జ్ఞాపకం మరచిపోయే దారి చెప్పవూ?!

1975 లో ఫ్రాన్స్ కి వలస వెళ్లిన సలా అల్ హందాని, తిరిగి తన ఇంటికి వెళ్ళటానికి ముప్పది సంవత్సరాలు పట్టింది. ఈ కాలంలో తన మాతృభూమి అయిన బాగ్ధాద్ ని తలుస్తూ ఎన్నో కవితలు రాస్తూ, ఆశగా ఎదురుచూసాడు.
 
తనుపుట్టిన తేది ఎవరికీ తెలియకపోయినా, స్టేట్ రెజిస్టర్స్ లో మాత్రం 1951 లో పుట్టాడు అని రాయబడి ఉన్నది. అత్యంత బీద కుటుంబంలో పుట్టిన హందాని స్కూల్ కి వెళ్ళవలసిన వయసులో తన తండ్రితో  కలసి చిన్న చిన్న పనులు చేసుకుంటూ పెరిగాడు. తన పదహేడవ ఏట సైన్యంలో చేరి నాలుగు సంవత్సరాలు కఠిన శిక్ష  పొందిన హందాని, ఆ కాలంలో కమ్యునిస్టు స్వభావాలున్న కొంతమంది యువకులతో స్నేహం చేయటం ద్వారా, అప్పటి బాత్ జాతీయ పార్టీ కి ఎదురు తిరగగలిగాడు. అందుకుగాను హందాని ని ఖైదు చేసిన ప్రభుత్వం రెందు సంవత్సరాలకు పైగా ఆయన్ను చెరసాలల్లో బంధించింది. ఈ సమయంలో హందానీ పునర్జన్మ పొందాడు అనే చెప్పాలి. తనతోటి ఖైదీలు ఎక్కువగా రాజకీయ మేధావులు కావటం హందానికి కలిసొచ్చింది. ఇక్కడ హందాని రాయటం, చదవటం, చెస్ ఆడటం, రాజకీయంగా ఆలోచించటం నేర్చుకున్నాడు.
విడుదలైన హందానిపై పాలకుల నుండి బెదిరింపులు, దాడులు కొనసాగాయి. చేసేదిలేక ఊరికి బయట, వేశ్యలూ దొంగలు నివసించే ఓ వాడలో హందానీ తలదాచుకున్నాడు. ఈ సమయంలో బాగ్ధాద్ కఫె లకి వచ్చే ఎందరో కవులతో మేధావులతో హందానికి స్నేహం ఏర్పడింది.  ఒక సారి జరిగిన దాడిలో ప్రాణాపాయ స్థితిని తప్పించుకున్నాడు. దానితో మేధావులూ, కవులు అందరూ డబ్బులు వేసుకొని హందానిని ఒప్పించి, ఫ్రాన్స్ కి పంపించేసారు.
 ఫ్రాన్స్ లో ఒక మార్క్సిస్టు స్నేహితుడి సాయంతో థియేటర్ లో చేరిన హందాని ఆ తరువాత ఎన్నో సినిమాల్లో, సీరియల్లలో, నాటకాలలో నటుడిగా జీవితం కొనసాగించాడు.   వామపక్ష భావజాలం గల హందాని పై దాడులు అక్కడితో ఆగిపోలేదు. 2003, అమెరికా – ఇరాక్ యుద్దం జరుగుతున్న సమయంలో వీధిలో ఓ సభ కు హాజరయిన హందాని పై కొంతమంది యువకులు దాడి చేసారు. ఈ దారి తర్వాత హందాని మరొక్క సారి చావు నుండి బయటపడ్డాడు. 20 కి పైబడి కవిత్వ పుస్తకాలు, ఎన్నొ కథలూ రాసిన హందాని, ఇప్పటికీ ఫ్రాన్స్ నగరంలో జీవిస్తున్నాడు.

విన్యాసం  

 

నువ్వొక చెట్టు నుండో
అకస్మిక వాన నుండో
పేరుకుపోయిన మంచు నుండో
రాలేదు.
నువ్వొక రాత్రి లోంచో
బండరాయి లోంచో
ఇసుక లోంచో
పుట్టలేదు.
నువ్వు నా అజాగ్రత్త వల్లనో
చీలిన భూమి వల్లనో
బయటపడలేదు.
నువ్వు పిచుక నుండో
తాటి చెట్టు మొండంలోంచో
రాలేదు.
దిగంతాలనుండి వస్తున్న ఈ ప్రతిధ్వని నుండి
కాగితం పై కదలకుండా నిలుచున్నా గాలి నుండి
నా తలపై ఉన్న దారితప్పిన మేఘం నుండి
నువ్వు పుట్టావు.
పరాయి లోకాల ఇతిహాసానివైన నువ్వు
ఇసుక గడియారం నుండి
వర్షపు రంగు నుండి పుట్టావు.
ఇవన్నీ నావీ, నీవీ
ముత్తాతలవీ, ప్రాచీనులవీ
కావు
ఈ భూప్రపంచానికి సంబంధించినవి.
~~~~~~~~~~

ముప్పై సంవత్సరాల తర్వాత ముప్పై రోజులు

 

మునిగిపోతున్న వానికి చేయినిచ్చి రక్షించినట్టు,
ఒకొక్కటిగా ఋతువులు విడుదలవుతున్నట్టు,
ఇక్కడి పేర్లను నేను చెప్తాను.
నీకు నేను చెప్పేవుంటాను
ఒకటి ప్రారంభమవుతుందంటే
మరొకటి అంతమవుతున్నట్టు అని.
యవ్వనపు గంధాలను మోస్తూ
ఓ దుమ్ము పట్టిన గాలి అటువైపుగా వీచినప్పుడు,
నా అనిశ్చితిలోని నేను, ఆ ఉత్సవంతో
యాంత్రికంగా ఆ రోజులోకి కొట్టుకుపోతాను.
నీకు దగ్గరిగా నేను వచ్చి
వెలివేయబడిన వాళ్ళు  రాయలేని పద్యాలను
నీకు ఇవ్వాలని అనుకుంటాను.
బాగ్ధాద్ లో వేకువ నాలో కల్లోలాన్ని
సృష్టిస్తుంది.
తల్లీ,
పగలు రాకను ఎవరూ గుర్తించనవసరం లేదు
కొంచం నిశ్శబ్దం  ఉంటే చాలు.
వలస వెళ్ళిన  కొడుకు కుడా
తన జనని కొమ్మ పై కూర్చోటానికి
ఎవరి అనుమతీ అక్కరలేదు.
కాని ఇంక నేను సెలవు తీసుకోవాలి
పలాయనమైన వాడు ఆశ్రయం కోసం
వచ్చినట్టు వచ్చాను అంతే.
ఓ చిరునవ్వు కోసం
ఓ బ్రెడ్డు ముక్క కోసం
మంచం పై ఓ మూల కోసం
ఇంకిపోతున్న కనుచీకటి కోసం.
~~~~~

ప్రశంస

 

బాగ్ధాద్ నగరం కోసం-
ఓ బాగ్ధాద్ నగరమా! నేను నీ శరణుకై వచ్చాను- నీ సహనాన్ని పోగుచేసుకో, కన్నీళ్ళని కూడబెట్టుకో, నీ భయాన్ని పక్కన పెట్టి, బాధని పెకిలించి, నీ నవ్వుల్ని నా కొసం కొంచం దాచి ఉంచుకో. ఇదిగో, నీకు తెలుసు కద, ఇలా చిన్న పిల్లానిలా కలలు కనటంలో నేను ఘనుడను. అంతెరుగకుండా ఈ ప్రవాస జీవితం నా ఒకొక్క అడుగునూ తరుముతోంది. ఇంకెప్పుడు నేను నీకు సంపూర్ణ స్వేచ్ఛని అందించగలను?
కొన్ని కొన్ని సార్లు నువ్వు నీ సమాధిలో కూర్చొని ఉంటావ్. నోటినిండా మట్టితో, ఒంటరిగా. అప్పుడు నాకు అగుపించే నోస్టాల్జియా లో నువ్వు స్వర్గం గానూ భువి గాను కనిపిస్తావ్. ఏకాంతంగా నీ విధికి ఎదురుగా కూర్చొని నువ్వు, అంధకారంతో నీ తల నువ్వే గోక్కుంటుంటే, నేను మాత్రం నీ కోసం వెన్నెలను సైతం తిరస్కరించి ఉంటాను.
ఆయినా, నీ శరీరం పైకి చీమలను ఒదిలిన వాళ్ళ దృష్టిలో, నేను నీ పక్క నిల్చున్న ప్రశ్నార్థకమే కదా?
ఓ బాగ్ధాద్ నగరమా! ఆ గతించిన రోజులలో నువ్వు నా గృహానికి తరచూ వస్తుండేదానివి. నేనూ నీ పతనమైన ఇళ్ళనూ, ప్రేగులు లేని కార్లనూ, పగిలిన మొహాలనూ, చూడటానికి నీ వీధుల్లో తిరగాడే వాడని.
కాని యుద్దం జరుగుతున్న సమయంలో నీ మాంసాన్ని ఎప్పుడైతే నేను వీడినానో, అప్పుడే నిన్ను నేను కోల్పోయాను.
అలా గడిచిన రోజులన్నీ ఇప్పుడు, దిగంతాల వైపు చూసిన చూపు మాయమైనట్టు కనుమరుగవుతాయి. ఇలాంటి ఉత్సవమైన దుస్సహమైన స్థితిలో  నువ్వు గోడలకు ప్రశ్నలు వేస్తావు.
నా నుండి ఏ సందేశం నీకు లేక పోయినా, తల్లి లా భూమీ ఆకాశాల నడుమ నన్ను నువ్వు ఊయల ఊపిన రోజులను గుర్తుతెచ్చుకుంతావు. ఆ రోజుల్లో మనం ఎంతో ఆనందంగా నవ్వే వాళ్ళం.
కిటికీ దగ్గర నేను నిల్చున్నాను, ఈ సాయంత్రం సముద్ర వాసన కలిగి ఉంది. ఇప్పుడు అనిపిస్తోంది, అప్పట్లో మనం కలిసి కలగన్న దారి నుండి చాలా దూరం వచ్చేశాను. ఇప్పటికీ ఇరాక్ అక్కడే ఉంది.
సంధ్యా సమయం లేని ఆ దేశం, శ్రేయస్సు నెరుగని ఆ దేశం, ప్రేమికులకు వీధులు లేని ఆ దేశం. ఆ దేశం లో మనుషుల్నీ, పువ్వులని, నదులనీ, వెన్నెలనీ చావు వెంటాడుతుంది.
ఇరాక్ దేశమా, ఇప్పటికైనా విను, ఈ మాటలను నా గొంతుకనుండి విడిపించుకొని మట్లాడవలసి వస్తోంది. టైగ్రిస్ ఇంకా యూఫ్రటిస్ నదులు ఒకవేల నాతోపాటు ఓ రాత్రి గడపటానికి వచ్చినట్టు అయితే- నేను వాటికి నా శూన్యాన్ని మాత్రమే     ఇవ్వగలను.~~~
నిజం
ఎవరికీ తెలియదు
జ్ఞాపకం మరచిపోవటానికి
వెళ్ళాల్సిన  దారి.
(Transations into English: Sonia Alland)
-రోహిత్
rohit

మీ మాటలు

*