టోపీ

datla

దాట్ల దేవదానం రాజు….ఒక సరిహద్దు ప్రాంతం నుంచి తెలుగు సాహిత్యంలో వినిపిస్తున్న కథా కవిత గొంతుక. మితంగా మాట్లాడితే మితంగా రాస్తారు దాట్ల. కాని, ఆయన గొంతుకలో ఒక నిక్కచ్చితనం వుంటుంది. సాదాసీదా బాధలుంటాయి. సామాన్యుడి గోడు వుంటుంది.

అటు కవిత్వంలోనూ, ఇటు కథల్లోనూ తనదయిన సరళ శైలిని వదులుకొని దాట్ల కథ ఈ వారం!

*

 దాట్ల దేవదానం రాజు కవిగా, కథకులుగా గుర్తింపు పొందారు. తూర్పుగోదావరి జిల్లా పిఠాపురంలో మార్చి 20, 1954లో జన్మించారు. మొదటి కథ ‘పేకాట భాగోతం’ 1987లో ఆంధ్రజ్యోతి వీక్లీలో ప్రచురితమైంది. ‘దాట్లదేవదానం రాజు కథలు’, ‘యానాం కథలు’ పేర్లతో రెండు కథా సంపుటాలు వెలువడ్డాయి. రెండు దీర్ఘ కవితలు, ఆరు కవితా సంపుటాలు వేశారు. ‘యానాం చరిత్ర’ పేరుతో చరిత్రపుస్తకం వెలువరించారు. అనేక పురస్కారాలు అందుకున్నారు. ఈయన రచనలు ఇతర భాషల్లోకి అనువాద మయ్యాయి. ప్రస్తుతం యానాంలో ఉంటున్నారు. టీచర్‌గా పనిచేసి  రిటైర్డ్‌ అయ్యారు. అనుభవంలోంచి పుట్టేది ‘మంచికథ’ అంటారు దాట్ల దేవదానం రాజు.- వేంపల్లె షరీఫ్‌

 

గాలిహోరుగా వీస్తూంది.

చెట్టుకొమ్మలు విరిగిపడేలాఉన్నాయి.

ఆకులు రాలిపడేలా కదులుతున్నాయి

రోడ్డు మీద దుమ్మూ…ధూళి…కొట్టుకుపోతున్నాయి.

గాలి కంటికి కనపడదు.అన్నింటా నేనున్నానంటుంది.

హాయిగా మలయమారుతంలా వీచాల్సింది…ఉధృతంగా…మహోగ్రంగా…సుడులు తిరుగుతూ..ఏమిటిలా?

పంచెకట్టు…తలపాగ…చెదరనిచిరునవ్వు అతని వేషం.తలపాగను చేతుల్లోకి తీసుకుని భుజం మీద వేసుకున్నాడు.అలసటగాఉంది.అయినా ఆతృతగాఉంది.చేయి అడ్డంపెట్టుకుని ఆకాశంకేసి చూస్తున్నాడు. ఆకాశంలో గిరికీలుకొడ్తూ పక్షి ఎగురుతూంది.అది…పక్షి…కాదు…కిరీటం…కాదు…టోపీ.అవును టోపీయే…

అంతెత్తున ఎగురుతూ….ఎగురుతూ…

ఆపసోపాలు పడుతూ అంత గాలిలోనూ చిరుచెమటలతో పంచెకట్టు.పంచెకట్టు తెలుగువాడి సొత్తు.

ఆ మనిషికి గొప్పగా నప్పింది.అంచులుబిగబెట్టి అద్భుత నేర్పరితనంగా కట్టినతీరు బావుంది.తెలుగుతనం ఉట్టిపడుతూంది.ఒక చేత్తో పంచె అంచు పట్టుకుని దించని తలతో టోపీ కోసం పరుగులు పెడుతుంటే జనం కాళ్ళకు అడ్డంపడుతున్నారు.దప్పికతీరుస్తున్నారు.అరటిఆకు పెట్టి దోసిలిలో అన్నం వడ్డిస్తున్నారు.

తమ తొడలు తలగడలు చేసి నిద్రకు పిలుస్తున్నారు.అతని దృష్టంతా టోపీ మీదే.టోపీని ఎలాగైనా కైవసం చేసుకోవాలి.ఏళ్ళపాటు నిరీక్షణ అంతమవ్వాలంటే టోపీ దొరకాలి.

జనాల్ని అడ్డు తొలగమని నచ్చచెబుతూ…ప్రార్థిస్తూ…ముందుకు…మునుముందుకు..టోపీకోసం… పరుగులాంటి నడకతో …పంచెకట్టు.పాదయాత్రకు ఎండలేదు.వాన లేదు.రాత్రి లేదు.పగలు లేదు.తిండి తిప్పలులేవు.పట్టుకోవాలి…పట్టుకోవాలి…టోపీని..చేజిక్కించుకోవాలి.ఒకటే యావ..ఒకే చూపు..తను ఎవర్నీ అనుసరించడు.తన దారి తనదే.తన కష్టం తనదే.ఫలం తనదే కావాలి.

ఆకాశంలో ఆగిఆగి గిరికీలు కొడుతూ ఎగురుతూంది టోపీ గాలి వాలు ఎటు పడితే అటుగా. మొండి వాడిలా ఉన్నాడు.పట్టువదలని విక్రమార్కుడిలా ఉన్నాడు.ముళ్ళు….గతుకులు…ఎత్తుపల్లాలు…ఏరులు..నదీ నదాలు…దాటుకుంటూ జీవనసాఫల్యాన్ని అందిపుచ్చుకోవాలన్నట్టుగా పరుగెడుతున్నాడు.టోపీయే లక్ష్యం. టోపీయే గమ్యం.

ఎండ పేలిపోతూంది. సూర్యుడు రగిలిపోతున్నాడు.మధ్యాహ్నం తీవ్రత శరీరంమీద కనబడుతూంది.

పంచెకట్టు మనిషి ఆగాడు.ఆగాల్సివచ్చింది.తప్పదు.ప్రజానుగ్రహం ముఖ్యం. మెల్లకన్నుతో టోపీని గమనిస్తూనే ఆగాడు.టోపీ దూరంగా ఉన్నా దగ్గరగా రావడంకోసం ఆగాడు.అపుడపుడూ చేయి అడ్డం పెట్టుకుని టోపీ ఆనూపోనూ చూస్తూనే ఉన్నాడు.జనాలికి అతను దేనికోసం చూస్తున్నాడో తెలియడంలేదు.ఆ చూపు నేల మీద పారేసుకున్నదేదో ఆకాశంలో వెతుకుతున్నట్టుంది.

అక్కడో గుంపు.

రోడ్డుకిరువైపులా చేలు.అందరికన్నా ముందు ఒక బక్కచిక్కినవాడు నిలబడ్డాడు.

కళ్ళల్లో దైన్యం,ముఖంలో నైరాశ్యం మూర్తీభవించినట్లున్నాడు.ఆకలిఆవరించినట్లున్నాడు.చిరిగిన తలపాగ చుట్టుకున్నాడు.వెన్నెముక వంగి ఉంది.కళ్ళంనిండా ధాన్యం బస్తాలు.నిండుబస్తాల్ను దబ్బళంతో పురికొస తో కుట్టాడు.ప్రతి బస్తాకు వందరూపాయిల నోటు గుచ్చి ఉంది.

‘‘బాబూ,తండ్రీ… ఈ బస్తాల్ని తమరైనా తీసుకోండయ్యా.నేలతల్లి కరుణతో చెమట పోసి పండించా నయ్యా.ఒట్టినే వద్దు.బస్తా మీద అప్పు చేసి తెచ్చిన సొమ్ములుంచాను.అవిగో చూడండి.ఇందులో మోసం మీదకు నేనే ఎత్తుతానయ్యా.ఆరుగాలం పంట ఇది.మట్టిపాలు కావడం భరించలేను. ఇందులో మోసం లేదు.వీటిని తీసుకుని తమరైనా నా బరువు దించండి.కళ్ళంలో పెట్టుకుని కాపాడలేకపొతున్నాను .మీ భుజం మీదకు నేనే ఎత్తుతానయ్యా.ఆరుగాలం పంట ఇది.మట్టిపాలు కావడం భరించ లేను .” ’’రైతు పంచెకట్టు  పాదాలపై పడ్డాడు.రైతుకి గత్యంతరం లేదు.భూమితల్లి ఆగ్రహిస్తుంది గనుక పంటవిరామం చేయలేడు.తరతరాలు మట్టిని నమ్ముకున్నాడు…గోళ్ళు గిల్లుకుంటూ కూర్చోలేడు.ఒంట్లో ప్రాణం ఉన్నంతవరకూ అలవాటైన వ్యవసాయజూదం లో పాలుపంచుకోవడం తప్పదు.

పంచెకట్టు రైతును లేపాడు. అరచేతితో వెన్నెముకను ప్రేమగా నిమిరాడు.కౌగిలించుకుని ఊరడించాడు .

చెమట తడిసిన నుదుటను పెదాలతో ముద్దుపెట్టుకున్నాడు.

‘‘కంగారుపడకు.నేనున్నాను.టోపీ కోసమే ఇలా వచ్చాను.ఒక్కసారి టోపీ నా చేతికి చిక్కిందా?యజ్ఞం చేస్తా ను.యాగం చేస్తాను.రాయితీల్ను ఉచితం చేస్తాను.ఇక చూసుకోండి` మీ జీవితాలు బాగుపడిపోతాయి.తాతా,అమ్మా నాయనా,అక్కా…ఎవరూ దిగులు పడకండి.అదిగో అలా చూడండి’’అని ఆకాశం కేసి చూసాడు.

అందరూ తలలు పైకెత్తారు. వాళ్లకేమీ కనబడలేదు.ఏదో ఉండే ఉంటుంది.అతన్ని నమ్మాలనిపించింది.

మాటలో తెలుగుతనం..గొంతులో మార్దవం…చూపులో దగ్గరతనం…అందర్నీ ఆకట్టుకున్నాయి.చెట్టుకొమ్మల మధ్య నున్న లక్ష్యం అర్జునుడికొక్కడికే కనిపించినట్టు అతనెంతో ఇష్టంగా పైకి చూస్తున్నాడు.

సూర్యుడు నడినెత్తిన చుర్రుమనిపిస్తున్నాడు.నీడ పాదాల కింద దాక్కుంది.దూరంగా మసగ్గా…టోపీ…చిన్న చుక్కలా.తదేకంగా ఆకాశం వైపు చూస్తూ వడివడిగా అడుగులేస్తున్నాడు పంచెకట్టు.

అక్కడొక గుంపు. ఊగుతూంది.మత్తులో జోగుతూంది.ఒంటికాలిపై నిలబడి పడిపోకుండా జాగ్రత్త పడుతున్నారు.వాళ్ళచేతులు వణుకుతున్నాయి.మాట తడబడుతున్నా పూర్తి స్పృహ లోనే ఉన్నారు.వాళ్ళందరి చేతుల్లో ప్లకార్డులు.‘ప్రపంచతాగుబోతుల్లారా,ఏకం కండి’ ‘మా త్యాగమే మీ ఖజానా’ ‘ప్రభుత్వాల్నినడిపేది మేమే. నడిపించేదీ మేమే.’‘మీరైనా మా గోడు పట్టించుకోండి.’

పంచెకట్టు చిరునవ్వు చిందించాడు.సవినయంగా చేతులు జోడించాడు .వాళ్ళెంతో ఆనందపడ్డారు. ఒకడు ముందుకు వచ్చి పడిపోబోయి ఎలాగో నిలదొక్కుకున్నాడు.ఒక చేయి పైకెత్తి వాడే మాట్లాడుతున్నాడు.

‘‘బాటిల్స్‌ ధర మీ ఇష్టం వచ్చినట్టు పెంచుకోండి.తాగి పారేస్తాం.గుర్తించుకోండి.మీ ఆదాయం మా త్యాగఫలం.మమ్మల్ని నమ్మండి,సారూ.కొంపాగోడూ …అవేమిటి?…పుస్తెలు …పుస్తెలు తాకట్టు పెట్టైనా సరే ప్రభుత్వాల్ని నిలబడతాం.’’చెప్పడం ఆపాడు.ఒకసారి వెనక్కి తిరిగి చూసాడు.

‘‘మీ కోరికలేమిటి,బాబూ.నాకు పనుంది.తొందరగా చెప్పండి.అవతల టోపీ కనుమరుగైతే కష్టం.చెప్పండి.’’

‘‘మా కోరికలు చిన్నవే.మంచి ఖలేజా ఉన్న మీరు అవలీలగా చేసేయగలరు.ప్రధానంగా మావి రెండే డిమాండ్లు.పావలా వడ్డీకి అప్పులిప్పించండి.రైతుల కంటే మాకివ్వడమే లాభదాయకం.రైతులకిస్తే గోడకు వెల్ల వేసినట్లే.

మాతో అలా కాదు.ఇలా ఇచ్చేరంటే అలా తాగేసి ఇచ్చేస్తాం.పైగా అప్పు అప్పుే.ఇకపోతే రెండోది. అమ్ముకోడానికి ఇళ్ళ పట్టాలిప్పించండి.ఆ డబ్బులు తాగితందనాలాడి మీ బొక్కసం నింపుతాం.అంతే,సారూ.శతకోటి నమస్కారాలు’

‘అలాగలాగలాగే’పంచెకట్టు ముందుకురికాడు.ఆకాశం లోకి చూసాడు.ఏదీ టోపీ?అదిగో అల్లదిగో నీలాకాశంలో నల్లటిబొట్టులా.అందుకోవాలి…అందుకోవాలి.తలకు  పెట్టుకోవాలి….కిరీటంలా.

సాయంకాలపు పలుచని ఎండ.అయినా చిరుచెమటలు.నడుస్తుంటే దూరం తగ్గడం లేదు.అంతలోనే మరో గుంపు. అరుస్తున్నారు. కొన్ని అరుపులు వెటకారంగా అనిపిస్తాయి.కాని కావు.అర్థం చేసుకోవాలంతే.

‘‘దయచేసి కరెంటురేట్లు పెంచండి.ఇబ్బడిముబ్బడిగా పెంచి మమ్మల్నికాపాడండి.స్విచ్‌ వేస్తే షాక్‌ కొట్టాల. బిల్‌ చూస్తే మూర్చపోవాల.రోజంతా కోత లేకుండా ఇవ్వాల.’’

‘‘ఇదేం చోద్యమయ్యా, ఎక్కడాలేని వింతకోరిక.నేను అభయహస్తం ఇస్తే మునిగిపోతారు,జాగ్రత్త.అవసరమైన వాటిని మాత్రమే అడగండి.’’అసహనంగా పంచెకట్టు విసుక్కున్నాడు.

‘‘కాదు బాబయ్యా,అంతా తెలిసే అడుగుతున్నాం.మీరు గనుక మా కోరిక మన్నిస్తే మా ఇళ్ళల్లోని ఫాన్‌ల్నీ బల్బుల్నీ చేలోని మోటర్లనీ చచ్చినా వేయం.ఇరవైనాలుగ్గంటల కరెంటనీ  ఊరికే సంబరపడతాం. మురిసిపోతాం ఏదో ఉందని తృప్తి.అంతే.’’

‘‘తస్సాదియ్యా,బలేవాళ్ళయ్యా మీరు.అర్థమైంది.సరే.అలాగే.’’ భుజాలమీద తట్టాడు. వాళ్ళ ముఖాలు బల్బుల్లా వెలిగాయి.పంచెకటు ్టచూపు ఆకాశం వైపుకి మళ్ళింది.

ఎన్నో అడ్డంకులు`భౌతికమైనవి,మానసికమైనవి.అధిగమించాలి.తప్పదు టోపీ దక్కాలంటే!

విన్నపాలు…విజ్ఞప్తులు…నడక సాగడం లేదు.వృత్తుల్ని వదిలేసిన వాళ్ళూ…ఆక్రమించినవాళ్ళూ…పరిశ్రమలు మూతపడి వీధుల పాలయినవాళ్ళూ…సూక్ష్మ ఆర్థికబంధనాల్లో చిక్కుకున్నవాళ్ళూ…భూముల్ని కోల్పోయిన వాళ్ళూ… కాళ్ళకడ్డం పడుతున్నారు.ఉక్కిరిబిక్కిరి చేస్తున్నారు.ముందుకు కదలనీయడంలేదు.సమస్యల మూటలు విప్పి నేల మీద పరుస్తున్నారు.దైన్యాన్ని నింపుకున్న ముఖాలతో వెతల్నికక్కుతున్నారు.నలిగిన దేహాలతో బాధల్ని వెల్లడిరచు కుంటున్నారు.లక్షల సమస్యలు…వెనక్కి నెట్టుకుంటూ…టోపీ కోసం….అసలు టోపీ దొరుకుతుందా?

దొరికిన టోపీ ధగధగమని మెరిసే కిరీటం అవుతుందా?

ఇక దారి మళ్ళించాల్సిందే.పచ్చని పొలాలు దాటి కొత్తమార్గాలు వెతకాలి.ఆకాశం అంచున కొండ మీదుగా…

అదిగో …టోపీ.అలసట కనపడకుండా జాగ్రత్త పడుతున్నాడుపంచెకట్టు.ధీరోదాత్తత సడలకుండా కొండ  ఎక్కుతున్నాడు.  పైపైకి…ఇంకా పైకి. టోపీని సాధించాలి.

అతిసమీపంలో టోపీ. చేతికందేంత ఎత్తులో టోపీ.దగ్గరగా …వచ్చేసింది.పట్టుకోవాలి.ఉద్వేగం…ఆనందం…

కృష్ణాష్టమి ఉట్టిలా…కిందకీ పైకీ…టోపీ.ఆటలా సాగుతున్నది.ఎట్టకేలకు అందుకున్నాడు.చిత్రం…టోపీ కిరీటంలా మెరుస్తుంది.తల మీద పెట్టుకోగానే రాజసం కళ వచ్చేసింది.సర్వాధికారాలు సంక్రమించి సైగ సైతం ఆదేశంగా మారిపోయేంత రాజసం.కళ్ళల్లో ఉజ్వలమైన మెరుపు..చూపులో అధికారదర్పం.సమస్త వ్యక్తిత్వంలోనూ ఒక్కసారిగా పెల్లుబికిన వింత మార్పు.

నడకలో…మాటలో…చేతుల కదలికలో…కంటిరెపరెపల్లో…హుందాతనం.

జీవితాశయపు తొలిమెట్టు అధిరోహించినట్టు గర్వదరహాసం.

కొండపైనుండి నెమ్మదిగా కిందికి దిగుతూ…టోపీ మాటిమాటికీ కుదురుగా ఉండేటట్టు సవరించుకుంటూ

…చిద్విలాసంగా నవ్వుతూ నేలకు చేరుకున్నాడు.అక్కడే పొదలమాటున కుందేలుగుట్ట దగ్గర దారుణం జరిగిపోయింది.కథ అడ్డం తిరిగింది.విధి వక్రగీత గీసింది.ఊహించలేని…దిద్దుకోలేని తప్పుగా చరిత్రకెక్కింది.

పంచెకట్టు రక్తపంకిలమయ్యింది .తల రెండుగా చిట్లింది.మెదడుగుజ్జు బయటకు వచ్చేసింది.

ఊపిరి నిలిచిపోయింది.కదలిక ఆగిపోయింది.ఆశాజ్యోతి ఆరిపోయింది.లిప్తలో జరిగిన  సంఘటనతో లోకం  విస్తుపోయింది.

ఉజ్వలంగా ఎదగాల్సిన వాడు…జనం గుండెల్లో దేవుడుగా కీర్తించబడాల్సినవాడు….

వీధి వీధినా విగ్రహమై నిలవాల్సిన వాడు…

బడుగు బలహీనులకు మెరుగైన విద్య,ఆరోగ్యం  అందించాల్సినవాడు….

అకాలంగా…అంతులేని విషాదాన్ని మిగిల్చి శవమై పోయాడు.

ఇక పరామర్శలు మొదలు.శవం రాజకీయాలకు ఆలంబన…దిక్సూచి.

గోతికాడ నక్కల్లా  ఇతరేతరపక్షాలు సందిగ్ధంలో పడ్డాయి.

శవరాజకీయాలకి శవందొరక్క గొల్లుమంటున్నాయి.

ఏనాటికైనా శవం దొరక్కపోతుందా అని కొండంత ఆశతో ఎదురుచూస్తున్నాయి.ప్రస్తుతానికి బాటలంటా పసుపు నీళ్ళు జల్లుకుంటూ… ముహూర్తాలు పెట్టుకుని శాంతులు జరిపించుకుంటూ…ఎర్రగా ఉరిమి చూస్తూ కీచుగొంతు తో సణుక్కుంటూ…ఏడవలేక నవ్వుతున్నారు.

విచిత్రంగా జనంమాత్రం అవినీతిపదం వినిపించినప్పుడల్లా చెవులు మూసుకుంటున్నారు.ఎక్కడున్నాడు?

ఎక్కడున్నాడు? అవినీతిపరుడు కాని వాడెక్కడున్నాడు? ఏడి? ఏడి?

మొత్తం మీద రాజ్యం అల్లకల్లోలంగా ఉంది.ఉన్నది లేనట్లు లేనిది ఉన్నట్లుగా ఉంది.

వాతావరణం వేడిగా కూడా ఉంది.

టోపీ….అదే కిరీటం దేనికి లొంగాలి?

నీతి…నిజాయితీ…విలువలు….ప్స్‌….లాభం లేదు.

పోనీ అమ్ముడైపోతుందా?

చూద్దాం.

 

 

మీ మాటలు

  1. ఒక బాబు నాయుడు, ఒక రెడ్డి ప్రభువు, వారి దేశాటన, వారి పాద యాత్రలు యాద్ కి వస్తున్నవి. మరి ఆ తెలుగు పంచెకట్టు తెలుగాయన కోరుకుంటున్న కిరీటం దేనికి లొంగాలి? 2014 కాలమే చెబుతుంది. మనసు నొప్పించని మీ వ్యంగం బాగుంది.

మీ మాటలు

*