‘మిథునం’ శ్రీరమణగారు అమెరికా పర్యటిస్తూ మా వూళ్ళో (డెట్రాయిట్) కూడా నాలుగు రోజులున్నారు. మూడు పూటల పాటు ఆయనతో గడిపి తీరిగ్గా సంభాషించే అవకాశం చిక్కింది. ఎలాగూ మాట్లాడుకుంటారు కదా, ఆ మాట్లాడుకున్నదాన్ని ‘సారంగ’కి రాసివ్వమని అఫ్సర్ గారి ఆదేశం. రాస్తామన్న స్పృహ మనసులో ఉన్నా, జరిగింది సంభాషణే కానీ ఇంటర్వ్యూ కాదు. శ్రీరమణ గారిని ఎవరూ ఇంటర్వ్యూ చెయ్యలేరు. ఎందుకంటే ఆయన నడిచే అనుభవాల, జ్ఞాపకాల పుట్ట. ఏదో యథాలాపంగా అడిగిన ప్రశ్నకి ఆయన మొదలు పెట్టిన జవాబు అరగంట తరవాత ఎక్కడో తేలుతుంది. శ్రీరమణగారితో కాస్త తీరిగ్గా సంభాషించిన వారికెవరికైనా ఇది అనుభవమే. ఇంతకీ ఇంత సుదీర్ఘమైన ముందు మాట ఎందుకంటే ముందస్తుగానే కొన్ని షరాలు చెప్పుకుంటే మంచిదని. అంచెలంచెలుగా సాగిన తీరిక సంభాషణని పత్రిక కోసమని ఇంటర్వ్యూ రూపంలోకి కుదిస్తున్నాను. ఆ ప్రయత్నంలో ఆయన మాటల్ని శుకానువాదం చెయ్యడమే తప్ప మొదలంటా మార్చకుండ ఉండడానికి నా యథాశక్తి ప్రయత్నించాను. ఓపిగ్గా నాతో మాట్లాడినందుకు శ్రీరమణగారికీ, ఈ ఎసైన్మెంటు నా నెత్తికెత్తినందుకు అఫ్సర్కీ ధన్యవాదాలు.
Q 1970లలోనే అంధ్రజ్యోతిలో ఫీచర్లతో బాగా పేరు తెచ్చుకున్నారు, పుస్తకాలు కూడా వేశారు కదా, ఒక కథ బయటికి రావడానికి ఇంత సమయం పట్టిందేం?
ఫీచర్లు రాయడం చాలా శ్రమతో కూడుకున్న పని. ఆలోచనలు, చమక్కులు, భాష – ఇలా రచనకి అవసరమైన శక్తులన్నీ కూడా ఆ ఫీచర్ల మీదనే కేంద్రీకృతమై ఉండేవి. ఆ తరవాత పది పదిహేనేళ్ళు సినిమాల్లో మునిగి తేలాను. ఒక సినిమాకి రాయడమంటే ఒక యాభయ్యో వందో కథలకి కావలసిన సృజన శక్తి ఖర్చవుతుంది. ఈ రెండింటి మధ్యలో ఇంక కథలు రాయడానికి కుదిరేది కాదు. తీరిక చిక్కలేదు అనడం కంటే, ఆ రాసే శక్తి మిగిలేది కాదు. సినిమాల్లో పని చేస్తున్నప్పుడు కూడా ఫీచర్ ‘కాలం’ రాస్తూనే ఉండేవాణ్ణి. రంగుల రాట్నం (అంధ్రజ్యోతిలో రాసిన వ్యంగ్య రచనల శీర్షిక, పుస్తకంగా వచ్చింది) చూస్తే, అందులో ఒక్కో రచనా ఒక్కో కథ కావచ్చు. కథగా రాస్తే పది పన్నెండు పేజీలు వచ్చే మెటీరియల్ ని ఒకట్రెండు పేజీల కాలంలోకి కుదిస్తున్నామంటే ఒక విధంగా ఆ కథని శేక్రిఫైస్ చెయ్యడమే. కానీ ఆ పేరిట ‘కాలమ్’కి మంచి పేరొచ్చింది. తరవాత ఎప్పుడైనా ఆ పాయింటు ఒకటి తీసుకుని కథగా రాస్తే, చూడు, తన కథనే మళ్ళీ రీసైకిల్ చేస్తున్నాడు అంటారు.
Qఅలా కథ అనే రూపంలో రాయడానికి వీల్లేకుండా పోయిందన్న మాట. మరి ఈ కథలు ఎలా రూపు దిద్దుకున్నాయి?
Q బాగా పేరు తెచ్చుకున్న మీ కథలన్నీ – మిథునం, ధనలక్ష్మి, బంగారు మురుగు – అన్నీ గతాన్ని ఆధారంగా చేసుకున్నవే. ఎందుకలాగ?
నేనేదో కాంటెంపరరీ కథని, ఈ నాటి, ఈ కాలపు కథని రాస్తున్నాననే భ్రమ నాకెప్పుడూ లేదు. నేను నా చిన్నప్పటి విషయాలే, అంటే యాభయ్యేళ్ళ కిందటి విషయాలే రాస్తున్నాననే విషయం నాకు బాగా తెలుసు. అంటే, ఆ కాలంలోనే బతకమనీ కాదు, అది గొప్పది – ఇది చెడ్డది అని కాదు. అప్పట్లో ఉన్న జీవితం కనుమరుగై పోయింది. ఆ రోజుల్లో ప్రసిద్ధంగా రాసిన రచయితలు ఈ విషయాల్ని పట్టించుకోలేదు. వాళ్ళు వేరే ఇతివృత్తాలతో రాశారు. నేను దగ్గరగా చూసి అనుభవించిన జీవితాన్ని వాళ్ళెవరూ రాయలేదు. ఐతే ఇప్పుడు వెనక్కి తిరిగి చూసుకుంటే ఆ జీవనవిధానం, అప్పటి పరిస్థితులూ, అలాంటి మనుషులూ – ఇప్పుడు మాయమై పోయినాయి గనక వాటిని తలుచుకోవడం, రికార్డు చేసుకోవడం ముఖ్యమని నాకు తోచింది. ఆ తలుచుకోవడమే ప్రయోజనం. కొన్నేళ్ళ కిందట జీవితం ఇలా ఉండేది, మనుషులు ఇలా ఉండేవాళ్ళు అని చెప్పుకోవడమే ప్రయోజనం. అది జరిగితే చాలు.
Interesting conversation!
“ఆ దంపతుల చేష్టలు, రహస్యాలు అన్నీ రాశారు కదా, వారి సెక్స్ లైఫుని గురించి కూడా రాయవలసిందీ అని”
ఈ మధ్యనే మెరిల్ స్ట్రీప్, టామీ లీ జోన్స్ తో ఒక హాలీవుడ్ సినిమా చూశాను, సెక్స్ లైఫ్ ప్రధానంగా. ఇది హాలీవుడ్ వర్షన్ అఫ్ మిథునం అనిపించింది, అది చూడంగానే.
చాలా బాగుంది. ఒక స్థలానికి, కాలానికి చెందిన రచయిత తను అనుభవించింది రాస్తేనే దానికి జీవం ఉంటుంది. కధలలోని పాత్రలు అలా నడిచిపోవాలికాని వాటికి దిశానిర్ధేశం ఎవరూ చేయకూడదు. టాల్ స్టాయ్ రచనల్లో ఇలాంటి ధోరణి చూస్తాము.
సచ్ హై …
“…………ఇదే గొప్పది, అది గొప్పది కాదు అనడానికి మనమెవరం? ”
షుక్రియ సబ్కో..
శ్రీరమణ గారితో మాట్లాడ్డవే ఒక ఎడ్యుకేషన్ గా అనిపించింది నాకైతే! అన్నట్లు వారి ఫేమస్ నవల “ప్రేమ పల్లకీ” గురించి ఏమీ మాట్లాడలేదే మీరు? గీత రాంపండు ఎప్పటికైనా మర్చిపోయే జంటా అసలు?
చక్కని సంభాషణను మాకు అందించినందుకు ధన్యవాదాలు.
బావుంది.
ఈ ముఖాముఖీ చేసినవారి నైశిత్యం , వినమ్రత కనబడుతూ ఉన్నాయి ,శ్రీరమణ గారి నిరాడంబర సాధికారత తో పాటు.
సంభాషణ చాలా బాగుంది.
ఆడియో రికార్డింగ్ చేసి ఉంటే, వినిపించండి. ఇంకా బాగుంటుంది.
శ్రీరమణగారిపేరూ, మిధునం పేరూ చాలానే విన్నాను కానీ మిగతా విషయాలు ఇప్పుడే తెలుసుకున్నాను. ఆయన వెలిబుచ్చిన అభిప్రాయాలు స్ఫూర్తిదాయకంగా ఉన్నాయి. ఇవి అక్షరగతం చేసిన నారాయణస్వామికి కూడా ధన్యవాదాలు.
– మాలతి
A real life American mithunam (Thanks to my friend Sriram from Oregon)
http://registerguard.com/rg/news/local/30013077-75/dale-says-linore-welch-marriage.html.csp
చదివిన కామెంటిన సహృదయులందరికీ ధన్యవాదాలు.
నారాయణస్వామి మూఖాముఖి శ్రీరమణ అంతరంగాన్ని స్పష్టంగా ఆవిష్కరించింది!శ్రీరమణ పారడీలు నాకిష్టం!అరుదయిన కథకుడిగా పెద్దపేరు తెచ్చుకున్నాడు!నేడొచ్చే చలనచిత్రాలకు కలం అందించడానికి శ్రీరమణ overqualified!స్థిరమయిన ఉపాధికోసం పాత్రికేయత్వం తప్పదు!శ్రీరమణ విరివిగా పుంఖానుపుంఖంగా కవితలు కథలు రాసితీరాలని ఆయన అభిమానుల తరఫున వయసులో పెద్దవాడిగా ఆజ్ణాపిస్తున్నాను!
‘ తధాస్తు’ అని నేను లేని పెద్దరికం నాకు ఆపాదించుకుంటున్నాను
మన శ్రీరమణ … వేమన శ్రీరమణ ..
తేలికైన సంఘటనలతో లోతైన విషయాలు చెప్పి, గుండెని తట్టి, కన్నీటి స్నానం చేయించి, జీవితం పట్ల, మనుషుల పట్ల నమ్మకం అనేటువంటి సాంబ్రాణి పొగ వేసి, చేతిలో హాస్యం మిఠాయి పెట్టి, చల్లగా నిద్ర పుచ్చే కధల వేమన. మన శ్రీ రమణ.
మిథునం చదువుతూ కళ్ళల్లో నీళ్ళు తిరగంకుండా ఉండగలిగే రోజు కోసం 15 ఏళ్ళ నుంచి ఎదురు చూస్తూనే ఉన్నాను. అప్పాదాసుది బుచ్చి లక్ష్మిది మిధునం. ఆలాగే పాఠకుడికి, ఆ కధకి కూడా అదే మిధునం! అదే స్వాంతనం. అదే అనుబంధం.
ఇన్థకీ ఫోటోలో రమణ ఎవ్వరూ?
@Navyman: Exactly my question. I tried to figure out who Sri Ramana was from the picture. Couldn’t. The body language of people in the photograph suggests to me that the gentleman sitting to the extreme right is the interviewer (man with pen and glasses in his pocket and hands in his lap). He’s sitting at the edge of the seat and looks humble. The one sitting on the extreme left (with his hand on the back of the couch, talking) might be Sri Ramana garu.. his body language suggests that he is talking while the other two are listening.
I might be completely wrong..
ఫొటోలో ఎడమ నించి కుడికి, నేను, వాసిరెడ్డి నవీన్ గారు, శ్రీరమణగారు.
Wanderer, బహుశా ఆ ఫొటో తీసిన క్షణానికి నేనేదో మాట్లాడుతూ ఉండి ఉండవచ్చు, కానీ ఎక్కువ సేపు శ్రీరమణగారు చెబుతూ ఉంటే వినడమే జరిగింది.
శ్రీ రమణ గారి రచనల్లో కనిపించే సరళతా, సౌందర్యమే వారి సంభాషణలో కూడా. ఇంటర్వ్యూ బావుంది.
ఎడమవైపు నారాయణ స్వామి గారు, మధ్యన వాసిరెడ్డి నవీన్ గారు, కనుక, కుడివైపు ఉన్నవారు శ్రీ రమణ గారు అనుకొంటాను. :)
90 ల నుండి సమకాలీన కథ మీద , తన కథల మీద శ్రీరమణ అభిప్రాయాలు చాలా క్లారిటీ తో వున్నై . ప్రతి రచయితకి ఇటువంటి క్లారిటీ వున్నప్పుడు మంచి సాహిత్యం (ఏ బ్రాండు అయినా)పురుడు పోసుకుంటుందని అనుకుంటున్నాను .శ్రీరమణ గారికి స్వామి గారికి అభినందనలు
K R Chandra గారు, మంచి మాట చెప్పారు.
BVV Prasad గారు, ఫేస్ బుక్కులో ఫొటోలు చూసిన ఫలితమేమో, బాగానే గుర్తు పట్టారు :)
మాములుగా మాట్లాడుతూనే చాల లోతైన విషయాలు చెప్పిన శ్రీ రమణ గారికి ,హైగా మాట్లాడించిన నారాయణస్వామి గారికి థాంక్స్
బాగుంది. అప్పుడప్పుడు గర్వంగా అనిపిస్తుంది. రమణ గారి రెండు కథలని నేను ఆంగ్లంలోకి అనువదించాను. ఒకటి సాహిత్య అకాడమీ వారికీ (బంగారు మురుగు) ఇంకొకటి మిథునం కథ డిల్లీ వారికీ. రెండిటికీ/రెండిటి వలనా మంచిపేరొచ్చింది నాకు. raMచాలా తృప్తి ని కలిగించిన పని కూడా. రమణ గారిని అప్పుడే ఒకసారి వారింట్లో హైదరాబాదు లో కలిశాను. వాఌంతీ గుమ్మం ఎదురుగా బాపుగారి దశావతారాలచిత్రం ఇప్పటికీ గుర్తే! శ్యామల కల్లూరి
శ్రీ రమణ గారు తమ కధలు గతిన్చినకాలానివన్నారు ఆ కధల బ్యాక్ డ్రాప్ వరకు ఆయనన్నదాన్ని ఒప్పుకున్నా కధలో వస్తువు కాల పరిమితిని దాటి ఉన్నదన్నది నిజం.
మిథునం లో తిండి బ్రాహ్మణ ఆలోచనాధోరణి ఉన్నదన్నది ఎవరెండుకన్నా కధనానికి అంకానికి తోడుగా సీనరీ ఉండాలికదా అందుకు ఆయన తనకి బాగా తెలిసిన బ్రాహ్మణీకాన్ని ఎంచుకున్నారు అంట మాత్రాన వస్తువు ఎకులానికి జాతికి మతానికి అటుక్కున్నది కాదు.అందలి ముఖ్యవస్తువు భార్యా భర్తల జీవనం ఎడ్లు గడిచినకొద్ది ముద్దుగా తయారవుతుందని అది నిజమ్కోడా.
నేను సిక్కింలో చూసిన ఒక కిరస్తానీ మిథునం అచ్చు మిథునం కధలో లాగే కలసి తొటపనినుంచి అన్ని చేస్తు తీరిక వేళల్లో పేకాడుకుంటూ అందంగా ముచ్చటగా కొట్లాడుకుంటూ గడపడం ఆనందంగా చాలా రోజులు ఆప్రాంతానికి పనిమీద వెళ్ళినప్పుడు చూసి శ్రీ రమణగారి మిధున, సార్వజనీనత సార్వకాలీన్త చూసి మనసులో శ్ర్రీ రమణగారికి మరొక్క సారి నమస్కారాలు చెప్పుకున్నాను
సారంగ పత్రిక లో ఇలాంటి వ్యాసం ఉంది అన్న సంగతి ఈ రోజే తెల్సింది. దీనిపై కామెంటి నా లాంటి వారికీ తెలియ చేసినందుకు ధన్యవాదాలండీ GB Sastry గారు !! ఎన్ని సార్లు చదివినా చదవాలనిపిస్తుంది ఆ పుస్తకం !! ఒక కథ ని మించి ఇంకోటి. ఎన్ని సార్లు చదివినా విరక్తి కలగదు. మిథునం సినిమా చూసి తిండి బ్రహ్మాడి కథ అన్న వారు ఉన్నారు. ఆ స్నేహం శ్రీ రమణ గారు కథలో వర్ణించినంత బాగా సినిమా లో చూపించలేక పోయారు. కథ చదవకుండా సినిమా ఒక్కటే చూసిన వారికీ ఈ అభిప్రాయం రావటం సహజం. మిథునం ఒక బ్రాహ్మడి కథ,బ్రాహ్మినిక్ కల్చర్ని గ్లోరిఫై చేస్తోంది అన్నదానికి చక్కగా సమాధానం ఇచ్చారు శ్రీ రమణ గారు!! ఖదీర్ బాబు గారి దర్గామిట్ట కథలు చదివి ఇవి పూర్తి ముస్లిం నెల్లూరు కథలు అనలేము కదా!! ఎవరికి బాగా తెల్సిన కథా వస్తువు వారు రాస్తారు. అత్తగారి కథలు, శ్రీ రమణ గారి కథలు, దర్గామిట్ట కథలు లాంటి వాటిని విమర్శించే పాఠకుడు తన స్థాయి ఏంటో చెప్పకనే చెప్తాడు
చంద్రిక గారు
కులం మతం భాషా రంగు ప్రాంతమన్న కారణాలు పట్టుకు మనిషి మనిషి మధ్య గోడలుకట్టుకు కూపస్త మండోకాలవుతున్న మనం కక్షలతో కార్పుణ్య్యలతొ కూర్చున్న కొమ్మ నరుక్కుంటున్నామ్
రాజకీయమైన ప్రభుత్వం చేయ్యదేలాగు ఈ ధోరణులు మార్చడమన్నది అందుకనే సాహిత్యం జనం అది వారి సామాజిక బాధ్యతగా తలచి వాటి ఊసెత్తని తీరున నడవాలి తలచాలి ఆలోచించాలి
GB Sastry గారు, చాలా బాగా చెప్పారండీ !!
గుడ్ వన్ సర్..
‘… బ్రాహ్మడి కథ, బ్రాహ్మినిక్ కల్చర్ అంటే, మరి నేను ఎరిగిన వాతావరణం అది. ఏ రచయిత అయినా వాళ్ళకి గాఢంగా తెలిసిన విషయాన్ని రాయాలి తప్ప, తెలిసీ తెలియని విషయాన్ని రాయబూనుకుంటే అది హాస్యాస్పదమే అవుతుంది.’
చాల మంచి ఇంటర్వ్యూ, నారాయణ స్వామికి అభినందనలు.
చాల కాలం క్రితం గురజాడ దళిత జీవితం రాయలేదెందుకు అని ఎవరో విమర్శిస్తే, రాయకపోవడమే గొప్ప, ఎందుకంటే, రాసి వుంటే కన్యాశుల్కం అంత గొప్పగా వుండేది కాదు అని నేనొక వ్యాసంలో రాశాను. రమణ వంటి ప్రసిద్ధ కథకుడి నుంచి దాదాపు అదే మాట విని భలే సంతోష పడ్డాను. కాకపోతే ఇక్కడొక మాట యాడ్ చేయాలని వుంది. చాల మంది ‘చదువరులకు’ తెలిసిన అవ్వ తాతలు ‘మిధునం’ లోని వాళ్ళు. నేను నా అవ్వ తాతల సంగతే రాయాలి, అదే నాకు తెలుసు కాబట్టి, దానికి ఇంత రీడర్షిప్ వుండదు. ఎందుకంటే అలాంటి అవ్వ తాతలున్న వాళ్ళు ‘చదువుకున్న’ వాళ్లలో ఇంత ఎక్కువమంది వుండరు. రమణ గారు, ఈ విధంగా మరోసారి ‘అస్తిత్వ’ చేతన అనే తాత్వకాంశాన్ని సమర్థించారంటే ఎవరికీ కోపం రాదనుకుంటాను. :-)
చాల మంచి ఇంటర్వ్యూ, నారాయణ స్వామికి అభినందనలు.
చాల కాలం క్రితం గురజాడ దళిత జీవితం రాయలేదెందుకు అని ఎవరో విమర్శిస్తే, రాయకపోవడమే గొప్ప, ఎందుకంటే, రాసి వుంటే కన్యాశుల్కం అంత గొప్పగా వుండేది కాదు అని నేనొక వ్యాసంలో రాశాను. రమణ వంటి ప్రసిద్ధ కథకుడి నుంచి దాదాపు అదే మాట విని భలే సంతోష పడ్డాను. కాకపోతే ఇక్కడొక మాట యాడ్ చేయాలని వుంది. చాల మంది ‘చదువరులకు’ తెలిసిన అవ్వ తాతలు ‘మిధునం’ లోని వాళ్ళు. నేను నా అవ్వ తాతల సంగతే రాయాలి, అదే నాకు తెలుసు కాబట్టి, దానికి ఇంత రీడర్షిప్ వుండదు. ఎందుకంటే అలాంటి అవ్వ తాతలున్న వాళ్ళు ‘చదువుకున్న’ వాళ్లలో ఇంత ఎక్కువమంది వుండరు. రమణ గారు, ఈ విధంగా మరోసారి ‘అస్తిత్వ’ చేతన అనే తాత్వకాంశాన్ని సమర్థించారంటే ఎవరికీ కోపం రాదనుకుంటాను. :-)
నామిని తన తల్లితండ్రుల గురించి రాస్తే చాలా మంది చదివారు.
నేను కూడా నా గురించి, నా తలి దండ్రుల గురించి రాసినవి జనం చదివారు. నామిని తన అవ్వ తాతల గురించి రాయనూ లేదు. జనం చదవనూ లేదు.
నేనన్నది రీడర్షిప్ గురించి మీ కామెంట్ ని ఉద్దేసించి మాత్రమే.
శ్రీరమణ గారి ,మిధునం మిద కాంట్రావరిసి అవసరం లేదు .అది మామూలు కధకాదు .దాని ముగింపు మూడ్రోజులు నాకు అన్నం నీళ్ళు సహించలేదు .పాత్రలు బ్రాహ్మణా కావోచ్చో ,నా చిన్నతనం లో ఆన్ని హిందూ కులాలలో ఇళ్ళు విశాలంగా ,పెరడు కలిగి బీర,సొర ,తోటకూర కరివేపాకు పోపుకు అవసరమైన రకాలు ఉండేవి .అసలు మిధునం ప్రాచీనజీవన దృశ్యం . అంత్రలినంగా మానవీయ కోణం దాగివుంది .మనిషి తో పాటు మనం పోలేము ,అతని జ్ఞాపకాలు పదిమందికి పంచాలి .తిండి యావ కాదు ,వెన్నల పిండి అరబోసినట్టుమ్ది అంటే తిండేనా,ప్రతి కుటుంబం మిధున ఐతే ,ఈ దేశానికి సోషలిజం అవసరం లేదు .
ప్రతి కుటుంబం ఈ కథలో చూపినట్లు మిథునంగా అయితే అది ‘మనువాద’ మిథునం అవుతుందని భయం కాబోలు చంద్రశేఖర్ గారూ! కులాన్ని బట్టి మాత్రమే ప్రతి ఒక్క అనుభూతినీ చదివే ప్రయత్నం చేసే వారికి మీ మానవీయ కోణం మ్రింగుడు పడడం కష్టం. ఒక ప్రాచీన జీవన దృశ్యంలో ఆధిపత్య భావజాలాన్ని మాత్రమే చూసేవాళ్ళకి సోషలిజం గురించి చెబుతారెందుకండీ?
నాకెందుకో మిథునం సినిమా కంటే కథే బాగా నచ్చింది. మిథునం కథ చదివినంతసేపూ నేను చిన్నప్పుడు చూసిన అప్పశాస్త్రులు, బుచ్చి లక్ష్ములు బోలెడు మంది గుర్తుకొచ్చేరు. మా వూర్లో మా పెరడు ఇప్పటికీ మిథునం కథ గుర్తొచ్చేట్టట్టుంటుంది.