దృశ్యాదృశ్య ఆవిష్కర్త – జాంగ్ యిమో

“Life is a strange mixture of bitterness and sweetness. A journey through the enormous dangers and sorrows as well as happy moments. If the music of love fills the heart…the life has its meaning even in headrest circumstances. This is the life of few simple and humble people. They are so ordinary. They just accept life as it comes, so naturally, without any complaints. If they are so ordinary what makes you hear their story. It is the love they have in their hearts.”

(మహాదర్శకుడు జాంగ్ యిమో చిత్రం “To Live” చూసినప్పుడు నేను నా డైరీలో రాసుకున్న వాక్యాలు)

“To do art, one thing should always remember – subjects of people in misery have deep meanings.”

– Zang Yimou

నల్లని మానవ జీవిత దుఃఖపు పొరల సందుల్లోంచి చిక్కగా పెల్లుబికే ఆనందపు కాంతిని ఒడిసిపట్టుకొని, విస్మయం కలిగించే చిత్ర విచిత్ర వర్ణపటలాల గుండా  మానవ హృదయం మీద గాఢంగా, లోతుగా అపూర్వమైన శక్తితోనూ, విభ్రాంతికరమైన తీక్షణతతోనూ ముద్ర వేసే దృశ్యాదృశ్య ఆవిష్కర్త, మహాకళాకారుడు జాంగ్ యిమో.

క్రూరమైన జీవిత పదఘట్టనల క్రింద నలిగే సాదాసీదా ప్రజల ఆత్మలలోని సౌందర్యం అణచివేయబడుతుందా? వారి హృదయాలలోని ఆనందాన్ని, ఉన్నతిని లోకపు మూఢత్వం, అజ్ఞానం, యుద్ధోన్మాదం చెరిపివేయగలవా?

దర్శకుడు జాంగ్ యిమో పాత్రలు దుఃఖానికి, ఆనందానికి అతీతమైన ఒక తీక్షణమైన ఎరుకలోకి మనల్ని నెట్టివేస్తాయి. మనం ఆయా పాత్రలుగా మారిపోతాం. పునర్జన్మిస్తాం. ఒక్కొక్క జీవితాన్ని జీవిస్తాం. మరణిస్తాం. చివరికి తిరిగి మన రోజువారీ జీవితంలోకి వచ్చినప్పుడు ఒక జ్ఞానాన్ని మోసుకొని వస్తాం. అప్పటి వరకు మనం జీవించిన అదే పాత మసకబారిన జీవితం కొత్త సాంద్రతతో, కొత్త వర్ణాలతో, కొత్త కాంతితో మెరిసిపోవడం చూస్తాం. ప్రేమ దుఃఖానికీ, ఆనందానికీ అతీతంగా మనలో ప్రవహించడం గమనించి ఆశ్చర్యపోతాం.

జాంగ్ యిమో మొదటి కమర్షియల్ చిత్రం జట్ లీ, డాని యాన్ ప్రధాన పాత్రలుగా 2002 లో Hero విడుదలైనప్పుడు ఆ చిత్రంలోని అత్యున్నతమైన సాంకేతికతకి, దృశ్య చిత్రీకరణాసంవిధానానికి hollywood విస్తుపోయింది. ఎన్నడూ చూడని ఖచ్చితత్వం, తీక్షణత ఆయన సృజించే దృశ్యాలను అనితర సాధ్యం చేస్తాయి. ఆయన దృశ్యావిష్కారానికి మంత్రముగ్ధమయింది యావత్ ప్రపంచమే కాదు, కఠినమైన చైనా కమ్యూనిస్ట్ ప్రభుత్వం కూడా. US Top 10 లో No.1 గా నిలచిన Hero చిత్రం 2003 వ సంవత్సరం జాంగ్ యిమోకి ౩వ ఆస్కార్ నామినేషని కూడా గెలుచుకుంది. ఎన్నో పర్యాయాలు ఆయన కళాఖండాల మీదే కాకుండా, ఆయన మీద కూడా నిషేధం విధించిన చైనా కమ్యూనిస్ట్ ప్రభుత్వానికి సైతం ఆయనను గౌరవించాల్సిన పరిస్థితి వచ్చింది. ఆయనను చైనా దేశపు అత్యున్నత కళాకారునిగా గుర్తించడమే కాకుండా చైనా సినిమాకే ప్రతినిధిగా భావించింది. 2008 బీజింగ్ ఒలింపిక్స్ ప్రారంభ మరియు ముగింపు ఉత్సవాలకు దర్శకత్వం వహించే గురుతర బాధ్యతను ఆయనకు  అప్పగించి గౌరవించింది. ఆ ఉత్సవాలలో జాంగ్ యిమో కళాత్మక ప్రజ్ఞను చూసి; చైనా దేశపు ఆధ్యాత్మిక, సాంస్కృతిక సారాన్ని అత్యున్నత సాంకేతిక ఉత్కృష్టతతో మేళవించి ఆయన రూపొందించిన శక్తివంతమైన కళారూపాల్నిదర్శించి ప్రపంచం అవాక్కయింది. ఏ ఒలింపిక్స్ లోనూ చూడనిది, ఇకపై చూడబోనిది అయిన ఆ కళాప్రదర్శన అనన్యసామాన్యం. ఎన్నో సంవత్సరాలు గడచినా ప్రజలు ఇంకా ఆ ఉత్సవాలను డీవీడీలు, బ్లూరేల వంటి మాధ్యమాల ద్వారా చూసి ఆనందిస్తున్నారు.

స్టీవెన్ స్పీల్ బర్గ్ ఆయనతో భారీ చిత్రాన్ని నిర్మించాలని ఆశపడినా; క్రిస్టిన్ బాలే, మాట్ డామన్ వంటి సూపర్ స్టార్లు ఆయన చిత్రంలో చిన్న పాత్ర చేసినా చాలని పరితపించినా, hollywood ఆయన సాంకేతిక ప్రజ్ఞను సొమ్ము చేసుకోవాలని ప్రయత్నించినా; ఆయన చైనాను, ఆ దేశపు సంస్కృతిక మూలాల్ని విడిచిపెట్టడానికి ఇష్టపడలేదు. అలాగే కేవలం భారీ చిత్రాలకు పరిమితం కాలేదు. ఆయన కళాత్మక తృష్ణను తృప్తిపరచే బాధితుల, వ్యధార్తుల, దీనుల, నిష్కల్మషమైన ప్రేమికుల కథలను విడువలేదు. మానవీయతలో సుస్థిరంగా పాదుకొన్నఆయన దార్శనికత, అనన్యసామాన్యమైన ఆయన కళాత్మక శక్తి, ఆయనను చైనా సినిమాకే అత్యున్నతమైన స్థానంలో నిలబెట్టినా, ఆయన చూపు ఎప్పుడు మట్టిలో అజ్ఞాతంగా ఒక క్షణం అత్యంత వైభవంతో ప్రకాశించి తిరిగి మట్టిలో కలిసిపోయే మాణిక్యాల(ఆయన కథలలోని పాత్రలు) మీదే ఉంటుంది.

చైనా దేశపు సాంస్కృతిక వైశిష్ట్యాన్ని, తాత్విక సారాన్ని హృదయంలో ఇంకించుకున్న జాంగ్ యిమో కాలాతీతమైన విలువలకి సాటిలేని artistic authorityతో ప్రాతినిధ్యం వహిస్తారు. ఇంత గొప్ప విజయాలు సాధించిన జాంగ్ యిమో, వాటికి అంటకుండా కర్మయోగిలా ఎంతో సాదాగా జీవితాన్ని గడుపుతారు.

చైనా దేశపు దర్శకులలో 5వ తరం వాడయిన జాంగ్ యిమో జీవితం చాలా ఆసక్తికరంగా ఉంటుంది. మావో నేతృత్వంలోని కమూనిస్ట్ సైన్యం చేతిలో చైనా జాతీయ ప్రభుత్వం పరాజయం పాలైన పరిస్థితుల్లో ఆయన 1950లో Shaanxi provinceలోని Xi’anలో ఒక నిరుపేద కుటుంబంలో జన్మించడం జరిగింది. 1960లలో ప్రారంభమైన క్లిష్టమైన సాంస్కృతిక విప్లవ కాలపు అస్థిర పరిస్థితుల్లో పాఠశాల విద్యను మధ్యలో ఆపివేయించి, వ్యవసాయ క్షేత్రానికి రైతులతో కలిసి పనిచేయడానికి ప్రభుత్వం అతనిని పంపించింది. ఆ తరువాత Xianyangలోని వస్త్ర పరిశ్రమలో కూలీగా కూడా ఆయన పనిచేయవలసి వచ్చింది. ఆ సమయంలోనే జాంగ్ యిమోకి చిత్రలేఖనం మీద, ఫోటోగ్రఫీ మీద అభినివేశం కలిగింది. అప్పుడే ఆయన తన రక్తాన్ని అమ్మి మొదటి కెమెరాని కొనుక్కున్నాడని చెబుతారు.

1976లో మావో మరణం తరువాత, సాంస్కృతిక విప్లవానంతరం, ఉద్రిక్త పరిస్థితులు సడలిన తరువాత బీజింగ్ పిల్మ్ అకాడమీలో చేరడానికి దరఖాస్తు చేసినప్పుడు వయసు ఎక్కువ కావడం వల్ల జాంగ్ యిమోకి ప్రవేశం నిరాకరించబడింది. అయితే ఆయన తీసిన ఛాయా చిత్రాలతో కూడిన portfolioను చూసిన తరువాత, ఆయన ప్రతిభకు ముగ్ధులయిన అధికారులు విచక్షణాధికారంతో ప్రవేశం ఇచ్చారు. అక్కడే 5వ తరం మహాదర్శకులైన  Chen Kaige మరియు Tian Zhuangzhuangలు  సహ విద్యార్థులుగా ఆయనకు పరిచయం అయ్యారు. సినిమాటోగ్రాఫర్ గా జీవితం ప్రారంభించిన జాంగ్ యిమో Chen Kaige  సినిమాలకి పనిచేయడం ఆయనకి ఎంతో గుర్తింపు తెచ్చింది. వారిద్దరి కలయికలో Yellow Earth (1984) వంటి గొప్ప చిత్రాలు నిర్మితమయ్యాయి.

Central Academy of Dramaలో విద్యార్థిని అయిన గాంగ్ లీ(అనంతర కాలంలో ఆమె మహానటిగా అంతర్జాతీయ ఖ్యాతిని గడించారు)ని పరిచయం చేస్తూ, జాంగ్ యిమో దర్శకత్వం వహించిన ఆయన మొదటి చిత్రం Red Sorghum(1997) ఆయనకి విశ్వ ఖ్యాతిని తీసుకురావడమే కాకుండా, 1998లో ఉత్తమ చిత్రంగా 38వ Berlin International Film Festival లో Golden Bear పురస్కారాన్ని తీసుకువచ్చింది. కాని ఆ తరువాతి  చిత్రాలయిన Judou మరియు Raisethe Red Lantern చైనాలో నిషేధానికి గురయ్యాయి. అలాగే To Live చిత్రంతో ఆయన పై దర్శకుడిగా నిషేధం విధింపబడింది. Judou మరియు Raise the Red Lantern చిత్రాలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఎంతో పేరు సంపాదించుకోవడమే కాకుండా ఆస్కార్ నామినేషన్ లతో సహా పలు అంతర్జాతీయ పురస్కారాలను ఆయనకు తీసుకువచ్చాయి. ఆ తరువాత ఆయన ఎన్నో వైవిధ్యమైన చిత్రాలకు దర్శకత్వం వహించారు, అసంఖ్యాకమైన పురస్కారాల్ని అందుకున్నారు.

ఆయన చిత్రాలు మన హృదయాల్ని ద్రవింపజేయడమే కాదు, జీవితాంతం మనలో భాగమై జీవిస్తాయి. మన దృక్పథాన్ని తీవ్రంగా ప్రభావితం చేస్తాయి. ప్రపంచంలో గొప్ప కళాత్మక చిత్రాలు తీసిన మహాదర్శకులు ఎందరో ఉన్నారు. అయితే వారి చిత్రాలు అందరి హృదయాలనీ తాకలేవు. కాని జాంగ్ యిమో చిత్రాలు మేధావులతో పాటు సామాన్యులను కూడా అలరిస్తాయి. ఎవరి స్థాయిలో వారికి అవి అర్థం అవుతాయి. Connect అవుతాయి. జీవిత మర్మాన్ని విశదపరుస్తాయి. ఇక విశ్వజనీనతని, అమేయమైన శక్తిని నింపుకున్న విశిష్ట కళారూపాలు ఆ దృశ్య మాంత్రికుని హస్తాల నుండి అనూహ్యమైన, మహిమాన్విత వర్ణాలలో, రంగులలో పుప్పోడిలా వెదజల్లబడతాయి.

జాంగ్ యిమో techinical excellencyని అందుకోవడం hollywoodకి సాధ్యం కాదు. అలాగే హృదయాన్ని నవనీతం చేసే ఆయన కవితాత్మకతని కూడా. ఆయన ఒక విశిష్ట కళాకారుడు. దృశ్య ద్రష్ట.

సుమారు 15 ఏళ్లుగా నిర్మాతలు ఆయనకు పారితోషకం ఇవ్వకుండా ఆయనను మోసం చేస్తున్నా, ఆయన వారితో చిత్రాలు తీస్తూనే ఉన్నారు. ఆయనకు గొప్ప చిత్రాలు తీయడం ఒక్కటే జీవితంలో ముఖ్యమని ఆయన చెప్పిన ఈ వాక్యం  చదివితే అర్థమవుతుంది.

“I hope before I am getting too old and when my mind is still functioning, I can tell some better stories.”

*