‘మిథునం’ శ్రీరమణగారు అమెరికా పర్యటిస్తూ మా వూళ్ళో (డెట్రాయిట్) కూడా నాలుగు రోజులున్నారు. మూడు పూటల పాటు ఆయనతో గడిపి తీరిగ్గా సంభాషించే అవకాశం చిక్కింది. ఎలాగూ మాట్లాడుకుంటారు కదా, ఆ మాట్లాడుకున్నదాన్ని ‘సారంగ’కి రాసివ్వమని అఫ్సర్ గారి ఆదేశం. రాస్తామన్న స్పృహ మనసులో ఉన్నా, జరిగింది సంభాషణే కానీ ఇంటర్వ్యూ కాదు. శ్రీరమణ గారిని ఎవరూ ఇంటర్వ్యూ చెయ్యలేరు. ఎందుకంటే ఆయన నడిచే అనుభవాల, జ్ఞాపకాల పుట్ట. ఏదో యథాలాపంగా అడిగిన ప్రశ్నకి ఆయన మొదలు పెట్టిన జవాబు అరగంట తరవాత ఎక్కడో తేలుతుంది. శ్రీరమణగారితో కాస్త తీరిగ్గా సంభాషించిన వారికెవరికైనా ఇది అనుభవమే. ఇంతకీ ఇంత సుదీర్ఘమైన ముందు మాట ఎందుకంటే ముందస్తుగానే కొన్ని షరాలు చెప్పుకుంటే మంచిదని. అంచెలంచెలుగా సాగిన తీరిక సంభాషణని పత్రిక కోసమని ఇంటర్వ్యూ రూపంలోకి కుదిస్తున్నాను. ఆ ప్రయత్నంలో ఆయన మాటల్ని శుకానువాదం చెయ్యడమే తప్ప మొదలంటా మార్చకుండ ఉండడానికి నా యథాశక్తి ప్రయత్నించాను. ఓపిగ్గా నాతో మాట్లాడినందుకు శ్రీరమణగారికీ, ఈ ఎసైన్మెంటు నా నెత్తికెత్తినందుకు అఫ్సర్‌కీ ధన్యవాదాలు.

Q 1970లలోనే అంధ్రజ్యోతిలో ఫీచర్లతో బాగా పేరు తెచ్చుకున్నారు, పుస్తకాలు కూడా వేశారు కదా, ఒక కథ బయటికి రావడానికి ఇంత సమయం పట్టిందేం?

ఫీచర్లు రాయడం చాలా శ్రమతో కూడుకున్న పని. ఆలోచనలు, చమక్కులు, భాష – ఇలా రచనకి అవసరమైన శక్తులన్నీ కూడా ఆ ఫీచర్ల మీదనే కేంద్రీకృతమై ఉండేవి. ఆ తరవాత పది పదిహేనేళ్ళు సినిమాల్లో మునిగి తేలాను. ఒక సినిమాకి రాయడమంటే ఒక యాభయ్యో వందో కథలకి కావలసిన సృజన శక్తి ఖర్చవుతుంది. ఈ రెండింటి మధ్యలో ఇంక కథలు రాయడానికి కుదిరేది కాదు. తీరిక చిక్కలేదు అనడం కంటే, ఆ రాసే శక్తి మిగిలేది కాదు. సినిమాల్లో పని చేస్తున్నప్పుడు కూడా ఫీచర్ ‘కాలం’ రాస్తూనే ఉండేవాణ్ణి. రంగుల రాట్నం (అంధ్రజ్యోతిలో రాసిన వ్యంగ్య రచనల శీర్షిక, పుస్తకంగా వచ్చింది) చూస్తే, అందులో ఒక్కో రచనా ఒక్కో కథ కావచ్చు. కథగా రాస్తే పది పన్నెండు పేజీలు వచ్చే మెటీరియల్ ని ఒకట్రెండు పేజీల కాలంలోకి కుదిస్తున్నామంటే ఒక విధంగా ఆ కథని శేక్రిఫైస్ చెయ్యడమే. కానీ ఆ పేరిట ‘కాలమ్’కి మంచి పేరొచ్చింది. తరవాత ఎప్పుడైనా ఆ పాయింటు ఒకటి తీసుకుని కథగా రాస్తే, చూడు, తన కథనే మళ్ళీ రీసైకిల్ చేస్తున్నాడు అంటారు.

Qఅలా కథ అనే రూపంలో రాయడానికి వీల్లేకుండా పోయిందన్న మాట. మరి ఈ కథలు ఎలా రూపు దిద్దుకున్నాయి?

Q బాగా పేరు తెచ్చుకున్న మీ కథలన్నీ – మిథునం, ధనలక్ష్మి, బంగారు మురుగు – అన్నీ గతాన్ని ఆధారంగా చేసుకున్నవే. ఎందుకలాగ?

నేనేదో కాంటెంపరరీ కథని, ఈ నాటి, ఈ కాలపు కథని రాస్తున్నాననే భ్రమ నాకెప్పుడూ లేదు. నేను నా చిన్నప్పటి విషయాలే, అంటే యాభయ్యేళ్ళ కిందటి విషయాలే రాస్తున్నాననే విషయం నాకు బాగా తెలుసు. అంటే, ఆ కాలంలోనే బతకమనీ కాదు, అది గొప్పది – ఇది చెడ్డది అని కాదు. అప్పట్లో ఉన్న జీవితం కనుమరుగై పోయింది. ఆ రోజుల్లో ప్రసిద్ధంగా రాసిన రచయితలు ఈ విషయాల్ని పట్టించుకోలేదు. వాళ్ళు వేరే ఇతివృత్తాలతో రాశారు. నేను దగ్గరగా చూసి అనుభవించిన జీవితాన్ని వాళ్ళెవరూ రాయలేదు. ఐతే ఇప్పుడు వెనక్కి తిరిగి చూసుకుంటే ఆ జీవనవిధానం, అప్పటి పరిస్థితులూ, అలాంటి మనుషులూ – ఇప్పుడు మాయమై పోయినాయి గనక వాటిని తలుచుకోవడం, రికార్డు చేసుకోవడం ముఖ్యమని నాకు తోచింది. ఆ తలుచుకోవడమే ప్రయోజనం. కొన్నేళ్ళ కిందట జీవితం ఇలా ఉండేది, మనుషులు ఇలా ఉండేవాళ్ళు అని చెప్పుకోవడమే ప్రయోజనం. అది జరిగితే చాలు.

ఆయన యింత పని చేస్తారని కలలో కూడా వూహించలేదు.

ఇంతకు ఎవరాయన? ఏమిటా పని?

ఆయన మా తాతగారు.

అంటే మా అమ్మనాన్న..  సంస్కృతంలో మాతామహులు.

నేను మనవణ్ణి. దేవభాషలో దౌహిత్రుణ్ణి. మా తాతగారికి ఆరుగురూ ఆడపిల్లలే. లేటు వయసులో ఆయనకు వంశం నిలుపుకోవాలనే ఆలోచన వచ్చింది. నేను మూడో అమ్మాయి రెండో అబ్బాయిని.వాడిని దత్తత తీసుకొని మీరు అనుకున్నట్టు వంశం నిలుపుకోండని అంతా సలహా యిచ్చారు. నాకు హరిశ్చంద్ర నాటకంలో పద్యం జ్ఞాపకం వచ్చేది. “వంశం నిలపనేకద వివాహము. అట్టి వైవాహిక స్ఫురణ..” అని దీర్ఘంగా సాగేది.

నాకప్పుడు పదహారు వెళ్లి పదిహేడు వచ్చింది గాని డిగ్రీ ఫస్టియర్‌లోంచి సెకండియర్‌లో పడలేదు. మా నాన్నమ్మ ససేమిరా,మాకు మాత్రం ఏనూరుగురున్నారని మా యింటి దీపాన్నివ్వడం,పైగా వాడేమన్నా పనికిమాలినవాడా? అని అడ్డంగా తల ఊపారు.

నాకు మాత్రం వుత్సాహంగానే వుంది. హాయిగా వడ్డించిన విస్తరాకులా ఇల్లూ వాకిలీ, పొలమూ పుట్రా, కాలం చేసిన అమ్మమ్మ నగా నట్రా, నల్లమానుతో చేసిన పందిరి పట్టెమంచం యిలా బోలెడు హంగామాకి యజమానిని అయిపోవడం తమాషా కాదు. పోనీ బరువులెత్తాలా అంటే అదీ లేదు. కాకపోతే వంశం నిలపాలి. మరి కొన్ని హక్కులున్నప్పుడు కొన్ని బాధ్యతలు తప్పవు కదా. దత్తత స్వీకారోత్సవం అయిపోయింది.

చదువు జ్ఞానానికే గాని ధనార్జనకి కాదని నాకు తెలిసిన మరుక్షణం చదువుకి స్వస్తి చెప్పాను. తాతగారు కొన్నాళ్ళుండి వెళ్ళిపోయారు. ఆయన దైవభక్తుడు, దేశభక్తుడు. క్విట్ ఇండియా వుద్యమంలో బంగారం లాంటి వుద్యోగాన్ని,వుద్యోగరీత్యా సంక్రమించిన జట్కాబండిని త్యజించారని చెప్పుకునేవారు. అదేం కాదు ముగ్గురు ఆడపిల్లలు ఒకేసారి పెళ్ళికి ఎదిగి వచ్చారు. అంచేత పుల్‌టైమ్ ఆ పని మీద వుంటేగాని మూడు కన్యాదానాలు సాధ్యం కాదని నౌకరీ వదిలేశారు అని కొందru దగ్గిర వాళ్లనుకోగా విన్నాను. ఎందుకో నాకిదే సమంజసంగా అనిపించింది.

బ్యాంకు లాకర్ అంతా ఖాళీ అయింది గాని, ఒక్క రామకోటి పుస్తకం మాత్రం మిగిలింది. వదిల్తే మళ్లీ అంత పెద్ద లాకర్ దొరకదన్నినీ, స్టేటస్ సింబల్‌గా వుంటుందని దాన్ని మేపుతూ వస్తున్నాను. అమ్మమ్మ కట్టె వంకీ మార్చి అప్పట్లో మా ఆవిడకి రెండు జతల గాజులు చేయించడంతో లాకర్ రామనామంతో మిగిలింది. ఆరోజు నాకు వున్నట్టుండి, లాకర్‌ని వృధాగా మెయిన్‌టెయిన్ చేస్తున్నాననే ఆలోచన వచ్చింది. వెళ్ళి తీశాను.

రామకోటి పుస్తకం అందులో మిగిలిన స్థిరాస్థి. నిరాసక్తంగ పుస్తకం తిప్పాను. ఒక మెరుపు. అందులో ఫిక్సెడ్ డిపాజిట్ బాండ్! దాని ముఖవిలువ లక్షా నలభై వేలు. నలభై ఏళ్ళ క్రితం ఆ బ్యాంకులోనే వేశారు. గడువు తీరి ముప్పై ఏళ్లు దాటింది. నా నుంచి తప్పించుకుంది. దాని విలువ యిప్పుడు పదకొండున్నర లక్షలు దాటింది. నాకు అంతా సినిమా చూస్తున్నట్లుంది.

“మీకు చాలా సార్లు రెన్యూ చేయమన్నాం. కాని తమరు పట్టించుకున్నారు కాదు,” అన్నాడు మేనేజరు. మనం రాసే రిమైండర్లు సారుదాకా వెళ్తాయా?  ఆ గుమస్తాలు చించి పడేసి వుంటారని బ్యాంకు పెద్ద గుమస్తా నాకు దన్నుగా నిలబడ్డాడు.

ఆ బాండ్ మీద అప్పటి  మేనేజర్ సంతకం, మొత్తం ఎంత పేరుకుంది లాంటి లెక్కలు సాగిస్తుండగా ఒకాయన దూసుకు వచ్చాడు. “వడ్డీ మీద టాక్స్ పడకుండా  నే చూసుకుంటాను. మీరలా వుండండి,” అన్నాడు చనువుగా.

“టాక్స్‌లు మర్చిపోవడం మన జన్మహక్కు. మీరెందుకు వర్రీ అవుతారు. నేను కట్టనుగాక కట్టను,” అని అరిచాను.

నాకే కాదు, ఇంటిల్ల్లిపాదికి మెలకువ వచ్చింది..

Image: Mahy  Bezawada