ప్రేమ కధకొక కొ త్త పేజీ…!

శారద శివపురపు

అమృతా ప్రీతం కౌర్ (1919-2005) గుజ్రన్ వాలా పంజాబ్ ఇవ్వాల్టి పాకిస్తాన్ లో పుట్టారు. తండ్రి కర్తార్ సింగ్ బ్రజ్ భాషా పండితుడు, ఉపాధ్యాయుడూ.  తల్లి అమృతకు 11 ఏళ్ళ వయసులోనే మరణించింది.  తర్వాత ఆమె మకాం లాహోరుకి మారింది. ఇండియా పాకిస్తాన్ విభజన అనంతరం ఆమె తిరిగి  ఢిల్లీలో  స్థిరపడేవరకూ అక్కడే ఉంది.  ఇంటి బాధ్యతలు, ఒంటరితనం ఆమెను చిన్నవయసులోనే కవయిత్రిని చేసాయి.  పదహారేళ్ళ వయసులో ఆమె మొదటి కవితా సంకలనం అచ్చయింది.   అదే ఏడాది ఆమె వివాహం ప్రీతం సింగ్ తో జరిగింది. ప్రేమ కవిత్వంతో మొదలు పెట్టి, బెంగాల్ కరువు (1943) ఇంకా రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంతో చిన్నా భిన్నమయిన ఆర్ధిక వ్యవస్త చూసాకా, అభ్యుదయ కవిత్వం, చివరగా 1960 లో భర్తతో తన విడాకుల తరవాత స్త్రీవాద కవిత్వం రాసారు.

ఆమెకు వచ్చిన ఎవార్డ్స్ అన్నీ చెప్తే ఒక పెద్ద లిస్టే అవుతుంది. పద్మశ్రీ, పద్మవిభూషణ్, భారతీయ జ్ఞానపీఠ్ ఎవార్డ్, (కాగజ్ కేద్ కాన్వాస్ అనే రచనకు) సాహిత్య అకాడమీ ఫెల్లోషిప్ మచ్చుకి కొన్ని ముఖ్యమైనవి మాత్రమే. ఆమె 28 నవలలు, 18 కవితా సంకలనాలు, 16 వివిధ వచన రచనలు, 5 చిన్న కధలూ రాసారు.  అమృత బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి.  ఆమె సంగీతం, నృత్యం కూడా నేర్చుకున్నారు. కాని తండ్రి ఆమె నృత్య ప్రదర్శనలివ్వడానికి ఒప్పుకోలేదు.  లాహోరు, పంజాబ్ AIR లోనూ ఆమె గాయనిగా పనిచేశారు.

సాహిర్ లూధియాన్వీ గురించి చెప్పకపోతే అమృత జీవితంలో ఒక ముఖ్య అధ్యాయం విస్మరించినట్టే. ఒక ముషాయిరాలో అమృతని కలిసి ప్రేమలో పడిన సాహిర్ లూధియాన్వీ (సినీ గేయ రచయిత) కొన్ని అద్భుతమైన పాటలు రాసాడు.  తన ప్రేమని అమృత ఎంత కోరుకున్నా బంధంగా మార్చుకోలేకపోయాడు, కొన్ని వ్యకిగత కారణాలో, మరి బలహీనతలో వల్ల.  ఆయన రాసిన పాటలు యూట్యూబ్ లో వింటే అన్నిటి వెనకా ఆయన మదిలో అమృతనే ఉందా అని అనిపిస్తుంది.  అభీ న జావో చోడ్కర్ ఏ దిల్ అభీ భరా నహి, జాయెతో జాయే కహా,  ఆజా తుజ్కో పుకారే మేరె ప్యార్ లాంటి గీతాలు కొన్ని మచ్చుకి.  సాహిర్తో పొసగక ఆమె చివరకు తన చిరకాల మిత్రుడు, నాగమణి పత్రిక నడపటంలో సమ పాత్ర పోషించిన ఇమ్రోజ్ తోనే తన చివరి నలభై ఏళ్ళ జీవితం గడిపారు.

దేశ విభజన సమయంలో జరిగిన అమానవీయ హింసాకాండకి చలించి రాసిన “I ask Waris Shah today” అనే పోయెం ఆమెను చిరస్మరణీయం చేసింది. పంజాబీ నుంచి, ఇంగ్లీష్ లోకి అనువదించబడిన ఈ పొయెంని మళ్ళీ తెలుగులోకి అనువదించినపుడు,  మూల కవిత భావం దెబ్బ తింటుందేమోనని భయపడ్డా సాహసించాను. ఈ పోయెంని అనువదించే ముందు అసలు వారిస్ షా ఎవరో చెప్తాను.  వారిష్ షా 1766 లో హీర్ రాంఝా  అనే ప్రేమ కధని రాసాడు.  అసలు ఇది కధ కాదు నిజంగా జరిగిన విషయం అని ప్రజలు నమ్మేవారట. అది ఒక జానపద కధగా పాపులర్ అయ్యింది.  రాంఝా తన తండ్రికి ఇష్టమైన నాల్గో కొడుకు అయిన కారణంగా పనీ పాటా లేకుండా ఫ్లూట్ వాయించుకుంటూ ఆనందంగా తిరిగేవాడట. అయితే ఇతని వ్యవహారం ఇతని వదినలకి నచ్చక తిండి పెట్టం పొమ్మన్నారట.

20-copy

అప్పుడు ఇంట్లోంచి బయటకు వచ్చేసిన రాంఝా హీర్ అనే అందమైన అమ్మాయి ఉండే ఊరికి వస్తాడు.  హీర్ తండ్రి దగ్గర పశువులు కాసే పనికి కుదురుతాడు.  అతని ఫ్లూట్ వాయిద్యానికి మైమరిచిపోయి హీర్ అతన్ని ప్రేమిస్తుంది.  వీరిద్దరి ప్రేమా హీర్ మామ కైడో కంట్లో పడే వరకు కొన్ని ఏళ్ళు సాగుతుంది. హీర్కి బలవంతంగా పెళ్ళి చేసి పంపించేస్తారు.  విరక్తితో రాంఝా సన్యాసం పుచ్చుకుని ఊళ్ళమ్మట తిరుగుతూ హీర్ ఉంటున్న ఊరికి వెళ్తాడు.  మళ్ళీ ప్రేమికులిద్దరూ హీర్ తల్లితండ్రుల ఊరికి వస్తారు. ఈసారి వీళ్ళ పెళ్ళికి అందరూ ఒప్పుకుంటారు కానీ పెళ్ళికి ముందు హీర్ మామయ్య ఆమెకు విషం కలిపిన లడ్డూ ఇచ్చి చంపేస్తాడు.  ఇది తెలిసి రాంఝా కూడా ఆ లడ్డూ తిని మరణి స్తాడు. అసలు జానపద కధలో ఇది సుఖాంతమే అయినా వారిస్ షా ఈ కధని దుఖాంతం చేసాడంటారు.  ఆ కారణంగానే ఈ కధ అంత పాపులర్ అయ్యిందట. అసలు కధలో ఇంకో పిట్టకధ అయింది కదూ. అమృతా ప్రీతం వారిస్ షాని ఎందుకు అడుగుతానంటుంది, అసలు ఈయన ఎవరు అన్న సందేహం తీర్చడానికి ఇదంతా చెప్పాను.

 

I Ask Waris Shah Today

 

I say to Waris Shah today, speak from your grave

And add a new page to your book of love
Once one daughter of Punjab wept, and you wrote your long saga;

Today thousands weep, calling to you Waris Shah:
Arise, o friend of the afflicted; arise and see the state of Punjab,

Corpses strewn on fields, and the Chenaab flowing with much blood.
Someone filled the five rivers with poison,

And this same water now irrigates our soil.
Where was lost the flute, where the songs of love sounded?

And all Ranjha’s brothers forgotten to play the flute.
Blood has rained on the soil, graves are oozing with blood,

The princesses of love cry their hearts out in the graveyards.
Today all the Quaido’ns have become the thieves of love and beauty,

Where can we find another one like Waris Shah?
Waris Shah! I say to you, speak from your grave

And add a new page to your book of love.

 

ఈ రోజు వారిస్ షాని అడుగుతాను, నీ సమాధి నుంచి మాట్లాడు,

నీ ప్రేమ కధకొక కొ త్త పేజీ చేర్చు అని,

ఒక పంజాబు కూతురు ఒకసారి ఏడిస్తే, నువ్వొక ప్రేమకధ రాసావు;

 

ఈరోజు వేలమంది కూతుళ్ళు విలపిస్తూ నిన్ను పిలుస్తున్నారు వారిస్ షా!

లేవయ్యా ఓ దీనభంధూ, లేచి చూడు పంజాబును, పొలాల్లో శవాలు చల్లినట్లున్నాయి,

చేనాబ్ నదిలో ఎక్కువగా ర క్తం ప్రవహిస్తోంది

 

ఎవరో అయిదు నదుల్లో విషం కలిపారు; మన మట్టిని తడిపేదీ నీరే

ఇప్పుడా వేణువు ఎక్కడ పోయింది? ఎక్కడ ఆ వేణువులో నినదించిన ప్రేమ గీతాలు?

 

రాంఝా తమ్ముళ్ళంతా వేణువు వాయించడమే మరిచారు

రుధిర వర్షం కురిసింది మట్టి పైన, సమాధుల్లోంచి రక్తం ఉబుకుతోంది.

 

ప్రేమ యువరాణులంతా సమాధుల వద్ద గుండెలవిసేలా ఏడుస్తున్నారు

ఈ రోజు కైడోస్ అందరూ అందాన్నీ,  ప్రేమనీ హరించే దొంగలయ్యారు

 

ఇంకొక వారిస్ షాను ఇప్పుడు ఎక్కడ వెతకాలి?

వారిస్ షా! నీకే చెప్తున్నా, నీ సమాధి నుంచైనా మాట్లాడు,

 

ఒక కొత్త అధ్యాయాన్ని జోడించు నీ ప్రేమ పుస్తకానికి.

 

I will meet you yet again అని అమృత రాసిన ఈ చివరి పోయెం ఆమె డెత్ బెడ్ మీంచి రాసింది. ఇందులో ఇమ్రోజ్ అంటే ఆమెకున్న ప్రేమ వ్యక్తం చేస్తుంది.  అనువాదంతో సహా మీకిక్కడ ఇస్తున్నాను.

 

I Will Meet You Yet Again.

 

I will meet you yet again
How and where
I know not
Perhaps I will become a
figment of your imagination
and maybe spreading myself
in a mysterious line
on your canvas
I will keep gazing at you.

Perhaps I will become a ray
of sunshine to be
embraced by your colours
I will paint myself on your canvas
I know not how and where —
but I will meet you for sure.

Maybe I will turn into a spring
and rub foaming
drops of water on your body
and rest my coolness on
your burning chest
I know nothing
but that this life
will walk along with me.

When the body perishes
all perishes
but the threads of memory
are woven of enduring atoms
I will pick these particles
weave the threads
and I will meet you yet again.

 

 నేను నిన్ను ఇంకొకసారి కలుస్తాను

 

నేను నిన్ను ఇంకొకసారి కలుస్తాను

ఎక్కడ ఎప్పుడు

నాకు తెలియదు

నీ ఊహా చిత్రంలోని

ఒక అద్భుత భావమవుతానేమో

ఇంకా నన్ను నేను పరుచుకున్న

ఒక ఊహకందని గీతనై

నీ కాన్వాసు మీద,

నిన్ను తదేకంగా చూస్తుంటానేమో.

 

ఏమో, సూర్యరశ్మిలోని

ఒక కిరణమై

నీ రంగుల్లో మమేకమై,

నీ కాన్వాసు పై నన్ను నేను  ఆవిష్కరించుకుంటానేమో

ఎప్పుడు ఎక్కడ అంటే ఖచ్చితంగా నాకు తెలియదు

కానీ తప్పక నిన్ను కలుస్తాను.

 

ఒక జలపాతమై

ఆ నీటి చుక్కల నురగనై

నీ శరీరం తాకుతూ

నీ మండే గుండెపై

నా చల్లదనంతో విశ్రమిస్తానేమో

నాకసలేం తెలియదు

ఈ బ్రతుకు

నాతో పాటే నడిచివస్తుందని తప్ప.

 

శరీరం నశించినప్పుడు

అంతా నశిస్తుంది

కానీ జ్ఞాపకాల దారాలు ఎన్నో,

ఎంతోదుఖపు ముక్కలతో అల్లుకునున్నాయి.

ఈ ముక్కలన్నిటినీ నేను ఏరి

దారంగా పేనుతాను

నేను నిన్ను మళ్ళీ కలుస్తాను.

 

వైల్డ్ ఫ్లవర్ అనే ఒక కథానిక గురించి చెప్పకుండా ఉండలేక పోతున్నాను.  ఒక పల్లెటూరి పిల్ల అంగూరి అమాయకత్వాన్ని అద్భుతంగా చిత్రించిన చిన్న కధ.  ఇంత అమాయకంగా ఉన్న ఆడవారిని చిన్నప్పటినుంచే తన మాయ, మోసం, దగాతో మగాడు ఎలా తొక్కేస్తున్నాడో చూపెడుతుందీ కధ.  అతి సున్నితంగా, అదే సమయంలో అత్యంత శక్తివంతంగా తన సందేశాన్ని పాఠకులకి పంపించి వారి చేత ఒప్పించి, మెప్పించే కధ.

ఈ కథలో  పర్భటి అనే పక్కంటి పక్కింటివాళ్ళ  పనివాడి భార్య చనిపోతుంది. పర్భటి భార్య కర్మ చేసినప్పుడు అంగూరి తండ్రి వచ్చి పర్భటి పైగుడ్డ పిండుతాడు. దీనర్ధం పంజాబు లోని సాంప్రదాయం ప్రకారం భార్య చనిపోయిన దుఖంలో ( తడిసిన పైగుడ్డ  కర్మకాండ వల్ల కానీ భార్య చనిపోయిన దుఖంతో కార్చిన కన్నీటి వల్ల కానే కాదు అని అంటుంది)  ఉన్న నీ దుఖం తగ్గించడానికి, నీ జీవితంలో ఆ లోటు పూడ్చటానికీ నేను నా కుతుర్ని ఇచ్చి నీకు పెళ్ళి చేస్తాను, ఇంక నువు ఏడవకు అనిట. ఆ రకంగా తమకు భారంగా ఉన్న తమ కూతుళ్ళను రెండో పెళ్ళి వాడికైనా సరే ఇచ్చి వదిలించుకునేవారట.  అయితే ఈ ఒప్పందం ప్రకారం అంగూరి ని అనారోగ్యంతో బాధ పడుతున్న తన భార్య కోలుకున్నాక, ఇంకా కొంచం పెద్దదయ్యే వరకూ ఆగి ఒక అయిదేళ్ళ తరవాత పర్భటి కిచ్చి పెళ్ళి చేస్తాడు.  అయితే పర్భటి యజమానికి ఇద్దరికి భోజనం పెట్టడం ఇష్టం ఉండదు.  అప్పుడు పర్భటి, లేదు లెండి అంగూరి servant quarter లోనే ఒక చిన్న kitchen ఏర్పాటు చేసుకుని తన  తిండి తను తింటుంది అని ఒప్పిస్తాడు.  కాపరానికి వచ్చిన అంగూరి మొదట్లో తల పైనుంచి ముసుగు తియ్యక పోయినా మెల్లిగా  అలవాటుపడి తీస్తుంది.  ఆమె నీళ్ళ కోసం బావి దగ్గరికి వెళ్ళినప్పుడు అందరికీ తన వెండి నగలు చూపిస్తూ మహా ఆనందంగా  నవ్వుతూ, తుళ్ళుతూ, తన గజ్జెల సవ్వడితో పొటీ పడుతూ ఉండేది.  ఒక రోజు ఎండాకాలం చల్లదనం కోసం బయటికి వచ్చి బావి దగ్గర చెట్టుకింద కూర్చుని చదువుకుంటున్న అమృతని  కలిసినప్పుడు వాళ్ళ సంభాషణ ఇలా ఉంటుంది.

 

అంగూరి: ఏం చదువుతున్నారు బీబీజీ?

అమృత: నీకు  చదవటం ఇష్టమా?

అంగూరి: నాకు చదవటం రాదుగా!

అమృత:  నేర్చుకోవచ్చుగా!

అంగూరి:  ఊహూ…

అమృత: ఎందుకూ?

అంగూరి: ఆడవాళ్ళు చదువుకోవటం పాపం

అమృత: మగవాళ్ళు చదువుకోవటం పాపం కాదా

అంగూరి:  కాదు

అమృత :  ఎవరు చెప్పారు నీకు ఇవన్నీ

అంగూరి: నాకు తెలుసు

అమృత:  మరైతే నేను చదివి పాపం చేస్తున్నానా?

అంగూరి:  లేదు, మీరు సిటీ వాళ్ళు, మీరు చదువుకోవచ్చు, మేము ఊరి వాళ్ళం

మేము చదువుకుంటే పాపం.

*

ఈ రచన ద్వారా అమృతా ప్రీతంని సరైన కోణంలో మీముందుంచే ప్రయత్నంలో నేనెంతవరకూ  సఫలీకృతమయ్యానో మీరే చెప్పాలి.  ప్రపంచవ్యా ప్తంగా స్త్రీ స్వేచ్చ కోసం గొంతెత్తిన ఏకైక స్త్రీ గళం మన పంజాబు నుంచి ఇంత గట్టిగా ఇప్పటికీ నినదిస్తోందంటే అది ఆమె కోరిన స్వేచ్చని తన వ్యక్తిగత జీవితంలో ఆచరణలో పెట్టడం వల్లే సాధ్యమైంది.

*sarada shivapurapu 

 

 

మీ మాటలు

  1. తిలక్ బొమ్మరాజు says:

    ఒక మంచి రచయిత్రిని మళ్ళా మీరిక్కడ మాకు పరిచయం చేయడం గొప్ప విషయం శారద గారు .ఇలాంటి వ్యాసాలు ,అనువాదాల వల్ల కొత్త కవులూ ,కవయిత్రులు పరిచయం పెరుగుతుంది సాహిత్యం అంటే ఇష్టపడే ప్రతిఒక్కరికి . అనువాదం చేసినా భావాన్ని సరిగ్గా పాఠకులకు అందించడం కష్టం ,మీరు ఆ విషయంలో పరిపూర్ణంగా అనువదించారు మా అందరికి ఒక గొప్ప కవిత్వాన్ని. మీకు కృతఙ్ఞతలు మరియు అభినందనలు శారద గారు .

  2. ఓ గొప్ప కవయిత్రి గురించి సూక్ష్మంగా , ఆసక్తికరంగా , అన్ని కోణాల్లోంచీ చర్చించి వివరించారు . కవితల అనువాదం కూడా చాలా బాగుంది .ధన్యవాదాలు .

  3. Sharada Sivapurapu says:

    ధన్యవాదాలు తిలక్ గారు, భవాని గారు ఆర్టికల్ నచ్చినందుకు.

  4. Vanaja Tatineni says:

    శారద గారు … మీ పరిచయంలో చాలా కొత్త విషయాలు , కవితలు తెలిసాయి చాలా బావున్నాయి. కొద్ది కొద్దిగా తెలిసిన విషయాలని మరింతగా తెలుసుకున్నందుకు ఆనందం. ధన్యవాదములు . నాకు “హీర్ రాంఝా” మూవీ తెలుసు . అబ్బ ఎంత విషాద భరితం. అమృత గారి కవిత చాలా నచ్చింది .

  5. Sharada Sivapurapu says:

    ధన్యవాదాలు వనజ తాతినేని గారు. నిజం మనమంతా గర్వపడాల్సిన రచయిత్రి అమృతా ప్రీతం.

  6. నిశీధి says:

    Very impressive work

Leave a Reply to Bhavani Cancel reply

*