ఒక కన్ను నా వైపు తిరిగి చూస్తున్నదని…

drushya drushyam -main photoసంభాషణ పలు రకాలు.
మాటలుంటాయి. మౌనం ఉంటుంది.
అరుపులుంటాయి. గుసగుసలూ ఉంటాయి.
చూపులుంటాయి. పరిశీలనలుంటాయి.
తొలి చూపుల్లోనే చెప్పవలసిందంతా చెప్పడమూ ఉంటుంది.
ఒక్కోసారి ఎంతకూ తెగని బంధమూ, అనుబంధమూ ఉంటుంది.
మొత్తంగా కమ్యూనికేషన్ అని మనం మాట్లాడుకుంటున్నదంతా ఒక స్పర్శ. అయితే, మానవీయ స్పర్శ ఒక్కటే అత్యున్నతమైంది అనుకుంటూ ఉంటాం. కానీ, కాదు. అసలు మనిషిగా కంటే ఒక ‘మూగ మనసు’ ఎక్కువ మాట్లాడుతుంది. ఇంకా చెప్పాలంటే ఒక జంతువు మరింత బాగా మాట్లాడుతుంది.

నిజం.

The Man Who Listens to Horses: The Story of a Real-Life Horse Whisperer అన్న పుస్తకాన్ని సెకండ్ హ్యాండ్ బుక్ స్టాల్లో కొన్ననాడు తెలియదు. నేనెంత సెన్సిటివ్ అవుతానో, మున్ముందు అని!

అవును. ఆ పుస్తకం మాంటీ రాబర్ట్స్ అనే గుర్రాల శిక్షకుడి ఆత్మకథ. మనకు ‘కామన్ సెన్స్’ అన్నది ఎంత ముఖ్యమో, ఆయనకు ‘హార్స్ సెన్స్’ అంత ముఖ్యం. అలా భావించే మనిషి చూపు పుస్తకం అది. స్పర్శ పుస్తకం అది. అతడి పుస్తకం ఒక సంభాషణ.

అనాదిగా మనిషి అనాగరీకత నుంచి నాగరీకతలోకి వస్తున్న తీరు తెన్నుల్లో మొత్తం జంతుజాలం ఎంత ఇబ్బందిపడిందో కూడా తెలిపే పుస్తకం. అదే సమయంలో మనిషి ఎంత సున్నితంగా వ్యవహరిస్తే జంతువు తనతో మాట్లాడుతుందో చెప్పే పుస్తకం. మాటలాడిందా ఇక మౌనం వీడి అది మనిషికి ఎంత దగ్గరౌతుందో కూడా ఆ పుస్తకం చెబుతుంది.ఒక రకంగా ‘మనిషి మనీషి’గా మారడం వల్ల ప్రయోజనం లేదు. ‘జంతువుల విషయంలో జంతువు’గా మారడంలోనే అసలైన కిటుకు ఉంది. తెలివిడీ. వివేకమూ ఉంది’ అని ఆయన తన స్వీయానుభవంలో రుజువైన దాన్ని ఎంతో హృద్యంగా వివరిస్తాడు. ఒక్క మాటలో ఈ పుస్తకం గుర్రాలను మచ్చిక చేసుకునే వాళ్లకంటే కూడానూ మనిషి తనను తాను అర్థం చేసుకుంటూ ఎదుటి వాళ్లను అర్థం చేసుకోవడానికి బాగా ఉపకరిస్తుంది. ముఖ్యంగా తల్లిదండ్రులు బిడ్డలతో, బిడ్డలు పెద్దలతో, సోదరులు సోదరీమణులతో, ప్రేమికులు తమ జీవన సహచరులతో ఎలా మసులుకోవాలో చెప్పే ఉద్గ్రంథం అనాలి. జీవిత వికాసానికి ఈ పుస్తకం బహు చక్కటి గైడ్ అని నా భావన. అనుభవం. పుస్తకం చదువుతుంటే ఆయన సాధుగుణం అతడినే ఎంత సాధుజంతువుగా మార్చిందో తెలిసి వస్తూ ఉంటుంది. ఒకటొకటిగా ఆయా అధ్యాయాల పొంటి మనం పరుగులు పెడుతుంటే గుర్రాలన్నీ నిలుచుండి మనకు స్వాగతం పలుకుతాయి. ఎందుకంటే, ప్రతి పేరాగ్రాఫ్ లో ఆయన మనకట్లాంటి శిక్షణ ఇస్తూ పో్తాడు. పుస్తకం చదివాక “మనకూ ఒక గుర్రం ఉంటే బాగుండు’ అనిపిస్తుంది. లేదా మనమే ‘ఒకరికి మాలిమి అయితే ఎంత బాగుంటుందీ’ అనిపిస్తుంది.చిత్రమేమిటంటే ఆయన గుర్రాలను ఎలా మచ్చిక చేసుకోవాలో ఎవరి వద్దో నేర్చుకోలేదట! ‘మరి ఎక్కడా?’ అంటే, ‘గుర్రాల వద్దే’ అంటాడు. అందుకే తానంటాడు, ‘నేర్పు అన్నది బయట నుంచి రాదు, నేర్చుకోవడం నుంచే అని! అలాగే మనం ఎవరితో ఎలా ప్రవర్తించాలో తెలుసుకుంటే, వాళ్ల మనసెరిగి ప్రవర్తిస్తే చాలు, ఆ నేర్పు మనలో బహునేర్పుగా కొత్త పాఠాలెన్నో నేర్పుతుందీ అంటాడు.

‘ఇంత ఉపోద్ఘాతం ఎందుకూ?’ అంటే ఆయన్ని నేను ఫొటోగ్రఫిలో అనుసరించాను గనుక. ఎవరి ఫొటో తీసినా నేను వాళ్ల పర్మిషన్ తీసుకుని తీయను. మాటలాడను. వాళ్ల ‘చిత్తాన్ని’ ఎరిగి ‘చిత్రిస్తాను’. అంతే. తోటకు మాలి ఎట్లో -నేనట్లా ‘చిత్రమాలి’నవుతూ ఉంటాను.

సరే, ఇక ఈ చిత్రం. ఇందులో గాడిద. అది నా వంక… వాళ్లవంకా చూస్తున్నదీ అంటే ‘చదవడం’ కాదు. నిజం. చూడండి. చూస్తూ ఉండండి. నేను ఏం చెబుతున్నానో చూడండి. నేను ఏం చేస్తున్ననో దానికి తెలుసు. అంతేకాదు, నా చిత్రంలో ఉన్న మిగతా ఇద్దరు. ఆమె… ఆ పాపా…వాళ్లేం చేస్తున్నారో కూడా దానికి తెలుసని! అంతా తెలిస్తేనే చిత్రం. లేకపోతే అది నా వంక అలా చూడదు. అందుకే అంటాను, ఒక తెలివిడి. దానికీనూ ఒక చిత్రలిపిలోకి తానూ వస్తున్నదన్న ఒక ‘ఎరుక’ ఉందనీనూ! లేకపోతే ఈ దృశ్యాదృశ్యం వుట్టి దృశ్యమే.

+++

ఎరుక. అది లేకపోతే అది దృశ్యం కాదు. వట్టి ‘చూపు’ అవుతుంది.
ఎర్కలేకపోతే అది చూడదు. వినదు. వెనుక కాళ్లతో తంతుంది కూడానూ.
అందర్నీనూ. అలా నిలకడగా నిలబడిందీ అంటే అదే ఒక సంభాషణ. దృశ్యాదృశ్యం.

అవును. ఇక్కడనే కాదు, ప్రతి దృశ్యంలో మాటలకందని ఇంగితం మహత్తరంగా గోచరిస్తుంది.  ఆ పుస్తకం చదివాక నాకు ఆ సంగతే మెల్లగా తెలియనారంభించింది. ఆ వివేకం నాకు ఎంత ఉపకరించిందీ అంటే చిత్రాల్లో మానవ సంభాషణ ఒక్కటే కాదు, జంతుజాలాన్నీ చూడసాగాను. అనేకంగా చేయసాగాను. ఉదాహరణకు ఈ గాడిద చిత్రం తీసుకొండి. అందులోని ఆ యజమానురాలు మా వాడకట్టులోనే కాదు, మా వీధి అనే కాదు, మొత్తం ముషీరాబాద్ లో గాడిద పాలు అమ్మే మనిషి. రిషాల గడ్డలో ఆమె నివాసం. ఆమె ‘గాడిద పాలో’ అని అరుస్తుంటే మగవాళ్లు పట్టించుకోరు. ఆడవాళ్లు మాత్రం తప్పక పట్టించుకుంటారు. అంటే ఏమిటని అర్థం? మహిళలే ఆమె అరుపును ఆలకిస్తారని. ఎందుకంటే పిల్లల ఆరోగ్యం గురించి తాపత్రాయం తల్లికే ఎక్కువ కనుక!:

గాడిద వస్తుంటే ఆ వీధిలోని తల్లులకు ఎట్లా ముందుగా తెలుస్తుందో పిల్లలకూ తెలిసిపోతుంది. ఒకసారి తల్లలు గాడిద పాలు పిల్లలకు పట్టించారే అనుకోండి. ఇక ఆ పిల్లలు నెలకోసారి తమ వీధిలోకి వచ్చే ఆ గాడిద అన్నా, ఆ గాడిదను తెచ్చే ఆ తల్లి అన్నా ఒక అభిమానం. పరిచిత ప్రాణం. దాంతో ‘గాడిద పాలో’ అనగానే ఇండ్లలోంచి పిల్లలు ఒక స్టీలు గిలాస పట్టుకుని బయటకు పరుగెత్తుతారు. తల్లులకన్నా ముందే ఆ పిల్లలు గాడిద దగ్గరకు చేరుకుంటారు. నిజం. ఈ దృశ్యాదృశ్యం అదే. అప్పుడు ఆ గాడిదా చూస్తుంది, అన్నింటినీ. అదే చిత్రం.

+++

నేను చెప్పదల్చుకున్నది ఇదే. ఒక దృశ్య వాతావరణంలో కనిపించే తల్లి, గాడిదా, పిల్లవాడూ అంతానూ ఒక స్పర్శ. ఖర స్పర్శ. అవగాహన. ఒక పరిసరాల విజ్ఞానం. సంభాషణ. ఇదంతానూ వాచకంలో చెప్పవచ్చు.కానీ, ఒక చిత్రంలో చెప్పినప్పుడు దాన్ని చూడటం రావాలంటే ఒక అనుభవాన్ని విస్తరించి చెప్పవలసే వస్తుంది కూడా. ఇలా కొంత వినికిడి జ్ఞానం రచించవలసే వస్తుందేమో!

ఇంకా గమనించండి. వొంగి ఆ తల్లి ఆ బిడ్డ చేతిలో చిల్లర వుంచడం, పాలు గ్లాసులో పట్టిచ్చాక ప్రేమగా ఆ చిల్లరను ఆ చిన్ని చేతుల్లో పెట్టడం, అలా ఇవ్వడం…ఆ సంగతంతా ఆ గాడిద గమనిస్తూ ఉండటం. చూడండి. గాడిద కేసి మళ్లీ చూడండి.

అదీ ఓరగా చూస్తుంది. వెనకనుంచి దానికన్నీ కనబడతాయి. అందుకే అనడం, ఇది తన ఉనికి. తనకు తెలిసిన ఉనికి… దృశ్యాదృశ్యం.

monty roberts ( if you like use it inside the matter)

మాంటీ రాబర్ట్ చెప్పిందీ అదే. జంతువుకు జ్ఞానం ఉంటుంది. దృష్టీ ఉంటుంది. కనీసం ఎనిమిది విధాలుగా అది మనతో సంభాషిస్తుందనీనూ. అది గుర్రమైనా, గాడిద అయినా… ఒక జంతువు అవతలి జంతువును ప్రేమగా చూడాలంటే దానికి విశ్వాసం కావాలి. తన యాక్టివిటీ అవతలి వాళ్ల యాక్టివిటీ కనెక్ట్ కావాలి. ఆ యాక్టివిటీ పట్ల తనకు భరోసా కావాలి. అది లేనప్పుడు ఆందోళనగా చూస్తుంది. ఉంటే అది నిమ్మలంగా ఉంటుంది. చూస్తుంది. ఎవరైనా ఒక కొత్త పని చేస్తుంటే దానివల్ల తనకు ఏ హాని లేకుంటే అది కుతూహలంగానూ చూస్తుంది. ఎంజాయ్ చేస్తుంది. చూడండి.

మరో మాట. గాడిదకు అన్నీ తెలుసు. అలాగే వాళ్లకూనూ. దాని పాలు ఎంత అవసరమో ఆ పిల్లలకు తెలుసు. ఆ పాలు పట్టివ్వడం పిల్లలకు ఎంత అవసరమో తల్లులకూ తెలుసు. అలాగే, ఆ పాల అమ్మకం ఆ యజమానికీ, ఆ తల్లులకు వేర్వేరు అవసరాలే అయినా ఎంత అవసరమో కూడా గాడిదకు తెలుసు. అంతేకాదు, ఇదంతానూ నాకూ తెలుస్తూ ఉండటం, ఈ చిత్రం.

ఎరుక అవుతూ ఉండటాన్ని నేను నమ్ముతాను. ఎందుకంటే గుర్రానికీ ఆత్మ ఉంటుందని, ఆ ఆత్మ గురించి తన ఆత్మకథలో మాంటి రాబర్ట్ రాసుకున్నందువల్ల! అతడెన్నో దృశ్యాదృశ్యాలను రచించాడు, ఆ పుస్తకంలో. ఒక ఉదాహరణ చూడాలి…

ఆ రో్జు ఎలిజబెత్ క్వీన్ అతడ్ని తమ గుర్రపుశాలకు ఆహ్వానిస్తుంది. మాంటి రాబర్ట్ వెళతాడు. అరగంటలో ఆ నాటు గుర్రాలన్నీ అతడికి మాలిమి అయిపోతాయి. ఆశ్చర్యపోతుందామె. ‘ఎన్ని రోజులొ పడుతుందో’ అనుకుంటుంది. కానీ ఆయన ఒక్క రౌండ్ ఇలా కలియతిరిగే సరికి అవన్నీ అతడి పెంపుడు జంతువుల్లా మారిపోతాయి. ‘ఇదెలా సాధ్యం’ అంటుందామె. ‘సింపుల్’ అంటాడతను. మరేం లేదు. ‘గుర్రాలతో మనిషిలా బిహేవ్ చేయను’ అంటాడాయన.

మనిషిలా బిహేవ్ చేయక పోవడం!
‘అవును.. ఎన్నడు కూడా మీరు పశువులతో మనుషుల్లా బిహేవ్ చేయకూడదు’ అని ఆయన హెచ్చరిస్తాడు. దానర్థం ‘మిగతా జంతువులకన్నా మనిషి ఉన్నతమైనట్టు అస్సలు వ్యక్తం కాకూడదు’ అని! ఈ సంగతి ఆయన రహస్యం చెబుతున్నట్టు చెబుతాడాయ. ఇంకా ఇలా అంటాడు…’మనిషిలాగా అస్సలు ప్రవర్తించకండి. అవి భయపడతాయి. బెదురుతాయి. ఇక ఎన్నడూ మీకు మాలిమి కూడా కావు’ అంటాడు. ఇదంతా హార్స్ సెన్స్ లో భాగంగా చెబుతాడాయన. ఈ చిత్రంలో నాకు కొంత అనుభవం ఉంది. పిల్లలూ, తల్లులూ, ఆ జంతువును జంతువుగానే చూడగలిగే జంతువూ ఉండటం వల్ల ఈ ఫ్రేంలో దృశ్యం ఒద్దికగా ఇమిడింది. అయితే, మనం జీవిస్తున్న పరిసరాల్లో మనిషిగానే అధికంగా ప్రవర్తించడం వల్ల మనకు జంతువులను చూడ్డం రాదు. వాటిని మనం గ్రహించం. కానీ, అవి మనల్ని గ్రహిస్తున్న తీరూ ఒకటుంటుంది. దాన్ని మనం చూడం. చూడనప్పుడు ఇక ఎంజాయ్ చేయడం అన్నది అత్యాశ. కానీ, ఇప్పుడు చూడండి. ఆ గాడిదను చూడండి. మిమ్మల్ని చూస్తోందది!

దృశ్యాదృశ్యం. చూడాలి.

+++

‘నా వరకు నేను చెబుతాను, నేను గుర్రంతో గుర్రం అయిపోతాను. మనిషి తాలూకూ అధికారం, ఆధిపత్యం అహంకారం ఇవేవీ లేకుండా జెంటిల్ గా ప్రవర్తిస్తాను. ‘జెంటిల్ మెన్’ అంటే అవతలి వ్యక్తికైనా, జంతువుకైనా అతడిష్ఠం. ఎందుకూ అంటే “నేను లోకువ’ అన్న ఫీలింగేదీ అతడికి ఉండదు. అందుకే నా గుర్రాలు నన్ను ప్రేమిస్తాయి. అవి నన్ను క్షణాల్లో స్వారీ చేయమని ఆహ్వానిస్తాయి. నేను రాజులా ఊరేగుతాను. ఎలిజబెత్ రాణి కూడా మొదటిసారిగా గుర్రంపై స్వారీ చేస్తూ, రాణిలా ఫీలైందీ అంటే ఆమె తన అధికారాన్ని ఒదిలిందనే! ఆ జంతువుపట్ల తానూ ఒక జంతువులా..ఒక అనుబంధాల జాలంలో కలబోతై ప్రేమగా ఇమిడినందువల్లే! అందువల్లే గుర్రానికీ ఆమె రాణి అయింది’ అని కూడా మాంటీ రాబర్ట్ వివరిస్తాడు పుస్తకంలో.

ఇక, ఇప్పుడు నా వరకు నేను చెబుతాను. ఇదంతా నిజం. నా వరకూ నాకు నిజం. ఎందుకూ అంటే నేను మనుషులను చిత్రిస్తున్నప్పుడు మనిషిని. ఆడా మగా  కాదు. మనిషిని. జంతువును చిత్రిస్తున్నప్పుడు జంతువునే. అందుకే నేరుగా దాని కళ్లను చూడగలను. చిలుకను చిత్రించినా ఎలుకను చిత్రించినా చూపు నాకు ఆనుతుందీ అంటే అర్థం నాకు అది దృశ్యం. నా సంభాషణా మాధ్యమం అది. నాకే కాదు, నా సోదర చిత్రసీమలో ఉన్న వాహకులదంతానూ ఇదే దృక్పథం. అందుకే అనడం, సంభాషణ ఉంటుంది. అది కళ్లనుంచి మొదలవుతుంది. ఆ తర్వాత అది ఎన్నో గ్రహిస్తుంది. అందుకే ఏ చిత్రాన్ని చూసినా మీరు కళ్లెక్కడ ఉన్నాయో చూడండి. ఇంకా దృశ్యం బాగా అర్థమౌతుంది. నిజానికి ఆమె కళ్లూ, గాడిద కళ్లూ నాకు తెలుసు. చీకటిగా ఉంటాయి. రెండింట్లోనూ ఒక దయ ఉంటుంది. ఒక గాఢమైన లోయలో కురిసే ఒక కను పాప ధార ఉంటుంది. పాల ధార ఉంటుంది. ప్రేమధార ఉంటుంది. అందుకే నేను ఆమెనేమీ అడగను. గాడిదను కూడా అడగను. కానీ, చిత్రించుకుంటాను, చిత్రాలు.

అయితే చిత్రించాకో చిత్రణకు ముందో ఒకసారి ఒక మాట వ్యక్తమైంది మా మధ్య.
ఒకనాడు ఆమెను అనుకోకుండా అడిగాను. ‘అమ్మా ఈ తల్లికి ఏ పేరు పెట్టావూ’ అని!
‘తండ్రీ అని పెట్టాను’ అంది.
అర్థం కాలేదు.
ఏసు’ అని పిలుస్తాను బిడ్డా’ అని వివరించింది.

ఏసు!
అప్పట్నుంచి ఇక ఆ గాడిద చిత్రం తీస్తున్నప్పుడు నాకు తెలియకుండానే ఆ నల్లటి ఛార ఏదో నాకు శిలువ లాగా తోయడం మొదలైంది.
ఆ నాడు మొదలు, ఇక చిత్రంగా నా చూపు మరింత దయగా, ప్రేమగా మారింది. గాడిదను చిత్రిస్తున్నప్పుడల్లా ‘ఏసు’ గుర్తొస్తాడు. పాల ధార వంటి ఒక ఛార…ఎప్పుడూ ఉండనే ఉంటూ ఉన్నది నా ప్రతి చిత్రంలో.

అయితే ఒక ఆశ్చర్యం!
మాంటీ రాబర్ట్స్ నాకు ఎప్పుడూ గుర్తొస్తాడు. నాలోని జంతువును మెలకువలో వుంచుతూ ఉంటాడు.
అవును మరి. అతడేమో జంతువును మనిషిలా చూడకూడదని చెప్పిన గురువు మరి!
ఈమె మాత్రం జంతువును ‘ఏసు’ అని భావిస్తున్నమనీషి.
అందుకే నాకు చిత్రం విస్తృతం అవుతూ ఉంటుంది.

‘దృశ్యాదృశ్యం’లో ఒక కన్ను నా వైపు తిరిగి చూస్తున్నదీ అంటే అది ఏసు.

~ కందుకూరి రమేష్ బాబు

మీ మాటలు

*