలియడ్ లోని హెక్టర్ కానీ యుద్ధానంతర విధ్వంసాన్ని తలచుకుని విషాదానికి లోనవడం మినహాయింపులు మాత్రమే. ఒకవైపు విషాదానికి లోనవుతూనే, మరోవైపు యుద్ధమూ, అది కలిగించే సర్వనాశనమూ అనివార్యాలన్న స్పృహా వారిలో ఉంది. వారు ఒకవిధంగా యుద్ధ అనుకూల-వ్యతిరేకతల సంధి దశను ప్రతిబింబిస్తూ ఉండచ్చు.

***అంతవరకూ ఒంటరిగా జీవించిన తెగలు, భిన్నమైన తెగలు తారసపడినప్పుడు వాటిపట్ల శత్రువైఖరి కనబరచేవి. యుద్ధాలకు దిగేవి. ఈ విధంగా చూసినప్పుడు యుద్ధమనస్తత్వానికి మూలాలు గణవ్యవస్థలో ఉన్నట్టు అర్థమవుతుంది. భిన్న తెగలతో మైత్రిని, సామరస్యాన్ని పెంచుకోడానికి గణవ్యవస్థలో సహజంగానే కొంత వ్యవధి పట్టి ఉంటుంది. గణవ్యవస్థ అంతరించిందని అనుకునే నేటి కాలంలోనూ ఆ ప్రక్రియ పూర్తి అయిందని చెప్పలేం.

****సర్ వాల్టర్ లీఫ్(1852-1927): ఇంగ్లండ్ కు చెందిన ఒక బ్యాంకర్. వెస్ట్ మినిస్టర్ బ్యాంక్ కు చాలా ఏళ్లపాటు డైరక్టర్ గా ఉన్నాడు. గ్రీకు ఇతిహాసాలలో పండితుడు, ఇలియడ్ ప్రామాణిక ముద్రణను తేవడంలో ముఖ్యపాత్ర పోషించాడు.

*****క్రైస్తవం, ఇస్లాంల ముందుకాలానికి చెందిన ట్రోజన్ల ఆరాధనావిధానాలలో, దేవీ, దేవుళ్ళలో, మతవిశ్వాసాలలో నేటి మన హైందవ లక్షణాలు కనిపిస్తాయి. మనకు ఇప్పుడు సైతం ఉన్నట్టే, వారిలోనూ అమ్మవారి ఆరాధన ఉండేది. దీని గురించి నా వెనకటి ‘పురా’గమన వ్యాసాలలో విస్తారంగా ప్రస్తావించాను. ఆసక్తిగలవారు చూడగలరు.

****** దియోమెదెస్: ట్రోజన్ యుద్ధంలో పాల్గొన్న ఒక గ్రీకువీరుడు.

*******మన పురాణ ఇతిహాసాలలోనూ  నదులను అంటిపెట్టుకుని అప్సరసలు(nymphs) ఉండడం తెలిసినదే.

********మహాభారతంలో తొడలు విరిగి పడి ఉన్న దుర్యోధనుని శిరస్సును భీముడు కాలితో తన్నినప్పుడు. అది సహించని ధర్మరాజు భీముని మందలిస్తాడు. రామాయణంలో రావణుడు చనిపోయిన తర్వాత కూడా  తమ్ముడు విభీషణుడు అతనిని తూలనాడినప్పుడు. “మరణాంతాని వైరాని” అంటూ రాముడు అతన్ని మందలించి రావణుడి మృతదేహానికి అంత్యక్రియలు జరపమని కోరతాడు.

-అరుణ పప్పు

~

కుంభకోణం నుంచి విజయనగరం దాకా దసరా సమయంలో పని నుంచి దొరికిన కొద్దిరోజుల ఆటవిడుపులో తమిళనాడులోని ప్రసిద్ధ దేవాలయాలను చూసి వద్దామని బయల్దేరాం. ‘టెంపుల్ టూరిజం’ తప్ప మరేదీ అంత ప్రముఖం కాని మన పరిస్థితుల పట్ల విసుగు నాకు. అయినాగాని, ఆ సందర్శనలో మతాన్నీ సైన్సునీ మించిన విశాలత్వమేదో నా అనుభవంలోకి రావడం అత్యంత సుందరమైన భావనగా అనిపించింది.శరత్కాలపు లేత ఎండ మమ్మల్ని దారి పొడుగునా ఎక్కడా ఇబ్బంది కలక్కుండా కాపాడింది.

పాండిచేరి అరవిందాశ్రమం, చిదంబరంలోని నటరాజ దేవాలయం తర్వాత మా మజిలీ కుంభకోణం.కుంభకోణంలో ప్రసిద్ధ దేవాలయమేదో ముందుగా మాకేం తెలియదు. కాని ఇంటి నుంచి బయల్దేరే ముందే, ‘కుంభకోణం మనకు అత్యంత పుణ్యక్షేత్రం’ అన్నారు మా నాన్నగారు. ఎందుకంటే ప్రపంచ ప్రసిద్ధ గణిత శాస్త్రవేత్త శ్రీనివాస రామానుజన్ జన్మస్థలమదే. ఆయన ఇల్లు చూద్దామని, ఆయనకు సంబంధించిన జ్ఞాపకాలేమైనా ఉంటాయేమోనన్న ఆసక్తితో మేం కుంభకోణం ప్రయాణం కట్టాం.
మనం పోగొట్టుకున్న మేథావిగణితం తప్ప మరేదీ పట్టని రామానుజన్ ఇక్కడ ఎఫ్ఏ కూడా పాసవలేకపోయాడు. కాని జి. హెచ్. హార్డీ చొరవతో 1914లో లండన్‌కి ప్రయాణం కట్టిన ఆయన కాంపోజిట్ నంబర్స్ మీద చేసిన పరిశోధనలకు పట్టా లభించింది, లండన్ మేథమెటికల్ సొసైటీ, రాయల్ సొసైటీల్లో సభ్యుయ్యాడు. 1918లో కేంబ్రిడ్జిలోని ట్రినిటీ కాలేజీ ఫెలో అయిన తొట్టతొలి భారతీయుడిగా ఆయన చరిత్రలో నిలిచిపోయాడు. శాకాహారం దొరకక, విటమిన్ లోపంతో ఆయన వ్యాధినిరోధక శక్తి క్షీణించి టీబీ బారిన పడి భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చి 32 ఏళ్ల వయసుకే (1920లో) చనిపోయాడు రామానుజన్. ముంబైలోని టాటా ఇనిస్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఫండమెంటల్ రీసెర్చి 1957లో రెండు సంకలనాలుగా ఆయన రచనల్ని తీసుకొచ్చింది. ఆ తర్వాత ఆయన 125 జయంతి సందర్భంగా కలెక్టర్స్ వాల్యూమ్స్ వేసింది. తమిళనాడు డిసెంబరు 22ను ‘స్టేట్ ఐటీ డే’గా జరుపుకొంటోంది. ఆయన 75 జయంతి సందర్భంగా ప్రభుత్వం ఒక తపాలాబిళ్లను విడుదల చేసింది. ప్రస్తుతానికి మనం ఆయన పుట్టిన రోజు డిసెంబరు 22ను ‘నేషనల్ మేథమెటిక్స్ డే’గా జరుపుకొంటున్నాం. రామానుజన్ కృషి నంబర్ థియరీలో, ఫిజిక్స్‌లో, స్ట్రింగ్ థియరీలో చాలా విలువైనదంటారు

మేథమెటీషియన్ చిదంబరం నుంచి కుంభకోణం వరకూ – చిన్నాపెద్దా పల్లెటూళ్లు, పచ్చని వరిపైరుతో నిండిన పొలాలు, పెద్ద ముగ్గులు తీర్చిన ఇళ్ల ముంగిళ్ల మీదుగా మా ప్రయాణం సాగింది.కావేరి, అరసలార్ నదుల మధ్యలో ఉండే కుంభకోణం తెలుగులో ఒక జాతీయంగా ఎలా స్థిరపడిందో తెలియదుకాని, ప్రళయకాలంలో అమృతం ఉన్న కుంభం (కుండ) కొట్టుకుపోతూ ఉంటే బ్రహ్మ దాన్ని తెచ్చి రహస్యంగా ఇక్కడ దాచిపెట్టాడట. అందువల్ల ఇది కుంభకోణం అయింది.కుంభకోణంలోని దేవాలయాలతో పాటు
మహామహమ్ పుష్కరిణి చాలా ప్రసిద్ధమైనది. మన పుష్కరాల్లాగా పన్నెండేళ్లకోసారి మాఘ పున్నమినాడు జరిగే ‘మహామహమ్’లో మునకలెయ్యడానికి లక్షలకొద్దీ భక్తులు వస్తారు. ఇది మొన్నీమధ్యే జరిగింది.
బ్రిటిష్‌వాళ్ల కాలంలో విద్యాకేంద్రాలు విరివిగా ఏర్పడటంతో కుంభకోణం ‘కేంబ్రిడ్జ్ ఆఫ్ సౌత్ ఇండియా’గా పేరు పొందింది. ఈ ఊరు తమలపాకులు, వక్కలకీ, ప్రశస్థమైన కాఫీకీ ప్రసిద్ధి. వాటితో పాటు ఇత్తడి, కంచు విగ్రహాలు పూజాసామగ్రి తయారీకీ ప్రసిద్ధి. మన దగ్గర దుకాణదారులెక్కువమంది అక్కడినుంచే వాటిని దిగుమతి చేసుకుంటారు. అలాగే కుంభకోణంలో పట్టు పరిశ్రమ పెద్దది. ప్రసిద్ధి చెందిన త్రిభువనం చీరల తయారీలో ఈ పట్టును ఉపయోగిస్తారు. ఈమధ్యే కుంభకోణం ఎరువుల తయారీ కేంద్రంగా కూడా విస్తరిస్తోంది. 2004లో జరిగిన అగ్నిప్రమాదంలో తొంభైమందికి పైగా చిన్నారులు చనిపోయిన సంఘటన కుంభకోణం చరిత్రలో చెరిగిపోని మచ్చ.

మేమక్కడకు చేరేప్పటికల్లా విశాలమైన ఆది కుంభేశ్వర దేవాలయంలో దసరా జాతర జరుగుతోంది. ప్రాకారం లోపం కనీసం లక్షమంది ఉన్నారంటేనే అదెంత పెద్ద ఆలయమో అర్థమవుతుంది. ఆ జనసందోహంలో తప్పిపోకుండా అనుకున్న చోటికి తిరిగి రావడానికి మాకు విశ్వప్రయత్నమయింది.కుంభకోణంలో అడుగుపెడుతూనే మా నాన్నగారి ఆతృత రెట్టింపయ్యింది. ప్రయాణ బడలిక ఎంతున్నా, ఆకలి విపరీతంగా ఉన్నా కూడా ఆయన శ్రీనివాస రామానుజన్ ఇల్లెక్కడో అప్పటికప్పుడే అడిగి కనుక్కోవడానికి నిశ్చయించుకున్నారు. తిరిగి వస్తూనే ఆయన చెప్పిన సంగతిదీ.
‘నీకు తెలుసా? ఎవరో ఒక పెద్దాయనను రామానుజన్ ఇంటి గురించి అడిగాను. అది చూడటానికి ఆంధ్రప్రదేశ్ నుంచి వచ్చారా అని ఆశ్చర్యపోయాడాయన. ఒక లెక్కల మేస్టారిననే గౌరవానికే ఆయన నాకు కాఫీ ఇప్పించి ఆ ఇల్లు చూపెట్టి మళ్లీ ఇక్కడ తీసుకొచ్చి దిగపెట్టి వెళ్లారు! ‘ అని.

మర్నాడుదయమే మేం సారంగపాణి దేవాలయం వీధిలోని ఆ ఇంటికి వెళ్లాం.కృష్ణనీలపు రంగు వేసిన గుమ్మం, కిటికీతో పాతకాలపు పెంకుటిల్లు. మధ్యన వసారా, చివరన వంటిల్లు, పెరడు, బావి. అంతే. రోడ్డు వైపునుండే పడకింట్లో ఉన్న చెక్క మంచం, వసారాలో ప్రతిష్టించిన రామానుజన్ విగ్రహం, వెనక ఆయన గురించిన పాత ఫోటోలు. అంతే మరేమీ లేదక్కడ.

పుస్తకాల్లోనో, ఇంటర్నెట్లోనో లభ్యం కాని కొత్త వివరాలూ లేవు. శాస్త్ర యూనివర్సిటీ వాళ్లు ఉన్నంతలో బాగు చేసి నిర్వహిస్తున్న ఆ ఇంటి కి పర్యాటకులంటూ నిత్యం వచ్చిపోయేదెవరూ ఉండరు. అందువల్ల దుమ్ము కాస్త పేరుకునే ఉంటుంది. ఆ ఇంట్లో అడుగుపెట్టగానే అదొక రకమైన చిత్రమైన భావనేదో కలిగింది. పాదరసం వంటి మేథగల గణిత శాస్త్రవేత్తను అతి చిన్నవయసులోనే పోగొట్టుకున్న దేశ కాల పరిస్థితులను తలచుకుని మనసు దుఃఖమయమైంది.

ఆ అరుగు మీదే కూర్చుని రామానుజన్ అత్యంత కఠినమైన ఈక్వేషన్లను సాధించేవాడని, దాదాపు 3900 ఈక్వేషన్లను ప్రతిపాదించాడని గుర్తు చేసుకున్నప్పుడు శరీరం ఒకలాంటి వివశత్వానికి లోనైంది. ఎదురుగా సుమారు 150 అడుగుల ఎత్తు, 12 అంతస్తులతో ఆకాశాన్ని తాకుతూ కనిపిస్తున్న సారంగపాణి దేవాలయ గోపురం ఆయనకు స్ఫూర్తినిచ్చేదని, ఆ ప్రాకారాల్లోని గచ్చు మీద సుద్దముక్కతో ఆయన లెక్కలు చేసేవాడని గుర్తుచేసుకుంటే కళ్లు చెమర్చాయి.’దైవాన్ని గురించిన ఆలోచన ఇవ్వలేని ఏ గణిత సూత్రమూ నాకు అర్థవంతంగా అనిపించదు. ఆ కోవెల్లోని కోమలవల్లి (మహాలక్ష్మి )అమ్మవారే తనకు స్ఫూర్తి ‘ అన్న రామానుజన్ మాటలు జ్ఞాపకమొచ్చాక ఆ తల్లిని దర్శిస్తుంటే మనసు ఆ్రర్దమైపోయింది.

సారంగపాణి దేవాలయం వెనకాలే పెద్ద బజారు. గులాబి పువ్వులు, పూజా సామగ్రి హోల్‌సేల్‌గా అమ్మే చోటది.ఒకవైపు నుంచి దట్టంగా మేఘాలు కమ్ముతున్న మధ్యాహ్నపుటాకాశం తల మీద. కంటికెదురుగా గులాబీల రంగు, గాఢమైన వాటి పరిమళం, అరటినారలతో పాటు తమ మాటలనూ నవ్వులనూ కలిపి గులాబీలను పొడవాటి దండలుగా చకచకా అల్లుతున్న శ్రామికులు.. ఇవన్నీ కలిసి ఒక్క క్షణం నేను విజయనగరం గంటస్తంభం బజారులో ఉన్నానేమో అన్న భ్రాంతిలోకి నెట్టేశాయి.అదెందుకంటే కుంభకోణం రావడానికి ముందే నేను విజయనగరంలో యు.ఎ.నరసింహమూర్తిగారింటికి వెళ్లాను.

అప్పటికి కొద్ది నెలలైంది ఆయన మరణించి. కన్యాశుల్కం మీద అథారిటీగా, సంప్రదాయ సాహిత్య విమర్శకుడిగా ఆయన ఎక్కువమందికి తెలిసిన పెద్దమనిషి. నాకాయన పెదనాన్నగారవుతారు.సాహితీలోకానికి ఆయన కృషి ఆయన రాసిన విమర్శనాత్మక పుస్తకాల మేరకే తెలుసు. మాకు ఆయన సాహితీవ్యాసంగాన్ని మించిన నిండైన వ్యక్తిత్వం, ఆ పుస్తకాల్లో కనిపించని జీవిత దృక్పథం, కఠిన పదజాలంతో నిండిన విమర్శలను సైతం స్థిమితంగా స్వీకరించగలిగిన నెమ్మదితనం – ఇవన్నీ తెలుసు. ఆయన లేని ఇంట్లోకి అడుగుపెడుతున్నానన్న భావనకే ఒళ్లు జల్లుమంది. ఆయన చెబుతుంటే పుస్తకాలను రాసి పెట్టేవారు ఆయన భార్య రవణ. నాకు దొడ్డమ్మ. ఆయన పుస్తకాల గదిని చూపిస్తూ ఆమె కూడా అదే అన్నారు ‘మనుషులు శాశ్వతం కాకపోవచ్చు కాని, వాళ్ల పనిలోని స్ఫూర్తి మనల్ని అంత త్వరగా వదిలిపోదు కదా’ అని.
విజయనగరం – కుంభకోణం : ఈ రెండు ప్రాంతాల సందర్శనా వెన్వెంటనే జరిగినది కావడం పూర్తిగా యాదృచ్ఛికమే. కాని వాటి నుంచి అందిన స్ఫూర్తి నన్ను రోజువారీ పేరుకునే దుమ్ము నుంచి శుభ్రం చేసింది. నా హృదయాన్ని తేటపరిచింది. అటు శ్రీనివాస రామానుజన్ – ఇటు యూఏ నరసింహమూర్తిగార్ల జీవితాలు, నెమ్మదైన స్వభావాలు, నిరంతర అధ్యయనశీలురైన వాళ్ల వ్యక్తిత్వాలు నాలోని ఏ చైతన్యాన్ని, ఏ వివేకాన్ని మేల్కొల్పాయో మాటల్లో చెప్పలేను.

ఈ తలపోత ఎందుకంటే రెండు కారణాలు.

మొన్నొకరొచ్చి ‘విశాఖపట్నంలో శ్రీశ్రీ, రావిశాస్త్రి ఇళ్లెక్కడున్నాయో తెలుసా, మనం చూడటానికి వీలుందా?’ అని అడిగితే తెల్లముఖం వెయ్యవలసి వచ్చింది. ఏవైనా జ్ఞాపకాలు భద్రంగా ఉంటే కద, ఏ రంగంలోనైనా గొప్పవాళ్ల గుర్తులు ఎన్నో కొన్ని తర్వాతి తరాలకు అందడానికి? రెండోది – శ్రీనివాస రామానుజన్ జీవితం ఆధారంగా హాలీవుడ్ కిందటేడు ‘ద మేన్ హూ న్యూ ఇన్ఫినిటీ’ అనే చిత్రాన్ని నిర్మించింది. రాబర్ట్ కనిగెల్ రాసిన జీవిత చరిత్ర ఆధారంగా తీసిన ఈ చిత్రంలో దేవ్ పటేల్ రామానుజన్‌గా నటించాడు. టొరంటో, గోవా లాంటి చోట్ల అంతర్జాతీయ చలన చిత్రోత్సవాల్లో ప్రదర్శితమయి, ఇప్పటికే మంచి పేరు తెచ్చుకున్న ఈ చిత్రం ఈ నెల 29న భారతదేశంలో విడుదలవుతోంది. అందుకని.

=========
ఈ సినిమా ట్రెయిలర్ లింకు

అక్షరాంగి

అర్ధరాత్రి తెలియకుండా వదిలి వెళ్ళిన

సిద్ధార్ధుని యశోధర ధు:ఖం కాదు ఆమెది

మురిపించి మైమరపించి కొంగు పట్టుకు తిరిగి

సకల సాహిత్య భువనాలు తిప్పి

అకస్మాత్తుగా రేపల్లె వీడి వెళ్ళిన

బాల కృష్ణుని యశోదా విలాపం ఆమెది

ఆమె మాటల్లో అర్ధ శతాబ్దపు దాంపత్యం

గూర్చిన మరపు రాని ముచ్చట్లు

ముత్యాల సరాల్లా దొరలి పోతున్నాయ్

మధ్య మధ్యలో ఆగలేని కన్నీటి ముత్యాలూ

చెక్కిళ్ల పై జారి కొంగులో ఇంకి పోతున్నాయి

ఏడు పదుల వయసులోనూ చంటి పిల్లాడికి మల్లే

తనతోడిదే లోకమని తిరిగిన వాడు

హఠాత్తుగా ఒంటరిని చేసి వెళ్ళి పోయాడన్నతలపు

ఆమెను నిలవనీయడం లేదు

అయినా జన్మ సంస్కారం తో అందరినీ

ఆత్మీయంగా పలకరిస్తోంది

మీరు లేనిదే వారి అక్షారాలు లేవమ్మా అన్నాం

ఆయనా అలాగే అనేవారు ప్రతి క్షణం

చుట్టుముట్టాయేమో ఆతని స్మృతులు

పెదవులు చిరునవ్వుతో విచ్చుకున్నాయి

కళ్ళు రెండూ నీటి కుండలవుతున్నా …

అంతటి సాహితీ మూర్తికి

కలమూ , కళత్రమూ కాగలిగిన ఆమె ధన్యురాలు

భావాలన్నీ సమ్మిళితమయిన  ఆమె మాటలలో

ఎన్నెన్ని అనుభూతుల ఉద్విగ్నతలను దాచిందో

వారి ఇరువురి జ్ఞాపకాల మల్లెల పరిమళాలను

మాతో ఆప్యాయంగా పంచుకుంది

అహరహము అక్షరం తోనే సహవాసం చేసినా

సాహిత్యాన్నెప్పుడూ సవతిగా భావించలేదు ఆమె

వారి భౌతిక దాంపత్యానికి కొడుకు ఆనవాలు

వారి అలౌకిక సాహిత్యానురాగానికి

ఆయన రచనలు ప్రత్యక్ష ప్రమాణాలు

చూడటానికి వెళ్లింది ఒక కలం మూగ బోయిందని

చూసి వచ్చింది తెగిన వీణ తంత్రులతో

నిరుత్తర అయి విలపిస్తున్న సరస్వతిని

మహాభారత రచన చేస్తున్న వినాయకుడి కలాన్ని

హఠాత్తుగా విధి లాగేసుకున్నట్టు

మూగబోయిన ఆమె కలం చిందిస్తోంది కన్నీరు

సాహితీ  లోకాన అతను చిరంజీవి

ఆతని భావాలను అక్షరీకరించిన ఆమె

అనునిత్యం స్మరణీయురాలు

తల్లీ! సరస్వతి ! అని ఆమెకు

మొక్కి, ఆమె కరణాలను

కళ్ళకు అద్దుకుని

సాహిత్య క్రౌంచ ద్వయానికి ప్రణమిల్లాను

సాష్టాంగ ప్రమాణం చేసుకుని వెనుతిరిగాను

(కీ.శే. యు. ఏ. నరసింహ మూర్తి గారి భౌతిక కాయాన్ని చూడటానికి వెళ్లినప్పుడు ఆతని భార్య శ్రీమతి రమణమ్మ గారితో కాస్త సమయం గడిపాక హృది కదిలి…ఇలా …ప్రేమతో జగద్ధాత్రి ) 8.30 (రాత్రి) 1/5/2015 శుక్రవారం

అనగనగా ఒక ఊరు.

ఊరంటే మామూలు ఊరు కాదు.

అందమైన ఊరు.

అంతకన్నా అందమైన మనుషులు.

ఆ అందమైన మనుషులకు ప్రకృతి అంటే ప్రాణం.

అందువల్ల ఆ ఊళ్ళో పచ్చ పచ్చటి చెట్లు.

ఆ పచ్చా పచ్చాని చెట్లను చూసి వనదేవత తెల్ల తెల్లని చెరువులు, పొంగిపొర్లే చెరువులు ఇచ్చింది.

ఓసోస్ వనదేవతేనా పులకించిపోయేదని, వరాలిచ్చేదని భూమాత ఆ ఊరికి నీలి నీలపు కొండలు ఇచ్చింది.

గరుత్మంతుడు ఎర్రగా బుర్రగా ఉండే పిట్టలు పంపించాడు.

ఎన్ని రంగుల పిట్టలో? రంగురంగుల పిట్టలు.

నీలి నీలి నెమళ్ళు.

ఆకుపచ్చని చిలకలు.

ఎర్ర ఎర్రని లకుముకిపిట్టలు .

వంగపండు వడ్రంగిపిట్టలు.

పసుప్పచ్చని పైడికంటిపిట్టలు.

నారింజరంగు జీనువాయిపిట్టలు.

ఇల్లా ఒకటి కాదు రెండు కాదు బోల్డు బోల్డు పిట్టలు.

ఆ ఊరు చూసి అందరూ అసూయపడేవారు.

చివరికి దేవతలు కూడా.

వంగపండు వడ్రంగి పిట్టలు టకటక తకధిమి అని తలలతో సంగీతం వాయించేవి

అరెవా! అంత సంగీతానికి తగ్గట్టు నాట్యం ఉండొద్దూ అంటూ నీలి నెమళ్ళు రోజూ బయట పురులు విప్పి నిలబడేవి.

ఆ పురులు, ఆ అందాలు, ఆ సంగీతాలు చూసి పిట్టలన్నీ కేరింతలు.

కేరింతలంటే ఏమిటి?

సంతోషంతొ చేసే గోల, ఆర్భాటం.

సంతోషం ఎక్కువైన చోట పిల్ల పిట్టల ఆటలు, పాటలు తప్పకుండా ఉంటవి.

పిల్లల ఆటలంటే ఉరకలు, పరుగులు.

ఈ ప్రపంచకంతో సంబంధం లేనట్టుండే ఉరకలు, పరుగులు, పాటలు, సంగీతాలు

ఓ రోజు ఆకాశంలో దేవతలంతా, రాజుగారైన ఇంద్రుడితో పాటు కైలాసానికి వెడుతూ ఈ ఊరిని దాటుతున్నారు

కిందంతా గోల గోలగా ఉన్నది

ఇంత గోలగా ఉన్నదేమిరానని తల వంచి చూసినారు

అందరితోపాటు ఆ ఆటలు పాటలు తాను కూడా చూసాడు ఇంద్రుడు.

ఆయనకు ఆ ఆటల ఐడియా నచ్చింది

ఆ వెంటనే ఒక ఆలోచన వచ్చింది

ఆలోచన, అది కూడా ఇంద్రుడికి వచ్చింది.

ఇంద్రుడంటే ఎవరు ?

ఇంద్రుడంటే రాజుగారు.

దేవతలకు రాజుగారు.

రాజుగారంటే మాటలా?

రాజుగారు ఏది చెపితే, ఏదనుకుంటే అది అయిపోవాల్సిందే

దేవతలందర్నీ పిలిచాడు.

మనం కూడా ఆటలాడుకుందాం అన్నాడు.

అంతే, గుసగుసలు మొదలైనాయి.

కొంతమంది వింతగా చూసారు.

కొంతమంది మా వల్ల కాదన్నారు.

కొంతమంది మమ్మల్నొదిలెయ్ నాయనా అన్నారు.

ఎప్పుడూ రాక్షసులతో యుద్ధాలు, అప్సరసల నాట్యాలు ఏవిటి చూస్తాం అనుకున్న కొంతమంది సంబరపడ్డారు.

తర్జనభర్జన పడుతున్నారు.

తర్జనతోనూ భర్జనతోనూ ఏమిటొస్తుందీ?

ఇహ ఇలా లాభం లేదని అష్టదిక్పాలకుల్ని పిలిచాడు.

ఆడుకుందాం పదండన్నాడు.

ఎవరికి తప్పినా వాళ్ళకు తప్పదుగా!

రాజు గారి దగ్గర కొలువులో ఉన్నారయ్యె.

ఆజ్ఞ ధిక్కరిస్తే తల తీసి ఆకాశగుమ్మానికి వేళ్ళాడదీస్తాడేమో!

ఏమో మరి, అంత పని చేస్తాడు, చెయ్యగలడు ఆయన.

అదీ భయం. ఆ పవరు అంటే భయం

అవతలివాడికి పవరున్నవాడంటే, ఏం చేస్తాడో తెలియని భయం.

అందువల్లే ఆ పవరుకోసం పోట్లాటలు

ఈ లోకంలో అందరూ అర్రులు చాచేది దానికోసమే

ఆ గొడవంతా పట్టం ఎందుకని సరేనన్నారు వాళ్ళు.

ఏ ఆట ఆడడం సార్ అనడిగారు.

ఎలా ఆడతామన్నారు ? మరి రూల్సు రాళ్ళు రప్పలు ఏమిటన్నారు ?

అలా రూల్సు గట్రా ఏమిటని అడగ్గానే ఇంద్రుడు తలగోక్కొని  ఆలోచించాడు.

మళ్ళీ ఓ సారి కిందకు చూచాడు.

ఆ కింద, రూల్సు రప్పలు ఏవీ ఉన్నట్టు కనపడని ఉరకలు పరుగులు కనపడ్డాయ్.

రూల్సు గట్రా ఏమీ లేవు , అందరం పరుగులెత్తుదాం పదండి అన్నాడు.

ఇదేమి ఆటండీ ? ఆయినా ఆకాశంలో ఎక్కడ పరుగులు పెడతాం అన్నారు దిక్పాలకులు ?

ఏవండీ అంటే అన్నానంటారు, ఆ తెల్ల మబ్బులున్నవి ఎందుకు, వాటి మీద పెట్టండి అన్నాడు ఇంద్రుడు.

తెల్ల మబ్బులు ఖంగారు పడ్డాయ్.

కొన్ని మబ్బులు ఈ రాజుగారి ఆట మా ప్రాణానికొచ్చిందిరా అనుకున్నాయ్.

పొరపాటున బయటకే అనేసాయ్.

అది చూశాడు ఇంద్రుడు. అది విన్నాడు ఇంద్రుడు.

ఛస్! నా ఆజ్ఞకు ముహం మాడుచుకుంటారా? ఆ మాడ్పు లానే మీరు కూడా మొత్తం నల్లగా అయిపోయి జీవితమ్మొత్తం అలాగే గడపండి అని శాపం పెట్టిపారేశాడు.

మొహం మాడ్చుకున్న మబ్బులన్నీ నల్లగా అయిపోయినై.

ఏడుస్తున్నాయ్.

వాటి ఏడుపే వాన అయిపోయింది.

ఆరోజునుంచి, పైనుంచి పడే వానకు ఆ నల్ల మబ్బుల ఏడుపే కారణం

ఇంద్రుడికి ఇంకా కోపం తీరక, మిగిలిన తెల్ల మబ్బులన్నీ ప్రేక్షకులుగా ఉండమని ఈ నల్లమబ్బుల మీద ఆట మొదలుపెట్టాడు.

ఆట మొదలయ్యింది. దేవతల పరుగులాట మొదలయ్యింది

కొంతసేపు అందరూ అటూ ఇటూ పరుగెత్తాక, గందరగోళంగా ఉండటంతో, అందరూ ఓ చోటికి చేరి తూర్పు చివరి నుంచి మొదలుపెట్టి పశ్చిమం చివరి దాకా ఎవరు ఫాష్టుగా పరుగెత్తుతారో వాళ్ళు గెలిచినట్టు అని తీర్మానించారు

సరే, ఈ రూల్సు లంపటం నాకు పెట్టకుండా వాళ్ళే తీర్మానించారుగానని చంకలు గుద్దుకొని ఇంద్రుడు పరిగెత్తటం మొదలెట్టాడు.

వాయువు, ఓస్ ఇంతేనా! రాజుగారండీ, మీరు మీ పరుగూ ఓ లెక్కా నాకు అని, మాజ్డా కారులా జూం జూం అని ఇంజను దడదడలాడించి పరుగెత్తటం మొదలుపెట్టినాడు.

అది చూసాడు ఆదిత్యుడు. వార్నీ కొంపలంటుకుపోతాయ్ ఈ వాయువుగాడు రాజుగార్ని ఓడించాడంటేనని ఏడు గుర్రాల బండెక్కి పరిగెత్తిపోయి వాయువుని – ఒరే నెమ్మదిరా నాయనా, రాజుగార్ని గెలవనియ్యమని ఒప్పించి ఆ వేగం తగ్గించాడు.

అలా ఇంద్రుడు గెలిచాడు.

కేరింతలు కొట్టాడు.

ఆ సంతోషంలో ఓడిపోయినవాళ్ళందరి మబ్బుల మీద వజ్రాయుధంతో ఓ దెబ్బా వేశాడు.

మెరుపులు పుట్టినై.

ఆ మెరుపులే మనం చూసే మెరుపులు

ఇంకోసారి పరిగెత్తుదాం అన్నాడు.

ఇష్హో, అష్హో అని అనుకుంటూ , కాళ్ళీడ్చుకుంటూ దిక్పాలకులు పరుగులెట్టారు.

రాజుగారు కాబట్టి ఆయన్నే మళ్ళీ గెలవనిచ్చారు.

నాలుగు రవుండ్లయినై.

నాలుగు సార్లూ ఇంద్రుడే గెలిచాడు, మబ్బుల మీద దెబ్బలు వేసి మెరుపులు తెప్పిస్తూనే ఉన్నాడు.

ఐదో రవుండ్లో కూడా గెలిచి మబ్బుల మీద కొడుతుంటే వజ్రాయుధం సర్రున చేతిలోంచి జారిపోయింది.

ఆ ఊళ్ళో పడిపోయింది.

భూమి లోపలికంటా వెళ్ళిపోయింది.

భూమాతకు కోపం వచ్చేసిందయ్యోయ్.

ఆవిడ కాళికా మాత అయిపోయింది.

ఒరోరి ఇంద్రా, నీ వజ్రాయుధంతో నాకు నొప్పి పుట్టిస్తావా? ఇక నువ్వది తీసుకోలేవ్ ఫో అని ఆ ఆయుధాన్ని పొడి పొడి చేసేసి వజ్రాలుగా మార్చేసింది.

ఇంద్రుడు బిక్కమొహం వేసాడు.

ఇదేమిట్రా ఇలాగయ్యిందని.

ఇప్పటిదాకా ఆడుకున్నాం. పాడుకున్నాం. గెలిచాం. ఓడాం. ఇంతలో ఈ విపరీతం ఏమిటి, చేతిలో ఉన్న ఒక్క గొప్ప ఆయుధం పోయిందేనని దిగాలుగా కూర్చున్నాడు.

రాజుగారు దిగాలుగా కూర్చోటం చూసి కొంతమంది కష్టపడ్డారు, కొంతమంది ఇష్టపడ్డారు

మనసు కష్టపెట్టుకున్నవాళ్లలో సూర్యుడు ఒకడు.

ఎప్పుడు కానీ, అప్పుడప్పుడు కాని దిగాలుగా కూర్చునే వాళ్ళంటే సూర్యుడికి పడదు.

అందుకు ఆయన ఉరుకులు పరుగుల మీద వొచ్చేసి ఓ రాజరాజ నీకు ఆయుధం కావాలి అంతేగా! నేనిస్తా, ఇంత పెద్దదిస్తా, అన్నిటికన్నా పెద్దదిస్తా తీసుకో అన్నాడు.

ఇంద్రుడి ముహం వెలిగిపోయింది.

సరే ఇవ్వు అన్నాడు సూర్యుడి చేతులు పట్టుకొని తబ్బిబ్బైపోతూ!

సూర్యుడు ఉండు ఒక్క నిమిషం, తెచ్చిస్తా అని కింద ఉన్న ఊళ్ళోకి వచ్చేశాడు.

పిట్టల్ని పిలిచాడు. మీ ఈకల్లో కొన్ని నాకిచ్చెయ్యండి అన్నాడు.

అన్ని పిట్టలు సూర్యుడొచ్చాడని ఊగిపోతూ ఈకలిచ్చేసినై.

అవన్నీ కుప్ప చేసుకుని పొయ్యాడు సూర్యుడు.

అందులో వెలిగిపోతున్న రంగుల్ని కొన్ని తీసుకున్నాడు.

చకచకా ఒక ఆయుధం తయారు చేసాడు.

తీసుకెళ్ళి ఇంద్రుడికిచ్చాడు.

ఇంద్రుడు దాన్ని పట్టుకోలేక సతమతమైపోయినాడు.

చేతులు పట్టనంత పెద్దదైపోయింది అది.

మొత్తానికి కష్టపడి చేతుల్లోకి తెచ్చుకున్నాడు.

దీన్ని పెట్టుకోవాలంటే దేవేంద్రలోకం సరిపోదు. ఎక్కడ దాచిపెట్టాలన్నాడు.

ఇప్పటిదాకా ఆడుకున్నావుగా రాజా మారాజా, ఆకాశం ఉందిగా అక్కడ పెట్టుకో అన్నాడు సూర్యుడు.

సరే, మళ్ళీ ఓ సారి పరుగులాట ఆడదాం అని ఆట మొదలుపెట్టాడు.

షరా మామూలుగా గెలిచాడు.

గెలిచిన ఆనందంలో చేతిలో ఉన్న ఆయుధాన్ని మబ్బుల మీద తాటించాడు.

ముసిముసిగా నవ్వుకుంటూ సూర్యుడు దాక్కున్నాడు, ఆ నవ్వు ఎక్కడ కనపడుతుందోనని.

ఆకాశం అంతా ధగధగా మెరిసిపోయింది ఉన్నట్టుండి.

ఆ రంగులతో. ఆ ప్రకాశవంతమైన రంగులతో. ఏడు రంగులతో!

ఇంద్రుడు ఆటాడినప్పుడల్లా, గెలిచినప్పుడల్లా, నల్ల మబ్బులు ఏడ్చినప్పుడల్లా, ఆయుధం తాకించినప్పుడల్లా ఆకాశం మెరిసిపోతూనే ఉంది.

సూర్యుడు ముసిముసిగా నవ్వుతూనే ఉన్నాడు.

అదే ఆకాశంలో ఇంద్రధనస్సు అయ్యిందయ్యా!

అలా ఇంద్రధనస్సు పుట్టిందయ్యా!

అయ్యా అదీ ఇంద్రధనస్సు సంగతి….

ఎప్పుడో చాలా ఏళ్ల క్రితం ఒక బల్గేరియన్ కథలో ఒక అబ్బాయి రంగు పిట్టల ఈకలు చూసి ఇంద్రధనసు ప్రస్తావన తీసుకొని రావటం చదివాక వచ్చిన ఆలోచనతో రాసుకున్న పిట్ట కథ ఇది…పిట్టల కథ ఇది…ఇంద్రధనస్సు కథ ఇది…

*

-వనజ తాతినేని

~

మేమెలాగూ నిద్ర పోలేదు, మిమ్మల్ని మాత్రం ప్రశాంతంగా నిద్ర పోనిస్తామా  అన్నట్టు ఊరంతా మేల్కొనేలా సినిమా పాట పాడుకుంటూ వెళ్ళే వాహనం, దాని వెనుకనే  రోడ్డు మీద దబుక్కుమన్న శబ్దం. ఉలికిపడి లేచాను.  ఇంటద్దె  ఇరవై శాతం పెంచానని ఓనరమ్మ చెప్పినప్పుడు ఉలికి పడ్డట్టుగా.  అన్యాయం!  చానల్ సాక్షిగా తాడిగడపలో ఇంతిల్లు  పదివేలే అంటున్నారన్నా ! చానల్స్ లో ఎవరూ నిజం చెప్పరని మీకు తెలియదా అంది. నిజమే కదా! అనుకున్నాను వీలైనంత ఏడుపు గొంతుని సరి చేసుకుని. అన్నీ పెరుగుతున్నాయి. ఆయుష్షు కూడా పెంచి ఇక్కడ నరకమెందుకు చూపిస్తావ్ దేవుడా !? మనసులో తిట్టుకున్నాను.

రాత్రంతా నిద్ర లేదు. కలలకి కూడా పొంతన లేదు  ఆలోచనలాగానే ఎడ్డె మంటే తెడ్డె మంటున్నాయి. కాసేపు  నాలుగు రింగుల కారు, కలర్ ఫుల్ పోలీ వీవెన్ చీరలు, కొంకణ్తీర్  డైమండ్ నగలు, ఇవే కనబడతాయి. కాసేపాగాక   ప్రకృతంతా  వసంతగానం చేస్తుంటే  ఎండలేమో తొందరపడి ముందే సచిన్ బాదినట్టు  బాదుతున్నాయి.  ఒంట్లో  నుండి చెమట చుక్క బయటకి రానీయమని కంకణం కట్టుకున్నవారు వర్సెస్  తాగడానికి చుక్క నీళ్ళ కోసం అలమటించేవారు.ఇదీ భారతం. భవతు భారతం. అక్షరాల అరవై ఎనిమిది సంవత్సరాల నుండి ఆకలి, నిరుద్యోగం, అవినీతి, లంచగొండితనం  వగైరా వగైరా లన్నింటికి ఒకే ఒకే విశ్వసనీయమైన  మందు దేశభక్తి. అసలా ప్లేవర్ కి ఏ ప్లేవర్ పోటీ  రాదు.   అందులో పడి మునిగిపోవాలని రాసి పెట్టి ఉందని తెలుస్తూనే ఉంది. ఆకలి ఉంటే  సరిపోయిందా దేశభక్తి ఉండొద్దూ … అడుక్కుని పరువు తీయకు పో … దూరంగా పో ! లాంటి నిజాలు చెప్పే కలలు వచ్చినందుకూ  అసహనంగా ఉంది.

వాకింగ్ పేరుచెప్పుకుని  మగవాళ్ళు ప్యాంట్ జేబులో క్యారీ బేగ్  ని వేసుకొస్తున్నారు.  పరులు  పెంచుకున్న మొక్కల, చెట్ల పూలతో పూజ చేస్తే మంచిదని దేవుడు చెప్పాడు కాబోల్సు. శ్రద్దగా తెగ పాటించేస్తున్నారు. కామన్ ప్లేస్ లో కుండీలలో పెట్టిన మొక్కలకి కూడా ఒక్క పూవ్వు మిగల్లేదు. నా హృదయపుష్ఫం ఎవరూ దోచుకోలేరులే అనుకున్నా అంతకన్నా వేరే దారిలేక. ఉపన్యాస చక్రవర్తి భర్త పాదాలు  పిసికి, మొల మీద గుడ్డ ఉతికి ఆరేసి పుణ్యం తెచ్చుకోండి అని సెలవిస్తున్నాడు. అర్ధభాగంకి ఆయనెప్పుడైనా అలా చేసాడో లేదో ! అమ్మ కన్నా చేసాడో లేదో ! ఒరేయ్ ఒరేయ్ ..కాస్తైనా మారండి రా ..బాబూ!  ఈ శతాబ్దపు ఆడవాళ్ళకి ఎందుకసహనం తెప్పిస్తారు ?

బిల్డింగ్ లో ఉన్నవాళ్ళందరి పైనా పెత్తనం చెలాయించే సుధీర్  ” నా  పట్టు చొక్కా అంతా కాల్చేసావ్ ! ఇస్త్రీ చేయడం కొత్తని చెప్పొచ్చుగా. పొలాల్లో పనిచేసుకుని బతికినవాళ్ళు టౌన్ లోకి వచ్చి దోబీ అవతారమెత్తితే ఇదిగో ఇలాగే  ఉంటుంది. మూడేలు రూపాయల కొత్త షర్ట్. ఈ షర్ట్ నువ్వే ఉంచుకో ..డబ్బులు నీ జీతంలో కట్ చేసుకుంటా !  ఉదార అసహనం ఒలికిస్తున్నాడు. పాపం! కళ్ళ నిండా నీళ్ళు నింపుకుని చిందులు తొక్కుతున్న ఆయన్ని చూస్తూ నిలుచున్నాడు కొత్తగా వచ్చిన వాచ్మెన్ నాగేశ్వరరావు.

పొద్దుటి నుండి ఒకటే మెసేజ్ పదిసార్లు.  ఎవరో అన్నయ్య  యు వీ ప్యాలెస్ కి వస్తున్నాడట. అందులో ప్రత్యేకత ఏముందీ ? జనాలు  వీసా లేకుండా ఎన్నో దేశాలకి వెళ్లి వస్తున్నారు . స్వదేశంలో ఎక్కడ తిరిగితే ఏమైంది? ఎవరి పనులు వారివి. దానికంత ప్రాధాన్యం ఎందుకివ్వాలి? అనుకూలంగా కొన్ని, వ్యతిరేకంగా కొన్నీ.  డబ్బులు పుచ్చుకుని మీటింగ్ కెళ్ళే వాళ్లకి అలాంటి మెసేజ్ వెళ్ళినా ఫలితం భారీగా దక్కును. నాకెందుకంటా!  పదకొండో మెసేజ్. అసహనం రాదుమరి. ఇక ఒర్చుకోవడం నావల్ల కాలేదు.ఆ నంబర్ బ్లాక్ చేసి పడేసాను.

హాల్లో టీవి , బెడ్ మీద లాప్ టాప్. డైనింగ్ టేబుల్ మీద ఎడమ చేతిలో మొబైల్. మనుషులు మనుషులతో మాట్లాడుకోరు.  తెరమీద మాట్లాడుకోవడం, పోట్లాడుకోవడం ఎక్కువైపోయింది.తెరల మీద చూసి చూసి ఈ మధ్య మా ఇంట్లో కూడా శాంతి సామరస్యం అస్సలు కుదిరి చావడంలేదు. ప్రతి దానికి అసహనం ప్రదర్శించడం అలవాటైపోయింది. రోజూ వంట చేసినట్టే,రోజూ ఇంటి పని చేసినట్టే రోజూ టీవి సీరియల్స్ చూసినట్టే రోజూ అసహనం ప్రదర్శించకపోతే ఏమీ బాగోలేదు.   మొన్నట్టాగే అత్తగారు చుట్టంలా వచ్చింది వచ్చినట్టు ఊరుకోకుండా..  ఎందుకా సీరియల్స్ అదే పనిగా చూస్తావ్ ! పిల్లలతో హోం వర్క్ చేయించవచ్చు కదా అంది. మా ఆయన్ని వరించినందుకు భరించక తప్పదని ఊరుకుంటున్నా కానీ  పక్కింటి వాళ్ళ కోడలు వేసినట్టు ఏ ఫోర్ నైంటీ ఎయిట్ ఏ నో వేసేస్తే  పీడా పోద్ది  అనుకున్నాను

అమ్మ గారు డస్ట్ బిన్, అమ్మ గారు పోస్ట్, అమ్మగారు కరంట్ బిల్, అమ్మగారూ నెట్ బిల్, అమ్మాయి గారు సపోటాలు బాగున్నాయి రండి …  డజను నలబై రూపాయలే ! అయ్యని ఎవరూ పిలిచే  అలవాటులేదు, పాపం ఆర్ధిక భారం ఆయనకేమి తెలుసని జాలి కాబోలు.

పక్కింటమ్మాయికి పెళ్ళైతే నీకెందుకు  కొత్త పట్టు చీర, డిజైనర్ బ్లౌజ్ !? చంపుతున్నావ్ కదే ! ఎదురింటాయన ఆక్రోశం.  ఆ మైనా వాడి దగ్గర వన్ గ్రామ్ గోల్డ్ నగలమ్మినట్టు చీరలు బ్లౌజ్ లు కూడా అద్దెకిచ్చే వాళ్ళుంటే  ఎంత బావుండునో ! మగాడికి అధిక సంపాదన కోసం బల్ల క్రింద చేయి పెట్టడమో,  హార్ట్ ఎటాక్ రిస్క్ రెండూ తప్పుతుంది. అరెరే ! ఇదేదో మంచి ఐడియానే ! మనమే  అలాంటి షాప్ పెట్టేసుకుంటే పోలా ఇలా ఖాళీగా కూర్చునే బదులు!

మేడమ్!  ఉదయం సార్  తో మాట్లాడాను హవా టెల్ లో మంచి ప్లాన్స్, ఆఫర్స్ ఉన్నాయి పోర్టబిలిటీ చేయించుకుంటానన్నారు అంది కంఠంలో బహుతీపిని ఒలకబోస్తూ ఓ పిల్ల .   ఎవరమ్మా .. ఆ సార్ !? ఏ సార్ తో మాట్లాడావో నువ్వు?  ఈ నెంబర్ గల  ఫోన్  ఎప్పుడూ నాదగ్గరే ఉంటుంది . ఇంకో విషయం తల్లీ ఈ నెంబర్ మీ హవా  టెల్ లోకి మారి రెండేళ్ళు అయింది  కదా ! అన్నాను టక్కున పెట్టేసింది.  మా ఆయన మొన్నెప్పుడో ఇలాంటి కాల్  అటెండ్ అయి   వేషాలు బాగానే వేస్తున్నారు   ఫ్యాన్సీ నెంబర్లని ఎన్నుకుని  ఇదోరకం వ్యాపారం !  సిగ్గు లేదూ..  చావండహే! అన్నది గుర్తుకొచ్చింది.

అక్కా!  అక్కా !! పక్క అపార్ట్మెంట్ అమ్మాయి పిలిచింది నన్నేనా ..? నేను అక్కనెప్పుడయ్యా నబ్బా ! పెళ్ళైన మర్నాటి నుండే అందరికీ ఆంటీ నే కదా ! అలా పిలవద్దని స్మూత్ గా చెప్పి కూడా  అందరితోనూ యాంటీ అయిపోయా ! ఓపికపోయి మూలుగుతూ కూర్చున్న నాకు ఈ  అక్కా అన్న పిలుపు కవితా కృష్ణమూర్తి భైరవి రాగంలా  తోచింది . గబుక్కున బయటకెళ్ళి ఏంటమ్మా ..సత్యా అనడిగా! ఒక కరిపాకు రెమ్ముంటే ఇవ్వక్కా ! అయ్యో ! కూరలో కరివేపాకులా మనుషులని తీసి పారేస్తున్నారని మనుషులకి కోపం వచ్చి కరివేపాకు తోటలని  పెంచడం మానేసారటమ్మా!  కావాలంటే కొత్తిమీర కట్ట ఇస్తా ! మాడిన కూరని కూడా గార్నిష్ చేసి మీ ఆయనతో లొట్టలేసుకుంటూ తినేటట్టు చేయొచ్చు అన్నాను. నవ్వి సరేనంది. ఇలాగే అక్కా అని పిలుస్తూ..  నీకేమి కావాల్సినా అడగమ్మా ! మొహమాటపడకు. పక్క పక్క బిల్డింగ్ లలో ఉన్నాం, మనం మనం  సాయం చేసుకోకపోతే ఎలా !  అంటూ కాస్త అతిగానే స్పందించాను.  మా చిన్నోడికి అర్ధమయ్యిందనుకుంటా.. ముసి ముసిగా నవ్వుకుంటున్నాడు. పిల్లలు పెద్ద ముదుర్లు అయిపోయారు.వాళ్లకీ అన్ని విషయాలు   తెలుస్తున్నాయి.  ఆ సంగతి మొన్నెవడో కథల గ్రూప్ లలో  పోర్న్ వీడియో పోస్ట్ చేసి  మరీ చూపిచ్చాడు. ఝడుసుకుని చచ్చాను. ప్చ్ ..

లోకం  తెగ పాడై పోయింది. నేను పాడవకుండా ఏదన్నా రహస్యముంటే ..చెప్పరా..  భగవంతుడా ! ఆ రహస్యాన్ని కడుపులో పెట్టుకుని దాచుకుంటా, ఎంత కడుపు నొప్పి వచ్చినా సరే ! మాటిస్తున్నానుగా, నమ్మొచ్చు కదా !అసలు ఆడాళ్ళకి కడుపు నొప్పి ఎందుకొస్తుందో తెలుసా !  అవునులే … హ్యాపీ బ్లీడ్ సంగతి నీకేం  తెలుసు ..నీకు అమ్మున్టేగా?  అమ్మతోడు ! అవకాశం కోసం నేను మతం మార్చుకోలేదు గనుక నువ్వు  అమ్మ లేని భగవంతుడని గుర్తుకొచ్చిందంతే! నిన్నిలా తిట్టడం ఎవరైనా వింటే మా దేవుడికి అమ్మ ఉంది అని యుద్దానికొచ్చే మిత్రులున్నారు. సైలెన్స్ సైలెన్స్ .అదివరకంటే మాటలని ముంతలో పెట్టి దాపెడితే సరిపోయేది ఇప్పుడు  నోట్లో మాట నోట్లోనే దాచి  పెదవులు కుట్టేసుకోవాలని అనుభవాలు చెబుతున్నాయి.బయటకి పొక్కాయా ..బ్లాక్ చేసి పడేస్తారు.  భావ స్వేచ్ఛ జిందాబాద్ !

పెద్దోడిని స్కూల్ లో దించడానికెళ్ళా ! ఆ ఎర్ర చీర మిస్ మీ క్యాస్ట్ ఏమిటీ అనడిగిందమ్మా,  క్యాస్ట్ అంటే ఏమిటమ్మా అన్నాడు వాడు.  కడుపు రగిలిపోయింది . ఆమె పక్కనే బండి ఆపాను . గుడ్ మార్నింగ్ మేడం ! మీ బాబు సో చీట్ అంది. స్వీట్ అందా చీట్ అందా ఇంటర్నెట్ భాష జనంలోకి వరదలా వచ్చేసాక ప్రతి చోటా  కన్ప్యూజే ! ఛీ… దీనెమ్మ జీవితం అనబోయి గబుక్కున ఆపుకున్నా ! ఒక నవ్వు నవ్వేసి ఊరుకున్నా ! మీరేం కేస్ట్ మేడం అడిగింది నన్ను. కోపమొచ్చి నాలుగు పీకుదామనుకున్నా ! ఎలాగో తమాయించుకుని నేనేమీ రాజకీయ నాయకురాలిని కాదమ్మా ! ఏదో ప్రయోజనం ఆశించి సడన్ గా నా కులమేమిటో ప్రకటించుకోడానికి. కాస్త ప్రశాంతంగా బ్రతకనీయండి తల్లీ  అంటూ దణ్ణం పెట్టా ! మీ ఫీలింగ్స్ దెబ్బతీయాలని కాదండీ  జస్ట్  తెలుసుకోవాలని అడిగానంతే! మోహంలో అసంతృప్తి దాచుకుని వెళ్ళిపోయింది.

ఈ విషయం అర్జంట్ గా ఫేస్ బుక్ లో పోస్ట్ చేసేసి కుల నిర్మూలన కోసం పోరాడాలి . ఒక నాలుగువందల లైక్ లు, ఎనబై షేర్ లు గ్యారంటీ ! లైక్ లంటే గుర్తొచ్చింది .. ఆ పెద్ద రచయిత్రి పోస్ట్ కి లైక్ కొడితే ఇంకో పెద్ద రచయిత్రికి కోపం . ఈ రచయిత్రి పోస్ట్ కి లైక్ కొడితే ఆ  రచయిత్రికి కోపం . భగవంతుడా ఈ పెద్ద పెద్ద వాళ్ళ మధ్య నన్నెందుకు ఇరికించావయ్యా ! నా మనసు చెప్పినట్టే వింటానని నీకు తెలియదూ ! నారీనారీ నడుమ మురారి నీది నాది వేరే దారి ఏఎన్నార్ డాన్స్, ఇరువురి భామల కౌగిలిలో అంటున్న  యువరత్నవేడుకోలు ఒకేసారి గుర్తొచ్చాయి మరి. స్నేహం చేద్దామంటే ఒక్క మంచి మనిషి దొరకరు. బోల్డ్ కాంటెంపరరీ  స్టైల్స్ షాప్ లలో అయితే దొరుకుతాయి కానీ మనుషుల్లో మంచి మనిషి భూతద్దం పెట్టి వెదికినా దొరకరు. అన్నీ ఆ తానులో ముక్కలే ! దొరికే దాకా వెతుకు వెతుకు .. వెతకవమ్మా . కష్టపడనిదే ఎవరికీ దొరకదని చెపుతున్నాగా! చత్!! అంతరాత్మ హిత బోధ ఎక్కువైపోయింది.

మన్ కీ బాత్.  మన్ కీ బాత్ . వినలేక చచ్చిపోతున్నా. అసలు మనసుంది ఎందరికీ ? కళ్ళముందు భగ భగ మంటలు, కస కస కోస్తున్న కత్తులు, టన్నులు కొద్దీ కన్నీరు.  ముందు  మన్ తీసేసి మాట్లాడటం నేర్చుకోవాలి.  నేర్పేందుకు ఎవరైనా ఉండారో లేదో అన్న సందేహం అసలొలదు. కోచింగ్ సెంటర్స్ కోసం కాళ్ళరిగేలా తిరిగే కష్టం కూడా వద్దు.  ఇప్పుడందరూ ఆ విద్యలో అవధానం చేసినవాళ్ళే  కదా ! ఓ చిలిపి పంజేయాలని బుద్దిపుట్టి   అనవసరంగా పృచ్ఛక  అవతారమెత్తితే అసహనానికి గురికాగలరు. జాగ్రత్తగా ఉండాలి పెద్దోళ్ళతో మాటలుకాదు మరి.

మధ్యాహ్నం 12:55 అయింది ప్రియా కూతేసింది కాకి అలవాటుగా గోడమీద వచ్చి కూర్చుని  కావ్ కావ్  మంటుంది . ఎదురింటి తలుపు తప్పనిసరై తెరుచుకుంది. గుప్పిట్లో తెచ్చిన ముద్దని గోడమీద పెట్టి వెళ్ళిపోయింది కాకి అత్తమామ ఆరగించడానికి రెడీ అయిపొయింది. బతికి ఉన్నప్పుడు పెట్టారో లేదో కాని కళ్ళు మెరుస్తుండగా తృప్తిగా చూసుకుంటూ వెళ్లి ఠపీమని తలుపేసుకుంది . కాకి తిన్నంత తిని నేలమీద పడ్డ మెతుకులని  వదిలేసిపోయింది.ముక్కుతో ఏరేరుకుని తినే శ్రమ ఈ కాకికి లేదు కాబట్టి  హాయిగా ఎగిరి పోయింది గానీ  పాటు నాకొచ్చి పడింది.   గేటులోకి వచ్చి పడ్డ అన్నం మెతుకులని తొక్క కూడదనే సెంటిమెంట్ ఏడ్చింది కాబట్టి చీపురు తీసుకుని బర బరా ఊడ్చి పారేసా ! ప్రక్కనే పక్కిన్టామె  పెట్టిన కుండీలో తులసి మొక్కకి  చీపురు తగిలిందేమో! పుణ్యం వాళ్లకీ  పాపం నాకు.

మధ్యాహ్నం భోజనం చేసాక టీవి తదేకంగా చూస్తూ “దొండపండు పెదవులేసుకుని ఆ కాప్రా చూడు ఎంత బావుందో … నువ్వు ఉన్నావ్ ఎందుకూ !? సిటీకొచ్చి ఆరేల్లైంది,గోరింటాకు మానేసి నెయిల్ పాలిష్ వేయించలేకపోతున్నా. ఎంతైనా ఊళ్లోళ్ళు  మారరని రుజువుచేసుకున్నావ్” అన్నాడు మా ఆయన. కడుపు మండిపోయింది. ఊళ్లోళ్ళు అని గడ్డిపరక లెక్క తీసేస్తున్నాడు. వాళ్ళు లేకపోతే తింటానికి గడ్డి కూడా దొరకదని తెలియదు.ఏంటో పెద్ద పట్నం గొప్ప? నీళ్ళు కూడా కొనుక్కుంటూ అని లోలోపలే తిట్టుకుంటుండగానే ఒక ఆలోచన పుటుక్కుమని పుట్టింది, ఆయన్ని ఏడిపించాలని.  బాగుంది కానీ…  మరీ తొమ్మిది గజాల గుడ్డ నేలపై జీరాడడమే అస్సలు బాగోలేదు అన్నా.  అది అంతర్జాతీయ  ఫ్యాషనే పిచ్చిమొహమా  అన్నారు.  వాళ్ళ ఒంటి నిండా కట్టినా డబ్బులే, కట్టకపోయినా డబ్బులే అంట,  నాక్కూడా అలాంటి అంతర్జాతీయ  ఉద్యోగమేమన్నా దొరికితే బావుండును అన్నాను అమాయకంగా. రిమోట్ విసిరి పడేసి  బెడ్ రూమ్ లోకి వెళ్లి పడుకున్నాడు పిచ్చి నా మొగుడు. సినిమా వాళ్ళతో పెళ్ళాన్ని పోల్చడం మొగుడికి తెలిసినట్టు పెళ్ళానికి తెలియదనే అజ్ఞానమైతే ఎట్టాగబ్బా  మరి.

ఇలా రాసేసాక చాలామందిని  టార్గెట్ చేసినట్టు రాసేవేమో బంగారూ అంది అంతరాత్మ.  బాబోయ్ నేనేమన్నా నల్లకళ్ళద్దాల వృద్దనారీ రచయితనా ఏమిటీ ఇప్పటిదాకా జనాల్లో ఉన్న గౌరవం పోగొట్టుకోవడానికి. ఒక అక్షరం ఎగర గొట్టేసిన  పేరుతో కథ రాసేసి విషం కక్కినట్టు ఇంక్ కక్కడానికి. రాసే ప్రతిదీ నిజమని ఏ పాఠక వెధవాయ్ నమ్మడని తెలిసినట్టు లేదు. అంత వయసొచ్చాక  కాస్త ఇంగితం ఉండాలి తల్లోయ్ !  అభిమానిస్తున్నారు కదా అని చెవుల్లో  ఇంగ్లీష్ కాలీ  ప్లవర్ పువ్వెట్టకుమాతా ! చెప్పులో రాయి గుచ్చుకున్నట్టు ఫీల్ అవుతారు కొందరు అని చెప్పాలనుకుంటున్నా ! అయినా నా మాట వినడానికి ఆమెకి తీరిక ఉందో  లేదో !  చెవులు సరిగా పని చేస్తున్నాయో లేదో !

టీపాయ్ మీద పెట్టిన  మా ఆయన ఫోన్ కి ఏదో మెసేజ్ కూత.  యధాలాపంగా చూసా. బి ఎఫ్/జి ఎఫ్ కావాలా? కాంటాక్ట్ నెంబర్ పదంకెలు !ఇన్బాక్స్ లో బోలెడు ప్రేమ రుతువుల పైత్యాలు పచ్చిగా వార్మప్ చేసేవిగా ఉన్నాయి. ఇలాంటి వాటితో కాపురాలు కూలిపోమ్మంటే కూలి పోవూ ! అసహనం హద్దులు దాటింది. మా ఆయన ఫోన్ బాల్కనీ  గోడకెళ్లి టప్పున కొట్టుకుంటుంది. టీవీ,మొబైల్,ఇంటర్నెట్ ఇవన్నీ లేనప్పుడు అమ్మల కాలం ఇప్పటికన్నా కొద్దిగా బాగుండేదేమో! అప్పుడు  ఇన్ని విచ్చలవిడితనాలు లేవు. అయినా ఈ మాత్రం దానికే అంత అభద్రతాభావం ఎందుకో ? అంతరాత్మ మళ్ళీ  ఎదురుగా నిలబడి చెప్పింది  “ఎందుకంటే పెంపుడు కుక్కని నమ్మినట్టు, కొట్టంలో పశువుని నమ్మినట్టు మొగుడిని నమ్మడానికి వీలులేదే పిచ్చిదానా “అని. పోదూ …ఎల్లకాలం మోసం చెయ్యాలనుకున్న వాడికి ఎప్పుడైనా బై బై చెప్పే తెంపరితనం కూడా ఉందిలే నాలో అని సముదాయించుకున్నా.

కోపం తగ్గాక మొబైల్ ముక్కలేరి చెత్త కుప్పలో పోద్దామని బయటకొచ్చా.  పుస్తకాలు ముందేసుకుని కూడబలుక్కుని చదువుకుంటున్న లక్ష్మిని చూసి ముచ్చటేసింది. పగలల్లా పదిళ్ళల్లో పాచి పని, అంట్ల పని చేసుకుని, ఇల్లు సర్దుకుని పుస్తకాలు ముందేసుకుని కూర్చోవడం, చదువుకోవడం. అలా ఉండటం  అస్సలు నచ్చలేదట లక్ష్మి మొగుడికి.  ఆమె పుస్తకాల్ని  చించి  పోగులు పెడుతుంటే  లక్ష్మి రాక్షసిలా మొగుడి మీద తిరగబడింది. నీ యబ్బ ! నీకేంటిరా నచ్చాల్సింది, నా సదువు నా ఇట్టం.  నోరు మూసుకుని ఇంటో  ఉంటే ఉండు, దొబ్బితే దొబ్బు అంది . నోరు తెరచుకుని ఆశ్చర్యంగా చూస్తూ లక్స్ నా సౌందర్య రహస్యం, బికినీ వేసుకుని బీచ్ లలో పరిగెత్తడం లాంటివే  కాదమ్మా  స్వేచ్చంటే .. అచ్చమైన  స్త్రీ స్వేచ్చంటే ఇది గదా ! అనుకున్నాను. లక్ష్మీ సెహబాష్ .

లక్ష్మిలా ఇలా తనని తానూ కాపాడుకోకపోతే అసలాడవాళ్ళని బ్రతకనిచ్చేటట్టు ఉన్నారా ! పిండంగా ఉండగానే ముక్కలు ముక్కలు చేసి   డ్రైనేజీలో గుమ్మరించేయడం లేదా   వావి వరుస వయసు చూడకుండా అత్యాచారం చేయడం.  అయితే అటు కాకపొతే ఇటూ … బేటీ బచావో, ఔరత్ బచావో … గొంతు పగిలిపోతుంది ఎవరికీ చెప్పాలి, యేమని చెప్పాలి ?  వినే నాధుడే లేడాయే !  ఏమి శిక్షరా … బాబూ ! పొగిలి పొగిలి  ఏడ్వక ఏం మిగిలింది ? నెట్ న్యూస్ లో కూడా  అప్డేట్  చేసినప్పుడల్లా  ప్రపంచ దేశాలలో  ఎక్కడైనా సరే .. ఎప్పుడు., ఎలా రేప్ జరిగిందో వివరంగా చెప్పే కథనాలు ఎక్కువైపోయాయి.   మొన్నెప్పుడో కలలో రెండు కాళ్ళ మధ్య భూగోళాన్ని ప్రసవిస్తున్న స్త్రీ కనబడింది. ఏమిటో దానర్ధం? ఈ  అవాంఛితాల వార్తలు కళ్ళబడటం, వినబడటం వల్ల స్పందించే గుణం కూడా పోయింది. సున్నితత్వం కూడా పోతుంది. మెదడు మొద్దుబారిపోతుంది.

చీకటి పడబోతుండగా మధ్యాహ్నం నిద్ర నుండి మా ఆయన మేలుకున్నాడు.  రోడ్డు పక్కనే ఉన్న కల్యాణ మండపంలో పల్లకిలో పెళ్లి కూతురు రాణిలా ఉంది … చెవులు బద్దలయ్యే మేళం మోగుతుంది.  పెళ్లి కొడుకు గుర్రం మీద ఊరేగుతూ నిన్నా కుట్టేసినాది, మొన్నా కుట్టేసినాది గండు చీమ అనే పాటకి తెగ ఎంజాయ్ చేస్తూ మండపానికి వెళుతున్నాడు. అతనుకూడా యువరాజులాగానే ఉన్నాడు.పెద్దలు కుదిర్చిన పెళ్ళంట.  భారీ కట్నం,పుత్తడిబొమ్మ అమ్మాయి. మా ఆయనకి దక్కినట్టే !  అంతకి ముందు ఎన్ని చీమలు కుడితే  కంగారుగా దులిపేసుకున్నాడో అమ్మా అయ్యా   ఏడుపు ముఖాలు చూడలేక.

నా ఫోనేది … ఆయన ప్రశ్న. ఏమో నాకేం తెలుసూ … అన్నా అమాయకంగా ముఖం పెట్టి. ఆయన ముఖంలో అసహనం. నాకది చాలా సింపుల్ గా అనిపించింది.  చూస్తున్నారుగా . వేకువఝాము నుండి   నేనెన్ని అసహనాలు భరించాను. ఆయనా ఒక్క అబద్దాన్ని సహించకపొతే ఎట్టాగబ్బా!

-బొల్లోజు బాబా

~

ఆధునిక ప్రపంచంలో నువ్వెవరవో ఎవరికీ అక్కరలేదు.  నువ్వేం చెపుతున్నావన్నదే ముఖ్యం.  ఆ చెప్పేది “వారికి” ఏ మేరకు మేలుచేస్తుందన్న దానిబట్టే నీ మనుగడ, నీ భద్రజీవితం.  ఇదొక అదృశ్య ఆధిపత్య పోరు.

ప్రముఖ కవయిత్రి,  మీనా కందసామి వ్రాసిన ఈ కవిత ఈనాటి రాజకీయ సామాజిక వాస్తవికతకు అద్దంపడుతుంది. కేరళ ప్రభుత్వం చేపట్టిన భూసేకరణకు, అక్కడి వాసితులను బలవంతంగా తొలగించటానికి వ్యతిరేకంగా ప్రజాస్వామ్యయుతంగా పోరాడుతున్న ఇద్దరు యువకులను, జనవరి 2015 లో అరెష్టు చేసింది ప్రభుత్వం.

అదీ ఈ కవితకు నేపథ్యం.

ఈ కవితలో ‘నిన్ను’ అన్న సంభోధనలోనే ఈ ప్రపంచంతో నీ మనుగడ ప్రశ్నార్ధకమైందన్న అంశం దాగిఉంది.  ఆ ‘నువ్వు’  లో ‘నేను’  లేను అనుకోవటం మనల్ని మనం మోసగించుకోవటమే. చివర్లో  నిశ్శబ్దమా వర్ధిల్లు అనటం ఈ సమాజం ప్రదర్శిస్తున్న నిర్లిప్తతపై గొప్ప వక్రోక్తి.

*******

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు.  నీ ఇంట్లో ఏదో సమస్యాత్మక పుస్తకం ఉందని ఆధారం చూపుతారు

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు.  పోలీసులు చెప్పారని ప్రసారమాధ్యమాలన్నీ నిన్ను తీవ్రవాది అనటాన్ని నీ మిత్రులు టివిలో చూస్తారు.

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు. లాయర్లందరినీ భయపెడతారు.  నీ కేసు తీసుకొన్న లాయర్ ఆ పైవారం అరెష్టు చేయబడతాడు

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు.  ఆ మర్నాడు నిన్ను ఫేస్ బుక్ లో చూస్తారు నీ మిత్రులు.  పోలీసులే నీ పేరుతో ప్రవేశిస్తారు

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు.  పిటిషన్ పై  వెయ్యి సంతకాలు తీసుకోవటానికి నాలుగురోజులు పడుతుంది నీ మిత్రులకు

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు.  నీ చిట్టితల్లి UAPA  అంటే ఏమిటో తెలుసుకొంటుంది.  నీ మిత్రులకు సెక్షన్-13 అర్ధమౌతుంది.

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు.  ప్రజలకు నువ్వు ఒక లెఫ్టిస్ట్ వి,  లెఫ్టిస్ట్ లకు నువ్వు ఒక అతి-లెఫ్టిస్ట్ వి.  ఎవరూ మాట్లాడరు.

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు.  ఇకపై జీవితాంతం నీవు తీవ్రవాదిగానే పరిగణించబడతావు.

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు.  వాళ్ళు ఒక జాబితా తయారుచేస్తారు.  ఖండించినవారి పేర్లు అందులోకి చేరుతూంటాయి.

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు.  నిన్ను హెచ్చరిస్తారు.  నీవే ప్రతిఒక్కరికీ ఒక హెచ్చరిక అవుతావు-  కార్పొరేట్ సాలెగూటిలో వేలుపెట్టినందుకు.

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు.  ఈ రాత్రి నీ ఇల్లు సోదాచేస్తారు.  నిన్ను ప్రశ్నించటానికి తీసుకెళతారు.  మాట్లాడకు.

రేపు నిన్ను ఎవరో అరెష్టు చేస్తారు.  కోర్టు ఓ అరుదైన చర్యగా నీకు బెయిలిస్తుంది.  మరో కేసులో నువ్వు మళ్ళా అరెష్టు చేయబడతావు

రేపు  ఎవరో నీ పిల్లల్ని అరెష్టు చేస్తారు.  నీవు అజ్ఞాతంలోకి వెళిపోతావు.  ప్రజాస్వామ్యాన్ని బతికించటానికి కొన్ని జాగ్రత్తలు తప్పవు.

నిశ్శబ్దమా వర్ధిల్లు!

మూలం: మీనా కందసామి ( The End of Tomorrow)     – తెలుగు అనువాదం: బొల్లోజు బాబా

స్లీమన్ కథ-29

కల్లూరి భాస్కరం

యుద్ధ సందర్భంలో భార్యతో మాట్లాడుతూ హెక్టర్ అంటాడు:

ఆ రోజు వస్తుంది,  నా అంతరాత్మ చెబుతోంది,

మన పవిత్రనగరం ట్రాయ్ ధూళిధూసరితమైపోతుంది,

ట్రాయ్, ధైర్యశాలి అయిన రాజు, అతని రాచపరివారం, అంతా సర్వనాశనమైపోతారు.

ట్రోజన్ల దుఃఖం నన్ను అంతగా కదిలించడంలేదు సుమా-

దుఃఖం అనివార్యం- హెక్యూబా* దుఃఖం, నా తండ్రి దుఃఖం,

శత్రు పాదాల దగ్గర రక్తధూళిలో పడిఉన్న ఎందరో ఉత్తముల దుఃఖం- అనివార్యం.

నా మృత్యువును నేను తలపోస్తున్నాను, నా చావు నీకు కలిగించబోయే శోకం నన్ను చిత్రవధచేస్తోంది:

కంచు కవచం ధరించిన శత్రువు నిన్ను బానిసత్వంలోకి ఈడ్చుకు వెడుతుంటే నువ్వు పెట్టే ఆర్తారావం నా గుండెల్ని పిండుతోంది.

ఆర్గోస్ లోని ఎవరి మగ్గం దగ్గరో వాళ్ళు నీ చేత పని చేయిస్తారు

లేదా ఎక్కడో ఏ మారుమూల ఊరికో వెళ్ళి కడవతో నీళ్ళు మోస్తావు,

ఏం చేసినా నీ ఇష్టానికి విరుద్ధంగానే, నువ్వు బందీవి.

దుఃఖిస్తున్న నీతో వాళ్ళు అంటారు:

“ తమ నగరం కోసం పోరాడుతున్న రోజుల్లో ట్రాయ్ ఆశ్వికసేనకు నాయకత్వం వహించిన ఘన సేనాని హెక్టర్  ఇల్లాలా! ఇటు చూడు”

ఆ మాటలకు, నిన్ను దాస్యం నుంచి విముక్తం చేసే నాలాంటి వాడు ఎవరూ లేనందుకు,

నీ దుఖం మరింత పొంగి పొర్లుతుంది.

నీ దుర్భరశోకం, నిన్ను బానిసగా మార్చిన వైనం నా చెవిన పడకముందే

నాకు చావు రావాలి, భూమి నా మీద విరుచుకుపడి నన్ను పాతాళానికి తొక్కేయాలి.

—

దేదీప్యమానుడైన ఆ వీరుడు అలా మాట్లాడుతూ కొడుకువైపు చేతులు చాచాడు,

తండ్రి దేహంపై లోహపు మెరుపులూ, శిరస్త్రాణంపై గుర్రపువెంట్రుకల తురాయీ చూసి భయపడిన బాలుడు-

చక్కని మొలనూలు ధరించిన దాది వైపు ఏడుస్తూ పరుగెత్తాడు.

తల్లిదండ్రుల ముఖాల్లో నవ్వులు విరబూసాయి,

ఉజ్వలుడైన  హెక్టర్ ధగద్ధగాయమానమైన శిరస్త్రాణాన్నితీసి నేల మీద ఉంచి తన గారాల పట్టిని చేతుల్లోకి తీసుకుని లాలించాడు.

తను సృష్టించిన పాత్రపై ప్రేమ పెల్లుబికితే తప్ప ఇలాంటి సన్నివేశాలను ఇంత దుస్సహ గాఢతతో, ఇంత ఆర్ద్రంగా ఎవరూ రాయలేరు. ఇలియడ్  మొత్తాన్ని హెక్టర్ పక్షాన చెబుతున్నట్టు అనిపిస్తుంది. ఇతిహాసం పొడవునా అతను మాట్లాడుతూనే ఉంటాడు. ఒక్కోసారి ధిక్కారపూర్వకంగా గర్జిస్తూ, ఇంకోసారి కోపంతో వణకుతూ, మరోసారి ప్రసన్నతనూ, నిగ్రహాన్నీ పలికిస్తూ అతని గొంతు ఇతిహాసమంతటా బిగ్గరగా  వినిపిస్తూ ఉంటుంది. “ఇలాంటివి జరుగుతూనే ఉంటాయి. ఈ విధ్వంసం మన మీద వచ్చిపడింది. దానిపై తిరగబడుతూ, గడచిపోయే ప్రతి ఒక్క క్షణం నుంచీ మనకు దక్కే అల్ప సంతోషాన్ని జుర్రుకుందాం” అంటాడతను. విచిత్రంగా ఈ మాటలు ఆధునికతకు సమాధానాలుగా ధ్వనిస్తాయి. హోమర్ ను చదువుతున్నకొద్దీ మనం ఆధునిక ప్రపంచంతో ముఖాముఖీ తలపడుతున్నామన్న ఒక విచిత్ర స్ఫురణ నిరంతరాయంగా కలుగుతూ ఉంటుంది.

మానవ అంతఃకరణలోని అరాచకరాక్షసుని హింసాత్మక స్వైరవిహారానికి అఖిలెస్ ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాడు. అతను కేవలం చంపడం కోసమే చంపుతాడు. అందులోనే వెర్రి ఆనందాన్ని ఆస్వాదిస్తాడు. అతని దృష్టిలో విధ్వంసం ఒక  ఉత్తమోత్తమ పుణ్యకార్యం . అతనిది రాతిగుండె అనో; పగ, ప్రతీకారం మూర్తీభవించినవాడనో అనడం, అతని భయానకప్రవృత్తిని తక్కువ చేసి చూపడమే. అతని సంహారకాండకు ఒక లక్ష్యం ఉండదు. ఒక వేటగాడిలా వెంటాడి వెంటాడి మరీ చంపుతాడు. అందులో పిల్లలు, వృద్ధులు అన్న విచక్షణ లేదు.  అపరాధభావన లేదు. ప్రపంచాన్ని అమితంగా ద్వేషిస్తాడు. దానిని నిర్ధూమధామం చేయడంలో తను పొందే తృప్తి కన్నా అతనికి మరేవీ ఎక్కువ కావు. శత్రుగృహంలో ఉన్న హెలెన్ ను విడిపించడం కోసం అతను  యుద్ధంలో పాల్గొనలేదు; చంపడంలో ఉండే సంతోషాన్ని పిండుకోవడం కోసం, ట్రాయ్ మొత్తాన్ని బూడిదకుప్పగా మార్చడం కోసం పాల్గొన్నాడు.

అందరికంటే ఎక్కువగా  హెక్టర్ మన ఆలోచనలకు దగ్గరగా ఉంటాడు. అతనిలో ఎలాంటి భ్రమలూ లేవు. అతని చేతిలో ఎలాంటి మంత్రదండమూ లేదు. నేటి మన కాలపు ఛాయలు అతనిలో ప్రతిఫలిస్తూ ఉంటాయి. శకునాలను ధిక్కరిస్తాడు. విధిని తప్పించుకోడానికి మానవసాధ్యమైన అన్ని ప్రయత్నాలూ చేస్తాడు, అదే సమయంలో, అది తప్పించుకోలేనిదనీ అతనికి తెలుస్తూ ఉంటుంది. ఎలాంటి పరిస్థితిలోనైనా హుందాగా, గౌరవప్రదంగా నడచుకుంటాడు; అయితే గౌరవమర్యాదలు యుద్ధాలను గెలవలేవనీ అతనికి తెలుసు. హోమర్ చెప్పినట్టుగా అతని ముఖంలో నిశీథి తాండవిస్తూ ఉంటుంది. మరోవైపు, అతను ఎంతటి వీరుడంటే, “కోటగుమ్మంలోంచి రివ్వున యుద్ధానికి దూసుకువెడుతుంటే దేవతలు కూడా అతన్ని పట్టుకోలేరు”. చివరికి, తన కవచాన్ని కోల్పోయిన స్థితిలో, కంఠంలో దిగబడిన ఒక కత్తిపోటుతో అతని జీవితం అంతమవుతుంది. అప్పటికీ కసి తీరని శత్రువు అతని మృతదేహాన్ని దుమ్ములోంచి ఈడ్చుకువెళ్ళాడు.  దేవతలు తనను త్యజించి శత్రుపక్షం వహించడమే అతని పతన,పరాభవాలకు కారణం. విచిత్రం ఏమిటంటే, తన జీవితం ఇలాగే ముగుస్తుందని అతనికి ముందునుంచీ తెలుసు. **

ప్రతి కాలంలోనూ జనం హోమర్ ను చదువుకున్నారు. కానీ నేటి కాలంలో చదువుతున్నంత విస్తృతంగా, శ్రద్ధగా ఎప్పుడూ చదవలేదు. అందుకు తగిన కారణమే ఉంది. హోమర్ ప్రకృతికి అద్దం పట్టాడు. అతను వర్ణించిన ప్రపంచం సరిగ్గా నేటి ప్రపంచమే. ట్రాయ్ దగ్ధమైన తర్వాత ఈ మూడువేల సంవత్సరాలలో ప్రపంచం పెద్దగా మారింది లేదు. నాటి ఆ మంట ఇంకా రగులుతూనే ఉంది. అందులో చిక్కుకున్నవారు బయటపడడానికి పంటిబిగువు పోరాటం చేస్తూనే ఉన్నారు. ప్రతిచోటా విధ్వంసగ్రస్తుల ఆర్తనాదాలు వినిపిస్తూనే ఉన్నాయి. మనందరం ట్రోజన్లమే.*** అంధుడైన హోమర్ పురాతన ద్వీపాల వెంబడి సంచరిస్తూ నేటి మన దురవస్థను విస్తారమైన కాంతిమంతతతో వర్ణించాడు. అలాగని అతను ప్రవక్త ఏమీ కాదు; మానవావస్థను అతనంత నగ్నంగా, ఘనంగా వర్ణించినవారు లేరు.

పాశ్చాత్య నాగరికత మూలాలు వెతికే ప్రయత్నంలో స్లీమన్ ట్రాయ్ అన్వేషణకు వెళ్ళాడు. అతనూ ఆధునికత ఆవహించినవాడే. అశాంతి, అభద్రత, నీడల మధ్య సంచారం సహా విక్టోరియన్ల జాడ్యాలన్నీ అతనికీ ఉన్నాయి. అదే సమయంలో, ఈ సంకీర్ణ ఆధునిక నాగరికత గుప్పించే ప్రలోభాలనుంచి తప్పించుకోవాలన్న దృఢనిశ్చయమూ అతనిలో అసాధారణస్థాయిలో ఉంది. తనవైన మూలాల నుంచి తను దూరమయ్యాడన్న ఎరుక అతనికుంది. అందుకే తన మూలాలను అన్వేషించాలనుకున్నాడు. ఆ ప్రయత్నంలో అతిపురాతన గతంలోకి… ఎలాంటి దారి గుర్తులూ లేని ప్రదేశాలకు సైతం వెళ్లాలనుకున్నాడు. ****

విచిత్రం ఏమిటంటే, ఆధారాలను పట్టించుకోకుండా సిద్ధాంతాలను అల్లే పండితులపట్ల ఆధునికులలో ఉండే తిరస్కారభావం స్లీమన్ లోనూ ఉంది.  అందుకే, హోమర్ కల్పితవ్యక్తి కాడనీ, ఇప్పటికీ జనం జ్ఞాపకాలలో వెచ్చగా ఉన్న యుద్ధాల గురించి రాసిన ఒకనాటి సజీవవ్యక్తి అనీ తిరుగులేని ఆధారాలతో నిరూపించాలనుకున్నాడు. ఆ సంకల్పాన్ని హద్దులు దాటిస్తూ, తను అగమెమ్నన్ ముఖాన్ని గుర్తుపట్టానని అతను అన్నప్పుడూ; ‘హెలెన్ స్వర్ణహారకిరీటాన్ని’ భార్య నుదుట అలంకరించినప్పుడూ అందరూ వెక్కిరింపుగా నవ్వారు. అయితే, అతని భావన నిజమైనా కాకపోయినా కనీసం అది అసాధ్యమని మాత్రం ఎవరూ అనలేరు.

హోమర్ లో అంతవరకూ పాఠకుల దృష్టిని పెద్దగా ఆకర్షించని ఛాయామాత్ర ఉల్లేఖలు కొన్నింటికి రక్తమాంసాలను కల్పించి, ముందులేని ప్రాధాన్యతను వాటికి సంతరించడం స్లీమన్ చేసిన గొప్ప దోహదాలలో ఒకటి. తను జరిపిన తవ్వకాలలో అతనికి గట్టి లిఖిత ఆధారాలు ఏవీ కనిపించకపోయినా; అతను బయటపెట్టినవాటిలో అనేకం హోమర్ చిత్రణలకు అనుగుణంగా ఉండి, అతని పద్యాలను అప్పుడే తవ్వి తీసి అపనమ్మక ప్రపంచం ముందు పెట్టాడా అన్న భావన కలిగిస్తాయి. ఏమైతేనేం, తను పాశ్చాత్యనాగరికత మూలస్థానాన్ని కనిపెట్టాడు, అంతే! ఇంతకు మించి చెప్పుకోవడం అనవసరం.

అసలు ట్రాయ్ లో ఏం జరిగింది, యుద్ధం ఎందుకు చేయవలసివచ్చిందన్నది ఈ రోజుకీ మనకు తెలియదు. హోమర్ నిజంగా ట్రాయ్ ను సందర్శించాడా అన్నది కూడా తెలియదు. కానీ ట్రాయ్ పతనగాథ ఏమాత్రం సందేహించడానికి వీలులేనంత ప్రామాణిక వివరాలతో, పటిష్టమైన చట్రంతో మన ముందుకు వచ్చింది.*****  హోమర్ ఒక కవిగా తన అభిరుచికి అనుగుణంగా వీరులను తీర్చిదిద్దాడు. కొందరిని ఉన్నతీకరించాడు, కొందరిని వక్రీకరించాడు. తన సానుభూతులన్నిటినీ హెక్టర్ లో గాఢంగా రంగరించాడు. హెలెన్ ను పారిస్ ఎత్తుకువెళ్లడం వల్లనే ట్రోజన్ యుద్ధం జరిగిందని అతను నమ్మాడు. అయితే, ఆర్థిక కారణాలతో కాకుండా అర్థరహిత కారణాలతో కూడా తరచు యుద్ధాలు జరిగాయన్న సంగతిని విస్మరించిన ఆధునిక పండితులు మాత్రం, దర్దనెల్లెస్ పై ఆధిపత్యం కోసమే ట్రోజన్ యుద్ధం జరిగిందని భావించారు.

ఇక, ట్రోజన్ యుద్ధం గురించి గ్రీకు పురాతన చరిత్రకారుడు హెరోడొటస్ (క్రీ.పూ. 484-425)కథనం మరోవిధంగా ఉంది.

(సశేషం)

****

అథోజ్ఞాపికలు

*హెక్యూబా: రాజు ప్రియామ్ భార్య.

**హెక్టర్ లో విచిత్రంగా మహాభారతంలోని అర్జునుడి పోలికలు, కర్ణుడి పోలికలూ కూడా కనిపిస్తాయి. అతను మనం తేలిగ్గా పోల్చుకోగలిగిన మానవమాత్రుడిలానే వ్యవహరిస్తాడు. విధికి ఎదురు తిరగలేని మానవనిస్సహాయతను అంగీకరిస్తూనే, మానవప్రయత్నంతో ధైర్యంగా దానిని ఎదుర్కోడానికి సిద్ధమవుతాడు. మనిషిలోని దుఃఖం, వేదన, ఆనందం, ఆశ, నిరాశ మొదలైన అన్ని రకాల అవస్థలను ప్రతిబింబిస్తాడు. మహాభారతంలోని అర్జునుడు కూడా ఈ మానవస్వభావానికి ప్రతినిధిగా కనిపిస్తాడు. ‘నరుడు’ అన్న అతని మరో పేరే దీనిని సూచిస్తూ ఉండచ్చు. హెక్టర్ లానే అర్జునుడు కూడా యుద్ధఘట్టంలో సందేహాలు, సందిగ్ధాల మధ్య నలుగుతాడు. విషాదానికి లోనవుతాడు. హెక్టర్ లానే యుద్ధానంతర విధ్వంసాన్ని పదే పదే ఎత్తి చూపుతాడు.

ఇంకోవైపు, హెక్టర్ అంతమైన తీరు కర్ణుని గుర్తుచేస్తుంది. అతను కవచాన్ని కోల్పోవడం, ఆ స్థితిలో కంఠంలో శత్రువు కత్తి దిగబడడం కర్ణుని అంతిమక్షణాలకు కొంచెం దగ్గరగా ఉన్నాయి.  దేవతలు హెక్టర్ కు ప్రతికూలంగా మారి శత్రుపక్షం వహించి అతని చావుకు కారణమైనట్టే, దేవతల రాజైన ఇంద్రుడు కర్ణుని కవచకుండలాలను హరించి అతని చావుకి ఒక కారణమయ్యాడు.

***ఇక్కడ కూడా మహాభారతంతో ఇలియడ్ కు పోలిక కుదురుతున్నట్టుంది. పాశ్చాత్యులందరూ ట్రోజన్లు అయితే, మనం భారతీయులం కురుక్షేత్రయుద్ధ వారసులం. ట్రోజన్ యుద్ధం పాశ్చాత్య సమాజాన్ని ఒక కీలకమైన మలుపు తిప్పిందనుకుంటే, కురుక్షేత్రయుద్ధం భారతీయసమాజాన్ని ఒక కీలకమైన మలుపు తిప్పింది. నా విస్తృత అధ్యయనంలో ఈ చర్చ ఒక భాగం కాబోతోంది.

****మనకులానే పాశ్చాత్యులకు కూడా ఆధునికత ఒక సమస్య కావడం ఇక్కడ ఆసక్తికరం.

*****ఇక్కడా మహాభారతంతో పోలిక కుదురుతోంది. మహాభారతయుద్ధం నిజంగా జరిగిందో లేదో మనకీ తెలియదు. కానీ యుద్ధ చిత్రణ మాత్రం నిజంగా జరిగిందన్న భావన కలిగిస్తుంది.

-మహమూద్

~

ఎన్ని కాలాల తర్వాత
నువ్వోచ్చావ్

తోవ మరిచిన గాలి పరుగులా

రాకేం చేస్తావ్ లే
ఇక్కడ గాయపడిన మనో నెత్తుటి స్రవంతి
నీ పాదాల దాకా పాకే ఉంటుంది

ఈ ఊపిరి బుడ్డని ఊదింది నీవే కదా
నీ ఊపిర్లతో

నా కోసం నేను లేననీ
నువ్వు నడవడానికి పరుచుకున్న
మార్గాన్ననీ
నీకు తెలుసు కదా

నీ పాదముద్రల పంటతో పచ్చగా ఉన్న ఈ దారి
నువ్వెళ్ళాక కళావిహీనమైపోయింది

కవితలిక్కడ చిరుమొలకల్లా
పడిఉండేవి

ప్రేమ నిండిన ఊహల గాలిపటాలతో
అలలారే పుడమి కన్నులో
నీ ముద్దుల అచ్చరలు తళతళలాడేవి

మనల్ని మనం మరిచిపోయినపుడు
మీరు మీరని గుర్తుచేసే వాన చినుకులు గుర్తున్నాయా

నా చేతిలో నీ అరచేయి విడిచిన
నీ గుండెలయల కాగితపు పడవలు గుర్తున్నాయా

వర్షంలో నేను తడిచి నా తడి దేహంపై
నిలిచిన వానచినుకుల పడవల్లో వళ్ళంతా ప్రయాణించిన నీ చిలిపి చూపు గుర్తుందా

నీ పరదేశ ప్రయాణం నా ప్రాణంమ్మీదికొచ్చిందని
ప్రణమిల్లేలోగా పయనమైపోయావ్

ఈ వేదనకి నిరీక్షణ అని ఎవరు పేరు పెట్టారో
తెలియదు కాని
ఈ నిరీక్షణ కోసం ఎన్ని వేదనలు పడ్డానో నీకు
తెలుస్తుందా ఎప్పటికైన

ఇలా వాలు గులాబీ మీద భ్రమరంలా
ఎదపైన
కొన్ని గాయాల గజళ్ళు
ఇంకుతాయి నీ ఎదలోన

-అంబటి సురేంద్రరాజు

~

We love life, not because we are used to living, but because we are used to loving

– Nietzsche

ఎవడడుగు పెడతాడెపుడెపుడోనని

ఎదురు చూస్తానెపుడూనూ 

–      ఒంగిన గగనం

సోమాలియాలో సోఫియా లారెన్‌’ జగ్గయ్యపేటలో శివలెంక రాజేశ్వరీదేవి. దూరాభారం ఎంత వున్నా ఇద్దరి మధ్య సామ్యం ఏదో వుంది. అందుకే ప్రపంచానికి నిప్పు పెడదామని అంటున్నారు యుగళంగా. అనంతాకాశాన్ని ముక్కుగా విడగొట్టడం ఇద్దరికీ ఇష్టంలేదు. అందుకే వాక్యం తెగడం లేదు. ‘వాక్యం తెగదుగాక తెగదు’  అంటున్నది వారి ముక్త కంఠం.

శివలెంక రాజేశ్వరీదేవి ఒంటరి. ఒంటరి కాదు. ఒకరు మనిషి, వేరొకరు కవి. ఒంటిగా మనిషి ఊయలూగడం ఎంత నిజమో, కవిగా లోకపు వాకిట ఇష్టులతో జతకట్టడం అంతే నిజం. రావు బాలసరస్వతీదేవి నుంచి సోఫియాలారెన్‌ దాకా, కృష్ణశాస్త్రి, ‘రజని’, మోహన్‌ప్రసాద్‌లనుంచి  శరత్‌, చలం, వడ్డెరచండీదాసు దాకా అందరూ చెలులే, చెలికాండ్రే.

రాజేశ్వరీదేవి అండర్‌గ్రౌండ్‌ కవి. కవిగానే కాదు మనిషిగా కూడా అండర్‌గ్రౌండ్‌ జీవితాన్ని ఎంచుకున్నందున అందుకు అడ్డుగా నిలిచే ఉద్యోగ జీవితాన్ని, వైవాహిక జీవితాన్ని తోసిరాజన్నారు. ఫ్రెంచి కవి, విమర్శకుడు మలార్మే లాగా »»The world exists in order to end up in a bookµµ అని నమ్మి తన ప్రపంచాన్ని పుస్తక రూపంలో మనకు కానుకగా ఇచ్చి సెలవంటూ వెళ్ళిపోయారు.

‘‘నా రాత్రి సుదీర్ఘమయినది’’ అంటూ తెలియని రాత్రిలోకి మనల్ని తీసుకువెళతారు. ఏ నమూనాలోనూ లేనందున రాత్రిని పగలు, పగటిని రాత్రిని చేసే శక్తి ఆమె సొత్తు. ‘‘ఉన్న కాస్త సమయం ప్రేమించడానికే చాలడం లేదు. ఇక ద్వేషానికి తావెక్కడ?’’ అనే సూఫీ కవయిత్రి రూబియా తలపుల్లో మెరుస్తుంది శివలెంక కవిత్వం చదువుతుంటే. ఒక్క రూబియానే కాదు మార్మిక కవులు మీరా, అక్కమహాదేవి గుర్తుకువస్తారు.

దోస్తవిస్కీ ‘నేరము శిక్ష’ నవలలో మన హృదయానికి చేరువై మనను అచ్చెరువొందించే సోనియాను మీరు శివలెంకలో చూడవచ్చు. రాస్కల్నికొవ్‌ను సన్మార్గంలో పెట్టే సోనియానే కాదు రాస్కల్నికొవ్‌ను కూడా మీరు ఆమెలో చూస్తారు. పరస్పర విరుద్ధ అస్తిత్వాలను కలిగివున్న భిన్న ధృవాలు ఒకే మనిషిలో అన్యోన్యంగా వుండటం అరుదుగా తప్ప జరగదు. రాజేశ్వరీదేవి ఇందుమూలాన్నే అరుదయిన కవిగా, మనిషిగా నిలుస్తారు. ‘తోవ ఎక్కడ సోనియా?’ అని కలవరించి పలవరించిన ‘నూతిలో గొంతుక’ బైరాగి కవిత్వ ప్రభావం ఆమెపై వుందంటే అది స్వాభావికమే.

“Despair has its own calms” అంటాడు డ్రాకులా, బ్రామ్‌ స్టోకర్‌ నవలో. అలాగే “It is necessary to work, if not from inclination, at least from despair.” అంటాడు ఫ్రెంచి మహాకవి బోదలేర్‌. రాజేశ్వరీదేవి కవిత్వం ఆమూలాగ్రం despair (నిరాశ) నుంచే జనించింది. కుటుంబ పోషణకుగాను వేతన కూలీగా ఇష్టంలేని పని చేయాల్సిన దురవస్థను సులువుగా తప్పించుకుని కవితా వ్యాసంగాన్ని ఇష్టమైన వ్యాపకంగా ఒక పనిగా పెట్టుకున్న ధీరజ శివలెంక. నిరాశ తాత్విక ప్రాతిపదికగా బోదలేర్‌ మార్గంలో పనిచేస్తూ కవిత్వం సృజిస్తూ ఆమె సాంత్వన పొందారు. నిరాశ ఒక ఆంతరిక  సాంస్కృతిక స్థితి. ఒక సంస్కారంగా దానికదే ప్రశాంతిని చేకూర్చే నిరాశ, కవితా సృష్టి ద్వారా ఆమెకు మరింత లోతైన శాంతిని, స్థిమితాన్ని ప్రసాదించింది.

«««

ఆజ్‌ సజన్‌ మొహె అంగ్‌ గాలో

జనమ్‌ సఫల్‌ హోజాయే

హృదయ్‌ కీ పీడా దేహ్ కి అగ్ని

సబ్‌ శీతల్‌ హోజాయే

గురుదత్‌ ప్యాసా(1957) సినిమా కోసం సాహిర్‌ లుధియాన్వీ రాసిన ఈ వైష్ణవ భజనగీతం రాజేశ్వరీదేవి వంటి స్త్రీతత్వ కవుల ఆర్తికి ఆరని మోహస్పర్శకి సంకేతంగా నిలుస్తుంది. భారతీయ శైవ వైష్ణవ సంప్రదాయాలలో ఇట్టి మోహార్తి ప్రకటనకు తార్కాణాలు కోకొల్లలుగా కనిపిస్తాయి. ‘‘కవిత్వం రాయవలసిన అగత్యం, రాయక తప్పని అశాంతి  స్త్రీలకు సైతం ఏర్పడటం విషాదం.’’ అని ఇస్మాయిల్‌  దాదాపు రెండు దశాబ్దాల క్రితం వ్యాఖ్యానించారు. స్త్రీవాద కవిత్వం తెలుగునాట విజృంభిస్తున్న సందర్భం అది. ఇతర సామాజిక, రాజకీయ సాహితీపరులకు మాదిరిగానే స్త్రీవాద కవులకు కూడా సిద్ధాంతరాద్ధాంతం ఎక్కువ. జీవన లాలస తక్కువ. ఫలితంగా అది రాశిలోనే తప్ప వాసిలో ఎదగలేదు. అనుభవాన్ని అనుభూతిగా సాంద్రతరం చేసుకునే సహనం, స్తిమితం కొరవడినందున వారిలో హెచ్చుమందికి నినాదాలను పుక్కిటపట్టక తప్పని స్థితి ఎదురైంది. రాజేశ్వరీదేవి ఇందుకు మినహాయింపు. ఇస్మాయిల్‌ వ్యాఖ్యకు సముచిత రీతిలో సంతృప్తికరమైన సమాధానం చెప్పగల సత్తా ఆమె కవిత్వానికి సమృద్ధిగా ఉంది. ఆమెకు ముందు రేవతీదేవి అటూ ఇటూగా జయప్రభ తర్వాత ఊర్మిళ వంటి కవులు వాదానికి అతీతంగా స్ర్తీలుగా(ఫెమినైన్‌) కవిత్వం రాశారు. వాదం ఛాయలు వారి కవిత్వంలో కూడా పొడచూపినా, స్వానుభవం నుంచి స్వబుద్ధితో రాయడం వలన అవి శుష్క ప్రేలాపనలు కాలేదు. క్షయం అంతకన్నా కాలేదు. కేవలవాద కవులు కనుమరుగై అప్పుడే సుమారు 15ఏళ్ళు గడచిపోయాయి.

స్త్రీలు కేవం ఉదాసీన కాల్పనిక కవిత్వానికే పరిమితమవుతారని, పురుషులైతేనే క్రియాశీల కాల్పనిక కవిత్వానికి పట్టం కడతారని ఒక అపప్రద తెలుగు కవితాలోకంలో బహుళ వ్యాప్తిలో ఉంది. గోర్కీ ఒక యువ రష్యన్‌ కవయిత్రి కవిత్వాన్ని చూసి చేసిన వ్యాఖ్యలను స్థల కాలాలకు అతీతంగా అన్వయించడం వలన ఈ వికారం షికార్లు చేస్తున్నది. రాజేశ్వరీదేవి కవిత్వంలో మనం ఉభయ (ఉదాసీన, క్రియాశీ) కాల్పనికతను చవిచూస్తాం. ఆత్మాశ్రయ కవిత్వం వస్తువును ఆశ్రయించడం అసాధ్యమని మార్క్సిస్టు మహోపాధ్యాయులు చేసిన సూత్రీకరణకు కాలదోషం పట్టిందని చెప్పడానికి ఈ కవిత్వం తిరుగులేని సాక్ష్యాధారం. (కేవల) వస్త్వాశ్రయ కవులకు ఆత్మను ఆశ్రయించడం సాధ్యపడదనే కఠోర వాస్తవాన్ని మరుగు పరచడానికి ఈ విధమైన పాక్షిక ఆవిష్కరణకు పాల్పడటం తెలుగు సాహిత్య పెద్దలకు వెన్నతో పెట్టిన విద్య.

ఇంతటి ఉత్తమశ్రేణి కవితలు రాసి మనకందించిన రాజేశ్వరీదేవి కవిత్వం ఇంతకాలం పాఠకలోకానికి అందకపోవడం అన్యాయం. తెలుగు సాహితీ ప్రపంచానికి విలువలు లేవని, ‘మ్యూచువల్‌ అడ్మిరేషన్‌ సొసైటీ’గా మారి సొంత ముఠా సభ్యుల సంకలనాలను మార్కెట్‌లోకి వదలడానికి ‘సెలబ్రిటీ’ కవులు పరిమితమయ్యారని చెప్పడానికి ఎవరూ సంకోచించవలసిన అవసరం లేదు.

కాని, యేంలేదు!/ఎప్పటిమల్లే/వుత్త నిస్సారంగా/అవే రాత్రులు/వుదయాలు, అవే బాధలు, బలహీనాలు/

ఎప్పటిమల్లే/నిర్దయగా/మా కంఠాలపైనించి/కఱకు విధి/రథ చక్రాలు

– (నిరాశ-ఎచటికి పోతావీ రాత్రి`వజీర్‌ రహ్మాన్‌)

వజీర్‌ సుమారు ఏభైఏళ్ళ క్రితమే రాజేశ్వరీదేవి ఆత్మబంధువుగా ఆమె హృదయార్తిని ఆవిష్కరించారు. అందుకు నాడు ఆధిపత్య స్థానంలో వున్న తెలుగు విమర్శక మేధావులు ఆయనపై క్షీణ యుగ కవిగా ముద్ర వేశారు. రాజేశ్వరీదేవిపై కూడా అదే ముద్ర వేయడానికి వారి వారసులు వెనుకాడబోరు. కానీ కాలగతి వారిని బుట్టదాఖలా చేసింది.

మనసు మనసు పెనగి మనసు ఏకము చేసి మనసు మర్మము గన్న దెరుక -అని కాలజ్ఞాని పోతులూరి వీరబ్రహ్మం చెప్పిన ఎరుకను తన జీవితంలో, కవిత్వంలో అత్యంత అలవోకగా సాధించిన మర్మజ్ఞురాలు, పండితారాధ్య వంశజ, ఆరాధ్య తనయ శివలెంక రాజేశ్వరీదేవి.

సత్యం వద్దు స్వప్నమే కావాలి అన్నారు కవి. ‘సత్యం’ రుజా జరా మృత్యు అవస్థకు ఎలా దారితీస్తుందో సహజసిద్ధంగా ఎరిగిన అభిజ్ఞ కావడంవల్లే ఆమె స్వప్నావస్థను కోరుకున్నారు. ఆధునికతానంతర సౌందర్య శాస్త్రానికి మూలవిరాట్టు నీషేకి రాజేశ్వరీదేవితో ఏకాభిప్రాయం ఉంది. ఆయనా ఆ మాటే అన్నారు తనదైన రీతిలో We have art in order not to die of the truth. (సత్యం బారిన పడి చనిపోకుండా రక్షించేందుకే మనకు కళలున్నాయి.)

***

How free I am,

how wonderfully free

from kitchen drudgery 

free from the harsh grip of hunger

and from empty cooking pots

free too of that unscrupulous man

the weaver of sun shades

calm now and serene I am

all lust and greed purged

to the shade of spreading tree I go

and contemplate my happiness

– Therigatha

(2-3rd century BC)

«««

అంతరంగంలో ఆమె బుద్దిస్ట్‌ కావడం వల్లే మన మధ్యా బౌద్ధ సన్యాసివలె ఆమె జీవించారు.

«

శివలెంక రాజేశ్వరీదేవి చిరపరిచితమైన కవి. స్వస్థలం కృష్ణా జిల్లా జగ్గయ్యపేట. జననం 1954 జనవరి 16. తల్లిదండ్రులు కీ.శే. వరలక్ష్మి, సుబ్రహ్మణ్యం. ఏడుగురు సంతానంలో ఆమె పెద్ద. ఏలూరులో బి.ఎస్‌.సి. చదివారు.  

బాల్యం నుంచీ సంగీత, సాహిత్యాలను ప్రాణాధికంగా ప్రేమించారు.  1970లో రచనావ్యాసంగం ఆరంభిం చారు. కడవరకు కొనసాగించారు. అద్భుతమైన కవితలు రాశారు. అరుదైన కవిగా ఆదరణ పొందారు. గత నలభై ఏళ్ళలో ఆమె రచనలు కొన్ని రేడియోలో ప్రసారం కాగా పత్రికల్లో అనేకం అచ్చయ్యాయి.

రాజేశ్వరీదేవి గుంపున ఎపుడూ లేరు. జీవితంతో ఏకాకిగానే తలపడ్డారు. చంద్రుడికి జతగా జాగరణ చేశారు. ఆ కత, కవరింతలే ఆమె కవిత్వం.

స్వప్నం మీంచి కోకిలవలె పాడుతో పాడుతో 2015 ఏప్రిల్‌ 25న నక్షత్ర లోకంలోకి ఎగిరిపోయారు.

–నామాడి శ్రీధర్.

సంపాదకుడు

సత్యం వద్దు స్వప్నమే కావాలి

ప్రేమలేఖ ప్రచురణ

చిత్రం: ప్రవీణ కొల్లి

పదాలు: బాల సుధాకర్ మౌళి 

~

ఎక్కడో

ఏ మూలనో ప్రవహిస్తున్న నిశ్శబ్దనదిలా

ఆకాశం

ఎక్కడో ఏ మూలనో

నెమ్మదిగా కదులుతున్న అలలా ఊరు

ఊర్లో ఇళ్లగుమ్మాల మీద

యింత వెలుతురును పరిచే దయామూర్తిలా సూర్యుడు
మా వూరు గుర్తుకొస్తుంది

రెక్కలు కట్టుకుని ఎగిరిన బాల్యం గుర్తుకొస్తుంది
బాల్యం కొమ్మకు వేళ్లాడి

ఎక్కడో పోగొట్టుకున్న పిచుక గూడు కళ్లల్లో కదలాడుతుంది

ఈ వూళ్లోనైనా దొరుకుతుందేమో-

వెతకాలి

నిర్మలంగా పసికూనలా వున్న ఈ వూరిని

దేహమ్మీద వేసుకుని జోకొట్టాలి
తూనీగలా

సందు సందూ వూపిరి ఆగేట్టు తిరగాలి
మా వూరిని

మళ్లొక్కసారి దేహం దేహమంతా ధరించాలి నేను –

మా వూరు అవ్వాలి

*

-నిశీధి

~

కాలం కాసేపు కదలకుండా కవిత్వం అవ్వడం అంటే గాలి అద్దంలో మనల్ని చూసుకోవడం కాబోలు అనిపించేలా , ఎన్ని ఊహాలు  ఎన్ని ఊసులు .

చదువరికి ఒకో పేజి తిప్పుతున్నప్పుడు ఒకో పాదం గుండా పదాల సరిగమల్లో సాహితీకరణ చెందుతున్నప్పుడు ప్రతి అనుభూతి తనదే అనిపించాలి , భవిష్యత్తు వర్తమానం కన్నా కూడా ఎదో జ్ఞాపకాల వీచికలో బలంగా కొట్టుకుపోతున్న భావనలో కాసేపు నలిగి కరగాలి . అపుడది కవిత్వం అవుతుంది ఇంకా  సరిగ్గా చెప్పాలంటే  గాలి అద్దం అవుతుంది .

విప్పేసిన జ్ఞాపకాలనే

తిరిగి తిరిగి తొడుక్కుని

మరణ ప్రవాహంలో ఈదుతావు

నిశ్శబ్దాన్ని నిశ్శబ్దంతో వింటూ తేలిపోతుంటావు

కవిత్వమేనా  ఇదంతా  కాదేమో ,కవి ఆత్మ కవితాత్మతో ముడిపడి సున్నితంగా గుండెకోత జరిపే క్షణాల అనుభవమేమో . నమ్మకం  కలగలేదా  అయితే

“ ఈ రాత్రినే

దాచిపెట్టు నేలవంకకి తెలియకుండా “

ఈ వాక్యంలో నిన్నోమారయిన పోగొట్టుకున్నావా నేస్తం ? లేదంటే  ఇలా చూడు

“పాడుబడ్డ పదాల పేద గూటిలో

పెంచుకున్న వాక్య పక్షి ఎగరదు

దిగంతాల దుఃఖమేది అందదు .

Hmmm కాసేపో  విషాదం కమ్ముకున్న మేఘంలో ఒంటరి ప్రయాణం .

సోషల్ మీడియాలో అక్కడక్కడా సత్యంగా  చెప్పుకోవాలంటే చాలా అరుదుగా  మెరిసే మెరుపులా చమక్కులా మాత్రమే ఎం ఎస్ నాయుడు గారు తెలిసిన నాలాంటి చదువరులు “ గాలి అద్దం”  పుస్తకాన్ని చేతుల్లోకి  తీసుకోగానే ముందు కవర్పేజీల  నలుపు తెలుపు రంగుల్లో రమణజీవి , శంకర్ పామర్తి గారి గీతలలో  మిస్టిక్ వాసనలకి మైమరిచిపోయి కాసేపలా ఆగిపోవడం  ఒక వంతయితే  పేజీలు తిప్పడం  మొదలు పెట్టగానే నెమ్మదిగా  మొదలయ్యే ఉద్వేగం , ప్రాణం ఎక్కడ ఆగుతుందో , కవిత యే జ్ఞాపకాల పరదాలు చీల్చుకొని  ఏ కణంలో సున్నితంగానే  అయినా  కస్సుమని దిగుతుందో  చెప్పడం  అంత  సులువేం కాదు .

నిజానికి  గాలి అద్దంలో ప్రతి కవిత  ఒక రోలర్ కోస్టర్ రైడ్గానే చెప్పుకోవాలి

మనసొక శోకవాయువు అని మొదలు పెట్టి ఇపుడైనా గెంతెయ్యాలి మనసు మట్టి మీద నుంచి అని రాసుకోగలిగే  కవులు  ఎంత మంది  ఉంటారు , ఆ కవితా సముద్రంలో కాసేపు ఉక్కిరిబిక్కిరికాకుండా మనం ఎలా  ఉండగలం .

టాగోర్ ఆరాధన నుండి భయటికి రావడానికి ఇష్టపడని సాహితీప్రియులు “ విసిరేసిన వక్షోజాలు జారుడుబల్లలో ఆగిపోయి కలలు కంటున్నాయి “ లాంటి వాక్యాలకి ఎంతగా ఉలిక్కి పడతారో తెలియదుగాని , ఈ పుస్తకంలో “ డాలీనందుకోలేక “ కవితలాంటివి అలాగే స్థలంకై స్తనంకై లాంటి టైటిల్స్ ,  ఎం ఎస్ గారి పదాల్లో బోల్డ్ నేచర్కి న్యూ ఏజ్ కవులు ఒక సలాం  కొట్టాల్సిందే . పుస్తకం మొదట్లో కంటే కూడా లోలోపలకి చేరేకొద్దీ కవితో పాటు రీడర్ తనలోకి తానూ చేసే ఏకాంత ప్రయాణమొక నిజ అనుభవం . కొన్ని క్షణాల స్టిల్  లైఫ్ . అందుకే అన్నది ప్రాణమెక్కడ  ఆగిందో  పదమెక్కడ గుచ్చుకుందో చెప్పడం అంత సులువేం కాదు .

Thomas Gray ప్రఖ్యాత వాక్యం చెప్పినట్లు Poetry is thought that breathe and words that burn అని సెగలు , శ్వాసలు , శ్వాసల సెగలలో సగం సగం కాలిపోయి నిలబడటం గాలి అద్దం స్పెషాలిటీ ఖచ్చితంగా . జీవితపు తమకానికి తాత్వికత అద్దితే అదే ఎం ఎస్ నాయుడి గారి గాలి అద్దం . సాహితీవ్రణాలకో అవసరమైన మలాం .

*

-సాంత్వన చీమలమర్రి

~

ఉహూ నువ్వయ్యుండవులే. ఎర్రటి సాయంకాలాల్ని చల్లార్చే ఆ పొడుగాటి నీడల్లో యేదీ నీది కాదని నచ్చజెప్పుకునే అవసరం పడట్లేదిప్పుడు.

చెవులు రిక్కించటమూ మానేశాను… కొమ్మలు రాసుకున్న అరక్షణం తర్వాత నీ ఇంకొక పాదం చేసే శబ్దం కోసం.

సెలయేరు మోగని చీకటికి అలవాటుపడి బూడిదరంగులో బాగానే ఉంది ఇప్పుడంతా. ఆ మలుపు చివర్నించి ఎగిరొస్తూ ఓ నారింజ జలతారు రెక్కల పక్షి ఎదురైతే అది నువ్వెందుకవుతావూ?

ఒక మాట చెప్పెయ్యనా? వయోలా తీగల్లోంచి వగరు తేనె తెచ్చి, నీ టీకప్పులో కలిపేసి, పొద్దుటికి పారబోస్తూనే ఉంటాను ఇంకా.

నీ పాటనొకదాన్ని సన్నగా చుట్టేసి, అప్పుడు వాడిపోయిన కొన్ని పూలతో కలిపి వాసన చూసుకోవటమూ మానలేకపోయా. ప్రశ్నలు గుచ్చి తెస్తే తెంపేశావుగా. యే పాటో గుర్తుందా అని ఎలా అడగటం?

అడవిలో దారి తప్పి ఎడారిలోకొచ్చి పడ్డాను. ఇపుడక్కడ యే ఋతువో చెప్పొద్దులే నాకు.

నా గాజుపూసలు మాత్రం మొక్కలయ్యాయో లేదో నీ రెక్కల్లో గాలినడిగి ఏం చెప్తుందో వినకుండానే వెళ్ళిపోతానిప్పటికి.

*

స్లీమన్ కథ-28

కల్లూరి భాస్కరం

స్లీమన్ తన జీవితకాలంలోని చివరి పదేళ్లూ మరెక్కడైనా స్వర్ణనిక్షేపాలు బయటపడతాయా అని గాలిస్తూనే గడిపాడు. కానీ అతని ఆశ ఫలించలేదు. తనలో ఒక బాలుడిలో ఉండే కుతూహలం, ఒక యువకుడిలో ఉండే ఉత్సాహం ఇప్పటికీ ఉన్నా శరీరాన్ని వృద్ధాప్యం ఆవహించింది. ఎక్కడో ఒకచోట తను స్థిరంగా కుదురుకోవాలనిపించింది. ఎథెన్స్ తనకెంతో ఇష్టాన్నీ, మనశ్శాంతినీ కలిగించడంతో ఆ నగరం నడిమధ్యలో తన స్థాయికి తగినట్టు ఒక నివాసాన్ని నిర్మించుకోవాలని నిశ్చయించుకున్నాడు.

ట్రాయ్, మైసీనియాలలో తను కనుగొన్న రాజప్రాసాదాల నమూనాలో తన సౌధానికి తనే రూపకల్పన చేసుకున్నాడు. దానికి Iliou Melathron (‘ట్రాయ్ ప్రాసాదం’) అని పేరుపెట్టాడు. అది లైకాబిటిస్ కొండ పాదాల దగ్గర రాజుగారి గుర్రపుశాలకు ఎగువన ఉంది. అదొక భారీ నిర్మాణం. రంగురాళ్ల నేలతో, పాలరాతి మెట్లతో లోపల చలి చలిగా ఉంటుంది.  ట్రాయ్ లో తను కనుగొన్న స్వర్ణపాత్రలు, కలశాల నమూనాలు వాటి మీద చిత్రితమై ఉన్నాయి. గోడల మీద ప్రాచీనతను ప్రతిబింబించే ప్రకృతి దృశ్యాలు, హోమర్ నుంచి తగిన ఉటంకింపులతో గ్రీకు వీరుల చిత్రాలు ఉన్నాయి.

కింది అంతస్థులలో తను కనుగొన్న నిక్షేపాలను ప్రదర్శించాడు. పై అంతస్థును తన అధ్యయనానికి కేటాయించుకున్నాడు. “క్షేత్రగణితాన్ని అధ్యయనం చేయనివారు బయటే ఉండండి” అనే హెచ్చరికను తలుపుకు అతికించాడు. గదినిండా పుస్తకాలు. తను సేకరించిన అతి విలువైన సామగ్రిని కూడా అందులోనే ఉంచాడు. గోడల మీద, తను ఎంతగానో అభిమానించే న్యూయార్క్, ఇండియానాపోలిస్ తాలూకు దృశ్యాలను అలంకరించాడు. మందంగా తోలు తాపడం చేసిన ఓ పెద్ద కుర్చీలో కూర్చుని రోజంతా ప్రాచీన గ్రీకు గ్రంథాలను చదువుతూ గడిపేవాడు. పక్కనే ఒక చిన్న కుర్చీ ఉండేది. దానిమీద, రోజూ ఉదయమే పారిస్, లండన్, బెర్లిన్ ల నుంచి వచ్చే స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ జాబితాల దొంతర ఉండేది. టెలిగ్రాఫ్ ఫారాలు ఎప్పుడూ అందుబాటులో ఉండేవి. ఇప్పటికీ అతను వ్యాపారప్రముఖుడే. దాదాపు ప్రపంచమంతా విస్తరించిన తన ఆర్థిక లావాదేవీల పర్యవేక్షణకు రోజూ కొన్ని గంటలు కేటాయించుకునేవాడు.

తన నివాసంలో అతను హోమర్ వర్ణించిన రాజుల్లానే ఒక నియంతలా వ్యవహరించేవాడు. తన మాట శిలాశాసనం. తనకు పంపే వర్తమానాలను అన్నింటినీ ప్రాచీన గ్రీకు భాషలో పంపి తీరవలసిందే. ఇంట్లో భోజనాల దగ్గర, ఇతర నిత్యకృత్యాలలో గ్రీకు మాట్లాడవలసిందే. తన పనివాళ్లు అందరికీ గ్రీకు పేర్లు పెట్టాడు. ఒక పనివాడి పేరు, బెల్లర్ ఫాన్. ఇంకొకతని పేరు, టెలమాన్. కూతురు అంద్రోమకీ ఆయా పేరు, దనాయి.  కొడుకు అగమెమ్నన్ నర్సు పేరు పోలిక్సీనా. ముసలి తోటమాలి పేరు కల్ఫాస్. భవిష్యత్తును చెప్పగలిగిన కల్ఫాస్ శాపవాక్యాలతోనే ఇలియడ్ మొదలవుతుంది. ప్రాచీన గ్రీకులు ఇళ్ళలో ఎక్కువ గృహోపకరణాలను పేర్చేవారు కాదు కనుక, తను కూడా వారినే అనుసరించాడు. ఓ మూల కొన్నిపాటి కుర్చీలతో, సోఫాలతో గదులన్నీ బోసిపోయినట్టు ఉండేవి.  అలాగే, ఇంట్లో ఎక్కడా తెరలు ఉండకూడదు.  అతని ఉద్దేశంలో, అఖిలెస్ తెరలు వేలాడదీసిన నివాసంలో ఉన్నాడన్నది అసలు ఊహించడానికే వీలులేని విషయం. తన భారీ భవంతిని పురాతన గ్రీకు రాజప్రాసాదాల నమూనాలో నిర్మించడానికి, పాంపే(పురాతన రోమన్ నగరం) శిథిలాలు అతన్ని ప్రత్యేకించి ఆకట్టుకోవడం కూడా ఒక కారణం. పాంపే భవంతులలోని నాట్యశాలల తరహాలోనే తన నివాసంలో నాట్యశాలను నిర్మించాడు. దాని గోడల మీద నీలం, తెలుపు రంగుల్లో పిల్లల నగ్నచిత్రాలను ప్రదర్శించాడు. వాటిలో తన పరిచయస్తులు, ప్రయాణాలలో తనకు తారసపడిన వ్యక్తుల కవళికలు ఉండేలా చూశాడు. వాటి మధ్యలో కళ్ళద్దాలు ధరించిన తన చిత్రాన్ని ఉంచాడు.

జీవితం పొద్దువాలుతున్న దశలో తనకు రక్షగానూ, తనలో ఉత్సాహం నింపడానికా అన్నట్టూ భవనం పై కప్పు నేల మీద జియస్, అఫ్రొడైట్, అపోలో, ఎథెనా సహా ఇరవైనాలుగు మంది దేవీ దేవుళ్ళ పాలరాతి విగ్రహాలను ఉంచాడు.

***

స్లీమన్ తన జీవితంలో చివరి ముప్పై నాలుగేళ్లూ ఇలియడ్ ను ఎంతో తమకంతో పఠిస్తూనే వచ్చాడు. అదే అతని బైబిల్. రోజులో ఎన్నోసార్లు ఆ పుస్తకాన్ని తిరగేసేవాడు. దాదాపు అతని ఆలోచనల కన్నిటికీ అదే ఊటబావి.  అందులో, ఏ భాగం గొప్పదీ, ఏది నీకు ఎక్కువ ఇష్టం అన్న ప్రశ్నకు అతని దగ్గర అవకాశమే లేదు. అది ఆమూలాగ్రమూ గొప్పదే,  ప్రీతి కలిగించేదే. అందుబాటులో ఉన్న ఇలియడ్ ప్రతి ఒక్క ముద్రణా అతని లైబ్రరీలో ఉండేది. వాటిలో అనేకం మందమైన మొరాకో తోలుతో బైండ్ చేసినవి. అవిగాక,  చవకగా లభించే పేపర్ బౌండ్ చాజ్నిట్స్ [Tauchnitz- జర్మనీకి చెందిన బెర్న్ హార్డ్ చాజ్నిట్స్ అనే అతను నెలకొల్పిన సంస్థ 1842-1950ల మధ్యకాలంలో పేపర్ బౌండ్ చవక ముద్రణలను వ్యాప్తిలోకి తెచ్చింది. అవి చాజ్నిట్స్ ముద్రణలుగా ప్రసిద్ధి చెందాయి]ముద్రణలను ప్రయాణాలలో వెంటబెట్టుకుని వెళ్ళేవాడు. వాటి పుటలను తన వ్యాఖ్యానంతో నింపేసేవాడు.

ఇలియడ్ ను అర్థం చేసుకోవడం చాలా కష్టంగా ఉందని ఓసారి ఒక మిత్రుడు ఉత్తరం రాశాడు. అందులో కష్టమేమీ లేదనీ, అది కాస్టలియన్[గ్రీస్ లో డెల్ఫీ సమీపంలోని] ఊటజలాలంత తేటగా ఉంటుందనీ, ఒక ఆధునిక నవలలా దానిని చదువుకోవచ్చనీ స్లీమన్ జవాబిచ్చాడు. అతని దృష్టిలో ఇలియడ్, ఒడిస్సే లు రెండూ దివ్యశాసనాలు. భగవదాశీస్సులతో రూపొందినవి. మానవమాత్రుడికి సాధ్యం కాని ఉదాత్తతా, సొగసూ వాటిలో ఉట్టిపడుతుంటాయి. ఈ గ్రంథాలను ఎవరైనాసరే కూర్చుని శ్రద్ధగా పఠిస్తే తన జన్మ సార్ధకమైందన్న భావనా, ఒక అలౌకికానందమూ అతన్ని ముప్పిరిగొంటాయి. మనిషి తాలూకు అంతటి విషాదాన్నీ అవి ప్రతిఫలిస్తాయి. అవి, ఒక పరిపూర్ణ కవి చెప్పిన పరిపూర్ణ కథలు. ఇంతకు మించి చెప్పడం అనవసరం.

ఇలియడ్ లో అన్నిటి కన్నా ఫలానా భాగం గొప్పదని చెప్పడం కష్టమనీ, అన్నీ సమానంగా రంజకమైనవే నని స్లీమన్ పదే పదే నొక్కి చెప్పినా; ఒక సందర్భంలో మాత్రం తన ఈ నిర్ధారణను తనే ఉల్లంఘించాడు.  అన్నిటిలోనూ  ప్రత్యేకించి మరింత అద్భుతమైనదిగా ఒక ఘట్టాన్ని ఎత్తిచూపాడు. అది, హెలెన్ ఒక వస్త్రంపై అల్లిక పని చేస్తూ స్కియన్ గేటు వైపు నడిచి వెడుతున్న ఘట్టం. ఆమె నేస్తున్న అలంకరణవస్త్రంపై ట్రోజన్లు, అఖియన్లు ఒకరి పీక ఒకరు పట్టుకున్న చిత్రాలు ఉన్నాయి.  ఆ సమయంలో, చెట్టు కొమ్మల మీద ఆనందంగా కిచకిచలాడే పక్షుల్లా  రాజు ప్రియామ్, నగర పెద్దలూ  సమీపంలోని ఒక బురుజు మీద సమావేశమై మాట్లాడుకుంటూ ఉంటారు.

యుద్ధం ఆగిపోయిందన్న వార్త వస్తుంది. దానికి బదులు హెలెన్ భర్త మెనెలాస్, ఆమెను అపహరించుకుని వచ్చిన పారిస్ ద్వంద్వయుద్ధం చేయాలని తీర్మానించారు. హెలెన్ భవితవ్యాన్ని ఆ యుద్ధం నిర్ణయించబోతోంది. హెలెన్ శ్వేతవస్త్రం ధరించి, చెలికత్తెలు వెంటరాగా ప్రియామ్ ఉన్న బురుజును సమీపిస్తుంది. ఆమె రాకను గమనించిన పెద్దలు అప్రయత్నంగా గొంతులు తగ్గించి, ఆమె అద్భుత సౌందర్యాన్ని ఆశ్చర్యంగా చూస్తూ ఉండిపోతారు. ఇంకోవైపు, సుదీర్ఘకాలంగా సాగుతున్న యుద్ధం అంతం కాబోతోందన్న సంతోషం వాళ్ళలో వెల్లివిరుస్తోంది. ప్రియామ్ ఆమెను తన దగ్గరకు పిలిచి శత్రుసేనలోని ఒక వ్యక్తిని చూపించి, “అందరికంటే ఆజానుబాహువుగా, ధీరోదాత్తుడిలా కనిపిస్తున్న ఆ వ్యక్తి ఎవరు?” అని అడుగుతాడు.

“అతను అగమెమ్నన్, నా భర్తకు అన్నగారు” అని హెలెన్ చెబుతుంది. ఆ తర్వాత, తన కవచాన్ని నేల మీదికి జారవిడిచిన ఇంకో వ్యక్తిని చూపించి, తగుమాత్రం ఎత్తుగా, లోతైన ఛాతీతో ఉన్న అతను ఎవరని అడుగుతాడు. “అతను ఒడీసియస్” అని చెబుతుంది. ఈసారి, ఎత్తుగా, అందంగా ఉన్న ఇంకో వ్యక్తిని చూపించి, ఎవరని అడుగుతాడు. “అతను ఎజాక్స్” అని చెబుతుంది. క్రీటు రాజు ఇడోమెనెస్ ను కూడా ఆమె గుర్తుపడుతుంది. అగమెమ్నన్ సేనానులందరిలో అతనే పెద్దవాడు.  ఇంతలో ఇద్దరి కోసం ఆమె కళ్ళు ఆత్రుతతో గాలించాయి. వారు, కాస్టరస్, పోలీడూసెస్ లు. వాళ్ళిద్దరూ ఆమె సోదరులు. ఒకతను మంచి అశ్వశిక్షకుడు, ఇంకొకతను ప్రసిద్ధ మల్లయోధుడు. వాళ్ళు కనిపించకపోయేసరికి కీడును శంకించి, పట్టలేని దుఃఖంతో ఆమె మూగవోయింది. హోమర్ అంటాడు:

ఫలవంతమైన భూమి ఇప్పటికే వారిని తన ఒడిలోకి తీసుకుంది

దూరంగా, తాము ఎంతో ప్రేమించే లాసిడిమోనియా*కు వారు చేరుకున్నారు

దుఃఖం నగ్నంగా నర్తించే ఇలాంటి ఘట్టాలు హోమర్ లో ఏడెనిమిది కనిపిస్తాయి. దుఃఖం-మనిషి ఎదుర్కొనే దుఃఖం- ఇదే ఈ కథలో ప్రధాన ఇతివృత్తం. అఖిలెస్ ఆగ్రహోదగ్రతా, ఎందరో ఉత్తముల చావుకు కారణమైన అతని విలయ తాండవం-ఇవే తన ప్రధానవస్తువులని హోమర్ ఇతిహాస ప్రారంభంలోనే చెబుతాడు. అఖిలెస్ రూపంలో మృత్యుశక్తి పట్టపగ్గాలు లేకుండా విస్ఫోటించింది. తన దారికి అడ్డువచ్చిన ప్రతిదానినీ ధ్వంసం చేస్తూ, ప్రతి ఒకరితో ఘర్షణపడుతూ; శత్రువీరుడైన హెక్టర్ ను చంపి అతని మృతదేహాన్ని గుర్తుపట్టలేనంతగా ఛిద్రం చేసేవరకూ ఎత్తిన కత్తి దించని అఖిలెస్ విజృంభణను ఊపిరి బిగబట్టి చూస్తూ ఉండిపోతాం. ఎట్టకేలకు మృతదేహాన్ని రాజు ప్రియామ్ కు అతను అప్పగించినప్పుడు, ఆ యువవీరుడైన హెక్టర్ రూపురేఖల్లో  మానవీయంగా, లేదా దైవత్వంగా చెప్పదగినదేదీ మిగలదు. అతను, నలిపి చంపేసిన ఒక పురుగు!

అఖిలెస్సే ఇందులో నాయకుడు. అయితే, అతను మృత్యువును ప్రేమించిన నాయకుడు. ఇందుకు భిన్నంగా ఈ కథను వినే శ్రోతలందరూ జీవితాన్ని ప్రేమించేవారు. ఇంత అందమైన భూమిని సృష్టించి కూడా, దానిని ఇంతటి విషాదంతో నింపిన దేవతల విధ్వంసశక్తికి వారు నివ్వెరపోతారు. మెరిసే కవచాలు, ధైర్యం ఉట్టిపడే చూపులు, వంగే మానవదేహాలు, స్వర్ణహారాల ధగధగలు-అన్నీ చివరికి ఇన్ని కన్నీళ్లుగా మిగిలిపోతాయి. ఒక విధంగా చెప్పాలంటే, యువవీరుల విషాదాంతాన్ని పురస్కరించుకుని భగవంతుని ఉద్దేశించి చేసే సుదీర్ఘ ప్రార్థన, ఇలియడ్.**

ఇలియడ్ లో అడుగడుగునా  బాధాగ్రస్తుల ఆర్తనాదాలు ప్రతిధ్వనిస్తూ ఉంటాయి. ఎందుకు ఇవన్నీ జరుగుతున్నాయి? ఇంతటి ధ్వంసకాండకు గ్రీకులు ఎందుకు పూనుకున్నారు? అందులో వాళ్ళు ఎలాంటి ఆనందాన్ని పొందారు?  హెక్టర్ మృతదేహాన్ని ట్రాయ్ ప్రాకారాల వెంట ఈడ్చుకువెడతారనీ, అఖిలెస్ విజయం సాధిస్తాడనీ, తళుక్కు మనే శ్వేతవస్త్రాలతో ప్రేతదేవతలా హెలెన్ కథ అంతటా ఆవరించి ఉంటుందనీ ప్రారంభంనుంచీ మనకు తెలుస్తూనే ఉంటుంది. గొప్ప సౌందర్యారాశిగా, అందరానిదిగా తోచే హెలెన్, తన అందానికి తనే భయభ్రాంతమవుతూ జీవించే ఒక భూతాన్ని తలపిస్తుంది. ఈ భూతం కోసమే వీరులంతా కలసి ఈ మహాయుద్ధం సాగించారు; ఈ భూతం కోసమే సర్వనాశనాన్ని కొని తెచ్చుకున్నారు. పురుషులు చావవలసిందే; స్త్రీలు దుఃఖించవలసిందే; రక్తం చిందవలసిందే; చివరికి అంతా నిష్ఫలం. ఒక భయానకమైన, నిర్హేతుకమైన విధి ఆద్యంతం పరచుకున్నట్టు ఉంటుంది.***

జీవితం నిరర్థకం, అర్థరహితమన్న ఎరుక హోమర్ లో ధ్వనిస్తూ ఉంటుంది. అతనికి యుద్ధాల గురించి తెలుసు.  మృతులు, క్షతగాత్రుల దేహాలు నేలకొరిగిన దృశ్యం ఎలా ఉంటుందో తెలుసు. సంప్రదాయం అతన్ని అంధుడిగా చెబుతుంది. అందుకే కాబోలు, ప్రతిదానిలో ఉజ్వలతను పదే పదే ఎత్తి చూపుతాడు. అతన్ని ఏజియన్ దీవులకు చెందిన ఒక ద్వీపవాసిగా కూడా సంప్రదాయం చెబుతుంది.**** బహుశా అందుకే గ్రీకులు, ట్రోజన్ల ఉభయుల పట్లా అతనిలో ఒక విచిత్రమైన నిర్మమత్వమూ; అర్థరహితమైన యుద్ధంలో చిక్కుకున్న వ్యక్తుల పట్ల మమత్వమూ కనిపిస్తాయి.

ఇలియడ్ లో ముగ్గురు వ్యక్తులు విశిష్టంగా కనిపిస్తారు: అల్లకల్లోలం సాగించే అఖిలెస్, జిత్తులమారి ఒడీసియస్, విధివంచితుడు హెక్టర్! ఒడిస్సే చివరి అధ్యాయాలలో ఒడీసియస్, అఖిలెస్ లక్షణాలను అన్నిటినీ పుణికి పుచ్చుకుంటాడు. ఇలియడ్ లో హెక్టర్ ఆంతరంగిక నాయకుడు అయితే, అఖిలెస్ బహిరంగ నాయకుడు. ఆర్ద్రతా, ఆత్మీయతా నిండిన దాదాపు అన్ని ఘట్టాలూ హెక్టర్ కు సంబంధించి ఉంటాయి. ఇంచుమించు అతను హేమ్లెట్ లాంటివాడు. సాలెగూడులో ఇరుక్కున్న అతను దాని నుంచి బయటపడే ప్రయత్నంలో ఆశ, నిరాశల మధ్య ఊగిసలాడతాడు. అందమైన కలలు పేర్చుకుంటాడు, అంతలోనే వాటిని కుప్పకూల్చుతాడు. తన నాశనానికి తనే అసహనంతో ఎదురుచూసేవాడిలా కనిపిస్తాడు. ఒక్కోసారి బాల్యస్మృతులలోకి జారిపోతాడు.  జీవితం గాలిబుడగ లాంటిదన్న భావనకూ, బాధ్యతాస్పృహకూ మధ్య నలుగుతూ ఉంటాడు.

(సశేషం)

******

అథోజ్ఞాపికలు

*లాసిడిమోనియా: గ్రీసు పురాతన నగరాలలో ఒకటైన స్పార్టాకు మరో పేరు.

** మహాభారతానికి, ఇలియడ్ కు పోలికలు అడుగడుగునా కనిపించి ఆశ్చర్యం గొలుపుతాయి. ఇది ప్రత్యేకంగా అధ్యయనం చేయవలసిన ఆసక్తికరమైన అంశం.

***ఈ వివరణ కూడా మహాభారతాన్ని, అందులోని స్త్రీపర్వాన్ని గుర్తుచేస్తుంది. అలాగే, రామాయణాన్ని కూడా.  ట్రోజన్ యుద్ధం హెలెన్ కోసం జరిగితే, ఒక కోణం లోంచి చూసినప్పుడు మహాభారతయుద్ధానికి కేంద్రబిందువు ద్రౌపది. రామ, రావణయుద్ధానికి కేంద్రబిందువు సీత.

****మహాభారతకర్త వ్యాసుడు కూడా ద్వీపంలోనే జన్మించాడు. అందుకే ఆయనకు కృష్ణ ద్వైపాయనుడు(కృష్ణ=నల్లనివాడు, ద్వైపాయనుడు=ద్వీపంలో జన్మించినవాడు) అనే పేరు వచ్చింది.  హోమర్ కు, ఆయనకు మరికొన్ని పోలికలు ఉన్నాయి.